كەڭەس وداعىندا وسكەن ءبىز ءۇشىن ءبىرىنشى قاڭتار  جاڭا جىل مەرەكەسى بولىپ، سانامىزدى ۋلاپ تاستادى. مۇنى جىل وتكەن سايىن قاتتى سەزىنىپ كەلەمىز. اسىرەسە، اۋىلدارعا ەڭ كوپ تارايتىن "حابار", "قازاقستان" تەلەارنالارى قۇربان ايت، ورازا، ءتول جاڭا جىلىمىز ناۋرىزدان گورى، قاقاعان قىستىڭ ورتاسىندا تويلاناتىن "جاڭا جىلدى" ءتول مەيرامىنا اينالدىرىپ الدى.

كەڭەس وداعى جويىلسا دا، ودان قالعان جامان ادەتتەرى جويىلماي، قىر سوڭىمىزدان قالماي كەلەدى. وعان كىنالى – قازىرگى ءبىزدىڭ تەلەديدار، راديو، گازەت-جۋرنالداردىڭ باس رەداكتورلارى "كەمەلدەنگەن كەڭەس وداعىنىڭ" ءتالىم-تاربيەسى مەن ءبىلىمىن العان جۋرناليستەر مەن جازۋشىلار. ونىڭ ۇستىنە تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى  جۋرناليستىك ءبىلىم العاندارعا دا ءبىلىمدى وسىلار بەرىپ، ەركىن ويلى جۋرناليستەر شىعارا الماۋدا. بۇلاردى وقىتاتىن پروفەسسور-وقىتۋشىلار دا كەزىندە تەك اۋىلداعى مالشى، قويشى، تراكتورشى نەمەسە جۇمىسشىلاردىڭ "ەرەن" ەڭبەگى جايلى تولعانىپ جازاتىن جۋرناليستەردى دايىنداعان "قالپىنان" ءالى شىعا الماي كەلەدى. ويتكەنى، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى پايدا بولعان جاس جۋرناليستەر، جۋرناليستىك ءبىلىمى جوق، شالاساۋاتتى قازىرگى «جۇلدىزدار» «توك شوۋ»،  «جاڭا جىل»، «ۆالەنتين كۇنى»، ت.ب. ۇلتىمىزعا جات مەيرامداردى ناسيحاتتاپ، ەلپىلدەپ باسقا ۇلتتاردىڭ الدىنا ءتۇسىپ كەتەدى. ءبىزدىڭ ۋلانعانىمىز ازداي قازاق تەلەديدارلارى بولاشاق ۇرپاعىمىزدى تۇككە تۇرعىسىز ارزان قول مادەنيەتسىماقتارمەن باستارىن قاتىرىپ وتىر. جوعارعى  وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى ءالى كۇنگە دەيىن جاڭا جىل مەيرامىنىڭ  نە ەكەنىن اجىراتا الماي، وقىتقان شالا ساۋاتتى ماماندارى  "الەمدىك جاڭا جىل" دەپ كوپىرگەنىن قويار ەمەس. اعايىندار، قاڭتاردى الەمنىڭ ءبارى جاڭا جىل دەپ مويىندامايدى.

پارسى، اراب جانە تۇركى جۇرتىنىڭ جاڭا جىلى - ناۋرىزدا.

1,5 ميلليارد مۇسىلماندار اي كۇنتىزبەسىن قولدانادى. سوندىقتان دا مۇسىلمانداردىڭ  جاڭا جىلى جىل سايىن ون ءبىر كۇنگە العا جىلجيدى. مىسالى، يراندا (بۇرىنعى پارسى ەلى) جاڭا جىلدى  21 ناۋرىزدا تويلايدى. جاڭا جىلدان بىرنەشە اپتا بۇرىن بيداي نەمەسە ارپانى شاعىن ىدىسقا ەگەدى. ول جاڭا جىلدىڭ الدىندا ءونىپ شىعادى، بۇل كوكتەمنىڭ باستالۋى  جانە  جاڭا ءومىر جىلىن بەينەلەيدى.

3 ميللياردقا جۋىق بۋددا دىنىندەگىلەردىڭ جاڭا جىلدارى – اقپان ايىندا. ۇندىستەر تۇراتىن مەكەندەرىنە قاراي جاڭا جىلدى ءار ءتۇرلى قارسى الادى. سولتۇستىك ينديا تۇرعىندارى  وزدەرىن  قىزعىش، قىزىل، سياكوك، اق ءتۇستى اشەكەيلەرمەن بەزەندىرەدى. ال، وڭتۇستىك ينديادا ايەلدەرى ارناۋلى ۇلكەن تاباققا ءتاتتى تاعامدار، گۇل شوقتارى  مەن شاعىن سىيلىقتار سالىپ، دايىندالادى. جاڭا جىلدىڭ العاشقى تاڭىندا بالالار كوزدەرىن جۇمىپ، وزدەرىن انالارى ارناۋلى سىي تاباققا اپارۋىن كۇتەدى. باتىس ينديادا جاڭا جىل قازان ايىنىڭ سوڭىندا  تويلانادى. جاڭا جىلدا بايلىق قۇدايى –  لاكشمي تۋرالى  ويلايدى. قيىر شىعىس، ۆەتنامدا جاڭا جىل "تەت" دەپ اتالادى. ونى 21 قاڭتار مەن 19 اقپان ارالىعىندا قارسى الادى. قىتايلىقتار دا 17 قاڭتار مەن 19 اقپان ارالىعىندا جاڭا اي تۋعان كەزدە قارسى الادى.

حريستيان دىنىندەگى كاتوليك تارماعىنىڭ ءبىر ميللياردقا جۋىق ادامدارى جاڭا جىلدى 25  جەلتوقساندا تويلايدى.

بۇكىل ەۋروپا، وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك امەريكا، اۆستراليا، افريكا قۇرلىقتارى (سولتۇستىگىنەن باسقا) يسسۋس حريستوستىڭ دۇنيەگە كەلگەن  25 جەلتوقسان تۋعان كۇنىن"روجدەستۆونى" قارسى الىپ، جاڭا  جىل دەپ تويلاپ  كەلەدى. بيىل 25 جەلتوقساندا  يسسۋس حريستوس قۇدايى  2015 جاسقا تولدى.

سوندا ءبىرىنشى قاڭتاردى كىمدەر تويلايدى؟

ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ءتورتىنشى عاسىرىندا بيلىك تالاسىنان حريستيان ءدىنى كاتوليك جانە پراۆوسلاۆ بولىپ ەكىگە ءبولىندى. سلاۆيان تەكتەس تايپالار: ورىس، ۋكراين، بەلورۋس ت.ب. پراۆوسلاۆ تارماعىن ۇستانىپ قالدى دا، ەۋروپالىق ەلدەر كاتوليك تارماعىن ۇستانىپ، ەكەۋارا  جاۋلاسىپ، كاتوليكتەردىڭ  مەيرامدارىن پراۆوسلاۆتار  مويىنداماي ءوز بەتتەرىنشە مەيرامدار شىعاردى. پراۆوسلاۆتار "روجدەستۆونى" ەسكە الماس ءۇشىن  1700-ءىنشى جىلى 1-ءىنشى پەتر، جاڭا جىل دەپ تويلانىپ كەلە جاتقان  25 جەلتوقساندى – ءبىرىنشى قاڭتارعا اۋىستىرعان جارلىق شىعاردى. كەڭەس وداعى ورناعانشا ورىستار "روجدەستۆو" مەن "جاڭا جىلدىڭ" ورتاسىندا جۇرسە، دىنسىزدىككە ۇشىراعان كەڭەس وداعى 1936 جىلى  1 قاڭتاردى  مەملەكەتتىك مەيرام رەتىندە ورنىقتىردى. قازىرگى تاڭدا "جاڭا جىلدى"  لاتۆيا، ليتۆا، ەستونيا مۇلدەم تويلامايدى. كەڭەس وداعىنان قالعان ون ەكى مەملەكەتتەن باسقالار 1 قاڭتاردى تەك جىلدىڭ اۋىسۋى دەپ قابىلداپ، 31 جەلتوقسان مەن 1 قاڭتار جۇمىس كۇندەرى بولىپ سانالادى. ۋكراينا "اياز اتادان" باس تارتىپ، سانتا كلاۋس دەپ اتادى. تابيعات جاراتىلىسىنا، ەشقانداي لوگيكاعا جاتپايتىن،  قىستىڭ كۇنى قىراۋدا تويلايتىن  تەك ورىستىڭ عانا "جاڭا جىلى" قازاققا جاماندىقتان باسقا اكەلمەي وتىر. ويتكەنى سول 3-4 كۇننىڭ ىشىندە ميلليونداعان شىرشالار قىرقىلىپ ەكولگياعا، تابيعاتقا  اپات اكەلەدى.  ءجۇز مىڭداعان  وتباسى سول  كۇندەرى ون مىڭداعان تەڭگەلەرىن اراق-شاراپقا جۇمسايدى. سول اقشالارعا بالالارىنا ونداعان ەنتسەكلوپەديالىق كىتاپتار الىپ نەمەسە جىلى كيىمدەر اپەرسە بولادى عوي. ون مىڭداعان وتباسىلارىندا ۇرىس-توبەلەستەر بولىپ، قانشاما انالاردىڭ، بالالاردىڭ كوز-جاسى توگىلەدى. شاراپقا ماس بولعان جاس قىزدار ابىرويىنان ايىرىلىپ، سوسىن «الداپ كەتتى» دەپ ەركەك اتاۋلىنىڭ اتىن كىرلەيدى. ماس بولىپ كولىك اپاتى، پىشاقتاپ كەتۋ، ءورت، ءبىر اي بويى ءوشۋسىز جاناتىن جىلتىراقتار، ەلەكتر ەنەرگياسى حالىق قازىناسىن شاش-ەتەكتەن شىعىنعا باتىرادى. حريستيانداردىڭ جاڭا جىلىن اراق-شاراپسىز قارسى الۋ مۇمكىن ەمەس. ماسكۇنەمدەر مەن اراققۇمارلار ءۇشىن تاپتىرماس مەيرام. ياعني مۇسىلمان قازاق ءۇشىن حارام داڭعازا. ستاتيستيكانىڭ  ەسەپتەۋى بويىنشا، ەڭ كوپ ادام ءولىمى وسى كۇندەرى بولادى ەكەن. 

كەرىسىنشە اراق-شاراپسىز، ناۋرىز كوجە اعارعانمەن تويلاناتىن 22 ناۋرىزداعى جاڭا جىلدا ساي-دالا كوكمايسا، گۇلگە تولىپ، قوزى-لاق كوكالدا اۋناق سالىپ، قۇستار قايتا ورالىپ، ازان-قازان، بازار بولىپ، جاڭا ءومىر باستالادى. بۇل جاڭا وزگەرىستەر جاڭا جىلدىڭ كەلگەنىن بىلدىرەدى. ال، 31 جەلتوقساندا ۋىلدەگەن بوران 1 قاڭتاردا سوعىپ تۇرادى. تابيعات تىلسىمىنان جاڭا جىلدىڭ كەلگەنىن سەزبەيسىڭ.

قازاقتاردىڭ بولماشى تىرلىكتەرگە ەسى كەتىپ، تۇككە تۇرعىسىز وزگەنىڭ مەيرامدارىن قاشانعا دەيىن تويلار ەكەنبىز.

توعايباي نۇرمۇراتۇلى

Abai.kz