كەنجەبولات جولدىباي، ساياساتتانۋشى.

تامىلجىعان تامىزدىڭ سوڭىن الا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇمىس ساپارىمەن جەزقازعان وڭىرىندە بولعانى بارشامىزعا جاقسى ءمالىم. وسى ساپارىندا پرەزيدەنت ۇلىتاۋ تورىندە ارنايى سۇحبات بەردى. ول اڭگىمە بارىسىندا ارىسى گرەك تاريحشىسى گەرودوتتىڭ، ورتا عاسىرلىق ساياحاتشى پلانو كارپينيدىڭ، بەرىسى ورىس پەن قىتاي جازبالارىندا اتالاتىن ۇلىتاۋدى، اسانقايعى، الاشا حان، جوشى حان، بولعان انا، باتۋ حان، ەدىگە، توقتامىس، ءامىر تەمىر، كەرەي مەن جانىبەك، قاسىم حان، تاۋكە حان، ابىلاي حان، كەتبۇعا، باراق، تولە، قازىبەك جانە ايتەكە بيلەر، بوگەنباي، قابانباي، كەنەسارى سياقتى ەل باستاعان كوسەمدەر، ءسوز باستاعان شەشەندەر، قول باستاعان باتىرلار ومىرلەرى تىكەلەي ۇلىتاۋمەن ساباقتاس ەكەنىن وسكەلەڭ ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭىرۋ كەرەكتىگىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

         ءوز باسىم پرەزيدەنتتىڭ تەرەڭ دە ماعىنالى اڭگىمەسىنەن سوڭ حالىقتىڭ كوڭىل كۇيىنىڭ ەرەكشە كوتەرىڭكى ەكەندىگىن ۇلىتاۋ اۋدانىندا ەكى مارتە بولىپ، جۇرتشىلىقپەن كەزدەسۋلەر وتكىزگەن تۇستا مەيلىنشە اڭعاردىم. جاسىراتىنى جوق، كەيىنگى جىلدارى جەزقازعاننىڭ اينالاسىنداعى مىس كەنى كوزىنىڭ ازايا باستاعانى ناتيجەسىندە بۇل ايماقتىڭ دامۋ بولاشاعىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق ورىن العانىن بىلەتىنبىز. اسىرەسە، كەزىندە جەرىنىڭ قويناۋىنان مارگانەتس كەنى قازىلىپ ۇلى وتان سوعىسىندا جەڭىسكە جەتۋىمىزگە مول ۇلەس قوسقان، كەيىندە وسى كەنىمەن قوسا توسكەيىندە مالى ماڭىراپ حالىق يگىلىگىن بايىتقان، ءسويتىپ تاسى ورگە دومالاپ تۇرعان، ءوز تۋىپ-وسكەن جەرىم جەزدى قالاشىعىنىڭ بۇگىندە مۇشكىل كۇيگە تۇسكەنى جانىما قاتتى باتىپ جۇرەتىن. وسىنداي ءبىر الاڭ - كۇلەڭ تۇستا ەلباسى ۇلىتاۋ – جەزقازعان وڭىرىنە ارنايى كەلىپ، تەك ايماق ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى ەلىمىز ءۇشىن ستراتەگيالىق تۇرعىدان اسا ماڭىزدى «جەزقازعان – بەينەۋ» تەمىرجول ماگيسترالىنىڭ تۇساۋىن كەستى، ءسويتىپ وسىناۋ ولكەنىڭ ەكىنشى تىنىسىن اشتى. تۇپتەپ كەلگەندە بۇل جايت، ەلباسىنىڭ سوزىمەن ايتار بولسام، جەزقازعان وڭىرىنەن عۇلاما عالىم قانىش ساتباەۆتىڭ مىس كەنىن تابۋىمەن جانە جەزقازعان قالاسىنىڭ ورنىعۋىمەن ساباقتاس نارسەگە پارا-پار بولىپ وتىر. ويتكەنى، تەمىرجولدىڭ بويىنان جۇمىس تابىلادى. جۇمىس بولعاننان كەيىن كەنتتەر بوي كوتەرەدى. حالىق قوڭدانادى، دالامىزدى ەل جايلايدى.  وسى رەتتە نۇرسۇلتان نازارباەۆ «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ساياسي كەڭەسىنىڭ سوڭعى وتىرىسىندا، پايدالانۋعا بەرىلە باستاعان «جەزقازعان – بەينەۋ» تەمىرجولى بويىندا قازىردىڭ وزىندە جاڭادان مەكەن-جايلار پايدا بولىپ، ول جەرلەردە ادامدار ءۇشىن جۇزدەگەن جۇمىس ورىندارى اشىلا باستاعانىن جەتكىزدى.

         مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇلىتاۋدا ءتىل ماسەلەسىنە قاتىستى ايتقاندارى دا كوڭىلدە جۇرگەن كەيبىر كۇدىكتەردى سەيىلتتى دەسەم استە قاتەلەسە قويماسپىن. كەزەكتى رەت ەلباسى قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىلۋى، ونىڭ وركەندەۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايلاردىڭ جاسالىنىپ جاتقانى جايلى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەردى. اتا زاڭىمىزدا  «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى» دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ جازىلعانىنا، ەشكىمنىڭ قازاق تىلىندە سويلەمە دەپ، كەدەرگى جاسامايتىنىنا، ءتىل تۋرالى زاڭدى قولدانىپ، وزىمىزبەن ءوزىمىز قازاقشا سويلەسۋىمىز كەرەكتىگىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. وكپە ايتا بەرمەي، ءتىلدىڭ مايىن تامىزىپ سويلەپ، وزگە جۇرتقا ۇلگى كورسەتۋ قاجەت دەي كەلە، پرەزيدەنت: «باقىتسىزبىن» دەگەن ادام باقىتسىز بولادى. «باقىتتىمىن» دەپ جۇرسە، باقىتتى بولادى. ء«تىلىمىز بار» دەپ جۇرسە، ءتىلىمىز بار بولادى، ء«تىلىمىز جوق» دەپ جۇرسە، ءتىلىمىز جوق بولادى» دەپ، ورتاعا كەلەلى وي تاستادى.

         ادىلدىككە جۇگىنسەك، سوڭعى جيىرما جىل ارالىعىندا قازاق ءتىلىن دامىتۋ تۇرعىسىندا جاقسى باعىتتاعى وزگەرىستەردىڭ بار ەكەندىگىن مويىنداۋ كەرەك. مۇنى مەن جەزقازعان وبلىستىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە 1993 – 1997 جىلدارى قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىمەن تىكەلەي شۇعىلدانعان جان رەتىندە تولىق ايتا الامىن. ءالى ەسىمدە. قوعام تاراپىنان رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە انا ءتىلىمىزدىڭ جاي-كۇيىنە ارنالعان كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلىپ، ءبىر كۇن بويى بۇرىندارى تەك ورىس تىلىندە ءىس-شارالار وتەتىن وبلىستىق ساياسي-اعارتۋ ۇيىندە بىرىڭعاي قازاقشا سويلەگەنىمىزگە ءماز بولعان ەدىك. سوندا عوي مەنىڭ ەسىمە داعىستاننىڭ حالىق جازۋشىسى راسۋل عامزاتوۆتىڭ مىنا اڭگىمەسى ورالعانى: «اكەي 1939 جىلى وردەن الۋ ءۇشىن ماسكەۋگە بارادى. ول زاماندا بۇل ەرەكشە وقيعا سانالاتىن. ومىراۋىنا وردەن تاعىپ ورالعان اكەيدەن اۋىلداستارى ماسكەۋ قالاسى، كرەمل، وردەن تاپسىرعان ميحايل يۆانوۆيچ كالينين تۋرالى سۇراپ، ەرەكشە ەستە قالارلىق وقيعا ايتىپ بەرۋىن ءوتىنىپتى. سوندا اكەيدىڭ ايتقانى: - ەڭ تاماشا وقيعا ميحايل كالينين مەنىڭ اتىمدى ورىسشا ەمەس، اۆارشا ايتتى. مەنى گامزات تساداسا دەمەي، تساداسا حامسات دەپ اتادى. سەندەر بۇل وقيعانى مەنەن ەستىپ ۇناتىپ وتىرسىڭدار، ال مەن كرەمل تورىندە كالينيننىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەن اسەرىمدى جەتكىزە المايمىن. مەن وردەن العانىما ەمەس، كرەملدە اۆار ءسوزىن ەستىگەنىمە قۋاندىم».

شۇكىرشىلىك، بۇگىن رەسمي ساياسات قازاق تىلىنە وڭ قاباق تانىتۋدا. قازىر مەملەكەت مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن بارلىق قاجەت نارسەنى جاساۋدا، قازاق ءتىلىن قولداۋ ماقساتىندا جىل سايىن ميللياردتاعان قارجى بولىنۋدە. بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكامىزدا جۇزدەن استام ايماقتىق، قالالىق، اۋداندىق قازاق ءتىلىن وقىپ-ۇيرەنۋ ورتالىقتارى جۇمىس ىستەيدى. جيىرمادان استام كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار ازىرلەنىپ، بارلىق اتقارۋشى ورگاندار ولارمەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىلدى. قازاق ءتىلىنىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا ينتەرنەتتە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى» web-پورتالى جاسالدى، وندا بالالارعا ارنالعان مۋلتيمەديالىق كەشەندەر، سوزدىكتەر، وقۋلىقتار ورنالاستىرىلۋدا.

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا رەسپۋبليكادا مىڭنان استام قازاق مەكتەپتەرى اشىلىپ، جۇمىس ىستەي باستادى. بۇگىنگى تاڭدا بارلىق مەكتەپتىڭ 80 پايىزدايى تازا قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەدى. ال ولاردا 1,5 ميلليوننان استام بالا وقيدى. جىلما جىل بۇل كورسەتكىشتىڭ ارتا تۇسكەنى بايقالىپ وتىر. سونىمەن قاتار، باسقا ۇلت وكىلدەرى بالالارىنىڭ قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋگە دەگەن ىنتاسىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانى بايقالادى. كەيبىر مالىمەتتەرگە قاراعاندا، ولاردىڭ سانى بۇگىندە جيىرما مىڭنان اسقان.

كەزىندە قازاق زيالىلارىنىڭ الماتىدا، ەڭ بولماعاندا، ءبىر قازاق مەكتەبىن اشۋ ءۇشىن قانشا تەر توككەنىن جاقسى بىلەمىز. بۇگىندە مۇندا 68 قازاق مەكتەبى جۇمىس ىستەيدى. استانادا دا وسىنداي جاعداي قالىپتاسقانى ءمالىم. استاناعا كوشىپ كەلگەنىمدە بالالارىمدى قازاق مەكتەبىنە ورنالاستىرۋ ءۇشىن اۋرە-سارساڭعا تۇسكەنىم بار. اقىرى ولاردى ارالاس مەكتەپكە بەرۋگە ءماجبۇر بولدىم. ەندى مىنە، سالىستىرمالى تۇردە قىسقا مەرزىمنىڭ ىشىندە جاعداي تۇبىرىنەن وزگەردى. استانادا بۇگىن قازاق تىلىندە وقىتاتىن 30-دان استام مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى. ەرەكشەلىگى سول، جىل سايىن ەلوردادا، بارلىق دەرلىك وبلىس ورتالىقتارىندا زاماناۋي جابدىقتالعان ەكى-ءۇش قازاق مەكتەبىن اشۋ جاقسى داستۇرگە اينالىپ كەلەدى. كوپتەگەن مەكتەپتەر، سونىڭ ىشىندە قازاق مەكتەپتەرى دە، كەڭ جولاقتى ينتەرنەتكە قوسىلعان ءارى بۇل وقىتۋ ورىندارىندا وقۋ ۇدەرىسىن اۆتوماتتاندىرۋعا جانە الەمدىك دەڭگەيدەگى ساندىق جۇيەگە قوسۋعا قاجەتتى جاعدايلار تۋعىزىلعان. سونىڭ ناتيجەسىندە قازاقستاندىق وقۋشىلار حالىقارالىق ءتۇرلى ءپان وليمپيادالارىندا جۇلدەلى ورىنداردان كورىنۋدە.

ءبىر اتاپ وتەرلىگى، وليمپيادالار جەڭىمپازدارىنىڭ ىشىندە، سونداي-اق «التىن بەلگى» يەگەرلەرىنىڭ اراسىندا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ وقۋشىلارى باسىم. بۇل قازاق مەكتەپتەرى وقۋشىلارىنىڭ ءبىلىم دارەجەسى ورىس مەكتەپتەرىنەن كەم سوقپايتىنىنىڭ ناقتى دالەلى. قايبىر كەزدەرى، قازاق مەكتەبىنە بالالارىن بەرگەن كەيبىر اتا-انالار بالالارىن ورىس مەكتەپتەرىنە قايتارىپ الىپ جاتىر دەگەن سىبىستاردىڭ بولعانىن بىلەمىز. ءيا، مۇنداي جايتتاردىڭ بىرەن-ساران ورىن العانى راس، بىراق ول جاعدايلار تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنا ءتان قۇبىلىس بولاتىن. ال قازىر تاريح دوڭگەلەگى قازاق ءتىلىن بيىك بەلەسكە كوتەردى، بۇل ۇدەرىستى ەندى ەشكىم دە توقتاتا المايدى.   

            دەگەنمەن، بەلگىلى جۋرناليست باۋىرجان وماروۆ ايتاتىنداي، «توبەسىندە ۇكىسى بار ءتىلىمىزدىڭ ەپتەگەن مۇكىسى دە جوق ەمەس». ءالى دە قازاق ءتىلى كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە تولىعىمەن ءسىڭىپ كەتە الماي وتىر. ءتىلدىڭ بوستاندىعى، زاڭدىلىق، ادىلەتتى قوعام قۇرۋ مۇمكىندىگى قولىمىزعا تيسە دە، بويىمىزعا سىڭگەن قۇلدىق، قورقاقتىق پسيحولوگيادان كوبىمىز ايىققان جوقپىز. ناتيجەسىندە تىلگە دەگەن وڭ كوزقاراس، سىي-قۇرمەت جەتىسپەيدى.  قايسى ءبىر قازاقتىڭ ءوز ءتىلىن ءوز ءتىلىم، انا سۇتىمەن بويىما دارىعان ۇلى ءتىلىم دەپ مويىندامايتىندارى قىنجىلتادى. سودان بولار، رەسمي باسقوسۋلاردىڭ كوپشىلىگى ءبىر-ەكى اۋىز قازاقشا سوزبەن باستالىپ، ءارى قاراي وزگە تىلدە ءوتىپ جاتادى. مۇنداي جاعداي حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورىندارىندا دا ءجيى بولىپ تۇرادى. سونداي-اق، قازاق قىزدارى مەن ايەلدەرىنىڭ كوپشىلىگىنىڭ قازاقشا سويلەۋگە ۇمتىلمايتىندارى ويلانتپاي قويمايدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرىنىڭ ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا: «بالانىڭ ءتىلى قازاقشا شىقپاسا، اتا-اناسى تۋعان كەزدە ونىڭ ءتىلىن قازاق تىلىندە باستاتپاسا، ونى ۇيرەنۋ وڭايعا سوقپايدى. قازاقتىڭ دومبىراسىنىڭ ءۇنىن ءتۇسىنۋ، قازاقتىڭ مىنەزىن ۇعىنىپ، جان دۇنيەسىن زەردەلەي الۋ ءۇشىن دە ەڭ الدىمەن قازاق بولىپ ءوسۋ، قازاق ءتىلىن بالا جاستان مەڭگەرۋ قاجەت» دەگەن ەدى. ياعني، وتباسىندا قازاقشا، انا تىلىندە سويلەۋ – بالا ءۇشىن وتە ماڭىزدى. انا تىلىندە تاربيەلەنگەن جاس قانا ەسەيگەندە ءوزىن ءوز ۇلتىنىڭ شىن وكىلى رەتىندە سەزىنە الادى.

 سوڭعى كەزدەرى ءسوز مادەنيەتىنىڭ، سويلەۋ مادەنيەتىنىڭ كۇرت تومەندەپ بارا جاتقانىن دا مويىنداۋىمىز كەرەك. مۇنداي جاعداي، وكىنىشكە وراي، انا تىلىمىزگە دەگەن وڭتايلى قوعامدىق كوزقاراس پەن احۋالدى قالىپتاستىراتىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ورىن الىپ وتىر. بۇل جونىندە 2014 جىلعى 26 قاراشادا استانادا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتىنىڭ قولداۋىمەن «دەگدار» قوعامدىق كەلىسىمدى قولداۋ قورى وتكىزگەن  «باق جانە مەملەكەتتىك ءتىل» تاقىرىبىنداعى كونفەرەنتسيادا جان-جاقتى ءسوز بولدى. قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلدەرى، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، تانىمال ءتىل جاناشىرى ورازگۇل اسانعازى، «ەگەمەن قازاقستان» رەسپۋبليكالىق گازەتى» اكتسيونەرلىك قوعامى پرەزيدەنتى ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ،  عالىمدار نامازالى وماشەۆ، قايرات ساق، تۇرسىن جۇرتباي، ۆيدادي سالاحوۆ، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحانۇلى،  بىلىكتى جۋرناليستەر ەسەنگۇل كاپقىزى، داۋرەن قۋات، راحات جاقسىباي، سونداي-اق ەلىمىزدەگى ەلەكتروندىق سايتتاردىڭ باسشىلارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى بلوگەرلەر قاتىسقان مارتەبەلى جيىندا ءبىرشاما سىن-پىكىرلەر ايتىلىپ، بىرقاتار كەمشىلىكتەردىڭ بەتى اشىلدى، كەلەلى ويلار ورتاعا سالىندى.

         كونفەرەنتسيادا «تىلدەر تۋرالى» قر زاڭىندا بەلگىلەنگەن تالاپتارعا قاراماستان رەسپۋبليكالىق كوممەرتسيالىق تەلەارنالار مەن راديولاردىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى تىلدىك نورمانى ساقتامايتىنىنا، سولاي بولا تۇرا  زاڭنىڭ ساقتالۋىن قاداعالاۋشى ورىندار جاعىنان ناقتى جۇمىستار جوقتىڭ قاسى ەكەندىگىنە نازار اۋدارىلدى. وسى رەتتە قازاق راديوسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىسىندا تولىق قولدانىپ جۇرگەن جانە بارىنشا ناسيحاتتاپ جۇرگەن بىردەن ءبىر اقپارات كوزى ەكەندىگى ايتىلا كەلە، الايدا ونى رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعىنىڭ ءبارىنىڭ بىردەي تىڭداي الماي وتىرعاندىعىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىلدى. ءتىپتى پارلامەنتتىڭ دە مۇنداي مۇمكىندىكتەن شەت قالىپ وتىرعانى، شەت ەلدىك كولىكتەردە دە وسىنداي جاعداي ورىن العاندىعى، رەسپۋبليكا اۋداندارىنىڭ بىرقاتار ەلدى مەكەندەرى دە ءالى كۇنگە دەيىن قازاق راديوسىن ەستي الماي كەلە جاتقانى جانە اتالمىش ماسەلەنىڭ تەز ارادا ءتيىستى ورىندار تاراپىنان وڭ شەشىمىن تابۋ كەرەكتىگى ەسكەرتىلدى. سونىمەن قاتار، اقپارات كەڭىستىگىندە گەوگرافيالىق اتاۋلاردى، قوسارلانعان سوزدەردى جازۋدا، ءسوز جىكتەۋدە، تىنىس بەلگىلەرىن قولدانۋدا كەزدەسەتىن گرامماتيكالىق قاتەلىكتەر; انىق سويلەمەۋ، اسىعىپ سويلەۋ ءتارىزدى ورفوەپيكالىق قاتەلىكتەر; كەڭسە ءتىلىنىڭ ءجيى قولدانىلۋى; بەيادەبي سوزدەردى ءجوندى-ءجونسىز قولدانۋ نە ولاردى رەتسىز تارجىمەلەۋ; ءسوز ماعىناسىن ءدال بەرە الماۋ، ءسوز استارىن اڭعارا بەرمەۋ سياقتى ورتاق كەمشىلىكتەر ورىن الىپ كەلە جاتقانى ايتىلدى.

          كونفەرەنتسيادا وسىلاردى جانە وزگە دە ايتىلعان كەمشىلىكتەردى الداعى ۋاقىتتا بولدىرماۋ ءارى ولاردىڭ الدىن – الۋ ماقساتىندا ناقتى ۇسىنىستار دا ەنگىزىلدى. ماسەلەن، باق-تا تىلدىك احۋالدى جاقسارتۋ ءۇشىن ءتيىستى قۇزىرلى مينيسترلىك تاراپىنان ەلەكتروندى ديالەكتيكا جانە ديكتسيا ماسەلەلەرىنە قاتىستى ورفوەپيكالىق سىناق جاساۋ; ءتىلدى ءبىلۋدىڭ بەدەلىن كوتەرۋ ماقساتىندا قازاق ءتىلدى جۋرناليستەردىڭ اراسىندا بايقاۋلار وتكىزۋ; باق ءتىلىنىڭ ادەبي ءتىل قالىبىنا ساي كەلۋىن ساراپتاۋ; كورەرمەندەر مەن تىڭدارمانداردىڭ، سونداي-اق وقىرمانداردىڭ قاتىسۋلارىمەن تىلگە وراشولاقتىققا بايلانىستى ارنايى مونيتورينگ جۇرگىزۋ; بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا بەيادەبي، بەيادەپ سوزدەردىڭ قولدانىلۋىنا جول بەرمەۋ ءتارىزدى شارالاردى جۇيەلى نەگىزدە ۇيىمداستىرىپ وتىرعانى ءجون دەپ تانىلدى. وسى ورايدا قۇزىرلى ورىندار باق-تا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىلۋىن زەردەلەيتىن تاۋەلسىز ساراپتاۋ كوميسسياسىن قۇرۋ جانە دە جوعارى تالعامدى قالام يەلەرىن تاربيەلەۋ ماقساتىندا جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىندە بۇقارالىق اقپارات تىلدەرىنە مامانداندىرۋ، وقۋ-عىلىمي ورتالىقتارىن اشۋ سياقتى ماسەلە توڭىرەگىندە ىزدەنىستەر قاجەتتىگى ايتىلدى. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتۋ ءۇشىن «جارناما تۋرالى» قر زاڭىنا «وندىرىستىك ۇلتتىق كومپانيالار، ورتا جانە شاعىن كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ جۇرگەن زاڭدى تۇلعالار، بيزنەس سالاسىنىڭ وكىلدەرى جارنامالارىن قازاقتىلدى باسىلىمداردا ورنالاستىرۋعا مىندەتتى» دەگەن وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك دەلىنسە، ەلىمىزگە سىرتتان كەلەتىن اقپارات قۇرالدارىن رەتتەپ وتىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە قاتىستى زاڭ قاجەت دەگەن پىكىرلەر ءبىلدىرىلدى.  

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءوز ءتىلىمىزدى ءوزىمىز قۇرمەتتەمەسەك ءبىزدىڭ جەكە باسىمىزدى ەشكىم دە قۇرمەتتەمەيدى. قاسيەتتى اللا ءبىزدى جاراتقاندا قازاق دەگەن ۇلت پەن قاسيەتتى ءتىلىن بىرگە جاراتقان. سوندىقتان وسكەلەڭ ۇرپاققا ءتىلىمىزدىڭ قانشالىقتى قىمبات تا قاسيەتتى ەكەنىن جەتكىلىكتى تۇردە جەتەسىنە ءسىڭىرۋىمىز كەرەك. تەك، انا ءتىلىمىزدى دامىتۋدىڭ ساياساتى ودان جەرىنۋگە، ءتىپتى قازاقتاردىڭ وزدەرىنىڭ بويدى اۋلاعىراق ۇستاۋىنا ىقپال ەتپەۋى كەرەك. كەرىسىنشە قازاق ءتىلى قازاقستان حالقىن بىرىكتىرۋشى بولۋى ءتيىس. ويتكەنى، بىزگە قوعامدىق كەلىسىمدى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ ءتيىمدى. بۇل – ءبىزدىڭ مەملەكەت رەتىندە، قوعام رەتىندە، ۇلت رەتىندە ءومىر ءسۇرۋىمىزدىڭ باستى شارتى. «نۇرلى جول» - بولاشاققا باستار جول» اتتى بيىلعى جولداۋىندا ەلباسىنىڭ: ء«بىز تۇراقتىلىقتى باعالاي بىلگەنىمىزدىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تابىستارعا جەتتىك. ەشكىمدى كەمسىتپەي، ەشكىمنىڭ ءتىلى مەن ءدىلىن مانسۇقتاماي، بارلىق ازاماتتارعا تەڭ مۇمكىندىك بەرۋ ارقىلى تۇراقتىلىقتى نىعايتىپ كەلەمىز. ءبىزدىڭ كەيىنگى ۇرپاققا اماناتتار ەڭ باستى بايلىعىمىز – ەل بىرلىگى بولۋى كەرەك» دەۋىندە ۇلكەن ءمان بار.

وسىنى ەسكەرەر بولساق ورىس ءتىلىنىڭ ماڭىزى ءبىز ءۇشىن ارقاشان دا باسىم بولىپ قالا بەرەدى. ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ونى جاپپاي، ەركىن يگەرۋ – قازاقستان حالقىنىڭ جەتىستىگى ەكەنىن ايرىقشا اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. ورىس ءتىلىن ەركىن مەڭگەرە وتىرىپ، ءبىز الىپ تا ازۋلى كورشىمىز – رەسەيمەن ەجەلگى قارىم-قاتىناستارىمىزدى تەرەڭدەتە تۇسۋدەمىز. 

ال اعىلشىن ءتىلىنىڭ الەم ءتىلى رەتىندەگى ءرولىن مويىنداماسقا بولمايدى. بۇل عىلىمنىڭ، ءبىلىمنىڭ، بيزنەستىڭ ءتىلى. ونى مەڭگەرۋ ۇلتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرا تۇسەدى، الەم كەڭىستىگىنە الىپ شىعادى. ياعني، ونى بالالارعا ۇيرەتۋ – ۋاقىت تالابى. ەڭ باستىسى، ءاربىر ادام ۋاقىت شاقىرۋىنا ءۇن قوسىپ، وركەنيەت جولىنان قالىپ قويماۋى كەرەك. قازاقتا «جەتى تاۋدان اسپاي، جەتى ءتىلدى بىلمەي قالاي ادام بولاسىڭ» دەگەن ءماندى ماتەل بار. بۇگىندە ودان دا كوپ ءتىل بىلسەڭ، نۇر ۇستىنە نۇر!

پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ازىرلەنگەن 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان تىلدەردى قولدانۋدىڭ جانە دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى دا وسىعان سايادى. وسى باعدارلاماعا سايكەس سوڭعى ون جىل ىشىندە قازاقستاندىقتاردىڭ 95 پايىزى مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرىپ شىعاتىن بولادى. سولاي بولادى دا. ويتكەنى، ەلباسى ايتقانداي، «قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە!».

اباي.kz