مۇرات ءونال 1987 جىلى 20 شىلدەدە تۇركيانىڭ ساليحلي قالاسىندا ومىرگە كەلگەن. نيدەرلاندى استاناسى امستەردامداعى «ۆەسپۋچي» فۋتبول اكادەمياسىندا ءتالىم الدى. 2005 جىلى اتاقتى «اياكس» ساپىنا شاقىرىلادى. گوللانديا فۋتبولىنىڭ فەنومەنى سانالاتىن كوماندانىڭ جاستار قۇراماسىندا 25 ويىن وتكىزىپ، 12 گول سوققان. كەيىننەن بەلگيانىڭ تانىمال كلۋبى «بريۋگگەگە» اۋىسادى. ودان سوڭ «ادو دەن حااگ»، «ۆولەندام»، 2012-2013 جىلدارى فينليانديانىڭ «كاياني» كلۋبتارىندا وينايدى.

– مۇرات، قازاقستانعا كەلگەنىڭە ەكى ايعا جۋىقتادى. وسى ارالىقتا تاريحي وتانىڭا قانشالىقتى ۇيرەنىسە الدىڭ؟

– كەلگەنىمە ءبىر جارىم ايدان استى. بىرىنشىدەن، قازاقشا ءتاۋىر سويلەيتىن بولدىم. نەگىزى، ايتقان سوزدەردى تۇسىنەمىن. بىراق ءوز ويىمدى تولىق جەتكىزە المايمىن. الداعى ۋاقىتتا جاقسىلاپ ۇيرەنىپ، انا تىلىمدە ەركىن سويلەۋگە ۋادە بەرەمىن. 
ال قازاقستانعا كەلسەك، بۇرىن تەلەديداردان كورگەندە قازاق جەرىنىڭ ۇلكەن ەكەندىگىن ەستيتىنمىن. مىنە، سونى ءوز كوزىممەن كورگەندە قۋانعانىمدى ايتساڭىز. شىمكەنتكە از ۋاقىتتىڭ ىشىندە باۋىر باسىپتا قالدىم. بۇگىن، مىنە، استاناعا العاش رەت اياق باستىم. ەلوردامىز كورىكتى ءارى امەستەردامعا قاراعاندا ۇلكەن ەكەن.

– ءبىزدىڭ كەيبىر جاستار ەۋروپاعا كەتكىسى كەلىپ تۇرادى. ال سەن، كەرىسىنشە، قارت قۇرلىقتان قازاقستانعا قونىس اۋداردىڭ. ەلىمىزدە قالعىن كەلە مە؟..

– بۇرىن شەتەلدە بولعاندا ءۇيدى ساعىناتىنمىن. قازىر ولاي ەمەس. سوعان قاراعاندا، قازاقستانعا كەلىپ ماۋقىمدى باسا الماي جۇرگەن ءتارىزدىمىن. ارينە، ءوز قانداستارىممەن بىرگە تۇرىپ، قازاق قىزىنا ۇيلەنسەم دەپ ويلايمىن.

– ال قازاق فۋتبولى جايلى نە ايتاسىڭ، قانداي كەمشىلىكتەردى بايقادىڭ؟

– قازاق حالقى بالالارىن فۋتبولعا كەش بەرەدى. ەۋروپادا بۇل ءۇردىس بالاباقشادان باستالادى. تارتىپكە قاتتى ءمان بەرىلەدى. باپكەرلەر دە بالامەن قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان ولار ەرتە ەسەيىپ، تەز تانىلادى. ال ءبىزدىڭ قازاق جىگىتتەرى نەگىزى 20 جاستان كەيىن مىقتى بولادى. تابيعاتىمىز سولاي. سونىمەن قاتار ول جاقتا فۋتبولشىلار فيزيكالىق جاعىنان مىعىم، بويلارى ۇزىن. ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ كوبىسى كىشكەنتاي. جوعارى دەڭگەيلى كوماندالارمەن كەزدەسكەندە 90 مينۋت بويى تايتالاسۋعا شامالارى جەتپەي جاتادى. شارشاپ قالادى. مىنە، وسى جاعىن سول قارت قۇرلىقتان ۇيرەنىپ، جەتىلدىرە ءتۇسۋىمىز كەرەك.

– ەۋروپا قازاق فۋتبولى تۋرالى نە بىلەدى؟

– ءوزىڭ دە بىلەسىڭ عوي. «شاحتەر» بىلتىر ەۋروپانى تاڭ قالدىردى. «سەلتيكپەن» بولعان ويىندى ەشكىم ۇمىتا قويعان جوق. بۇل وقيعانى سول كەزدە امەستەردامداعى گازەت-جۋرنال، سايتتار جارىسا جازىپ جاتتى. تەلەارنالار كورسەتتى. قوي سويىپ، قۇرباندىق شالعاندا، تىپتەن، شۋلادى. سونداي-اق ول جاقتاعى فۋتبول جانكۇيەرلەرى ەۋروپا ليگاسى اياسىندا از (الكماار) كلۋبىمەن كەزدەسكەن «اقتوبە» مەن «شاحتەردى» جاقسى بىلەدى.

– مۇرات، ءبىر كەزدەرى ءوزىڭ دوپ تەپكەن «اياكستىڭ» جاستار اكادەمياسى ۇنەمى فۋتبول الەمىنە تالانتتاردى تاربيەلەپ قوسىپ وتىرۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. وسى اكادەميانىڭ فيليالىن قازاقستاندا اشۋعا بولا ما؟

– الدىندا «قايرات» كلۋبىنىڭ اكادەمياسىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان گوللانديالىق رەيموند اتتەۆەلدپەن سويلەسكەن بولاتىنمىن. ول قازىر بالالاردى سول نيدەرلاندى فۋتبولىنىڭ جۇيەسىمەن دايارلاپ جاتىر. بۇل – جاقسى باستاما. بولاشاقتا وزگە كلۋبتار دا وسىنداي اكادەميالار اشىپ، ەۋروپادان باپكەرلەر شاقىرۋ كەرەك. سول كەزدە امەستەردامدا عانا ەمەس، قازاق توپىراعىنان دا يواحان كرويف، رۋد كرول، فرانك دە بۋر، دەننيس بەرگكامپ، ماركو ۆان باستەن، ۋەسلي سنەيدەر سەكىلدى تالانتتار شىعاتىن بولادى.

– قازىرگى كەزدە «قىراندا» ويناپ ءجۇرسىڭ. كوماندانىڭ ويىن جۇيەسىنە سىڭىسە الدىڭ با؟

– العاشقى تۋرلاردا كوماندانىڭ ويىنىن تۇسىنە الماعانىم راس. پاس بەرۋدە قاتەلىكتەر جىبەرىپ الاتىنبىز. قۇدايعا شۇكىر، قازىر ءبارى جاقسارىپ كەلەدى. كومانداداعى جاندوس امەتوۆ، سانات جۇماحانوۆ، ماديار مۋمينوۆ سەكىلدى ارىپتەستەرىم ماعان ىلعي قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىرادى. بۇلاردان بولەك، «ليميتچيكتەر» بار. ىشكى اتموسفەرا كەرەمەت. كلۋب باسشىلارى الدىمىزعا ۇلكەن ماقساتتار قويىپ وتىر. بۇيىرسا، جوعارى ورىنداردان كورىنىپ قالارمىز دەپ ۇمىتتەنەمىن.

– باپكەرلەرمەن قاي تىلدە قارىم-قاتىناس جاسايسىڭ؟

– باپكەرلەر فۋتبولشىلارعا نۇسقاۋدى ورىسشا بەرەدى. ال ماعان كومانداداعى جىگىتتەر قازاقشا ءتۇسىندىرىپ وتىرادى. اراسىندا باس باپكەر مەنىمەن قازاقشا سويلەسىپ قالادى.

– ماۋسىمارالىق ترانسفەر جاقىنداپ كەلەدى. «قىراندا» قالا بەرەسىڭ بە؟

– سول جاعىن ءوزىم دە ناقتى بىلمەيمىن. ازىرگە بار ويىمىز ۇزدىك ۇشتىكتەن ءتۇسىپ قالماۋ، جۇلدەلى ورىنداردىڭ بىرىنە ىلىگۋ بولىپ تۇر.

– قازاقستانداعى جانكۇيەرلەر مادينەتىنە قانداي باعا بەرەسىڭ؟

– ەۋروپادا كەز-كەلگەن ادام جۇمىستان كەيىن فۋتبولعا اسىعىپ تۇرادى. ءتىپتى، وتباسىمەن بىرگە بارادى. قازاقستاندا ولاي ەمەس ەكەن. ستاديونعا كىسى از جينالادى. وتباسىمەن بارۋ جاعىن بايقاي قويمادىم. وسى جاعىن ەسكەرۋ كەرەك سياقتى. فۋتبول، قانشا دەگەنمەن، ميلليونداردىڭ ويىنى عوي.

– جاقىندا سىرتتاعى قانداستارىمىزعا ازاماتتىق بەرۋ ءبىر جىلعا دەيىن شەگەرىلدى. ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى قالاي بولىپ جاتىر؟

– مەن قازىر قازاقستاندا جۇمىس ىستەۋشىنىڭ ۆيزاسىمەن تۇرىپ جاتىرمىن. ال ازاماتتىق الۋ جاعىنا شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى كومەكتەسەمىن دەپ ۋادە بەرىپ وتىر.

– ال ەۋروپا كوماندالارىندا تۇراقتاپ قالماۋىڭا نە سەبەپ؟

– ول جاقتا مىقتى كوماندالاردىڭ نەگىزگى قۇرامىنا ىلىگۋ قيىن. ونىڭ ۇستىنە ەۋروپالىقتار كوبىنەسە جاستاردى العىسى كەلەدى. جاس فۋتبولشىلار اقشانى از سۇرايدى. ولار ءۇشىن بۇل جاعى وتە ماڭىزدى. ال تومەنگى ديۆيزيونداردا ويناعىم كەلگەن جوق.

– پرەمەر-ليگادان ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتقان جوق پا؟

– ەستۋىمشە، «ورداباسى» تاراپىنان قىزىعۋشىلىق بار سەكىلدى. ويتكەنى ولار «قىراننىڭ» ويىنىن تاماشالاپ جۇرەدى. كەز كەلگەن فۋتبولشى جوعارى ديۆيزيوندا ويناعاندى جاقسى كورەدى ەمەس پە؟ مەن دە پرەمەر-ليگادا ويناۋدى ارماندايمىن. جۇلدەگە تالاساتىن كوماندالاردان ۇسىنىس ءتۇسىپ جاتسا، اۋىسۋعا دايىنمىن. بىزدەگى كوماندالاردىڭ كوپشىلىگىندە لەگيونەرلەر سانى تولىق. سوندىقتان ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى تەزىرەك شەشىلسە، وزدەرىنە شاقىراتىن كلۋبتار كوبەيەر ەدى.

– جەكە اگەنتىڭ بار ما؟

– بۇل شارۋالارمەن اعام تۇنجاي اينالىسادى.

– «قىرانداعى» جالاقى ماسەلەسى قالاي؟

– قازاقستاندا كەلىسىمشارت بويىنشا بۇل جاعىن قۇپيا ۇستاۋ كەرەك. سوندىقتان ايتا المايمىن. ال جالپى بەرگەن اقشاسى ءوز باسىما جەتەدى. قوسىمشا سىياقى دا الىپ تۇرامىز.

– ەۋروپادا سەنەن باسقا قازاق فۋتبولشىلارى بار ما؟

– فۋتبولعا قىزىعاتىن، وزدەرى دە ويناپ تۇراتىن قازاقتار بار. بىراق كاسىبي فۋتبولشىلار جوقتىڭ قاسى. ءوزىم ازىرگە وندايلاردى كەزدەستىرە قويمادىم.

– جالپى، ول جاقتاعى قازاقتار ءبىر-بىرىمەن ءوزارا ارالاسىپ تۇرادى ما؟

– ەۋروپاداعى قازاقتار ءبارى ءبىر-ءبىرىن تانيدى. جۇمىستان قولدارى بوساپ جاتسا كەزدەسۋگە اسىعادى. تويلارعا مىندەتتى تۇردە بارامىز. ال قالعان ۋاقىتتا «فەيسبۋك»، «تۆيتتەر» سەكىلدى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى حات-حابار الىسىپ تۇرادى.

– اتا-اناڭ، تۋعان-تۋىستارىڭ قازاقستانعا كەلۋ تۋرالى شەشىمىڭدى قالاي قابىلدادى؟

– قازاقستانعا كەلۋ جايلى ءوزىم بۇرىننان ويلاپ جۇرگەنمىن. سول مۇمكىندىك ەندى تۋدى. تۋىستارىم بۇل شەشىمىم وڭ قارادى.

– ال سول تۋىستارىڭنىڭ اراسىندا ەلگە كەلگىسى كەلەتىنى، كورگىسى كەلەتىندەرى بار ما؟

– ول جاقتاعى قازاقتار كۇندە ماعان حابارلاسىپ تۇرادى. قازاقستان جايلى سۇرايدى. ولاردىڭ بارىنە ەلدى ماقتاپ، شاقىرىپ ءجۇرمىن. بارلىعى كورگىسى كەلەدى. ۋاقىتتارى بولسا الداعى ۋاقىتتا تاريحي وتاندارىن ءوز كوزدەرىمەن كورە جاتار.

– ەۋرو-2016 دوداسىنىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭىندە قازاقستان، تۇركيا جانە نيدەرلاندى قۇرامالارىمەن ءبىر توپقا ءتۇستى. ءۇش ەل دە ساعان بوتەن ەمەس. قايسىسىنا كوبىرەك جانكۇيەر بولاسىڭ؟

– بۇرىن امستەردامدا تۇرعاندا گوللاندياعا جانكۇيەر ەدىم. ەندى بۇيىرسا، قازاقستانعا تىلەۋلەس بولامىن. ءوزىم دە قازاقستان قۇراماسىنىڭ ساپىندا ويناعىم كەلەدى.

– جاقىن كۇندەرى برازيليادا الەم بىرىنشىلىگى باستالادى. تورتجىلدىقتىڭ باستى دوداسىندا كىمدەردەن ءۇمىت كۇتەسىڭ؟

– بۇرىننان «قىزعالداقتى ەلدىڭ» فۋتبولشىلارىنا جانكۇيەرلىك تانىتامىن. بىراق بۇل جولى الاڭ يەلەرى ەشكىمگە دەس بەرمەيدى دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە لاتىن امەريكاسىندا ەۋروپا قۇرامالارى جەڭىسكە ەشقاشان جەتىپ كورمەگەن.

– ءوزىڭ الەمدىك دەڭگەيدە دوپ تەۋىپ جۇرگەن فۋتبولشىلاردان كىمدەردى تانيسىڭ ؟ ولاردىڭ اراسىندا ارالاسىپ تۇراتىن دوستارىڭ بار ما؟

– گوللانديانىڭ جوعارى ديۆيزيونىندا دا، ءبىرىنشى ليگاسىندا دا دوستارىم، تانىستارىم وتە كوپ. ال ەل تانيتىن جۇلدىزداردان ەڭ جاقىن دوسىم گرەگوري ۆان دەر ۆيل بۇگىنگى كۇنى پسج جانە نيدەرلاندى قۇراماسى ساپىندا جارقىراپ ءجۇر. ەكەۋىمىز «اياكستا» بىرگە وستىك. الداعى ۋاقىتتا قازاقستان قۇراماسىنا الىنىپ، گرەگوريگە قارسى ويناسام دەپ ارماندايمىن.

– فينليانديا فۋتبولىنان قانداي ايىرماشىلىق بايقادىڭ؟

– ول جاقتا باسەكەلەستىك وتە جوعارى. فۋتبولشىلاردىڭ تەحنيكالىق دايىندىقتارى مىقتى بولادى. كوپ ويىنشىلاردىڭ بويى ەكى مەتردەن جوعارى. سكانديناۆيالىقتار بويشاڭ عوي.

– بوس ۋاقىتتا نەمەن اينالىسقاندى ۇناتاسىڭ. ءحوببيىڭ نە؟

– مەن بالىق اۋلاعاندى ۇناتامىن. گوللانديادا جاتتىعۋ بولماعان كۇندەرى بالىق اۋلاۋعا كەتىپ قالاتىنمىن. سونداي-اق كينوعا بارعاندى جاقسى كورەمىن.

– سوڭعى سۇراق. وتباسىڭ جايلى ايتا كەتسەڭ...

– اكەمنىڭ اتى – توقان ۇلىقپانۇلى. انامنىڭ ەسىمى – باقىتحان قىدىرمولداقىزى.1977 جىلى تۋعان تۇنجاي ەسىمدى اعام، ودان ەكى جاس كىشى زەينەپ دەگەن اپكەم بار. ەكەۋى دە وتباسىن قۇرعان. اعام دومبىرا تارتادى. ولەڭ ايتادى. كىشكەنتاي كۇنىندە «قازاعىمدى ساعىندىم» دەپ اندەتىپ وتىراتىن. اپكەم بۇرىن الماتىعا كەلىپ كەتكەن. الماتىنىڭ قاسىنداعى ءبىر اۋىلدا جەزدەمنىڭ اعاسى تۇرادى. جالپى، قازاق اتا-تەگىن ۇمىتپاعان حالىق قوي. اكە-شەشەم بالا كۇنىمدە جەتى اتامنىڭ ەسىمدەرىن اتاپ وتىراتىن. قازىر جەتى اتامدى جاتقا بىلەمىن.

– اڭگىمەڭە راحمەت!

بەك تولەۋوۆ,
«Sport».