الداعى جىلىمىزدىڭ العاشقى كۇنى قازاقستاندىقتاردى، ونىڭ ىشىندە اسىرەسە قازاقتاردى اجەپتاۋىر اۋرە-سارساڭعا سالۋدان باستالايىن دەپ تۇر. نەگە؟

نەگە دەسەڭىز، قاڭتاردىڭ بىرىنەن باستاپ «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكستىڭ جاپ-جاڭا نۇسقاسى كۇشىنە ەنەتىن بولادى. جاپ-جاڭا كودەكستىڭ جاپ-جاڭا نۇسقاسى بويىنشا ەندى قازاق ەلىنىڭ ازاماتتارى «قالاي    بولسا سولاي قاڭعىرا» بەرمەي، قالاي بولسا سولاي – اياعى جەتكەن جەرگە تۇنەي بەرمەي...تەك قانا رەسمي تۇردە تىركەلگەن مەكەن-جايى بويىنشا عانا تۇرۋعا مىندەتتى. بۇلاي بولماعان جاعدايدا... تۇرىپ جاتقان پاتەرلەرى مەن ۇيلەرىندە ون كۇننەن ءۇش ايدا دەيىن تىركەلمەگەن «كۆارتيرانتتار» ون مىڭ تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل تولەيدى. اگاراكي، تىركەلمەگەن ۋاقىتى ءۇش ايدان اسىپ جاتسا، ايىپپۇل كولەمى دە البەتتە، كوبەيە بەرەتىن بولادى. جاسىراتىنى جوق، بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدەگى ۇلكەندى-كىشىلى قالالار عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە استانا جانە الماتى سياقتى مۇلدە ۇلكەن قالالاردا قىزمەت ەتىپ، «قارا جۇمىستىڭ قابىرعاسىن قاقىراتىپ» جاتقان قازاقستاندىقتاردىڭ (نەگىزى قازاقتاردىڭ دەسەك دۇرىس بولاتىن سياقتى) كوپشىلىگى رەسمي تىركەلگەن مەكەن-جايلارى بويىنشا تۇرىپ جاتقان جوق. اتالمىش قالالاردا اۋىلدان كەلگەندەر، ونىڭ ىشىندە اۋىلدان كەلىپ، پاتەر جالداپ تۇرىپ جاتقانداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ رەسمي تۇردە تىركەلگەن جەرلەرى نەگىزىنەن اۋىلدار مەن... باسقا دا «جۇمىسى جوق ۇساق-تۇيەك» قالالار. بۇلاردىڭ دەنى نەگىزىنەن «ەكى قولعا ءبىر كۇرەك» ىزدەگەندەر. سوندا بۇل قالاي بولماق؟ مىنە، وسىنداي رەسمي اقپاراتتى ەستىگەن قازاقستاندىقتار بىرنەشە كۇننەن بەرى اركى-تاركى بولىپ، جاپ-جاڭا كودەكستى «جەردەن الىپ، جەرگە سالۋدا». بىرەۋ ايتادى - «مەن جاڭادان ۇيلەنىپ، جاس كەلىنشەگىممەن پاتەر جالداپ تۇرامىن، ال «پروپيسكام» اكە-شەشەمنىڭ ۇيىندە، سوندا مەن نە ءۇشىن ايىپپۇل تولەۋىم كەرەك» دەپ. جانى بار ءسوز بە؟ جانى بار ءسوز. ال بىرەۋ ايتادى - «مەنىڭ ەكى ءۇيىم بار، ءۇش اي ءبىر ۇيىمدە تۇرسام، تاعى ءبىر ءۇش اي ەكىنشى ۇيىمدە تۇرام، سوندا مەن قايتا-قايتا «پروپيسكاعا» ءبىر وتىرىپ، ءبىر شىعىپ ءجۇرۋىم كەرەك پە؟» دەپ. تاعى بىرەۋ ايتادى - ء«اي، ءداۋ دە بولسا ەكسپوعا اقشا جەتپەي جاتقان شىعار، سوعان قارجى قاراستىرۋدىڭ كەزەكتى ءبىر امالى شىعار بۇل دا...» دەپ. جانى بار ءسوز بە؟ البەتتە، مۇنىڭ دا جانى بار. ال ەندى ازىلىمىزگە نۇكتە قوياتىن بولساق، ايتىلىپ جاتقان وكپە-رەنىشتەردىڭ ءبارىنىڭ دە ورنى بار. اتالمىش كودەكس تۋرالى ەلىمىزگە بەلگىلى زاڭگەرلەردىڭ ءبىرى سەرگەي ۋتكين دەگەن مىرزا بىلاي دەيدى: «...مەستو جيتەلستۆو – ەتو ودين يز يدەنتسيفيتسيرۋيۋششيح پريزناكوۆ، كوتورىي ۆاجەن نا ساموم دەلە. نە تولكو ۆ كازاحستانە، نو ي ۆو ۆسەم ميرە. ي گوسۋدارستۆو ۆسەگدا سترەميتسيا زنات مەستو جيتەلستۆو چەلوۆەكا...!

مىنە، مىقتىنىڭ مىقتىسى دەگەن زاڭگەرلەردىڭ بىرىنەن سانالاتىن سەرگەي ۋتكين وسىلاي دەيدى، الايدا ۋتكين مىرزا بىلە مە ەكەن – الپاۋىت امەريكادا، ءتىپتى وركەنيەتى وتە قاتتى دامىپ كەتكەن ەۋروپا ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگىندە «پروپيسكا» دەگەنىڭىزدىڭ مۇلدە جوق ەكەنىن. بۇل ەلدەردە ءوزىڭنىڭ ناقتى قاي مەكەن-جاي بويىنشا تۇراتىنىڭدى دالەلدەۋ ءۇشىن ءتيىستى ورىندارعا ءوزىڭنىڭ اتى-ءجونىڭ تولىق جازىلعان بىرنەشە رەسمي قاعازداردى كورسەتسەڭ، (ماسەلەن، كوممۋنالدىق قىزمەت تولەمىنىڭ تۇبىرتەكتەرىن دەگەن سياقتى) جەتىپ جاتىر. ولار ازاماتتارىنان «پروپيسكا» دەگەنىڭىزدى تالاپ ەتپەيدى، ويتكەنى ولاردا ءبىر مەكەن-جايدا رەسمي تۇردە تىركەلۋ دەگەن تۇسىنىك مۇلدە جوق. سوندا دەيمىز-اۋ، قاڭتاردىڭ بىرىنەن باستاپ كۇشىنە ەنەتىن «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» جاڭا كودەكستىڭ كوزدەگەنى نە نارسە؟ راس، اشىعىن ايتۋ كەرەك، ۇلكەن دە ۇلكەن قالالارىمىزدا تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا تىركەلمەگەن قازاقستاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى... قازاقتار. سوندا اتالمىش كودەكستىڭ تەرەڭىنىڭ تەرەڭىنە ءۇڭىلىپ قارايتىن بولساق، كۇشىنە ەنبەك بولىپ وتىرعان «شالا جانسار» جاڭالىق ەڭ الدىمەن... قازاقتارعا تيەدى ەكەن – توقپاق بولىپ. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، قالاداعى قازاقتاردى قايتادان اۋىلدارعا قاراي ىعىستىرۋعا «داڭعىل جول» اشاتىن اتالمىش كودەكستىڭ استارىندا قاراپايىم قازاق ميىنىڭ مۇمكىندىگى جەتە بەرمەيتىن  تاعى دا ءبىر جىمىسقى ساياساتتىڭ سالقىنى جاتقان سياقتى.

اۋ، اۋىلعا قايتامىز با تاعى دا (قالاداعى قازاقتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ تىركەۋى اۋىلدا ەمەس پە؟), نە ىستەيمىز ەندى؟

مارات ماداليموۆ.

اباي.kz