ءبىز نەگىزىنەن تويشىل، ساۋىقشىل، دۋمانشىل حالىقپىز عوي. مۇمكىن، بۇل جامان قاسيەت ەمەس تە شىعار... الايدا، كەي-كەيدە تىم اسىرا سىلتەپ جىبەرەمىز. تويدىڭ دا تويى بار ەكەندىگىن قاپەردەن شىعارىپ الاتىندىعىمىز تاعى بار. سولاردىڭ ىشىندە وزىمىزگە زيانى تيەتىندەرى، ءتىپتى ەلدىگىمىزدىڭ تۇتاستىعىنا سىنا قاعاتىندارىنىڭ دا بار ەكەندىگىنە وي جىبەرىپ جاتپايتىندىعىمىزدى قايتەرسىز؟..

    سونداي ءبىر - تابيعاتىمىزعا جات تويلاردىڭ ءبىرى، جىل سايىن كەڭ بايتاق ەلىمىزدىڭ اۋدان مەن قالا اكىمدەرىنىڭ ءبىر-بىرىنەن اسىپ تۇسكىسى كەلىپ، داراقىلانا جارىسا وتكىزەتىن مەرەكەسى — قالا كۇنى دەگەن دارداي اتاعى بار مەيرامسىماق. بيۋدجەتتىڭ ەسەبىنەن قيساپسىز مول قارجى جۇمسالاتىن، سونىڭ قوماقتى بولىگى نەگىزىنەن رەسەيدەن شاقىرىلعان ورتاڭقول ارتيسسىماعىنىڭ قالتاسىندا كەتەتىن، قازاقتىڭ، ياعني وسى ەلدىڭ يەسىنىڭ نە تاريح قويناۋىندا قالىپ قويعان تاماشا سالت-ءداستۇرىن، نە باي تاريحىن ناسيحاتتاۋعا تيگىزەر كوك تيىن پايداسى جوق وسى ءبىر وزگەلەردەن جۇققان مەركەسىماقتى اتاپ ءوتۋدى توقتاتاتىن كۇن تۋدى دەگەن ويدامىز. نەگە دەيسىز عوي؟ بىرىنشىدەن، وسى مەرەكەنى تويلاۋدىڭ ءوزى «سەندەردە قالا دەگەن اتىمەن بولعان جوق. بۇلاردى سالىپ بەرگەن - ءبىز» دەگەن ارام نيەتتى جانداردىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركەمىز. دەمەك، ولاردىڭ «قالا سالعان ەڭبەگىن» قوسىمشا تۇردە بولسا دا مويىنداۋعا ءماجبۇرمىز. ال بۇلاردىڭ كەزىندە قازاقتىڭ بولاشاعىن ويلاپ سالىنعان دۇنيە ەمەستىگىن، قايتا قازاق جەرىن ۋىستا مىقتاپ تۇرىپ ۇستاپ تۇرۋ ماقساتىمەن جەدەل تۇرعىزىلعان اسكەري بەكىنىس ەكەندىگى ءتىپتى دە ەستەن شىعىپ كەتەدى.

       وزگەلەردى بىلمەيمىن، ءبىزدىڭ قوستانايدا ءدال وسى ء«داستۇر» كوپتەن بەرى قالىپتاسقان. بيىل دا سول قارقىننان تايعان جوقپىز. قوستاناي قالاسىنىڭ 135 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ تامىز ايىنىڭ اياق كەزىنە بەلگىلەنسە دە، وسىنداعى شولاق بەلسەندىلەر مەن ء«لاپپايشىلار» وعان دەگەن دايىندىقتى الدەقاشان باستاپ كەتكەن. اسىرەسە، وسى كۇنگە ارنالعان «كەرەمەت سۋرەت كورمەسى اشىلدى» دەپ باستىقتار مەن ءباسپاسوز بىتكەندەر جەردەن جەتى قويان تاپقانداي قۋانىپ جاتىر.

     «بۇرىن-سوڭدى بولماعان بۇل نە كەرەمەت ەكەن؟» دەپ، اۋەسقويلىقپەن ءبىز دە وعان باس سۇقتىق. سويتتىك تە، شالقامىزدان تۇسە جازدادىق. وبلىستىق ولكەتانۋ مۇراجايىنىڭ ءبىر بولمەسىندە ورىن تەپكەن بۇل كورمە جەرگىلىكتى سۋرەتشىلەردىڭ تۋىندىلارىنان تۇرادى ەكەن. ونىڭ ەڭ كورىكتى جەرىندە، وزگە سۋرەتتەن ەڭسەسى بيىك جەردە اسكەريلەردىڭ وقالى كيىمىن كيگەن سول كەزدەگى «تورعاي وبلىسىنىڭ گەنەرال-گۋبەرناتورى كونستانتينوۆيچ» پەن «پولكوۆنيك دارەجەسىندەگى ليپپو» دەگەننىڭ پورترەتتەرى «مەن مۇندالاپ» بىردەن كوزگە شالىنادى. قازاققا ەرەكشە ەڭبەگى سىڭگەن ادامدارداي شىرەنىپ تۇرعاندىعىن قايتەرسىڭ.

     ءبىر قاراعاندا بۇلار جاي عانا پورترەتتەر سەكىلدى. الايدا باجايلاپ قاراعان ادامعا مۇنىڭ استارىندا ۇلكەن ءبىر قۋلىق جاتىر. ارينە، «سەندەردىڭ قالالارىڭدى مىنە وسىلار سالىپ بەردى» دەگەن جازۋ جوق مۇندا. تۇسىنەتىن ادامعا قازاقتىڭ قالاسىنىڭ پالەنباي جىلدىعىنا ارنالعان كورمەگە پاتشالىق رەسەيدىڭ جوعارى اسكەري شەندىلەرىنىڭ سۋرەتتەرىنىڭ نەگە ءىلىنىپ تۇرعاندىعىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق شىعار. بىلە-بىلگەن ادامعا ءبىز وسىنداي تاياز ويىمىزدان تۋىندايتىن «تاپقىرلىعىمىزدىڭ» «قالا بىزدىكى» دەپ وزەۋرەگەن، نيەتى بۇزىقتاردىڭ جتەگىندە كەتىپ قالعانىمىزدى بىلسەك نەتتى؟.. مىنەكەي، وسى قوستانايداعى وزدەرىن تاۋەلسىز سانايتىن باسپاسوزدە «قوستاناي قالاسىن سالعان ادامدارعا ەسكەرتكىش ورناتىپ، كوشە اتىن بەرۋ كەرەك» دەپ جاعى تالماي سارناپ جۇرگەندەردىڭ قۇدايى بەرىپ قالاتىندىعى داۋسىز. نەسى بار، بۇگىن كەزىندە باسقىنشىلىقتىڭ ىرگەسىن نىعايتۋ ماقساتىمەن بەكىنىستى تۇرعىزعان پولكوۆنيكتەر مەن گەنەرالداردىڭ پورترەتىن سالىپ، تورىمىزگە ءىلىپ قويساق، كۇنى ەرتەڭ ءسان-سالتاناتى كەلىسكەن ەسكەرتكىش تۇرعىزۋدىڭ اۋىلى الىس ەمەس تە شىعار... ار جاعىندا «قالا بىزدىكى» دەپ، سوسىن «جەر بىزدىكى» دەپ شىعا كەلەتىندەردىڭ قاتارى كوبەيەتىندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى از بولار. سودان سوڭ، ۋكرايناداعى جاعدايدىڭ جىلىستاپ وتىرىپ، بىزگە كەلمەسىنە كىم كەپىل؟

      مىنەكەي، ءبىر قاراعاندا ەلەۋسىزدەۋ كورىنەتىن وسى مەرەكەنىڭ استارىندا ۇلكەن ءبىر وي جاتىر. اتىن وزگەرتۋگە كەلگەندە تۇرعىندارىنىڭ باسىم بولىگى قاسارىسىپ قالاتىن انا پەتروپاۆل مەن پاۆلوداردىڭ سالىنعان كۇنىن تويلاۋدان نە ۇتامىز؟ اۋليە پەتر مەن پاۆەلىنىڭ بەينەسىن كوتەرىپ كوشەگە شىققان توبىردى تاماشالاۋ ءۇشىن بە؟ نەمەسە پاۆەل پاتشانىڭ بىزگە بىرگەن «سىيىنىڭ» كەرەمەتتىگىن قىزىقتاۋ ءۇشىن بە؟ ال ەندى، ورال قالاسىن تويلاساق، اناۋ الەم-جالەم كيىنگەن، قىلىشىن اسىنعان كازاچەستۆونىڭ مارشىنا قاتىسامىز با؟

    قىسقاسى، «توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى» مىناداي. استانادان باسقا قالالاردىڭ مەرەكەسىن تويلاۋدى توقتاتقاننان ەشتەڭەدەن ۇتىلمايمىز. استانا - قازاقتىكى، وعان ەشكىمنىڭ داۋى جوق. ال قالعاندارىنىڭ ءجونى بولەك. مۇمكىن، الدىمەن مۇنداي مەرەكەلەردى تويلاۋعا بيۋدجەتتىڭ ەسەبىنەن ارنايى قارجى بولۋگە تيىم سالىنعانى ءجون شىعار. بۇل اقشانى سول شاھارلارداعى قوردالانىپ قالعان الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمساسا، حالىقتىڭ العىسىنا بولەنەر ەدى. ال ءوز قالاسىنىڭ مەرەكەسىن تويلاماسا، ۇيقىسى قاشاتىن جاندار بولسا، ءوز قاراجاتتارىن شىعارسىن. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بۇل ىسكە اتسالىسۋىنىڭ ءوزى ەشبىر اقىلعا سىيمايتىن دۇنيە. تويلاعىمىز كەلسە، ناۋرىز بار، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى بار، ءتىپتى حالىق بىرلىگى كۇنى بار، جەتىپ ارتىلادى عوي. شاشىلسا، سوعان شاشىلسىن. مەملەكەتتىڭ ءوز مەرەكەسىنەن ەشتەڭە اياپ قاجەتى جوق.

جايبەرگەن ارزىمبەتۇلى.

قوستاناي.

Abai.kz