اقىن ءارى جازۋشى. 1976 جىلى سەكەشفەحەرۆاردا (ماجارستان) دۇنيەگە كەلگەن. بىرنەشە رەسپۋبليكالىق ادەبي سىيلىقتىڭ يەگەرى. بۇل قالامگەردىڭ تۋىندىلارىن اۋدارعان سەبەبىم، قازاق وقىرماندارىن قازىرگى ماجار ادەبيەتىنىڭ جاس بۋىنىنىڭ نەمەن تىنىستاپ، شىعارمالارىندا قانداي وي قوزعايتىندىعىمەن  تانىستىرعىم كەلدى.

اۋدارىلعان اڭگىمەلەر جازۋشىنىڭ (Bohócvilág bohóc szemmel) „سايقىمازاق الەم كۇلدىرگىنىڭ كوزىمەن” (2012) اتتى ولەڭ جانە اڭگىمەلەر جيناعىنان الىندى.

            11 قىركۇيەك نەمەسە تەررور تۇمانى

2001.09.11 وقيعاسىن ەسكە الۋ

ابە ۇيقىلى-وياۋ شىرىلداۋىق ساعاتتى باستى، تاڭعى ءتورت جارىم. ادەتتەگىدەي ءبىر كەرىلىپ، ءبىر ىڭىراندى دا، اقىرىن توسەگىنەن تۇردى. 2011 جىلدىڭ قىركۇيەگىنىڭ تاڭەرتەڭىندە دە سول بۇرىنعى ادەتتەگى تىرلىگىن باستادى. باسقا كۇندەرى نە ىستەسە، بۇگىن دە سول كۇيبەڭ تىرلىك. جۋىنىپ، ءتىسىن تازالاپ، كوفەسىن ءىشىپ، توقاشىن جەپ، بالالار بولمەسىنە كىرىپ، بالاسىنىڭ ماڭدايىنا ەرنىن تيگىزدى. ء«ϴمىرىم نەتكەن عاجاپ ەدى»،  دەپ ويلادى. ايەلىن وياتىپ، وعان دا كەشكە دەيىن ساۋ بول ايتىپ، كولىگىنە ءمىندى.

الدىمەن دوسىنا سوقتى. كۇندە دوسىن جۇمىسقا الىپ باراتىن. ابە زەلمەنوۆيچ ورتودوكس ەۆرەي، ون ەكى مۇشەسى ساۋ،  ال دوسى ەدۆارد بولسا  حريستيان، ەكى اياقسىز جارىمجان. بالا كۇنىنەن ارباعا تاڭىلسا دا، باقىتتى ادام ەدى. قازىرگى مەديتسينانىڭ جەتىستىكتەرىنىڭ ارقاسىندا ايەلى پەرىشتەدەي سۇيكىمدى قىز سىيلاعان. قوس دوڭگەلەكتە وتىرسا دا، ەشكىمنەن كەم ەمەس ەدى. ابەمەن ەرتەدەن دوس بولاتىن. دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ءۇيىنىڭ سولتۇستىك مۇناراسىنىڭ جيىرما جەتىنشى قاباتىندا بىرگە جۇمىس ىستەيتىن. بۇل جولى دا جۇمىستارىنا كەشىكپەي جەتتى. قىزمەتتەرى ادام ارماندايتىنداي كەرەمەت ەمەس، بىراق الىپ ماشينانىڭ  تەتىكتەرى سەكىلدى ەدى. ەگەر ءبىر تەتىگى ىستەن شىقسا، اربا دا توقتاپ قالاتىن. بۇلار وزدەرىن سول تەتىكتەرگە ۇقساتىپ، جۇمىستا كەرەكتى ەكەندەرىن ويلاپ، كوڭىلدەرىنە قۋات جينايتىن. قيىن كۇندەردە دە وسى وي ولاردى العا جەتەلەگەن.

بۇگىن دە جۇمىسقا كىرىسكەندەرىنە دە كوپ بولعان جوق ەدى. ساعات سەگىز  ەلۋ بەس مينۋت بولعاندا، عيمارات قاتتى سىلكىندى. نە بولعانىن بۇلار تۇسىنەر ەمەس، دەگەنمەن، ءبىر جاماندىقتىڭ بولعانىن ىشتەرى سەزدى. قاس-قاعىم ساتتە ادەپكى جايباراقات تىرلىكتىڭ سۇرقى قاشىپ، دۇنيە استاڭ-كەستەڭ بولدى دا كەتتى. ەدۆارد ابەگە: «سەن قاش» دەدى، بىراق ابە ەدۆاردتىڭ ارىپتەسىن بوساتىپ، دوسىنىڭ جانىندا ءوزى قالدى. ءتۇتىن قويۋلانا ءتۇستى. ابە وتباسىنا تەلەفون شالىپ: «نە بولعانىن ءوزىمىز دە تۇسىنەر ەمەسپىز. بىراق امان-ەسەنبىز، كومەك كۇتىپ وتىرمىز. ۋايىمداماڭدار، كوپ ۇزاماي ۇيدە بولامىز»، –  دەدى.  سونان سوڭ ەدۆاردتىڭ ءۇي تەلەفونىنىڭ ءنومىرىن تەرىپ، تۇتقانى دوسىنا بەردى. ەد ايەلىمەن، سونان سوڭ قىزىمەن ءبىر-ەكى ءسوز عانا  الماسىپ ۇلگەردى، جەلى ءۇزىلىپ كەتتى. ابە دوسىن: «قورىقپا، قازىر كەلىپ، ءبىزدى قۇتقارادى»، – دەپ سەندىرۋمەن بولدى، بىراق ءىشى الاي-دۇلەي. ابەنىڭ بۇل سابىرلىلىعى ەدتىڭ كوڭىلىنە دە سەنىم ۇيالاتىپ، ەكەۋى دە ءۇنسىز بەلگىسىز كومەكتى كۇتۋمەن بولدى. جارىلىستان ءبىر ساعات كەيىن مۇنارا بىت-شىت بوپ قيراپ قۇلاپ، ەكى دوسقا مولا بولىپ قالدى. سول كۇنى ەكەۋىن وتباسىلارى ەكى كوزدەرى ءتورت بولىپ كۇتۋمەن بولدى. سەيسەنبىنىڭ شۋاقتى كۇنىندە جۇمىسقا كەتكەن ەدى عوي. الەمنىڭ ءار تاراپىنان كەلىپ جۇمىس ىستەپ جاتقان باسقا ءۇش مىڭ ادام سەكىلدى ولار دا جۇمىسقا كەتكەن. اجال اۋزىنان جەتكەن سالەم ابە مەن ەدتىڭ دوستىعى، وزىمشىلدىكتەن ادا دوس كوڭىل تۋرالى بولدى. جاندارى جانناتتا شالقىعاي! 

ويىن ءبىتتى!

بارىنە نۇكتە قوياتىن كەز كەلدى.  ويىننىڭ  سوڭى. كۇندەلىكتى تىرلىكتىڭ كولەڭكەسىنەن قاشىپ شىعامىن. بۇگىن وزىممەن كۇرەستىڭ سوڭى! جاساندى ءجۇزدى لاقتىرامىن. كىم ەكەنىمدى اقتارىپ سالعىم كەلەدى. قاراڭدار، مىنە! مىنا ءتۇرىم ۇناي ما؟ جوق؟ ەشتەڭە ەتپەيدى. وسى ءتۇرىمدى دە ءالى-اق جاقسى كورىپ كەتەسىڭدەر. بۇگىننەن باستاپ، قوبديشانى اشىپ، ىشىنەن كۇندە ءبىر ءجۇز الىپ، اينانىڭ الدىنا وتىرىپ الىپ، سول كۇندىك جاساندى ءجۇزدى بەتىمە جاپسىرامىن. ءيا، وعان ءسال جىميىس، وتىرىك  ماراپات ايتۋدى، قالاسا باس يزەۋدى، جالعان جانى اشىعانسىپ قاراۋدى جامايمىن، ءتىپتى تۇزسىز كوز جاسىن دا قوسىپ قويامىن… بار بولعانى وسىلار. جاساندى ءجۇز دايىن،  ەندى اقىرىن جولعا شىعۋعا دا بولادى. بەتىمدەگى بوياۋدىڭ استىندا وكسىپ جىلاپ تۇرعان جانىم بار ەكەنىمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ءىشىم قۋىس بوپ ءومىر سۇرۋگە ماجبۇرلىگىم جانىما باتادى. امال نە، سەندەر مەنى ءدال سولاي كورگىلەرىڭ كەلەدى. قالاساڭ، كۇلەمىن، ساقىلداپ تۇرىپ كۇلەمىن. ءتىپتى ساعان قوسىلىپ، جىلايمىن، اۋەلى سەن ءۇشىن جانىم قاتتى اۋىرعانسىپ تۇرامىن. سەنى قورعاپ-قورشاپ، جەل جاعىڭا قالقان بولامىن. ال مەن ءوزىم قايدامىن سوندا؟ سايقىمازاق كۇلدىرگىشتى كىم جاقسى كورەدى؟ جاساندى ءجۇزىمدى جاڭبىر جۋىپ كەتسىن دەپ ەدىم، ول دا ءبىر تامشىسىن قيماي قويدى.  جۇرەگىم جالعىزدىقتان قارسى ايىرىلىپ، قانسىراپ تۇر. ءيا، قازىر دۇرسىلدەپ سوعىپ تۇر، ال ەرتەڭ ويانباي قويسام قايتەسىڭ؟ مەنىڭ جوقتىعىمدى بايقاماي دا قالارسىڭ؟! مەنسىز دە مىنا دۇنيە شىر اينالىپ، دوڭگەلەنىپ تۇرا بەرەر. شىنايى ءجۇزىمدى بىلگىسى كەلەتىن ادام ءبارىبىر جوق. ءيا، شىن كەلبەتىم قازىر كورىپ تۇرعانىڭداي، الەم-جالەم بوياۋلى، سۇلۋ ەمەس شىعار، بىراق ول – شىنايى. شىنايىلىق شىنىندا دا بولعان ءبىر كەزدە. ادەمى گۇل سەكىلدى ەدى، جۇپارىنان باس اينالاتىن. ال بۇگىن تەك قۇرعاق ساباعى عانا قالعان. قازىر جاساندىلىق سانگە اينالعان. مەن –  سايقىمازاق كۇلدىرگىشپىن، قانداي بەينەدە كورگىڭ كەلسە، سول كەيىپكە ەنەمىن. نە قالاساڭ، سول بولامىن.  قازىر ءبارى ادامداردىڭ باقاي ەسەبىنە باعىنعان. سولاردىڭ دەگەنى بولسا، جۇماق ورنادى دەي بەر. سول ءۇشىن ادامدار جاساندى ءجۇزدى ءىلىپ الۋعا قارسى ەمەس. ولاي بولماسا، شارۋاسى ءبىتىپ، شاڭ قابادى. ءاربىر جاساندى ءجۇزدىڭ ارتىندا شىڭىراۋ جالعىزدىق بار. مەن دە جالعىزبىن. ەرتەڭ   قاسىمنان ءوتىپ بارا جاتقان الدەكىم توقتاپ، جانىمدى توپىراقتان كوتەرەر مە ەكەن؟ بەتىمدەگى توزاڭدى سۇرتەر مە ەكەن؟ «كەل، سايقىمازاق كۇلدىرگىش، تانىسايىق. ماعان سەنىڭ شىن ءوزىڭ كەرەكسىڭ!» دەر مە ەكەن؟ شىن بەينەمدى كورسەتۋگە باتىلىم بارار ما ەكەن؟ ءاي، قايدام، بوياۋسىز سايقىمازاق كۇلدىرگى كىمگە كەرەك دەيسىڭ؟ ويىن ءبىتتى … 

قۇم-ماحاببات

ۇساق قۇم تۇيىرشىكتەرى ءشول دالانىڭ مانگىلىك تىنشىمايتىن بورانىمەن ۇشىپ بارادى. شەكسىزدىككە جۇتىلىپ جاتىر. مايدا قۇم تۇيىرشىكتەرى توزاڭعا اينالىپ، قاتتى جەل سوعىپ، ولاردى ماڭگىلىك باقىت پەن تىنىشتىق مەكەنىنە الىپ كەتەدى. بۇگىن بارلىعى ءبىر جەردە، بىراق ەرتەڭ جەل ولاردى قايدا اپاراتىنىن كىم ءبىلسىن؟ مۇمكىن ءبارى ءبىر جەرگە كوشەر، مۇمكىن تارىداي شاشىلىپ ءار جەردە قالار. ازداپ جاۋىن جاۋىپ وتسە، ءجون بولار ەدى. جاۋىن سۋىنان قۇم تۇيىرشىكتەرى بىرىگىپ، جەلگە قارسى تۇرىپ، بىرگە بولار ەدى، جاقسىلىقتى دا جاماندىقتى دا بىرگە كەشىپ، بىرگە كوشەر ەدى. تەك كەيدە كەنەت كۇن جارقىراپ، قۇم تۇيىرشىكتەرىن قۇرعاتىپ، جارىعىمەن كوز قارىقتىرادى. ءبىر-بىرىنە ايىرىلماستاي قارمانعان قۇم تۇيىرشىكتەرى لەزدە ىدىراپ، ماڭگىلىك ماحابباتتىڭ عۇمىرى اياقتالادى. سۇيگەن جۇرەك بايانسىز بولىپ شىعادى. كۇندە باسقا، كۇندە جاڭا تىرلىك. كەشەگىنىڭ ءبارى – وتكەن-كەتكەن، بايانسىز ەستەلىك. مىڭ بوياۋلى بۇگىنگى كۇن عانا تاڭعاجايىپ سۇلۋ. كەشەگىنىڭ ءبارى –جالعان. كەشە قولىڭنان كىم ۇستاعانى ەندى ماڭىزدى ەمەس. تۇيىرشىك جالعىز دا ءوزىنىڭ قايراتتى ءارى بەرىك بولا الاتىنىنا، قاسىنا ىلەسەر  بىرەۋدىڭ تابىلاتىنىنا سەنىمدى. ميلليون قۇم تۇيىرشىگى ماحاببات دالاسىندا باقىتقا زار. ەشقاشان جەتىپ بولمايتىن ءبىر مەكەنگە اسىعادى. جانىندا ىلەسىپ كەلە جاتقاندى كوزىنە دە ىلمەيدى. ءسويتىپ اڭساعان ماحابباتىن تاپپاي دا كەتۋى مۇمكىن. مەن سول دالانى كۇزەتىپ، كەيدە جارالى جۇرەكتەردىڭ باسىن قوسىپ جۇرگەن جاي ءبىر ديۋانامىن.

Aۋدارعان    راۋشانگۇل زاقانقىزى،

اقىن، اۋدارماشى  

ماجارستان، سەگەد