تەك  باتىس ءوڭىرى عانا ەمەس، كۇللى تۇركى  الەمىنىڭ   ءپىرى  اتانعان  بەكەت  اتا تۋرالى سوڭعى جيىرما  جىلدىڭ كولەمىندە  وتاندىق جانە شەتەلدىك ءباسپاسوز بەتتەرىندە  از  جازىلعان جوق. جىعىلعاندى جەبەپ، جەلىككەندى جونگە سالاتىن ، دارحاندىعى مەن    باتىرلىعى، جاۋلاسقاندى دوستاستىرىپ، قاستاسقاندى قۇداندالى قىلىپ اتتاندىراتىن قازىلىعى، اتان تۇيەنىڭ وزىنە وتكەل بەرمەيتىن ادۋىن وزەندى  ارناسىنان كەرى بۇراتىن  تىلسىم قۇدىرەتى تۋرالى ماڭعىستاۋدىڭ  ءسوز مايەگىن ايىرا بىلەتىن بالالارىنان باستاپ، اقساقالدى قاريالارىنا دەيىن  تاڭدى تاڭعا ۇلاستىرىپ، جىر قىلىپ ايتادى.

  اتا  ارقىلى دەرتىنە  شيپا تاۋىپ، تۇتىندەرى    ءتۇزۋ  ۇشىپ  جاتقان  وتباسىلارى  قانشا ما؟ كەڭ  بايتاق  ەلىمىزدىڭ  تۇگەلگە  جۋىق  وبلىستارى مەن  كورشىلەس  وزبەك،  قاراقالپاق، تۇركىمەن سوناۋ تۇرىك، قىتاي، جاپون، رەسەي ەلدەرىنەن  اعىلىپ  كەلۋشىلەر لەگى ءالى كۇنگە تولاستار ەمەس. ءسوز رەتى  كەلەگەندە  ايتا  كەتەيىن، باسىنا  قيىن  ءىس ءتۇسىپ، بارار جەرى،  باسار  تاۋى  قالماعان  كەزدە  اۋەلى اللاعا سيىنىپ، ودان كەيىن اتادان شاپاعات تىلەۋ  ارقىلى  تىعىرىقتان  جول  تاپقان  ادامداردىڭ ءبىرى - وسى  جولداردىڭ  اۆتورى.

   ول  كەزدە  كاسىپكەرلىكپەن  اينالىسىپ  جۇرگەن  شاعىم. اسىرا  بايلىق  تاپپاعانىمىزبەن، كۇندەلىكتى ءشاي-cۋىمىزعا، جالداپ  وتىرعان  پاتەرىمىزگە

جەتەرلىك  ناپاقامىز  بار. سوعان  شۇكىرشىلىك  ەتەمىز.  اتىراۋداعى قازىرگى سالىق  دەپارتامەنتىنە  قارسى  الاڭقايدا  ورنالاسقان  «ساۋران» بازارىندا 400-ءدىڭ  ۇستىندە  ادام   ساۋدا  جاسايمىز. كوپشىلىكتىڭ  ايتۋىنشا «پريۆوكزالنىي»- كەدەيلەردىڭ، «راحات»-بايلاردىڭ، ءبىزدىڭ «ساۋران» -ورتاشالاردىڭ  بازارى. اتىنا  زاتى  ساي، تاۋارىمىز دا - ورتاشا، باعامىز دا - ورتاشا،  نەگىزگى ساتىپ الۋشىلارىمىز دا - ورتاشا. سوعان  سايكەس  تۇرمىسىمىز دا – ورتاشا. دەگەنمەن، بارىنا  رازىمىز .

         ءبىزدىڭ  وسىناۋ مامىراجاي تىرشىلىگىمىزدى «جايما  بازاردى  باسقا  جەرگە  كوشىرۋ  كەرەك» دەگەن   قالا  اكىمىنىڭ  وكىمى بۇزدى.  اناۋ-مىناۋ دەپ  ەسىمىزدى  جيعانشا بولعان  جوق، تەمىرجولدىڭ  ارعى بەتىندەگى جاڭادان  اشىلعان «نارىن» بازارىنا كوشىرىپ  تىندى.

«باقساق، باقا ەكەن» دەمەكشى، بۇل  دەگەنىڭ ءبىر  يت  بايلاسا  تۇرعىسىز  جەر  بولىپ شىقتى. ورتالىقتان  قاشىق. قاتىناسقا  قيىن. باسىندا « جاڭا بازار عوي»-دەپ، تام-تۇمداپ  ادامدار  كەلگەنىمەن، كەيىننەن سيىرقۇيىمشاقتانىپ، ازايىپ كەتتى. جاعدايىمىزبەن ساناسىپ  جاتقان  بازار  اكىمشىلىگى  جوق. بەرسەڭ  قولىڭنان،  بەرمەسەڭ  جولىڭنان،  ورىن اقىسىن ويبايلاتىپ  وتىرىپ   ءوندىرىپ  الادى. الدىمىز بانكروت بولىپ،  ارتىمىز  ولمەشىنىڭ  كۇنىن  كەشە  باستادىق. بازارعا كىرە  بەرىستەن  3-4 ادامنىڭ  باسى قىلتيسا بولدى، الىس جولدان  اكەمىز  كەلگەننەن بەتەر  قۋانىپ،    ارقايسىمىز  ءوزدى-وزىمىزگە  شاقىرىپ، قىرىق  پىشاق  بولىپ  جاتقانىمىز.

         كۇزگە  سالىم  ساۋدادان  بەرەكە  كەتىپ، «ەندىگى  تىرشىلىكتىڭ  كۇرمەۋىن  قالاي  شەشسەم؟»-  دەپ،   تۇرعانىمدا  اۋىلداس  ءبىر ىنشەك  كەلە  قالدى. قىسقاشا  اماندىق-ساۋلىقتان  سوڭ، جەتىم قىزدىڭ  جيعان جۇگىندەي   ازىن-اۋلاق  تاۋارىم مەن جاڭبىر جاۋماستان  جاۋراي باستاعان ءجۇزىمدى  كورىپ:

 «قازىر كوپ  كىسىلەر  بەكەت اتانىڭ باسىنا بارىپ  ءجۇر. تالايى سىرقاتىنا داۋا تاۋىپ،  ءوزىڭ  سياقتىلار ساۋداسىنا جول     اشىپ الدى. نيەت  ەتىپ  بارسايشى. اتا ءسوز جوق  كومەكتەسەدى» –دەپ،  ءجون بىلەتىندىگىن  كورسەتتى. ساۋدانى  جۇرگىزۋ  ءۇشىن مىنا  تۇرعان  ماڭعىستاۋ  ەمەس، اركتيكا  اسىپ  كەتۋگە  دايىن تۇرعان  مەن  ويلانىپ قالدىم. «بۇرىن نە عىپ باسىما  كەلمەگەن؟!» -دەپ،  ءوز-ءوزىمدى سوگىپ تە قويامىن.

ءجون ءسوزىن ايتىپ، جاناشىرلىعىن  بىلدىرگەن  ىنىمە  راحمەتىمدى جاۋدىرىپ  بولا  بەرگەنىم  سول  ەدى، دۇڭگىرشەگىمنىڭ  الدى ادامدارعا  تولدى دا  كەتتى. قاسىمداعىلاردا دا ءدال مەنىكىندەي  تاۋارلار  تولىپ  تۇرسا دا  ولارعا  ءتىپتى كوز دە سالمايدى.  ەشقايدا  بۇرىلماي، ءبارى ماعان  كەلىپ  جاتىر. ءسۇت پىسىرىمدەي  ۋاقىتتىڭ  ىشىندە  سىنىق  سىرىڭكەگە دەيىن  ساتىپ ءبىتىرىپ، شىرت-شىرت تۇكىرىپ  سىرتقا شىقتىم. و، قۇدىرەت! اينالادا  ءبىر دە ءبىر ادام  جوق. بەينە ءبىر  مەنىڭ  تاۋارىمنىڭ  ساتىلىپ  ءبىتۋىن  كۇتىپ،  سوسىن  ۇشىپ كەتكەن  سىقىلدى.

كەيىننەن ويلايمىن، سونىڭ بارلىعى  مەنىڭ نيەتىمە رازى بولعان اتانىڭ شاپاعاتى بولار دەپ. كوپ  كەشىكپەي پەرزەنتحاناعا تۇسكەن جولداسىم جەڭىلدەندى. جارىق  دۇنيەگە  اي مەن كۇندەي قىز بالانى اكەلدى.اتىن اپاسى گۇلىمگە ۇقساتىپ  گۇلنۇر دەپ  قويدىم. سول گۇلنۇرىم  قازىر 9-شى  سىنىپتا وقيدى. قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا  تازا وقىپ، تازا  جازادى.  كومپيۋتەردى قازىرگىلەردىڭ  تىلىمەن  ايتساق، «شەمەشكىدەي  شاعادى». كەستە توقىپ، سۋرەت سالادى. سوڭعى كەزدەرى كورسەتپەي ولەڭ جازىپ جۇرگەنىن بايقايمىن. قۇران سۇرەلەرىن  وقىعاندا جاعاڭدى ۇستايسىڭ.

... بەكەت اتاعا بارا جاتىپ جولدان اتانىڭ ۇستازى شوپان اتانىڭ  باسىنا  زيارات  ەتتىك. جەر استى مەشىتىنە ەر ادامدار بولەك، ايەل ادامدار بولەك كىرگەن ەدىك. سوندا 15 شاقتى ايەلدىڭ ىشىنەن  دۇرىس  قۇران  وقيتىن  ادام  تابىلماي، ول كەزدە  ءالى كىشكەنتاي   گۇلىمىم مەن گۇلنۇرىم كەزەك-كەزەك قۇران  وقىپ، ساۋاپتى  ءىس  جاساعان. بۇنى دا اللانىڭ  قۇدىرەتى، اتانىڭ  شاپاعاتى دەپ  ەسەپتەيمىن.

         سونىمەن، «اتانىڭ باسىنا  بارامىن» دەپ  نيەت  ەتكەنىممەن،   بىرەر  جىلداي  رەتى  كەلمەي-اق قويدى. قازاق دەسە وزىمىزگە تيەدى. ءسال قارىنىمىز  تويىنىپ، ۋايىم-قايعىمىز ازايسا،  قۇدايىمىزدى  ۇمىتىپ  كەتەمىز.كەرجالقاۋلىعىمىز بەن ومىردە  ءبىتىپ بولمايتىن  «كۇندە ەرتەڭىمىز»  تاعى بار. سونىڭ كەسىرى بولار، شارۋام  قايتادان  قيسايا  باستادى. ساۋداسى  جاقسى دەپ، «راحات» بازارىنا  ورىن  اۋىستىرعانىممەن دە ءىسىم  ىلگەرى جىلجىمادى.  ءوسىتىپ، دەل-سال بولىپ جۇرگەنىمدە ءتۇستىڭ مەزگىلى بولۋى كەرەك، قۇلاعىما « ۋادە، ۋادە!» دەگەن ماعىنادا  ەمىس-ەمىس داۋىس  ەستىلگەندەي  بولدى. مۇنىڭ تەگىننەن تەگىن ەمەستىگى ساناما ەندى جەتىپ، ازىن اۋلاق تيىن-تەبەنىمدى قالتاما باستىم دا، جولعا شىقتىم. اۋەلى شوپان اتانىڭ، سوسىن وعىلاندىعا، بەكەت اتانىڭ باسىنا بارىپ زيارات  ەتتىم. ماڭعىستاۋداعى 362 اۋليەگە ارناپ  قۇران  باعىشتادىم. ارتىنان ءۇش جىل  قاتارىنان بالا- شاعامدى ىلەستىرىپ  بەكەت اتانىڭ  باسىنا  باردىق. مىنە، سول كەزدەن  باستاپ ءبىزدىڭ  شاڭىراقتىڭ  ءتۇتىنى ءتۇزۋ  ۇشا  باستادى.  ەشقانداي كەپىلدىك دۇنيە-مۇلكىمىزدىڭ جوقتىعىنا  قاراماستان بانكتەن قارىز  الىپ،  قالانىڭ قاق  ورتاسىنان  اۋەلى شاعىنداۋ  ءۇي ساتىپ  الدىق. ءسال شارۋامىز  تۇزەلگەسىن،  ەسكى  ءۇيدى بۇزىپ، كەلگەن  قوناعىمىزدى  ۇيالماي  قارسى  الاتىنداي  جاڭا  ءۇي تۇرعىزدىق. ءوزىم ماماندىعىم  بويىنشا جۇمىسقا ورنالاستىم. ىڭقىل-سىڭقىل  اۋرۋىمىزدان  ايىعىپ، جوقشىلىقتىڭ جاۋار بۇلتى  اۋىلىمىزدان  اۋلاقتاپ  وتە  باستادى. ءبىر  تيىن تاپساق تا قايىرلى،  بەرەكەلى  بولاتىن  بولدى. ەڭ باستىسى، اۋەلى اللانىڭ، سوسىن بەكەت اتانىڭ  ارقاسىندا  دۇنيە بايلىعى ەمەس، يمان بايلىعىن جيعان ادامنىڭ ابىرويى  اسقاقتايتىنىنا انىق كوزىم  جەتتى.

جوعارىدا ايتىپ ءوتتىم، «اتانىڭ باسىنا ءۇش جىل قاتىرىنان باردىق» دەپ. اراعا ەكى جىل سالىپ تاعى دا جول ءتۇستى. بۇل جولى قىزىم گۇلىمنىڭ «بەكەت اتا قايتا-قايتا تۇسىمە ەنىپ ءجۇر. بارىپ قايتالىقشى» دەگەن ءسوزى تۇرتكى بولدى.  ساباقتى ينە ساتىمەن دەگەن، سارسەبىنىڭ ءساتتى كۇنى  جولعا شىقتىق. ءبىز   سياقتىلار ءتىپتى كوپ ەكەن. ءبىر اتانىڭ بالاسىنداي، قاۋ-قاۋلاسىپ وعىلاندىعا قالاي كەلىپ قالعانىمىزدى بايقاماي دا قالدىق.

شىركىن، ماڭعىستاۋ ەلىنىڭ ازاماتتارى-اي! پويىزدان تۇسكەن قارا قۇرىم ەلدى  قىرىق جىل كورمەگەن قۇدالارىنان بەتەر قۇرمەتتەپ، شاۋىپ ءجۇر. ءبارىنىڭ استىندا ءبىر-ءبىر تەمىر تۇلپار. ەشقانداي ارتىق اڭگىمە، تالاس-تارتىس ەستىلمەيدى. ءبىزدىڭ اتىراۋداعىداي ءبىرى سومكەڭە جابىسىپ، ەكىنشىسى قونىشىڭنان باسىپ، ءۇشىنشىسى جولاۋشى ەكەندىگىڭدى پايدالانىپ  اسپانداعى ايدىڭ باعاسىن سۇراپ تۇرعان جوق. جولاقىلارى دا قىمبات ەمەس. بەرگەنىڭە رازى. كەيبىرەۋلەر ايتىپ جۇرگەندەي، ۇر دا جىق، اقكوز ادايدىڭ تەنتەك جىگىتتەرىنىڭ اپەرباقاندىعىنىڭ ءيىسى دە سەزىلمەيدى. شەتىنەن بيازى. ينەنىڭ كوزىنەن تۇيە وتكىزگەندەي ەپتى.

كادۋالگى ادەتىمىزبەن جۋىنىپ-شايىنىپ، ءشاي-سۋىمىزدى ءىشىپ العاننان   كەيىن بيىك تاۋدىڭ بوكتەرىندەگى اتانىڭ قابىرى ورنالاسقان جەر استى مەشىتىنە  بارۋعا جينالدىق. اتىراۋدان شىعاردا سول كەزدەگى وبلىستىق سوتتىڭ توراعاسى جاقسىلىق الانوۆتىڭ سىيعا بەرگەن جاپونننىڭ ساندىق فوتواپپاراتىن وزىممەن بىرگە الا شىققام. ماقساتىم - ساپار بارىسىنان، اتاناڭ جاتقان جەرىنەن ەستەلىك  سۋرەتتەر ءتۇسىرىپ، كەزەگى كەلگەندە گازەت-جورنالدارعا جاريالاۋ بولاتىن.

نەگىزى سۋرەتكە تۇسىرۋگە بولمايدى ەكەن. مەنىڭ الدىمدا كەلگەن رەسپۋبليكا دەڭگەيىندەگى  ۇلكەن ءبىر باسشىلار جەر استى مەشىتىنە بارعان  كەزدە رۇقساتسىز فوتو، بەينەكامەراعا  ءتۇسىرىپتى. جوعارى كوتەرىلگەن سوڭ كورەيىن دەپ قاراسا، بىردە-ءبىر سۋرەت ساقتالماعان. كاسسەتادا تەك قانا اق جولاق سىزىقتار عانا قالىپتى. وسىنى ايتىپ، ەسكەرتكەن مەشىت شىراقشىسى «مەن رۇقسات بەرەيىن. بىراق اتانىڭ قالاي قارايتىنىن بىلمەيمىن» دەپ ءمان-جايدى ءتۇسىندىردى.

ازداپ دىندارلىعىم بار. ونىڭ ۇستىنە نيەتىم ءتۇزۋ. سونىمدى مالدانىپ «سەنساتسيالىق سۋرەتتەر تۇسىرەم»  دەگەن ويىمنىڭ اعاتتىق  ەكەندىگىنە كوپ كەشىكپەي كوزىم جەتتى. كۇنى بويى اقاۋسىز جۇمىس جاساپ تۇرعان كامەرام جەر استى مەشىتىنە تۇسكەن كەزدە  مەلشيدى دە قالدى. بىلاي شۇقىلادىم، بىلاي شۇقىلادىم، ەشتەڭە ونەتىن ەمەس. اقىر سوڭىندا بارىپ ەكرانعا «باتارەياسى وتىرعان» دەگەن جازۋ شىقتى. «ە، ونىڭ جاراسى جەڭىل عوي» دەپ، قايتادان جوعارى كوتەرىلىپ، زاريادتاپ الدىم. تەكسەرىپ كورەيىن دەپ اينالامدى ءتۇسىرىپ ەدىم، تاماشا! ءمىنسىز جۇمىس جاساپ تۇر. قۋانعاننان  تىك قۇلامالارى مول، ۇزىن سونار  تاۋ جولىن ءاپ ساتتە ارتقا تاستاپ جەر استى مەشىتىنە قالاي تەز كەلىپ قالعانىمدى وزىمدە بايقاماي قالدىم. امال نە،  فوتواپپاراتىم تاعى ىستەمەي تۇرىپ الدى. سوندا بارىپ اۋەلى اتانىڭ رۇقساتىن الۋىم كەرەك ەكەندىگى ەسىمە ءتۇستى. اتا جاتقان قابىردىڭ تۇسىنا جاقىنداپ، بىلگەن دۇعالارىمدى وقىپ، رۇقسات سۇرادىم. سول سول-اق ەكەن، قولىمداعى  فوتوكامەرام بەينە ءبىر قاتتى سوققىدان قۇلاعان ادامنىڭ  ءبىرازدان كەيىن ەسىن جيعان كەزدە سىلكىنگەنى سەكىلدى ءوز-وزىنەن وقىس قوزعالىپ كەتتى. قاپەلىمدە شوشىپ كەتكەن مەن  ء«بىسسىماللانى» بىرنەشە قايتالاپ، ويماقشالارىن باسىپ كورسەم، اپپاراتىم ەش اقاۋسىز جۇمىس جاساپ تۇر.  ءدال سول كەزدە  مىناۋ جالعان دۇنيەدە ءدال مەندەي باقىتتى ادام بولماعان شىعار دەپ ويلايمىن. ارمانسىز-اق ءتۇسىردىم. قۋانىشىمدا شەك جوق.

ساپارىمىز ءساتتى بولىپ ەلگە ورالعاسىن  ۇيگە  كىسى كەلسە بولدى تۇسىرگەن سۋرەتتەرىمدى كورسەتەتىن   ادەت تاپتىم. كەزەكتى ءبىر قوناقتارعا  ماقتانايىن دەپ نوۋتبوگىمدى اشىپ كورسەم، بىردە-ءبىر سۋرەت جوق. اتاڭا  ناعىلەت، قايدان كىرگەنى بەلگىسىز، ءبارىن ۆيرۋس جالماپ كەتىپتى. وكىرىپ جىلايىن دەسەم، قاسىمداعى كىسىلەردىن ۇيات. جىلامايىن دەسەم، قانشاما جىل يتشىلەپ ءجۇرىپ جيناعان ەڭبەگىم ءبىر كۇندە، ءبىر ساتتە ەش بولدى. قۇرىسىنشى، باسقاسى ەشتەڭە ەمەس، اتانىڭ سۋرەتتەرىن ايتساڭشى. سەڭ سوققان بالىقتاي ەسەڭگىرەپ قالعان مەن سالدەن سوڭ ەسىمدى جيناپ الدىم. بولعان وقيعاعا سەنەرىمدى دە سەنبەسىمدى دە بىلمەي ىشتەي «يا، بەكەت اتا!»دەپ نوۋتبوگىمدى  قايتادان قوستىم. و قۇدىرەت،مونيتورى جىپىلىق-جىپىلىق ەتتى دە، ەكرانعا  اتانىڭ جەراستى مەشىتىنەن تۇسىرگەن سۋرەتتەرىم اتىپ شىقتى. باسقا سۋرەتتەر جوق. تەك قانا جەراستى  مەشىتىنەن تۇسىرگەن سۋرەتتەر.

بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ  ءپىرى اتانىپ  وتىرعان بەكەت اتا تۋرالى ءوز باسىما قاتىستى جايتاردى، سول جولى تۇسىرگەن سۋرەتتەرىمدى ويتولعاتۋ ءۇشىن وقىرماندارىمىزدىڭ نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

بورانباي عاليەۆ،

اتىراۋ وبلىستىق سوتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى.

Abai.kz