ءومىر بولعان سوڭ بۇل جالعانعا جۇمىرباستى پەندەلەردىڭ كەلىپ-كەتۋى ۇيرەنشىكتى جاعداي.  وعان ادامزات بالاسى مويىنۇسىنعانى قاشان. دەسەك تە، ۇلى قادىر اقىن:  «ادام جىلاپ تۋادى، جاتادى جۇرت جۇباتىپ، جانە جىلاپ ولەدى، وزگەنى دە جىلاتىپ. جىلايتىنى تۋا ساپ، ─ جاماندار بار قينايتىن، جىلايتىنى ولەردە ─ جاقسىلار بار قيمايتىن»  دەپ جىرلاعانىنداي   ولىمگە قيمايتىن جانداردىڭ اسىل بەينەلەرى قايتا-قايتا كوڭىل تۇكپىرىنەن بوي كوتەرىپ، ساعىنىش وتىن ۇرلەيدى ەكەن.  مىنە،  مەنىڭ ەسىمە حالقىمىزدىڭ اسا تالانتتى اقىنى ەساعاڭنىڭ، ەسەنباي دۇيسەنباەۆتىڭ  بەينەسى ەلەستەي بەردى.  كورنەكتى اقىن اعام دۇنيەدەن وتكەندە ساعىنىشتى لەبىز بىلدىرگەن دە جوقپىن. بالكىم، اقىن اعامنىڭ ومىردەن وتكەنىنە سەنگىم كەلمەگەندىكتەن بولار. شىنىندا دا سولاي. مەن ءۇشىن ەسەنباي اقىن ءالى كۇنگە ءتىرى جۇرگەندەي ەلەستەيدى. ونسىز دا تىرشىلىگىندە ەسەنباي اقىن شۋلى دا نۋلى ورتادان جىراق جۇرەتىن. ءتىپتى كەزىندە ءوزىم قىزمەت جاساعان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ پوەزيا كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا دا اسا قاجەت جاعدايدا بولماسا باس سۇقپايتىن. قاتىسا  قالسا ءباز بىرەۋلەرشە وزەۋرەپ، كوسەمسي سويلەپ كورىنۋگە تىرىسپايتىن. ءوزى ماڭگىلىك جىرلاپ وتكەن «بوزالا تاڭ بوزتورعايىنداي» كەلگەنى دە كەتكەنى ەلەۋسىز بولاتىن.

     ەساعاممەن تانىستىعىم، ول رەداكتورلىق جۇمىس ىستەيتىن «جالىن» باسپاسىندا جاتقان «قارلىعاش» اتتى جاس اقىنداردىڭ توپتاما جىر جيناعىندا ءبىر توپ ولەڭدەرىم جارىق كورگەننەن كەيىن باستالدى.  بۇل 1995 جىل بولاتىن.  بۇل ولەڭدەر سودان تۋرا 10 جىل بۇرىن 80-جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا «جابىق رەتسەزيالاردان» «امان-ەسەن» وتكەنىمەن باسپا قورجىنىندا ۇزاق ۋاقىت جاتىپ قالدى. ەساعاڭ وسى باسپاعا كەلگەنگە دەيىن تالاي رەداكتورلار ۋادە بەرگەنىمەن،  ايتەۋىر «كوزى» اشىلماي-اق قويعان بولاتىن.

ءتىپتى ونىڭ جارىق كورۋىنەن دە كۇدەرىمدى ءۇزىپ قويعانمىن. الايدا، ەساعام باسپادا «سۇرلەنىپ» جاتقان قولجازبامدى قايدان تاپقانىن بىلمەيمىن، كىتاپ بوپ جارىق كورگەندە ءبىر-اق ءبىلدىم.  ماعان دەگەن جاناشىرلىعىن كەيىن دە «جازۋشى» باسپاسىنان «كوركەم ادەبيەت» سەرياسىمەن شىققان «كۇن بەسىنگە قۇلاعاندا» اتتى جىر جيناعىما دا كورسەتتى. ءوزى سۇراتىپ العان اتالمىش  قولجازبام باسپا قورجىنىندا  3-4 جىل قوزعالىسسىز جاتىپ قالدى. ەساعام باسپانىڭ مەملەكەتتىك تاپسىرىس تىزىمىنە الدەنەشە رەت ەنگىزگەنىمەن، ارەڭ دەگەندە 2008 جىلى  جارىق كوردى. مەن عانا ەمەس، سول جىلدارى جىر جيناقتارى جارىق كورگەن ءبىراز قالامداستىرىم دا مەنىڭ كۇيىمدى كەشىپتى. ولاردىڭ دا قولجازبالارىن  ەساعام ءوزى باستاماشى بولىپ الدىرىپ، «اۋپىرىمدەپ» ءجۇرىپ ارەڭ وتكىزسە كەرەك.

      ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ەساعاڭنىڭ رەداكتورلىعىمەن جارىق كورگەن قانداي شىعارما بولسىن ەستەتيكالىق تالعامعا تولىق جاۋاپ بەرەتىن ەرەكشەلىگىمەن ەستە قالادى. اسىرەسە، رەداكتور رەتىندە قاتاڭ تالاپ قويعىشتىعى ەرەكشە ەدى.  ءاربىر ءسوزدىڭ، تىنىس بەلگىلەرىنىڭ ءوز ورىندا بولۋىنا سەرگەك قارايتىن. ءالى ەسىمدە، باسپاعا ءوزىم الدەنەشە رەت قاراپ، «تاپ-تۇناقتاي» ەتىپ تاپسىرعان «كۇن بەسىنگە قۇلاعاندا» اتتى قولجازبام «شيەدەي» قىپ-قىزىل بولىپ شىقتى. قاراپ وتىرىپ، ءوزىم ۇيالدىم. ەساعامنىڭ الدىندا «ساۋاتسىزدىعىمدى» اشىق مويىنداپ، وسى قولجازبامدى ەستەلىككە سۇراپ الدىم. مەنىڭ جەكە ارحيۆىمدە ساقتاۋلى. اندا-ساندا وسى قولجازبا ارقىلى ساۋاتتىلىعىمدى تەكسەرىپ وتىرامىن. كادىمگى كومەكشى قۇرال رەتىندە پايدالانىپ كەلەمىن.   

    ەساعام، ەسەنباي دۇيسەنباەۆ جايىندا ايتىلار ويلار از ەمەس. مىنا ءبىر وقيعا دا اقىن بەينەسىن تاعى ءبىر تاماشا قىرىنان كورسەتسە كەرەك. ازداپ شارشاڭقىراپ كەلگەن تالانتتى اقىن ءىنىسى جۇماتاي جاقىپباەۆ ەساعاڭا ءوتىنىش بىلدىرسە كەرەك.  اقىننىڭ «پاتشا كوڭىلىنە» ريزا بولعان جۇماتاي اقىن «ەندى مەن ەسەنباي دۇيسەنباەۆ اتىندىعى سىيلىقتىڭ لاۋراەتىمىن» دەپ ماقتانىش ەتىپتى. شىنىندا دا اقىن ەسىمىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا تالانتتى جاس اقىندارعا «ەسەنباي دۇيسەنباەۆ» اتىنداعى سىيلىق تاعايىنداسا ابدەن وڭ بولار ەدى.

     جالپى ەساعاڭنىڭ اقىندىعى سوناۋ ستۋدەنت كەزىندە-اق مويىندالىپ،   ءوز ورتاسىندا «كىشى اباي» دەگەن اتقا يە بولىپتى. اباي دەمەكشى،  2004 جىلى الماتى قالاسى اكىمدىگى ۇلى ابايدىڭ تۋعان كۇنىنە بايلانىستى جابىق تۇردە جىر ءمۇشاراسىن جاريالادى.  شامامەن 100-گە تارتا اقىندار قاتىستى. سول ءمۇشايرانىڭ  باس جۇلدەسىن جەڭىپ الدىم.  سونىڭ ءوزىن ادىلقازىلار  قۇرامىنداعى كورنەكتى اقىن اعالارىم  ساكەن يماناسوۆ، ەسەنباي دۇيسەنباەۆ، رافاەل نيازبەكوۆتەر مەنىڭ كانديداتۋرامدى  تارتىس-تالاسپەن ارەڭ وتكىزىپتى. قازاق ەرتەگىسى تاقىرىبىنان دوكتورلىق قورعاعان قالالىق اكىمدىكتىڭ ادەبيەتشى  الدەبىر شەنەۋنىگى ءبىراز قارسىلىق تانىتىپتى. ءمۇشايرانى قادىر، تۇمانباي اقىنداردى قاتىستىرىپ، قايتا وتكىزۋ كەرەك دەپ، كۇش كورسەتىپتى. شاماسى،  ول الدىن-الا بىرۋلەرگە «باس جۇلدەنى الىپ بەرەمىن» دەپ ۋادە بەرىپ قويسا كەرەك. الايدا  ەساعاڭدار  ءوز پىكىرىنە تابانداپ تۇرىپ العان. ءتىپتى، ونىڭ كوزىنشە 2- رەت جاسىرىن-جابىق داۋىس بەرۋ وتكىزگەن ەكەن.

     ءيا، ەسەنباي اقىن جونىندە، اسىرەسە ونىڭ پوەزياسى جايلى كەزىندە ايتۋداي-اق ايتىلدى، جازۋداي-اق جازىلدى. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ءىلياس جانسۇگىروۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ دا لاۋراەتى بولدى.  «ماقتاپ تۇرىپ ماقتامەن باۋىزدايتىن» قازاق ەمەسپىز بە؟! كەزىندە ەساعاڭدى قالامداستارى مەملەكەتتىك سىيلىقتان دا «قۇلاتقانى» ەستە.  الايدا، ونىڭ ولەڭدەرى  ماحامبەت، اباي، قاسىم، مۇقاعالي، سىرباي، ساعي، فاريزا اقىن جىردارىنداي بىزبەن بىرگە تاڭ اتىرىپ، كەش باتىرىپ، ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. وسىناۋ سۇرەڭسىز دۇنيەدەن جىلىلىق ىزدەگەندە  ەساعاڭنىڭ جىرلارى بويعا قۋات بەرەدى،  جۇرەككە شۋاق سەبەدى. اقىن ولەڭدەرى بوزالا تاڭدا جىرلاعان بوزتورعايداي  جانىمىزدى ءبىر راحات سەزىمگە بولەيدى. ماسەلەن، تومەندى ولەڭدى بىرگە وقىپ كورەلىك.

جاقسىلىق جەردە قالماس-تى،

جارالعان سودان زاماندا.

اتىمتايلارشا العاشقى،

كومەكتەسەيىك ادامعا.

كوجەسىز كەزدەن قۇتىلىپ،

كوگەردى باق تا، تالان دا.

كوكەيدىڭ مۇڭىن سىپىرىپ،

كومەكتەسەيىك ادامعا.

جايقالار ما ەدى تال-شگىبىق،

كوڭىلدىڭ كۇنى نۇر اتپاي؟!

جاسايىق، دوستار، جاقسىلىق،

جالىندىرماي دا سۇراتپاي.

كىسىلىك جىلۋ-مەيىرىم،

ساتۋلى ەمەس دەسەك تە.

ساداعا كەتكىر پەيىلىن،

سالاتىندار بار ەسەپكە،

كەس-كەستەپ الدان سول مىسىق،

كەسەل بوپ باعار قادامعا.

...جەڭىسىمەن دە قول قىسىپ،

جەل بەرەيىكشى ادامعا.

شۋاقسىز وسەر جوق تەرەك،

شۋلاتىپ جاپىراق، سامالعا.

اسىرەسە كومەك كوپ كەرەك،

اقكوڭىل،  ادال ادامعا.

جاۋقازىن گۇلدەي مايداعى،

جاقسىلىق ─ نازىك ارۋ-دى.

ارامدىق اركەز ايلالاى،

قاتالدىق اركەز قارۋلى.

قايرىمدىلارعا جانى جوق،

قايدا دا سالماق تۇسكەن كوپ.

كومەكتەسەيىك...

ارقاشان  ار مەن ادىلەت،

شىعۋى ءۇشىن ۇستەم بوپ!

ءيا،  «ارقاشان دا ار مەن ادىلەت ۇستەم بولۋ ءۇشىن» كۇرەسىپ وتكەن اقىن جىرلارى   ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسا بەرەتىنى ءسوزسىز.

سەرىكجان قاجي، اقىن

Abai.kz