سۋرەتتەگى قول توقپاقتاي-اق كەمپىردىڭ اتى ياراۆايا گالينا اندرەۆنا. بۇل كىسى 1937 جىلى، 19 قاڭتاردا ۋكراينانىڭ(ۋسسر) حمەلنيتسكايا وبلىسى، ۆينكوۆەتسكي اۋدانى،  زينكوۆ  اۋىلىندا تۋىلىپتى. ءبىزدىڭ  8 جىلدىق قۇدايى كورشىمىز. اۋىلىمىز -  الماتى وبلىسى، ەسكەلدى اۋدانىنا قاراستى كوكتوبە دەيتىن ەلدىمەكەن. كوكتوبە قىراتتى ايماقتا ورنالاسقاندىقتان، اۋىلدىڭ نەگىزگى تابىسى ەگىن مەن ازىن-اۋلاق مال عانا. اۋىلعا كىرە بەرىس جەردەگى كوكتوبە اۋىلى دەگەن قويداي ارىپتەرى بار جازۋ بولماسا، جۇرت ءالى كۇنگە دەيىن كالينوۆكا دەپ اتايدى. 

اتا-انام مال جايعانعا ءورىسى كەڭ دەپ 2008 جىلى كوكتوبە اۋىلىنان ءۇي العان. اۋىل دەگەنى بولماسا اينالاسى 40-تان اسپايتىن وتباسى بار. مىڭ باستان مال ايداپ، مىڭ گەكتاردان ەگىن سالعان ەل سسسر ىدىراعاندا قالا جاعالاپ كوشىپ كەتىپتى. اۋىلداعى ەل «اينالدىرعان ءبىر-ەكى ءۇي امان بولايىق» دەپ ءوز قىزىعى وزدەرىندە كۇن كەشىرىپ جاتىر. وبلىس ورتالىعى تالدىقورعاننان تەرىستىكتە 30 شاقىرىم عانا قاشىقتىقتا بولعانىمەن، اۋىلعا جەتەر اينالما جول - 80 شىقىرىم.قىس بولسا اپتالاپ جول جابىلىپ قالادى. وسىنداي وقشاۋ ەلدى مەكەندە اتا-اناما كورشى بولىپ، تاڭىرلىك اقىسىن وتەپ وتىرعان جالعىز ءۇي - وسى ورىس كەمپىر. ءبىز «ورىس اپا» دەيمىز.

جۇرت ورىس دەپ ايتقانىمەن ول كىسى ءتىپتى دە ورىس ەمەس. اكەسى - پولياك، شەشەسى - ۋكراين. ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستا اكەسىنەن ايىرىلعان.  وزدەرى موسكۆاعا جەر اۋدارىلعان. 10 جاسىندا قوس جانارى دەرتكە شالدىعىپ، 3 جىل اۋرۋحانادا جاتىپتى. ايتۋىنشا ءۇش باۋىرى بولعان. بىراق ولاردىڭ قايدا ەكەنىن بىلمەيدى. تەك اپكەسى، شەشەسى ۇشەۋى 1950 جىلى كومسومول جولداماسىمەن الماتىعا كەلگەن. اۋىرعان كەزدە كەنجەلەگەن وقۋ سول كۇيى قالىپ قويىپتى. 23 جاسقا كەلگەندە، 1959 جىلى 25 ناۋرىزدا كالينوۆكاعا ساۋىنشى بولىپ كەلىپتى. سودان بەرى باتپانداي 55 جىل وسى اۋىلدىڭ اق-ادال تۇرعىنى بولىپ عۇمىر كەشۋدە. ومىرىندە ءۇش ەرگە شىقسا دا بالا سۇيە الماپتى. شەشەسى دە، اپكەسى دە ايگىلى ءبىرجان-سارا ايتىسى بولعان اقەشكى اۋلىنداعى ورىس بەيىتتەن ورىن تاپقان. ورىس اپام - بالا جوق، باۋىر جوق، تۋعان جوق، تۋىس جوق، جالعىز. جاسى سەكسەنگە تاياسا دا ءالى كۇنگە وتىن-سۋىن ءوزى دايىندايدى. اپتانىڭ بەس كۇنى بوران بولاتىن اۋىلدا، كومىرسىز قىستان شىعاتىن جالعىز ءۇي دە وسى ورىس كەمپىر.

ءبىر كەزدە كورىكتى كوشە بولعان شىعار، قازىر ايتەۋىر ءبىز تۇراتىن سوۆەتسكايا كوشەسىندە ساناۋلى عانا ءۇي بار. سۋرەتتەگى قۇجىرا ورىس اپامىزدىڭ ءۇيى. ورىس اپا دەگەنىمە تاڭ قالىپ وتىرعان شىعارسىزدار، بۇل كىسى شىنىمەن دە اپا دەۋگە لايىق. ارعى بەتتە تۋىپ، التىنشى سىنىپ وقىعانشا ورىس دەيتىن ۇلتتىڭ بار ەكەنىن بىلمەدىك. شاشى سارى، كوزى كوك ورىستى العاش كورگەندە جانى قالماي قورىققان مەن ءۇشىن بۇل كىسىنى اپا دەۋ مۇمكىن ەمەس  تە ەدى، ول كىسى كورشىلىك اقسىن اسىرا وتەمەگەندە. ءۇيىمىز وتە جاقىن بولعاندىقتان با، الدە جالعىزسىرايتىن شىعار ول كىسى ءبىزدىڭ ۇيگە ءجيى باس سۇعاتىن. ايىنا الاتىن جيىرما نەشە مىڭ زەينەتاقىسى بار، سونى العاندا ازىق-تۇلىك الۋعا قالاعا ءبىر بارىپ كەلەتىنى بولماسا، ەشقايدا شىقپايدى. العاشقى جىلدارى ءدىنى بولەك، ءتۇرى بولەك ادامدى جاتىرقايتىنبىز. شايىنا، بورششىنا شاقىرىپ، ەشقاشان جيىلماي تۇراتىن داستارحانى ءوز الدىنا، بۇل كىسى  ءتىپتى ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كۇزەتشىسى سىندى. ۇيدەگىلەر سىرتقا كەتىپ، ۇيدە ادام قالماي قالسا ىلعي دا ەس بولىپ، يتكە تاماق بەرىپ، ۇيالاردان جۇمىرتقا جيناپ قوياتىن دا وسى كىسى.  الدىڭعى جىلى اپام قايتىس بولاردا، وزىنەن بەس جاس كىشى كىسىنى «اپالاپ»، شەشەم ساۋىنعا شىققاندا قاراپ وتىرعان دا وسى كىسى بولاتىن. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ الدىندا ءبىر دوڭەس بار ەدى، سول دوڭەستىڭ ۇستىندە ورىس بەيىت بار. سول دوڭەستى نۇسقاپ، اپاما شالا-پۇلا قازاقشاسىمەن «سەن ولسەڭ وكىنبەيسىڭ، كومەتىن بالا-شاعاڭ بار، مەن ولسەم مەنى كىم كومەدى» دەپ جۇباتقانى ەسىمدە قالىپتى.

بيىل كوكتەمدە تۇركيادان كەلسەم جىلاپ قارسى الىپ،  الىستان بالاسى كەلگەندەي قۋاندى. كوكتەم تۋا ازداپ سىرقاتتانىپتى. «اتاۋ كەرەدەگى» نۇركە كەمپىر، نيۋرا فادەۆنا سياقتى ناماز وقىماسا دا يسلام دىنىنە قۇرمەتپەن قارايدى. اق داستارحانىنا   «مەنم ۇيدە شوشكا جوك» دەپ اسقا شاقىراتىن.  شەشەم قازاقشا سويلەپ، ول ورىسشا سويلەپ تۇرسا دا جاقسى تۇسىنىسەتىن. «ورىس» كەمپىرىمىز ءاۋ باستان «ورىس – اراك ىشەدي، بار ۋلتتى ورىس بولسىن دەيدي» دەپ جاقتىرماي وتىرادى.

از كۇندە ءبىزدىڭ ءۇي ول اۋىلدان كوشىپ كەتپەك. قانى تۇگىلى ءدىنى بولەك، ءناسىلى بولەك كەمپىر ءبىزدىڭ ءۇيدى، سەگىز جىلدىق كورشىسىن قيماي جىلاپ وتىر. سىرتتا جۇرگەن بىزدەر بارا قالىپ، اتا-انامىزدىڭ قاسىندا مارە-سارە داستارحاندا وتىرعاندا، ءبىزدى كورىپ جىلاعانىنا تالاي كۋا بولعام. اپتا بۇرىن اۋىلعا بارعانىمدا ورىس اپام كوپ اڭگىمەسىن ايتتى.  بالالىق شاعىن ەسكە الدى، تۋعان جەرى تۋرالى ايتىپ، كوپ كۇرسىندى. ومىرىنە وكىنەدى. ۋكرايناداعى بولىپ جاتقان قازىرگى جاعدايعا، ءوز ۇلتىنىڭ اۋىر حالىنە جانى اۋىرادى ەكەن. سوناۋ الىستا تۋىپ، ەندى مىنە قيىرداعى ءبىر توبەدە سۇيەگى قالاتىنىنا ناليدى. سسسر-ءدى قارعايدى... «سول قۇرىپ كەتكىر سسسر بولماعاندا ءوز وتانىمدا، تۋعان توپىراعىمدا نەمەرەلەرىمنىڭ ورتاسىندا وتىرار ەدىم عوي» دەپ نالىپ وتىر اپامىز...

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz