(حيكايات)

نۇرلان تۇنىمەن مازاسىزدانىپ شىقتى. ۇيىقتادى ما، ۇيىقتامادى ما، بەلگىسىز... ايتەۋىر، ءبىر سىقىر مازا بەرمەدى. الدەبىر ەلەس بولمەنى ارالاپ، كەزىپ جۇرگەن سەكىلدى. كورپەنى قىمتانىپ الىپ، كوز شىرىمىن الماقشى ەدى، ونىسىنان دا تۇك ونبەدى. كەرىسىنشە، بايعۇس بالانى باعاناعى ەلەس القىمىنان الىپ، تىنىسىن تارىلتا، قىلعىندىرا تۇسەتىن سياقتى. دەم جەتپەي بارادى. قىمتانعان كورپەسىن اياعىمەن تەۋىپ كەپ جىبەردى. بالاڭ جىگىتتىڭ بولاتتاي دەنەسىن سالقىن لەپ جەلپىپ ءوتتى. تۇلا بويىن ۇرەي بيلەپ العان ەكەن. كوزىن تارس جۇمىپ الدى. تۋ سىرتىندا بىرەۋ تىنىس الىپ تۇرعانداي. قولىمەن قۇلاعىن بىتەي قويىپ ەدى، بۇيىرىنەن ءتۇرتىپ جىبەردى. دەنەسى ءدىر ەتە ءتۇستى. بۇيرەگى شانشۋ قادالعانداي شىم ەتە قالدى. قۇلاقتاعى قولىن بۇيىرىنە اپاردى. پىس-پىس. پىس-پىس. دەمالىپ جاتىر. ءدال قاسىندا. انىق ەستىدى.

ءتورت قابىرعاسى قاراۋىتقان تار بولمەدە وزىنەن باسقا بىرەۋ بار. قازىر كوزىن اشسا، جۇرەگى جارىلىپ كەتەتىن سياقتى. ءدۇرس-ءدۇرس. قۇلىن جۇرەگىنىڭ تۇياعى كەۋدەسىن تەپكىلەپ جاتىر. وسى ساتتە الدەبىر ايالى الاقان شاشىنان سيپادى. نازىك ساۋساقتاردان جىلىلىق سەزىلەتىندەي. ىستىق. ۇرەيى دە سەيىلگەن سياقتى. شىدامادى. كوزىن اشىپ كەپ جىبەردى. ءوزى جاتقان توسەكتەن بىرەۋ اپىل-عۇپىل تۇرەگەلدى. دىبىس شىققان بەتكە كوز قيىعىن تاستاپ ۇلگەرگەنى سول ەدى، كومەسكى بەينە ۇيالعانداي كەيىپ تانىتتى. شاشىن كەسكەن، الاسا بويلى، قاراقات كوزدى سۇلۋ قىز جىلاپ تۇر. اپپاق كويلەگى وزىنە قۇيىپ قويعانداي ەكەن. اياعىندا ۇزىن وكشەلى تۋفلي. ارتقا شەگىنشەكتەي بەرىپ ەدى، ءcۇرىنىپ كەتتى. تەرەزەدەن تۇسكەن ايدىڭ ساۋلەسى قىزدىڭ ءوڭىن شىرايلاندىرا ءتۇستى. عايىپتان كەلگەن پەرىشتەگە قۇمارتا قارادى. قورقىنىشى ۇمىت. وسى اسەردى بۇرىن دا باسىنان كەشكەن سياقتى. قاپەلىمدە قاي كەزدە ەكەنىن ەسىنە تۇسىرە المادى. تايساقتاعان جانارىنا يە بولىپ، تىكە قارادى. ەلەس قىزدىڭ كوزىنە-كوزى تۇيىسە قالىپ ەدى، شىداتپادى. تەك كوزقاراستار ءبىر-ءبىرىن ساعىنعانداي ايمالاپ، ءبىرى-ءبىرىن ءسۇيىپ وتكەندەي كۇي كەشىردى. جانارلاردىڭ ءسۇيىسى...

نۇرلان ەسىن جيا باستادى. مىناۋ قورقىنىشتى ەلەس ەكەنىن ويلاپ ەدى، بىرەۋ ۇستىنەن سۋىق سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي بولدى. دەرەۋ كورپەنى بۇركەپ، بۇك ءتۇسىپ جاتا كەتتى. ارقاسىنان باعاناعى نازىك ساۋساقتار سيپالاپ جاتىر.

قاراقات كوز. تانىس. ءيا، ءبىر كەزدەرى كورگەن. وڭمەنىڭدى تەسىپ وتەر كۇناسىز كوزقاراس ساناسىنىڭ ءبىر تۇكپىرىندە ساقتالىپتى. كىم ەدى ول؟ قانداي پەندە؟ قانداي پەرىشتە؟

ەسىنە تۇسىرە المادى. قىز باياۋ عانا قوزعالىپ، كورپەنىڭ شەتىن ىسىردى. ءۇن شىعارماستان قاسىنا كەلىپ جاتتى. نۇرلان شىڭعىرىپ جىبەرەر ەدى. داۋسى شىقپادى. كومەيىنە قارا تاستى تىعىنداپ، كەپتەپ تاستاعانداي. بەيمازا كۇيدە جاتىپ، ۇيىقتاپ كەتكەن سەكىلدى ەدى. جوق، مىنانداي ساتتە ۇيىقتاۋ قايدا؟ كوزى ىلىنبەپتى. ۇزاق ءۇنسىز جاتتى دا قويدى. بولمەدەن تۇرا قاشۋعا دارمەن جوق. قازىر عانا كوڭىلگە پەرىشتەدەي ىڭكارلىك سەزىمىن وياتقان ەلەس قىز القىمنان الىپ، بۋىندىرىپ ولتىرە سالاتىن سەكىلدى.

ءولىم. نە دەگەن قورقىنىشتى ەدى؟ مىناۋ جاتقان جەرى كورگە ۇقساپ كەتتى. قاراڭعى تۇنەك – قابىر. بارسا كەلمەيتىن تۇڭعيىق الەم. قايتا شىعار جول جوق. اجالمەن جەتەكتەسىپ كەتە باراسىڭ ماڭگىلىككە. ءبىت-ءتى. تەڭىزگە باتقان قارا تاستاي جوق بولاسىڭ. جوق. مىناۋ عالامات عالامنان بىردە-ءبىر بەلگى قالماعان. كەشەگى نۇرلان اتتى بالا ەرتەڭ جوق.

قانشا قورىقسا دا، جون ارقاسىندا جاتقان قىزعا قاراپ كورگىسى كەلدى. اقتىق رەت. قىزدىڭ ويىنا ەشتەڭە كىرىپ شىقپايتىن سەكىلدى. جەتى اتاسىنىڭ ۇيىندە جاتقانداي پىس-پىس ەتىپ ۇيىقتاپ جاتىر. «نە دە بولسا، انىقتاپ كورەيىنشى» دەپ ويلادى. بار كۇشىن جيناپ، اۋناپ ءتۇستى. تاڭ دا قىلاڭ بەرگەن ەكەن. ءالسىز ساۋلە بولمەنىڭ قابىرعالارىنا جارىقتىڭ دانەگىن سەبە باستاپتى. جوق. ەشتەڭە كورىنبەيدى. اينالاسىنا كوز جىبەردى. جىم-جىلاس. اقىرىن كورپەسىن وزىنە قاراي تارتتى. جۇرەگى جانە ءدىر ەتتى. كورپەسى اۋىرلاپ كەتكەندەي. جامىلعىسىن سىلكىپ قالعان ەدى، «مياۋ» دەپ قارا مىسىق ەدەنگە ءتورت اياقتاپ ءتۇستى. تۇنىمەن قورىققانى وزدەرىنىڭ قارا مىسىعى ەكەن.

***

قاراقات كوزدى قىزدىڭ ۇيقىسى قانىپ-اق قالىپتى. كۇندەگىسىنەن ۇزاق ۇيىقتاسا كەرەك. نۇرلان كورپەنى سەرپىپ قالعاندا، ءجۇزىن ىستىق لەپ ەسىپ ءوتىپ، ۇيپا-تۇيپا بولعان شاشىن ودان ارمەن قوبىراتىپ جىبەردى. سوندا دا جاتا تۇسكىسى كەلىپ ەدى، تەرەزەنىڭ ارعى جاعىنان مەكتەپكە اسىققان بالالاردىڭ داۋسىن ەستىدى. «ىشىندە ءىنىم مەن ءسىڭلىم جوق پا ەكەن؟» دەگەن ويمەن اتىپ تۇرىپ، تەرەزەنىڭ ەرنەۋىنە جابىستى. جوق. اۋىر كۇرسىندى. بۇگىن تاعى كورە الماس پا ەكەنمىن؟

اقىرىن باسىپ اينانىڭ الدىنا باردى. كۇندەگى ادەتىمەن تۇڭعيىق، مۇڭدى جانارىنا ۇزاق قاراپ تۇردى. ءتۇپسىز تەرەڭ كوزقاراسىنان وتكەن كۇننىڭ ەلەستەرىن كورگەندەي بولدى. تامىلجىتا ءان سالعىسى كەلدى. وزگەلەر دۋىلداپ قول شاپالاقتاسا دەپ ويلادى. بۇرىنعىداي. مۇڭدى ەمەس، قۋانىشتى ءبىر ءاندى باستادى. بىراق ءان ايتۋعا بابى جوعىن ءتۇسىندى.

وزگەلەرگە ءالى ولمەگەنىن، ءتىرى ەكەنىن ايقايلاپ تۇرىپ ايتقىسى كەلدى. شەكارانى بويلاپ اعىپ جاتقان سۇمبە وزەنىنە بارىپ شومىلعىسى كەلدى. سىنىپتاس قىزدارمەن سىرلاسقىسى، سىر اقتارىسقىسى كەلدى. امال نە؟ قارعىس اتقىر اياداي بەس بولمەلى ۇيدەن ۇزاپ شىعا الماسىن سەزدى. سەزدى دە، اۋىر كۇرسىندى. كۇرسىنىسىنەن كەۋدەسىن وت شارپىپ وتكەندەي بولدى. اينالاسىنا كۇماندانا كوز جىبەردى. ەشكىم جوق ەكەن. ءۇي يەلەرى مۇنىڭ كۇرسىنگەنىن ەستىسە، تاعى دا ۇرەيلەنەر ەدى. قىز ەشكىمدى قورقىتقىسى كەلمەيدى. جانارىنا اينادان تاعى دا كوز جىبەردى. دومبىعىپ ءىسىپ كەتىپتى. تۇندە نەگە سونشا ەگىلدىم ەكەن دەپ ويلادى. نەگە جىلايمىن؟ نەگە؟ ءوز سۇلۋلىعىنا ءوزى سۇقتاندى. وزگەلەر كورە المايتىن، كورسە دە باعالاي المايتىن سۇلۋلىعىنا بولايىن...

وسىدان ءدال ەكى اپتا بۇرىن بۇلاي كۇيزەلمەيتىن ەدى. بۇلاي ءوزىن-ءوزى مۇجىمەيتىن. نەگە كۇيزەلسىن؟ اكەسىن كۇندە كورەتىن. شەشەسى ۇيىقتاعاندا بايقاتپاي بارىپ، جانىنا جاتاتىن. اناسى ويانباي تۇرىپ، تاڭسارىدە ءوز بولمەسىنە كەتىپ قالاتىن. ءىنىسى مەن ءسىڭلىسى دە بەس بولمەلى ۇيدە ۇلان-اسىر توي قىلعانداي، اپتەر-تاپتەرىن شىعاراتىن. اسىر سالعان ەكەۋىنە سىرتتاي قىزىقتاعاننىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ مۇنىڭ بولمەسىنە جايشىلىقتا ەشكىم باس سۇعا بەرمەۋشى ەدى. مازاسىن دا المايدى. وزىمەن-ءوزى وي جەتەگىنە ەرەتىن. بالعىن بالالىق شاعىنا ساياحاتتايدى. ءۇيدىڭ ءدال قاسىنداعى مەكتەپتى، سول مەكتەپتە ساباق بەرگەن ۇستازداردى، بىرگە وقىعان سىنىپتاستاردى ويلايدى. الدەنە ەسىنە ءتۇسىپ، كۇلىپ جىبەرەدى. كەيدە مۇڭدانىپ قالادى.

ەسىك سىقىر ەتتى. قىز دەمىن ىشىنە تارتىپ تۇرا قالدى. وسى ءۇيدىڭ جاڭا ەگەسى، ياعني نۇرلاننىڭ اناسى ەكەن. سوقتىعىسىپ قالمايىن دەگەن ويمەن اقىرىن عانا بۇرىش جاققا جىلىستاپ كەتتى. بالاسى جاتقان توسەكتى تەز-تەز جيناستىرا باستادى. ىڭىلداپ ءان ايتىپ ءجۇر.

جول جاققا قارايمىن،

سەن جوقسىڭ، ارايلىم...

قىز «نەسىنە جەتىسىپ ءان ايتادى ەكەن؟» دەپ ويلادى. «تىم قۇرىسا مەنىكىندەي دە داۋسى جوق». توسەك-ورىندى رەتتەستىرگەننەن كەيىن قايتۋعا ىڭعايلاندى. الدەبىرەۋدى كۇتكەندەي ءبىراز تۇردى. بىردەمەنى ۇمىتقان سەكىلدى. سوسىن تەرەزەگە جاقىنداپ، مەكتەپ جاققا قارادى. ءاننىڭ قايىرماسىنا كەلدى:

كەشىكپەي كەلەم دەپ ەڭ،

مەن تۇرمىن ەلەڭدەۋمەن...

قىز اناسىنداي مىنا كىسىنىڭ قىلىعىنا كۇلىپ جىبەرە جازدادى. قىزىق. ءبىر قاراعاندا اۋماعان ءوزىنىڭ اناسى. قۇددى قۇيىپ قويعانداي. قيمىلى دا، نۇرلانعا دەگەن كوزقاراسى دا ءوز اناسىن ەسىنە تۇسىرەدى. تەك، ەكى-ءۇش كۇن بولدى، نۇرلان مەكتەپكە كەتىسىمەن، «تاريح اعاي» (تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى الەندى وقۋشىلار وسىلاي اتايتىن) بىردەڭەدەن قۇر قالعانداي ەكى وكپەسىن قولىنا الىپ جەتەدى وسىندا. اپايدىڭ بۇلتارعانىنا قاراماي، تۇرتكىلەپ ويناعان بولادى. اپاي – ون سەگىزدەگى قىز، تاريح اعاي جيىرما بەستەگى جىگىتتەي كەيىپكە ەنەدى. تاريح اعاي – مىسىق، اپاي – تىشقان سياقتى. تاريح اعاي تىعىلعان بولىپ، اپايدى باس سالادى. قۇشاقتاپ ەرنىنەن سۇيمەك بولادى. اپاي العاشىندا ايەلگە ءتان ۇياڭدىقپەن قارسىلاسادى. بىراق قارسىلىق ۇزاققا سوزىلمايدى. تاريح اعايدىڭ دەگەنى بولادى. سوسىن... قىز ودان ءارى قاراۋعا شىداماي وزگە بولمەگە ءوتىپ كەتەدى. تاس قابىرعا قىز ءۇشىن بوگەت ەمەس. ار جاقتاعى داۋىس اپ-انىق ەستىلىپ تۇرادى.

– مەن وسى ءساتتى ون التى جىل كۇتتىم، – دەيدى تاريح اعاي...

اپاي ەرنىن تىستەلەپ، جىلاي بەرەدى. سول جىلاسپەن قوسا، راحاتتانعان ءبىر داۋىس تا ۇزدىگە شىعادى.

ەلەس قىز دا ءوز-وزىنە يە بولا الماي، وزىمەن-ءوزى ارپالىسادى. ومىرىندە ءبىر رەت، ءيا، ومىرىندە ءبىر جىگىتتىڭ قۇشاعىندا... اۋىر كۇرسىندى. ايەلگە ءتان قىزعانىش سەزىمى ويانعانداي. ءبىر وت تۇلا بويىن كۇيدىرىپ بارا جاتىر. دەرەۋ قۇلاعىن بىتەي قويدى. ءبارىبىر ەستىلەدى. ومىرىندە العاش رەت ەركەك كىندىكتىگە، وزىنە بەس جىل مۇعالىم بولعان ۇستازىنا قىزىعا قارادى. اپاي تۇلكى بۇلاڭعا سالىپ جاتىر. تاريح اعاي بۇركىتتەي شۇيلىگەدى. جەمتىگىن جاۋكەمدەپ جاتىر. ەشتەڭەدەن حابارى جوق نۇرلان ەسىنە ءتۇستى. ول الاڭسىز ساباقتا وتىرعان شىعار. وسىنى ويلاپ ەدى، تاريح اعايدى دا، نۇرلاننىڭ اناسىن دا جەك كورىپ كەتتى. ءبارىبىر. جەك كورگەنىمەن، ەشتەڭە وزگەرمەيدى. مىنا ءومىر قانداي پاك بولسا، سونداي لاس ەكەنىن اڭدادى. اڭدادى دا، ۇزاق جىلادى.

***

نۇرلان ساباقتا ۇيىقتاپ قالا جازدادى. قور ەتە تۇسكەن ەكەن، قاسىندا وتىراتىن بالا ءتۇرتىپ جىبەردى. سەلك ەتتى. قايدا وتىرعانىن ويلاپ ۇلگەرمەدى. دۋ كۇلكى. ءدال قارسىسىندا قازاق ءتىلى مۇعالىمى تۇر.

– ءالىموۆ، نەگە ۇيىقتاپ وتىرسىڭ؟

– ۇيىقتاپ وتىرعان جوقپىن.

سىنىپتاستارى تاعى دا كۇلدى. تۋ سىرتىنان بىرەۋى:

– ول ۇيىقتاپ ەمەس، قورىلداپ وتىر، – دەدى.

داۋىس شىققان جاققا قاراپ ەدى، كىم ەكەنىن اڭعارىپ ۇلگەرمەدى. ىڭعايى، ءالى ۇيقىسىن اشا الماعان سياقتى.

– ۇيىقتاپ وتىرماساڭ، مەن نە ايتىپ جاتىرمىن، قايتالاشى...

نۇرلان جەرگە كىرەردەي ۇيالىپ، باسىن سيپالاپ تۇرىپ قالدى. بۇعان رەنجىگەن مۇعالىم:

– تۇنىمەن شوشقا تاعالاعانسىڭ با؟ – دەدى.

سىنىپ تاعى دا كۇلكىگە كەنەلىپ قالدى.

بۇل ومىردە ەلدىڭ كۇلكىسىنە، كەلەمەجىنە قالۋدان ارتىق قورلىق جوق. ءتىسىن قانشا قايراعانىمەن، امال قايسى؟ قولدان كەلەر قايران جوق.

باسى سالبىراپ قاشانعى تۇرسىن. مۇعالىم ءزىلدى داۋىسپەن «وتىر» دەدى.

وتىرىپ ەدى، تۇندەگى جايسىزدىق ويىنا ورالا كەتتى. جارىمجان كوڭىلى قۇلازىپ سالا بەردى. ۇرەيلى ويدان قاشىپ، تەرەزەنىڭ ار جاعىنداعى الەمگە كوز جىبەردى. مەكتەپتىڭ الدىندا تەرەڭ ويعا باتقان حاكىم ابايدىڭ ەسكەرتكىشى تۇر. مىڭمەن جالعىز الىسقان عۇلاما شىناشاقتاي بالانىڭ مۇڭىن تۇسىنەر مە ەكەن؟ ءاي، قايدام...

تاس مۇسىنگە جان ءبىتىپ، سويلەپ كەتەتىندەي اسەر قالدىرادى. ءتىپتى جانسىز ەسكەرتكىشكە قاراۋعا قايمىقتى. ەگەر قارايتىن بولسا، ەسكەرتكىشكە ءتىل ءبىتىپ، تۇندەگىنىڭ مىسىق ەمەس، بەيمالىم ءبىر كۇش ەكەنىن ايتاتىن سياقتى. بۇگىن تۇندە سول كۇش بالانى بۋىندىرىپ ولتىرەتىنىن، سول ءۇشىن بۇگىن ول بولمەدە تۇنەمەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتەتىن سياقتى. تاس ءمۇسىننىڭ ارتىندا قاراقات كوزدى، اق كويلەكتى قىز تىعىلىپ تۇرعان سياقتى. ايتەۋىر، سياقتى... سياقتى... سياقتى...

باسقا بىردەڭەمەن الدانعىسى كەلدى. تاعى دا تەرەزە جاققا كوڭىل اۋداردى. قۇلپىرعان سيرەن گۇلىنە ۇزاق قاراپ قالىپتى. ار جاقتا گۇلدەن-گۇلگە ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن ارانىڭ داۋسى انىق ەستىلىپ تۇر. بۇل دا بولسا، كەشەگى ءتۇندى ۇمىتتىرۋعا مەدەت بولا الاتىن شىعار. كىشكەنتاي عانا تىرشىلىك يەسى تىنىمسىز ەڭبەكتەنىپ ءجۇر. ءيا، بۇل دا الدانىش بولا المادى. تۇندەگى بەيمازا شاق قايتادان ەسىنە ءتۇستى.

سۇلۋ قىز. شاشى قانداي ەدى، شاشى؟ قىسقا عانا. وزىنە جاراسادى ەكەن. قاراقات كوز. قايدان كوردىم؟ قايدان؟ جوق الدە مۇلدەم كورمەدىم بە؟ كورمەسەم، مۇنداي كۇيگە تۇسەر مە ەدىم؟ كورسەم... ءوز ومىرىنە كوز جۇگىرتتى. ءوز اۋىلىنا. سىنىپتاستارى... جوق، بىردە-بىرەۋىنىڭ جانارى كەشەگى قىزدىڭ كوزىنە ۇقسامايدى. جىلاپ تۇرعان. ءدال سول قىزداي شىنايى ەگىلە جىلاعان بىردە-ءبىر جاندى كورمەپتى. تۇندە سول قىزدىڭ جانارىمەن جانارى ءتۇيىسىپ قالدى عوي. قارا مىسىقتىڭ كوزى... جوق، مۇمكىن ەمەس. سونداي پاك، سونداي ادەمى! ودان ارى ويلاۋدىڭ ءوزى ۇرەيلى. ءدىر ەتتى. قاسىنداعى دوسى بۇيىرىنەن ءتۇرتىپ قالعان ەكەن. كەشە ءدال وسىلاي تۇرتپەپ پە ەدى؟..

قوڭىراۋ سوعىلىپتى...

***

قىز تەرەزەدەن سىرتقا قاراپ تۇر. الاقانداي عانا اۋىل. قيلى تاعدىرلار. ءبارىنىڭ ءومىرىنىڭ ءبىر ۇشىن وسى ءبىر اۋىلعا كۇرمەپ بايلاپ قويعانداي. الىسقا كەتەدى. قايتىپ كەلىپ جاتادى. كەلمەيتىندەرى دە بار. وي، ولاردى قويشى.

اياداي اۋىلدىڭ ءبارى ءبىر-ءبىرىن تانيدى. بۇگىن بولعان جايدى ەرتەڭ ەلدىڭ ءبارى ەستيدى. الدەبىر سىردى بۇگىپ قالۋ مۇمكىن ەمەس. انە، كورشى ءۇيدىڭ قىزىل سيىرى تۋعان سياقتى. كەشە مىنا ءبىر تۇستا جەلىندەپ جارداي بولىپ ءجۇر ەدى. بۇگىن قوراعا قاراپ موڭىرەيدى. ىڭعايى، بۇزاۋى دا ەنەسىن ىزدەيتىن شىعار. ءوزى سياقتى. اناسىن ويلادى. مۇنى ولدىگە ساناپ، دەنەسىن جەرلەۋگە اكەتكەندە قالاي بوزداپ ەدى. قاسىنا كەلىپ: «انا، جىلاماشى، مەن ءتىرىمىن عوي...» دەمەك ەدى. ءۇش ايەل دەنەسىن شومىلدىردى دا، اق كەبىنگە ورادى. اناۋ ءبىر كورشى اپا رەنىشتى كەيىپپەن: «قاپ-اي، ءا! قىزدىڭ ومىراۋى مەن ۇياتتى جەرىن جاباتىن قولاڭ شاشى جوق ەكەن-اۋ، مۇنداي بولادى دەپ كىم ويلاعان؟ ءتىپتى قۇلاعىنىڭ تەسىگى دە بىتەلىپ قالىپتى. بالالىق جاساپ، وزىنە-ءوزى قول جۇمسادى-اۋ! ەندى جانازاسى دا شىقپايتىن بولدى. اللا الدىنان جارىلقاعاي»، – دەدى. سول-اق ەكەن، كىلەم كوتەرىپ بەس-التى ەر ادام كىردى. ءبارىن تانيدى. وسى اۋىلدىڭ اقساقالدارى. مۇنىڭ دەنەسىن الگى كىلەمگە ورادى دا، كوتەرىپ الا جونەلدى. قۇر دەنەنى كوتەرگەن اعالارى مەن اتالارىنىڭ اياعىنا جابىسىپ، جىلاپ كەلەدى. «اكەتپەڭدەرشى دەنەمدى... مەن ءتىرىمىن عوي... ءتىرىمىن...». وسى ساتتە ءبىر توپ ادام داۋىس سالىپ جوقتاۋ ايتا باستادى دا، مۇنىڭ جالىنىشتى ءۇنى سول جوقتاۋلارعا جۇتىلىپ كەتتى. ەلمەن ىلەسە تابالدىرىقتى اتتاپ ەدى، ار جاق قاپ-قاراڭعى الەم ەكەن. دەرەۋ كەرى قايتتى. ءوز ءۇيى. تابالدىرىقتان تاعى اتتادى. ۇرەيلى دىبىستار. شىڭعىرىپ جاتىر. جىلاپ جاتىر. بىرەۋلەردىڭ دەنەسىن قۇرت-قۇمىرسقالار كەمىرىپ جاتىر. بىرەۋلەرىنىڭ موينىنا ءابجىلاندار ورالىپ الىپتى. كەرى قاراي ءبىر قادام باستى. ءوز ءۇيى. اناسىنىڭ شاشى جايىلىپ كەتىپتى. تۋرا وزىنە قاراي ەڭىرەپ جىلاپ كەلەدى ەكەن. قۇشاقتاي الدى. ءدال وسى ساتتە اناسى تالىقسىپ قۇلاپ بارا جاتتى...

كوزىنە جاس كەلىپ قالىپ ەدى. كوشەدە جۇگىرىپ ويناپ جۇرگەن ديدار مەن تۇرىسبەكتىڭ داۋسى (كورشىلەردىڭ بالالارى) كوڭىلىن ءبولىپ جىبەردى. سارىتوبە جاققا كوز جىبەردى. ەح، ءىنىم مەن ءسىڭلىم قايدا ءجۇر ەكەن؟ ساعىنىپتى. ولار كوشپەگەندە وسى ءۇيدى قان بازارعا اينالدىرىپ جاتار ەدى. ويىننىڭ ءتۇبىن تۇسىرەر ەدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ ءبىر-بىرىنە رەنجىپ، جىلاپ قالار ەدى. توبەلەستى باستايتىن دا، بىتىرەتىن دە، كۇلدىرەتىن دە، بۇلدىرەتىن دە، قۋانتاتىن دا، جىلاتاتىن دا – سوتقار ءىنىسى. بۇل شەكىسۋ ۇزاققا بارمايتىن. ءسىڭلىسى تەز رەنجىگەنىمەن، تەز ۋاناتىن، تەز ءجىبيتىن. ءبىر قاراساڭ، سوعىسىپ، ەندى بىردە تۇك بولماعانداي ويناپ كەتە باراتىن. اپكەلەرى سىرتىنان عانا قاراپ، باقىلاپ تۇرۋشى ەدى. سول ءبىر كۇندەر باقىتتى شاقتار ەكەن عوي!.. ەندى ول كۇندەر دە قايتىپ كەلمەيدى ماڭگىلىككە. «ەسىك الدىنا شىعار ما ەدى؟» دەپ ويلادى. تابالدىرىقتان ارى اتتاسا، كورگە تۇسكەندەي كۇي كەشەتىنىن بىلەدى. دەسە دە، ەسىكتىڭ ارعى جاعى – قايناعان ءومىر. تەك ساڭىلاۋ تاۋىپ، سىعالاۋدان وزگە قايران جوق.

موپ-موماقان اۋىل. قايماعى بۇزىلماعان قازاقى ورتا. مازاسىز ماساسى دا، «ىز» ەتكەن شىبىنى دا جوق. تەك شەكارا بويىنداعى وزەننىڭ گۇرىلى عانا تىنىشتىقتىڭ كويلەگىن دار-دار جىرتادى. ەرمەننىڭ ءيىسى تاناۋىڭدى قىتىقتايدى. «ءبىر ءتۇپ جۋسان بولسا عوي» دەپ ارماندايدى. سول جۋساننان اكەسىنىڭ ءيىسىن يىسكەر ەدى. ەسىك الدىندا قاۋلاپ وسكەن الابوتاعا قارادى. ءبىر ءتۇبىن جۇلىپ الىپ، تاناۋعا تىعار ما ەدى؟! ەرمەن ءيىسى. ءۇپ ەتكەن سامال سول ءيىستى ودان ارمەن قۇلپىرتىپ جىبەرەتىن. سيرەن گۇلدەگەن كەزدە بۇل دا گۇلدەپ شىعا كەلۋشى ەدى. وسى ءۇيدى تالاي جىگىت توڭىرەكتەپ جۇرەتىن. ءىنىسى مەن ءسىڭلىسى كادىمگىدەي قىزعانىپ، اپكەسىن قوريتىن. ول داۋرەن دە اناۋ سارىتوبەدەن اسىپ كەتىپتى-اۋ...

كورشى ءۇيدىڭ قىزىل سيىرى قوراعا قاراپ تاعى دا ءبىر موڭىرەپ قويدى...

***

نۇرلان ساباقتان قايتقاندا كۇن تاسباقاداي تىرمىسىپ ءجۇرىپ، تاس توبەگە كوتەرىلىپ قالعان ەدى. تۇندەگى قورقىنىشتى ويدان ارىلايىن دەدى. ارىلماعاندا شە؟ «قورىققانعا قوس كورىنەدى». جىگىت ەمەسپىن بە؟ «ون ۇشتە وتاۋ يەسى» دەيدى عوي. ون ءۇشىڭ نە، باقانداي ون بەستەمىن. ەندى اكەم دە جوق. اناما قورعان بولۋىم كەرەك. ول ءۇشىن... ونى قويشى. ءبىر قارا مىسىققا بولا ەلگە كۇلكى بولارمىن. وتكەندە اۋىل بالالارىمەن...

ءيا، جوتاداعى قابىرلەردى ارالاعانى ەسىنە ءتۇستى. ەزۋىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى. جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلىپ، دالبالاقتاپ جۇگىرىپ ەدى-اۋ... بۇل دا سول سەكىلدى وقيعا عوي.

اۋىلدىڭ باس جاعىندا بەلتوعان اتتى كانال بار. ال سۇمبە وزەنى شەكارانىڭ ىشىندە. بەلتوعان كانالى سول سۇمبەدەن ءبولىنىپ شىعادى. اۋىلدىڭ وڭ قاپتالى – تەمىر قورشاۋ. تەك شەكاراشىلاردىڭ رۇقساتىمەن عانا وتۋگە بولادى. اۋىلدىڭ تومەن جاعىندا ۇلكەن قاقپا بار. شەكارانىڭ ىشىنە وتەتىن اۋىل ادامدارى سول قاقپادان كىرىپ، سول قاقپادان شىعادى. ىشكە تەك قۇجاتپەن عانا كىرگىزەدى. ەستيار ادام بولماسا، بالالار ءوز بەتتەرىمەن ول جاققا بارا الماس ەدى. وينايتىن جەر دە تار. تىنىسىڭدى تارىلتادى. اۋىلدىڭ سولتۇستىك-باتىسى – ايگىلى جابىردىڭ جوتاسى. سول جوتالار كوڭىلگە مەدەت. امالسىزدان بالالار بەلتوعاندى جاعالاپ كەتەتىن.

نۇرلاندار دا سول بەلتوعان جاقتا جۇرگەن ەدى. ءالي جۇگىرىپ كەلدى. بۇل ءوزى – قۋلاۋ بالا. نە ءازىلىن، نە شىنىن اڭعارۋ قيىن. ەكى بەتى نارتتاي بولىپ، قىزارىپ جۇرگەنى. شىعارمايتىن بالەسى جوق.

– بالالار، بەيىتكە بارىپ قايتايىق.

بالالار توبەدەن تۇسكەندەي ۇسىنىسقا اڭتارىلىپ قالىسقان.

– ءوي، سەن نەمەنە، ناعاشىڭدىكىنە باراتىنداي ايتتىڭ عوي، – دەگەن نۇرلان.

– بارسا نەسى بار؟! قورقاسىڭدار ما نە؟ مەن قورىقپايمىن. كىم سۋجۇرەك قويان بولسا، سول بارماي-اق قويسىن، – دەدى ءالي نۇرلانعا قاراپ.

– مەن قورىقپايمىن!

– قورقاسىڭ... قورىقپاساڭ، نان ۇرسىن دەشى.

– دەمەيمىن.

– دەمەسەڭ، سۋجۇرەك قويانسىڭ...

– ال دەدىم: نان ۇرسىن.

– سەن نان ۇرسىن دەگەن جوقسىڭ. «منان» ۇرسىن دەدىڭ.

– نان ۇرسىن دەدىم.

نۇرلان شاقىلداعان مىنا پالەكەتتى القىمنان الىپ سىباعاسىن بەرەر ەدى. امال نە؟ ءوزى وزگە اۋىلدان كەلگەن. مىنا بالالاردىڭ ءبارى نۇرلانعا باتپاي ءجۇر. ءبىر شي شىقسا، جابىلا كەتۋى مۇمكىن. ساقتىقتا قورلىق بولماق ەمەس. امالسىزدان ءبارى قابىرستاندى بەتكە العان. ءبارىنىڭ دە جۇرەگى لۇپىلدەپ كەلەدى. ءالي ەرەكشە ءماز.

– اناۋ تۇرعان، ءيا، ۇلكەن كۇمبەز – وسى بەيىتتەردىڭ «باستىعىنىكى». سوعان بارىپ توپىراق سالۋىمىز كەرەك، – دەپ قويادى.

سوسىن نە كەرەك، مازارلاردى ارالاپ ءجۇرىپ ۇلكەن كۇمبەزگە دە جەتكەن. جەتە بەرگەن كەزدە ءالي تاعى ءبىر پالەنى شىعاردى.

– وسى كۇمبەزگە ءبارىمىز امانداسىپ كىرۋىمىز كەرەك، – دەدى.

ەندى شەگىنۋگە جول جوق ەدى. كىرمەيدى ەكەنسىڭ، مازاققا قالاسىڭ. ءبىر كەرەگەسى قاقىراپ قالعان قابىردىڭ ىشىنەن پىر ەتىپ تورعاي ۇشىپ شىقسا دا، جالپاڭنان ءتۇسۋىڭ مۇمكىن. بالالار «ءپىسمىللاسىن» مىڭ قايتارا ايتىپ، ءبىر-بىردەن مازارعا كىرە باستادى. نۇرلان شەتكەرىرەك تۇر ەدى.

جابىر-جابىر جوتالاردىڭ كورپەسى سالاق ايەلدىڭ جينالماعان توسەگىندەي ۇيپا-تۇيپا بولىپ شاشىلىپ جاتىر ەكەن. تاۋعا قاراي كوك ەسەگىمەن ەلەۋسىز شال «تومپاڭداپ» بارادى. «مىنا بالالار نە ىستەپ ءجۇر؟» دەگەندەي اندا-ساندا قاراپ قويادى.

نۇرلاننىڭ جانارى بالالار كەزەكتەسە امانداسىپ كىرىپ جاتقان ەڭسەلى كۇمبەزدىڭ قۇلاعان قابىرعاسىنداعى ساڭىلاۋعا ۇمسىنىپ ەدى، تاس توبەگە كوتەرىلىپ قالعان كۇنگە قارىقتى. قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن سۇمبەنىڭ سۇلۋ اعىسى قىتىقتاعانداي بولدى. سالقىن جەل مازارلاردان الدەبىر كۇڭىرەنگەن دىبىس شىعارىپ، قۇلىنداي جۇرەگىن دىرىلدەتىپ، الدەبىر جىن-شايتاننىڭ سيمفونياسىن اۋەلەتىپ جاتقان سەكىلدى. مازاردىڭ قابىرعاسىنداعى ەسكەرتكىش تاستاعى جازۋدى دا ەجىكتەپ وقىدى. «قال-مىر-زا-ۇلى نە-ءسىپ-بەك، 1931-1988 جىل، دوس-تار-ى م-ەن با-لا-لار-ىن-ان». «قۇدايعا شۇكىر» دەدى ىشتەي. ءالىپتى تاياق دەپ بىلەدى. ايتپەسە مىنا مولانىڭ كىمدىكى ەكەنىن دە بىلمەس ەدى. وسى ساتتە تاناۋىنىڭ سىرىلداپ، پىش-پىش ەتكەنىن اڭدادى. ەركىنەن تىس الا قاشقان مۇرنىنىڭ سۋىن جەڭىمەن كولدەنەڭدەتە ءسۇرتىپ قويدى. بۇ قابىردىڭ ەگەسى – نەسىپبەك شال. ءوزىنىڭ توپشىلاۋىنشا، ول كىسى نۇرلاننىڭ ەكى جاسىندا دۇنيە سالعان. بۇل اۋىلدا كىمنىڭ اكەسى، يا كىمنىڭ تۋىسى ەكەنىن ءبىر قۇداي بىلەدى. كىرۋ كەزەگى نۇرلانعا دا كەلىپتى. وزگەلەر سەكىلدى:

– اسسالاۋماعالەيكۇم، اتا، – دەگەنى سول ەدى، ار جاقتان:

– ۋالىكسالام، – دەگەن ۇرەيلى دىبىس شىقتى. ۋ-شۋ. ازان-قازان. بىرەۋ قۇلاپ جاتىر. ءبىرى تۇرىپ ۇلگەردى. ءتورت-بەس بالا بىردەن مازاردىڭ ەسىگىنە كەپتەلگەن. بارىنە جان كەرەك ەكەن. مازار-مازاردىڭ ۇستىنەن سەكىرىپ، ءسۇرىنىپ-قابىنىپ اۋىلعا قاراي دەدەكتەگەن. نۇرلان دا وزگەلەردەن قالىسپادى. سوڭعى كىرگەندىكتەن ەسىك جاقتا تۇر ەدى. ەسىكتەن دە ءبىرىنشى شىقتى. تەك قاشىپ كەلە جاتىپ، شەتى ءتۇسىپ كەتكەن ءبىر قابىرگە شالىنىپ قۇلادى. جۇرەگىنىڭ جارىلىپ كەتپەگەنىنە قايران قالدى. ول نە بولعانىن اڭعارىپ ۇلگەرگەنشە، ۇستىنەن ءۇش ءتورت بالا ءوتىپ ۇلگەردى.

بۇل وقيعا بۇكىل اۋىلعا جىر بولدى. ءبارىن ۇيىمداستىرعان – ءالي. الدىن الا اۋىلدىڭ ۇلكەن جىگىتتەرىمەن كەلىسىپ الىپتى. ءبىر جۇرەك جۇتقانى كۇمبەزدىڭ ىشىنە بارىپ جاتقان. «ۋالىكسالام» دەگەن ەشقانداي ارۋاق ەمەس، وسى اۋىلداعى عازيز ەكەن.

«قورىققانعا قوس كورىنەدى» دەگەن وسى. سول كەزدە دە امان قالىپ ەدىك. ەندى نەگە ۇرەيلەنىپ ءجۇرمىن؟» دەپ ويلادى نۇرلان.

ۇيىنە كەلدى دە، دەرەۋ كيىمىن اۋىستىردى. اسىقپاي وتىرىپ تۇستەندى. بالالارمەن بىرگە بەلتوعانعا بارىپ، سۋعا تۇسەتىن ۋاقىت بولىپ قالىپتى. كەش باتقانشا سول جاقتا جۇرەتىن. فۋتبول، اۋدارىسپاق وينايدى. كەش باتا دىڭكەلەپ كەپ قۇلايدى. بۇگىن بەلتوعانعا بارعىسى كەلمەدى. تۇندەگى قانباعان ۇيقىنىڭ سازايىن بەرمەك. توسەگىن سالدى دا، جاتىپ قالدى. كورپەنى قىمتاپ العان بالاڭ جىگىتتىڭ مىنا قىلىعىنا قىزدىڭ كۇلكىسى كەلدى. قازىر اسىقپاي ۇيىقتاپ السىن. مازالاماي-اق قويايىن دەپ ويلادى.

***

ءبارى نەدەن باستالىپ ەدى؟ اپاسىنىڭ كەلگەنىنەن. جو-جوق. اناسى اپپاق كويلەك اكەلگەن كۇنى. ءيا، سول ءبىر كۇنى جانى ءبىر كەرەمەت كۇيگە ەنىپ ەدى عوي. شالىقتاپ ءجۇردى. مىنا اۋىلدا، اۋىلدى قويىپ، مىناۋ عالامدا وزىنەن ادەمى، وزىنەن سۇلۋ ەشكىم جوق. تەك. راس. ۇستىنە قۇيىپ قويعانداي ەدى كويلەگى. اينانىڭ الدىنا جۇگىرىپ بارعان. ءوزىن ەمەس، پەرىشتەنى كورگەندەي بولدى. كويلەكتىڭ ەتەگى قانداي ەدى؟! جۇرگەن كەزدە گۇلگە ۇقساپ كەتەتىن. ءتۇپ-ءتۇزۋ اياعىن ايقاستىرا باسىپ، بولمەگە سىيماي ءبىراز ءجۇردى. وسى سۇلۋلىعىمدى كورسە عوي دەپ ويلاعان. ونىڭ اتىن اتاماق تۇگىلى، ويلاۋعا قايمىعاتىن-دى. ىشىندەگى بۇلقىنعان سەزىمىن ءبىلىپ قوياتىنداي قىسىلاتىن. ءبىلىپ قويسا، ناركەس سەزىمىنىڭ كۇل-تالقانى شىعاتىنداي... ونىڭ ۇستىنە قىز بالانىڭ... ءيا، ونىڭ كەيبىر قىلىقتارى نۇرلانعا ۇقساۋشى ەدى. ءدال نۇرلان سەكىلدى ۇياڭ بولاتىن. وزىمەن-ءوزى عانا جۇرەتىن، قاق-سوق مىنەزى جوق جىگىتتى ەلدىڭ ءبارى ۇناتاتىن. ونىڭ الدىندا كەيبىر جاس مۇعاليمالار دا وزدەرىنىڭ ورنىن ۇمىتىپ، قىلىمسي قالاتىن. نۇرلاندىكى سەكىلدى بالاڭ مۇرتى تەبىندەپ قالىپ ەدى-اۋ سول كەزدە... مۇنى ولدىگە ساناپ، ەلدىڭ ءبارى وسى ۇيگە كوڭىل ايتا كەلگەندە... ءوز ويىمەن ءوزى ارپالىسىپ، مىنا ءبىر بۇرىشتا ۇزاق ويلانىپ تۇرىپ ەدى-اۋ... قاسىنا بارىپ ەدى-اۋ... ءدال سول كەزدە ول دا سەزگەندەي تىكە قاراپ ەدى-اۋ... كوزىنەن ءبىر تامشى ىستىق جاس... قىز ءوزىنىڭ ويىنان شوشىپ كەتكەندەي بولدى. قايتادان كىرشىكسىز اپپاق قارداي كويلەكتى ويلادى. سول كويلەكتى كيە سالىپ، شىر كوبەلەك اينالعان-دى. «ادام كوركى – شۇبەرەك». مۇنداي ادەمى كيىمدى قولى جەتكەندەر عانا كيەدى.

مەكتەپكە اسىقتى. سىنىپتاستارىنا اق كويلەگىن كورسەتكىسى كەلدى. سونىمەن، سونىمەن الىپ-ۇشىپ مەكتەپكە بارعان.

ءبارى دە كورگەن تۇستەي. تۇلپار ۋاقىت تا زىمىراپ بارا جاتقانداي. ساباققا دا تياناقتى دايىندالعان. قىزداعى وزگەرىسكە بۇكىل سىنىپتاستارى تاڭدانا قارادى. سول كۇنى جىگىتتەر دە ارنەنى سىلتاۋراتىپ، قاسىنان شىقپاي قويدى. تەك قاسىندا وتىراتىن قۇربىسى ساباققا كەلمەي قالىپتى. اۋەلگىدە ورنى بوس سياقتى ەدى. ءبىر قاراسا، سول بوس ورىنعا كيمەشەك كيگەن اجە وتىرىپ الىپتى. «بۇل اجە مەنىڭ قاسىمدا نەگە وتىر؟» دەپ ويلادى. ءۇزىلىس كەزىندە قۇربىلارىنان سۇراپ ەدى، ءبارى قىزعا ۇركە قاراپ، اڭ-تاڭ قالىستى. كەلەسى ساباقتا دا الگى كەمپىر ءۇن-ءتۇنسىز قاسىندا وتىردى دا قويدى. مۇنان وزگە ەشكىم ول كىسىگە نازار اۋدارىپ جاتقان جوق. ءتىپتى سىنىپقا وزگە كەمپىردىڭ كىرىپ كەتكەنىن دە ەلەمەيتىن سياقتى. قىز قورقا باستادى. ساباق ءبىتىپ، ۇيگە قايتقاندا دا كەمپىر ارتىنان ءبىر ەلى قالمادى. ۇيگە كەلە سالا تۇستەندى. كەمپىر قاراما-قارسىسىنا كەلىپ وتىرىپ الدى. دالاعا بەتتەپ ەدى، ەرە شىقتى. ەسى اۋىسقان جانداي اۋىلدى كەزىپ كەتتى. كەمپىر ءبىر ەلى دە قالار ەمەس. كولەڭكەسىندەي ءىلبىپ ەرە بەردى. اقىرى شىداماي:

– ءسىز كىمسىز؟ – دەگەن.

– اجەڭمىن، كۇليا اجەڭمىن، – دەدى كەمپىر تىلگە كەلىپ...

اكەسىنىڭ وسىدان وتىز جىل بۇرىن و دۇنيەلىك بولعان شەشەسى. ءوزىنىڭ اجەسى. قىز باقىرىپ جىلاپ جىبەردى. اعىل-تەگىل... قورىققانى سونشالىق – نە كورگەنىن ايتىپ، كوزىنە ەرىك بەرگەن.

ءدال سول ساتتەن باستاپ ءومىرى وزگەرىپ سالا بەردى. سودان كەيىن اكەسى مەن شەشەسى قىزدى قاراتپاعان باقسى-بالگەر، ءتاۋىپ-قۇشناش قالمادى. ەمشىنىڭ ءبارى بار بالەنى اپپاق كويلەككە جاپتى. «وقىتىپ تاستاعان» دەيدى. سونى شەشەسى تاۋىپ الىپ، قىزىنا كيگىزگەن. قىز ەلەستەن قۇتىلا الماسىن سەزدى. ءۇش كۇننەن كەيىن كورگە دە ۇيرەنەسىڭ. بىرتە-بىرتە ۇيرەنىسە باستادى. وسىلاي بولۋى كەرەك سەكىلدى. ەش جەرى اۋىرمايدى. اقىل-ەسى تۇزىك. كەرىسىنشە، ساناسى بۇرىنعىدان دا تازالانا تۇسكەندەي. ەستىگەنىن قاعىپ الادى. بىلمەيتىنى جوق. تەك. ءيا، تەك اجەي ەكەۋى ۇيگە قامالدى. دۇرىسى – قىزدى ەشقايدا قيا باستىرمايدى. قىز ەشقايدا بارماعان سوڭ، اجەي دە كەتپەيدى. بەس بولمەلى ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسىندە وتىرادى دا قويادى. وعان قىز وكپەلەمەدى دە. زەرىكپەيدى. انىعى زەرىكتىرمەيدى. قاراپ وتىرماي ولەڭ جازاتىن بولدى. كۇمبىرلەتىپ كۇي شەرتەدى. ولەڭ جازبايدى، جازعىزادى. كۇي شەرتپەيدى، شەرتكىزەدى. قوڭىر ءۇن قالىقتاپ شىعىپ، ۇزاققا سامعايدى. كۇللى عالامدى ءۇن بەسىگىنە سالىپ تەربەتەدى. كۇيگە قانات ءبىتىپ، سۇمبەنىڭ قوس قىرقاسىنا قاراي الىپ ۇشادى. كۇيدىڭ قوس قاناتىنا اجەسى ەكەۋى ءمىنىپ العان. قوس قىرقانىڭ ار جاعىنان دا وسىنداي اسەرلى مۋزىكا ەستىلىپ، جاڭعىرىپ جاتادى. شارتاس جاقتاعى ەسكى قورىمدارداعى ارۋاقتار «اللاھۋ اكبارلاپ» جاتقانداي بولادى.

ءۇش اي ۋاقىتتىڭ ىشىندە قىزدىڭ ناقىشىنا كەلتىرىپ شەرتەتىن كۇيلەرىنىڭ سانى ءتورت ءجۇز جيىرما جەتىگە جەتتى. اجەسى جازعىزعان ولەڭدەرمەن ءۇش قالىڭ داپتەردى تولتىردى. ال اجەسىنەن ۇيرەنگەن اندەردىڭ سانىن ەسەپتەگەن جان جوق. ءۇش اي شىرقاساڭ دا، تاۋىسا المايسىڭ. ءوزى بۇرىننان بىلەتىن قاپەز بەن شالتابايدى بىلاي قويعاندا، قازاقتا ءانشى مەن سال-سەرىدەن قيساپ جوق ەكەن. ولاردىڭ رۋحتارى كەلىپ، قىزعا بار ونەرلەرىن ۇيرەتەدى. اجەسى قىزىقتى قيسسالاردى ايتادى. كەشەگى ءداستۇرلى ءان دەپ جۇرگەندەرىمىز... ءيا، اۆتورلارى بار ەكەن. وسىنىڭ ءبارىن ەلگە ايتقىسى كەلەتىن بولدى. بىراق مىنا بولمەدەن شىعۋعا رۇقسات جوق. بار بىلگەنى مەن بار ۇيرەنگەنى وسى بولمەنىڭ ىشىنەن ۇزاي المايدى.

ءبىر كۇنى وڭتايلى ءساتتى پايدالانىپ، دالاعا شىعىپ كەتتى. ءوز ۇيلەرىنىڭ قورشاۋلارىنا جاپسارلاستىرا مالدىڭ تەزەگىن ءۇيىپ تاستاۋشى ەدى. سونىڭ ۇستىنە شىقتى دا، كونتسەرت قويدى. مۇنى تىڭداۋعا كەلگەندەردىڭ سانىن ءبىر عانا قۇداي بىلەدى. اينالا ەلەستەرگە تولىپ كەتتى. سول ەلەستەردىڭ اراسىندا كورشىلەر دە ءجۇر. قىز ازعانتاي كورشىلەردىڭ وزدەرىنەن الدەقانداي رۋحتى ەلەستەردى كورە المايتىنىنا وكىندى.

– ساحنادا قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى ايگۇل سەرىكقىزى...

قىز ىشتەي ءبىر كۇلىپ الدى. ماعان مۇنداي اتاقتىڭ قاجەتى نە؟ سوندا دا، تەلەارنادا انشىلەردى وسىلاي تانىستىرىپ جاتادى عوي. ءبىر ءان ايتتى... ەكى ءان... ءۇش... بۇكىل اۋىلدىڭ اسپانى جىرعا بولەندى. ءۇش ءان – ءۇش ولكەنىكى. ارقا، سىر، جەتىسۋ... ءدال وسى ساتتە قىزدىڭ سىرتقا شىعىپ كەتكەنىن بايقاماي قالعان اكەسى جەتىپ كەلدى. ءاپ-ادەمى كونتسەرتتىڭ بىت-شىتى شىقتى. ءاي-شايعا قاراماي، دەدەكتەتىپ جەتەلەي جونەلدى. قىز ءان تىڭداۋعا كەلگەن ەلەستەردەن كەشىرىم دە سۇراپ ۇلگەرمەدى. ۇيگە كىرگەن سوڭ، اكەسى «سىرتقا شىقپا» دەپ قاتتى ۇرىستى.

وسىلاي كۇندەر العا وزا بەردى. قىز ءۇشىن ءبارى بۇرىنعىداي. تەك ساباققا بارمايدى. ەلدەر «جىنداندى» دەيدى. جىندانعان وزدەرى. تۋىستارى كۇن ارالاتا جاعداي سۇراپ كەلىپ جاتقانى بولماسا، دەنى ساۋ. كيىمى ءبۇتىن. كوڭىلى توق. اقىل-ەسى دە ورنىندا. سوڭعى ءۇش ايدا بويىنداعى كومەسكى تالانتىنىڭ كوزى اشىلدى. تاپ-تازا بۇلاق سەكىلدى. ول بۇلاقتان كۇللى ادامزات سۋسىنداسا دا بولادى.

ءشولى قانادى. وشكەنى جانىپ، ولگەنى تىرىلەدى. ول تالانت كۇننەن-كۇنگە شىڭدالىپ جاتىر. «وسىلاي ادامدى قاماپ تاستاپ، ونەردى ورىستەتۋگە بولادى ەكەن عوي» دەپ ويلايدى.

وسى قازىر اجەي قايدا؟ كۇن باتىپ بارادى ەكەن. قىز نۇرلاندى وياتپاقشى بولدى. بەيۋاقىت بولىپ قالىپتى.

***

نۇرلان ويانعاندا كوز بايلانا باستاعان. تاعى دا جاتا تۇرعىسى كەلدى. بىراق، قايدام... قازىر ورىستەن قوي كەلەدى. ولاردى ءبولىپ الىپ، قوراعا قاماۋ كەرەك. ءۇيدىڭ ءىشى دە قاراكولەڭكەلەنىپ قالىپتى. كوزىن ۋقالاپ ءبىراز وتىردى. سوسىن تۇرا بەرىپ ەدى، قاق الدىنان ءبىر ەلەس جۇگىرىپ ءوتتى. جۇرەگى اتقاقتاپ كەتتى. قايتادان سىلق ەتىپ وتىرا كەتتى. ماعان نە كورىنىپ ءجۇر؟ ماعان نە بولدى؟ بالكىم، كەشەگى ويدان ارىلماعاندىقتان بولار دەپ ويلادى. ەلەمەگەنسىدى. ءسال وتىردى دا، دالاعا بەتتەدى.

اۋىل ادامدارى كەزەكپەن قوي باعادى. انەۋگۇنى بۇلار جاڭا ۇيگە كوشكەندە تۋىستارى «قورالارىڭ مالعا تولسىن» دەگەن نيەتپەن ون شاقتى تۇساق اتاعان ەدى. مال ۇزاپ جايىلعان كۇنى بالالاردىڭ تىلەگى ورىندالادى. جوتا جاققا بارىپ، ويىننىڭ قىزىعىنا كىرەدى-اي دەيسىڭ... اۋىل بالالارى ويىننىڭ كورىگىن قىزدىرىپ ءجۇرىپ كەي كەزدەرى قويدىڭ كەلىپ قالعانىن دا اڭداماي قالاتىن. اياق استى ۋ-شۋ باستالادى دا كەتەدى. «ءاي، الگى وڭ قۇلاعى شولاق اق ساۋلىق قايدا؟»، «انا قازاقى قويدىڭ قوزىسى اداسىپ قالىپتى، بار تاۋىپ كەل»، «ءاي، اناۋ قوشقارىڭ بۇگىن ءبىزدىڭ قورادا تۇنەپ شىقسىن»...

وسىنداي سوزدەرمەن بىرگە قوسامجارلاسىپ، قوي ماڭىراپ، سيىر موڭىرەپ ازان-قازان بولادى. وسىنىڭ ءوزى قىزىق. نۇرلان بۇگىن دە قويدىڭ كەش كەلۋىن ىشتەي تىلەپ كەلە جاتىر. بۇگىن ويىنعا بارمادى. تىم قۇرىسا ءبىر-ءبىر جارىم ساعات قۇماردان شىعاتىن.

نۇرلاندار وسى اۋىلعا كوشىپ كەلگەلى، مىنە، ون ءۇشىنشى كۇن. ەرتەڭ ەكى اپتا بولادى. بىراق بۇرىن دا ناعاشىلارىنىكىنە كەپ تۇراتىن. سوندىقتان اۋىلدى جارىم-جارتىلاي بىلەدى. تۇپكىلىكتى كوشىپ كەلگەن وسى ەكى اپتاعا جۋىق ۋاقىت ىشىندە اۋىل بالالارىمەن ۇيرەنىسىپ كەتتى. بالالار جاقسى عوي. سوعىسادى. ەرتەسى تاتۋلاسىپ، ارى قاراي ويناپ كەتە بەرەدى. كەك ساقتاۋ دەگەن جوق. ال ۇلكەندەر... ءيا، مىسالعا اكەسى مەن شەشەسىن الىڭىزشى. ەكەۋىنە نە جەتپەيتىن ەدى؟ كۇندە ۇرىس، كۇندە كەرىس. سوڭعى ەكى جىلدا اكەسى ادام تانىماستاي وزگەردى. بۇرىنعى باقىتتى كۇندەرى ۇمىت. مۇنى موينىنا مىنگىزىپ الىپ، ارسالاڭداپ جۇرەتىن زىڭگىتتەي جىگىتتىڭ قۇر سۇلدەرى عانا قالدى. كۇندە اۋىلدىڭ القاشتارىنىڭ باسىن قوسادى. سولارمەن بىرگە جۇرەدى، سولارمەن بىرگە ىشەدى. اۋىلداستارى «القاش» دەسە دە نامىستانبايدى. سوسىن ۇيگە كەلەدى دە، شەشەسىن تەپكىنىڭ استىنا الادى. نۇرلان وسى ۋاقىتقا دەيىن شىداپ كەلدى. تەك، اجىراساردىڭ الدىندا... ۇيگە كىرسە، تاعى دا اناسىن ۇرىپ جاتىر ەكەن. جەتىپ بارىپ، قولىنا جارماستى. ماساڭ اكەسىندە نە كۇش بار دەيسىز، جۇلىپ الدى دا، قالبالاقتاتىپ يتەرىپ جىبەردى. سول-اق ەكەن، اكەسى:

– ەي، شاتا، سەن مەنىڭ بالام ەمەسسىڭ، بىلەسىڭ بە؟ مەنىڭ بالام ەمەسسىڭ! مەنىڭ...

اكەسى ەتبەتتەي قۇلادى. ەكى يىعى سولق-سولق ەتىپ، ەگىلىپ جىلاپ جاتىر. نۇرلان تۇك تە تۇسىنبەدى. ماس ادام نە دەمەيدى؟ ۇيدەن شىعا جونەلگەن. كوشەدە ءبىراز ءجۇرىپ، ۇيگە قايتتى. كەلسە، شەشەسى بۋىنىپ-ءتۇيىنىپ وتىر ەكەن. سول كۇنى ناعاشىسىنىڭ ۇيىنە كوشىپ كەلدى. قاتتى شارشاپتى. ۇلكەندەر اۋىزعى بولمەدە اڭگىمەلەسىپ وتىرعان-دى. ۇيىقتاپ كەتتى. قانشا ۋاقىت بولعانىن بىلمەيدى. بىرەۋدىڭ جىلاعان داۋسىنان ويانىپ ەدى. شەشەسى ەكەن...

– ول كىمگە تارتقانىن قايدام؟.. ىنجىق ەمەس، ايتەۋىر. مىنەزى – ءدۇت. ءبىر كۇنى ءبارىن ءبىلىپ، ءولتىرىپ قويسا قايتەم؟ سورلايمىن عوي، سورلايمىن... ونسىز دا ون التى جىل سورلاعانىم دا جەتەدى...

«نە جايىندا ايتىپ جاتىر ەكەن؟ كىم جايىندا؟ ا، وتكەندە كورشىلەرى باقارقۇل اكەسىن ولگەنشە ساباپ ەدى عوي. شەشەم كەتەرىن كەتىپ الىپ، ەندى اكەمدى ۋايىمداپ وتىرعانى نەسى ەكەن؟» دەپ ويلادى.

ار جاقتان تاريح اعاي:

– بولدى، جىلاي بەرمەشى. ءبارى ارتتا قالدى، – دەگەن.

وسىنداي ويلارمەن ارپالىسقان نۇرلان بەلتوعانعا قالاي جەتكەنىن اڭداماي قالدى. بۇگىن كۇندە اسىر سالاتىنداردىڭ ءبارى تىم-تىرىس. دوڭەستەۋ جەردە اڭگىمەنىڭ وتىن تۇتاتىپ وتىر ەكەن. نۇرلان دا ەرىكسىز قىزدى-قىزدى اڭگىمەگە قۇلاق ءتۇردى.

***

بەس ەشكى. شايتان ادامداردىڭ كوزىنە ەشكى بولىپ كورىنەدى ەكەن. العاشقى اڭگىمە وسىلاي باستالدى. «قازىر قوي كەلەدى-اۋ، سول قويدىڭ اراسىندا سامەتتىڭ ەلۋ ەشكىسى بار-اۋ... سول ەشكىنىڭ بەسەۋى شايتان بولىپ، مىنا بالالاردى قۋا جونەلەدى-اۋ... جو-جوق... ءيا، سويتەدى.

ايتۋشى دا، تىڭداۋشىلار دا بىرەۋ «ءتايت» دەسە قاشا جونەلەر ەدى. بىراق «ءتايت» دەپ ايقاي سالۋعا وسىنداعى بىردە-بىرەۋىنىڭ جۇرەگى داۋالامايدى. كەرىسىنشە، ءبىر-بىرىنە اناعۇرلىم جاقىنداي تۇسكىسى كەلەدى. لۇپىلدەگەن جۇرەكتەر، ءبىر-بىرىنەن پانا تىلەيدى. ءبىر-بىرىنە قامال. العاشقى حيكايا اياقتالدى. بىراق ەكىنشى ءبىر بالا ەشكى تۇياقتى سۇلۋ قىز تۋرالى اڭگىمەنى باستاپ كەپ جىبەردى.

كىشكەنتاي جۇرەكتەر لۇپىلدەپ، كەۋدەنى جارىپ شىعارداي ۇرعىلايدى. وقيعا قىزىقتى ءارى ۇرەيلى. اناۋ قورىمداردان ەشكى تۇياقتى قىز كەلە جاتقان سياقتى... ول قىز وسى اڭگىمەنى ەستىپ، قاستارىندا تۇرعان سياقتى... قازىر ونى اڭگىمەلەپ تۇرعان بالا سول قىزعا اينالىپ كەتەتىن سياقتى... بۇل اڭگىمە دە تۇگەسىلدى. قويدى ۇزاتا جايعان كۇنى وتاردىڭ باس-اياعىن جيناۋ قيىنعا تۇسەدى. شاماسى، بۇگىن دە سويتكەن-اۋ... قوي تەزىرەك كەلسە بولاتىن ەدى. مىنا قارعىس اتقىر اڭگىمەلەردى تىڭداماي-اق قوياتىن. بالالاردىڭ ءبارى وسىنداي ويلارمەن ءۇرپيىسىپ تۇر ەدى. كەزەكتى اڭگىمەنى ءالي باستادى. اسىلىندە، بالالار مۇنداي وقيعالاردى باستاعاندا العاشقى اڭگىمەشىلدەردەن اسىپ تۇسكەندى قالايدى.

– نۇرلاندار كوشىپ كەلگەن ءۇيدى بىلەسىڭدەر عوي؟ – دەپ اينالاسىنا قوقيلانا ءبىر قاراپ قويدى. ارتىنشا جارىلعان ەرنىن ءبىر جالاپ الىپ:

– ول ۇيدەن ءنۇرالى اعالاردىڭ نەگە كوشىپ كەتكەنىن ەستىدىڭدەر مە؟ – دەدى.

ءبارى جىم-جىرت. جاڭا ءبىر حيكايا ەستيتىندەرىن ءبىلىپ، قۇلاق تۇرە قالىسىپتى. نۇرلان دا الدەنەنى قالىس ەستىمەيىن دەگەندەي ەنتەلەپ، ءاليدىڭ قاسىنا جاقىندادى.

– ءبىز قۋات ەكەۋمىز دوس بولدىق قوي...

– قۋات دەگەنىڭ كىم؟ – دەدى نۇرلان سوزگە كيلىگىپ...

– سەن قۇيىسقانعا قىستىرىلماشى، – دەدى جاقتىرماي. – قۋات دەگەن – مەنىڭ دوسىم... سەندەردىڭ ۇيلەرىڭدە تۇرعان. ءنۇرالى اعانىڭ بالاسى. ءبىر اي بۇرىن قالاعا كوشىپ كەتتى. وتكەن جىلدارى، ءبىز التىنشى، جوق، بەسىنشى، ۋجە ءتورت جىل ءوتىپ كەتىپتى عوي... بەسىنشى سىنىپ وقىپ جۇرگەندە قۋاتتىڭ اپكەسى اسىلىپ ءولدى.

– ايگۇل تاتە، – دەپ ەسكە سالدى شەتكەرىلەۋ تۇرعان قارا بالا. مۇنىسى – ءاليدىڭ ءسوزىن راستاعانى.

– ءبىز ايگۇل تاتەنىڭ كورشىسىمىز عوي. ول كىسى جىنداناردىڭ الدىندا مىنانداي وقيعا بولعان. اجەم ەرتە تۇرىپ دالاعا شىقسا، ءبىزدىڭ ەسىك الدىندا ادەمى اپپاق كويلەك پەن تۋفلي جاتىر ەكەن. جاپ-جاڭا، كيىلمەگەن. اجەم الگى كيىمدەردى كورىپتى دە، وقىتىپ تاستاعان شىعار دەپ لاقتىرىپ جىبەرىپتى. اناۋ اۋىلدىڭ شەتىندەگى قارا كەمپىردىڭ قىزى جىنسوقتى بولىپ اۋىرىپ ەدى عوي. سول قارا كەمپىردىڭ ءىسى. ەگەر سول كويلەكتى مەنىڭ اپكەم كيگەندە، ول دا جىندى بولىپ كەتەر ەدى، – دەدى سارى بالا مۇرنىن جەڭىمەن ءسۇرتىپ قويىپ.

ءالي اڭگىمەسىن جالعادى:

– سول كەزدە ايگۇل تاتەنىڭ اسىلىپ قالعانىن العاش بولىپ قۋات ەكەۋمىز كوردىك. قۋاتتاردىڭ، قازىرگى نۇرلانداردىڭ ۇيىندە تىعىلماق ويناپ جاتقانبىز. كوز جۇماتىن كەزەك قۋاتتا ەدى. ايگۇل تاتە اۋىرعان سوڭ، ەشقايدا شىقپاۋشى ەدى عوي. سول بولمەنىڭ ەسىگىن اشىپ جاپتىم دا، شاي ىشەتىن اس ۇيلەرىنە كىرىپ كەتتىم. قۋات كوزىن اشقان سوڭ، الدىمەن دىبىس شىققان جاقتان ىزدەيدى دەپ ويلادىم. ويلاعانىمداي-اق، قۋات بىردەن ايگۇل تاتەنىڭ بولمەسىنە كىرىپ كەتتى. مەنى ىزدەي باستادى. شيفونەردىڭ ىشىندە شىعار دەپ ويلاپ، اشىپ قالسا...

شىڭعىرعان داۋىس شىقتى. قورقىپ كەتىپ، الگى بولمەگە مەن دە كىرىپ باردىم. بەتىندە ايناسى بار كىپ-كىشكەنە شيفونەردىڭ ىشىندە ايگۇل تاتە اسىلىپ تۇر. موينىندا اناسىنىڭ بەلدىگى.

– شىن ايتشى، سەن سونى كوردىڭ بە؟ – دەپ شۋلاستى بالالار.

– مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم بۇل ەمەس، – دەدى ءالي. بالالار دەمدەرىن ىشتەرىنە تارتىپ، تىنىشتالا قالىستى.

– اتام ايتتى. وسىدان ءۇش اپتا بۇرىن قۋات ايگۇل تاتە اسىلىپ ولگەن بولمەگە كىرسە، توردە سۋرەتتەردى شاشىپ تاستاپ اپكەسى وتىر ەكەن. قاتتى شوشىنسا كەرەك. تالىپ قالىپتى. وقىس شىققان داۋىستان سەكەم الىپ، اكە-شەشەسى جۇگىرىپ بارسا، قۋات سۇلاپ جاتىر دەيدى. ال ايگۇل تاتە ەشتەڭە بولماعانداي ار جاعىندا كۇلىمسىرەپ وتىر ەكەن. بۇل كورىنىسكە شىداماعان اكە-شەشەسى قۋاتتى الىپ، سىرتقا قاراي تۇرا قاشادى. دەرەۋ مولداعا كىسى جۇگىرتەدى. قۋات ازەر دەگەندە ەسىن جينايدى. مولدا كەلىپ الگى بولمەگە كىرسە، ايگۇل تاتە كەتىپ قالىپتى. تەك سۋرەتتەر شاشىلىپ قالعان ەكەن.

نۇرلان وزىنە نە بولعانىن اڭداي المادى. دەنەسىندە جان جوق. جۇرەگى اتقاقتاپ تۇر. اياقتارى دىرىلدەپ، بۋىندارىنان ءال كەتە باستادى. كەشەگى اق كويلەكتى، قاراقات كوزدى سۇلۋ ايگۇل دەگەن قىز ەكەن عوي. ول قىزدى مەن تۇندە كوردىم دەپ ايتۋعا باتپادى. تەك سۇلق ءتۇسىپ، وتىرا كەتتى. قانشا وتىرعانىن ءوزى دە بىلمەيدى. ايتەۋىر، تۇلا بويىن ءبىر ۇرەي بيلەپ العانىن سەزدى.

***

تاعى دا ءتۇن. ءولى تىنىشتىق. مەڭىرەۋ بولمە. كوزگە ارتىق ەشتەڭە تۇسپەگەنىمەن، ءبىر ەلەستىڭ بارلىعى انىق. ءبىر ەلەس. نۇرلان بۇگىن شەشەسىنىڭ قاسىنا جاتپاق بولدى. بىراق... شەشەسى تۇرماق، وزگەنىڭ قوينىنا ەنىپ كەتسە دە، ۇرەيدەن قۇتىلماسىن ءبىلدى. قاپ-قاراڭعى بولمەدە ايگۇل جۇرگەن سەكىلدى. مۇنى شاپ بەرىپ ۇستاپ الاتىن سەكىلدى. تاعى دا دوڭبەكشىپ جاتىر. ساناسى تاپ-تازا. وياۋ. ماناعى اڭگىمەدەن كەيىن ۇيىقتاپ كورىڭىز. كەشە عانا ەمەس، بۇگىن دە الدىنان جۇگىرىپ وتپەدى مە ەلەس؟ قازىر ءبارىن شەشەسىنە ايتار ما ەدى؟ «قوي، ءوزى جارىمجان ادامدى قينامايىن» دەپ ويلادى. قينامايىن. نە دە بولسا، تاعدىردىڭ جازعانىن كورەرمىز. دوڭبەكشىگەن سايىن تەمىر توسەك شيقىلداپ دىبىس شىعارادى. بۇل دا ۇرەيگە ۇرەي قوسىپ، مازانى الادى. نۇرلان ءوزىنىڭ ءبىر تىعىرىققا تىرەلگەنىن اڭدادى. تىعىرىق ەمەي نەمەنە؟ «مىنا ۇيدەن كوشەيىك» دەر ەدى. وعان قاۋقارى جەتە مە؟ جەتپەيدى.

قازىر كۇي تالعايتىن كەز ەمەس. اكەسىن ويلادى. ول نەگە مەنەن سۋىندى؟ نەگە مەنى جەك كورىپ كەتتى؟ نەگە؟ جاتىن بولمەنىڭ ەسىگى اشىلعانداي بولدى. نۇرلان جاستىقتان باسىن جۇلىپ الدى. اپپاق كويلەكتى پەرىشتە قىز كۇلىپ جىبەردى.

– قورىقپا، نۇرلان...

نۇرلان ءتىلىن جۇتىپ قويعانىن اڭدادى. شىڭعىرىپ جىبەرەر ەدى. شاما دا قالماعان. تۇلا بويىن ءدىرىل باسقان. سۋىق سۋعا ءتۇسىپ، كۇنگە قىزدىرىنعاندا، جاعى-جاعىنا تيمەي وسىلاي قالشىلداۋشى ەدى.

– مەن دە سەن سياقتى پەندەمىن. ەكى اياقتى. تەك ەلدەر ءولدى ەكەن دەپ ويلايدى. مەن ولگەن جوقپىن...

سەنبەدى. جايشىلىقتا كوزگە كورىنبەيتىن ەلەس قىزدىڭ داۋسى دا تارتىمدى ەكەن. بولمەدەن قاشىپ كەتكىسى كەلدى. بىراق اياعىندا ءال جوق. ەركىنە باعىنار ەمەس. قىزدىڭ ءسوزىن ەستىمەيىن دەگەن ويمەن قولىن قۇلاعىنا اپارماق ەدى. ەركىنە كونبەدى.

نۇرلانعا ەندى ءبارىبىر ەدى. ءالي ايتقان قۋات سەكىلدى تالىپ-اق قالار ەدى. تالمادى. اق كويلەكتى قىز قاسىنا كەلىپ وتىردى. ۇرەي دە سەيىلە باستاعانداي. كادىمگى سىنىپتاسى قاسىنا كەلىپ وتىرعانداي اسەرگە بولەندى. الدەنە دەپ ءتىل قاتقىسى كەلىپ ەدى. بىراق ءتىلى دە ىرىققا كونبەدى.

– نۇرلان، سەن قورىقپا! مەن ساعان تيىسپەيمىن. تەك جۇرەگىڭ جارىلىپ كەتپەسىن. قورىقپا...

نەسىنە قورقادى ەندى. بولارى بولدى، بوياۋى ءسىڭدى. ەندى ءبارىن دە بىلەدى. مىنا قىز بۋىندىرىپ ولتىرسە دە ماقۇل.

قىز نۇرلاننىڭ قولىنان شاپ بەرىپ ۇستاي الدى. تارتىپ الماق ەدى، شاماسى كەلمەدى. نازىك ساۋساقتار شىرماۋىقتاي شىرمالا قالىپتى. «مۇنىڭ قانداي ويى بار ەكەن؟» دەپ ويلادى. قانداي ويى بار؟..

ونان كەيىنگى جايدى ەسىنە تۇسىرسە، سەنگىسىز. ويلاۋدىڭ ءوزى ىڭعايسىز. تۇنىمەن نۇرلان ەلەستىڭ دەگەنىنە كوندى. ەلەس دەگەن اتى. ايتپەسە كۇن استىنداعى كۇنەكەي قىزدىڭ ناقسۇيەرى بولدى سول ءتۇنى. نەتكەن ۇرەيلى، نەتكەن ءلاززاتتى ءتۇن... ىستىق قۇشاق... بال ەرىن... ۋاقىت شىركىنىڭ دە ديىرمەننىڭ تاسىنداي شىر اينالسا كەرەك. ءوتتى دە كەتتى. ءيا. قولىنان شاپ بەرىپ ۇستاعان كەزدە بەكەر-اق قورىققان ەكەن. قىز ەل ويلاعانداي قورقىنىشتى ەلەس ەمەس ەكەن. ەل ويلاعانداي جىن دا، شايتان دا ەمەس. تاپ-تازا پەرىشتە. پەرىشتە بولعاندا دا... ءيا، پەرىشتەلەردىڭ پەرىشتەسىندەي... ءومىرى جار قۇشاعىن كورمەگەن بالاڭ جىگىت پەن بويجەتكەننىڭ بالداۋرەنى وسىلاي تەز زۋىلداپ وتە شىعادى دەپ كىم ويلاعان... نۇرلاننىڭ بەتى قىزارىپ كەتتى. ءوزىنىڭ ويىنان ءوزى ۇيالعانداي.

قۇشاعىنا تۇندە ەلەس-قىز ەنگەن ەدى. ويانعاندا ەلەس-ايەل جىلاپ جاتتى. جۇباتار ەدى. ءتىلى ءالى كۇرمەۋلى ەكەن.

***

ەلەس-ايەل ويانعاندا ساسكە ءتۇس بولىپ قالىپتى. كەشە قىز ەدى. گۇلى اشىلماعان. بۇگىن تانىمى مەن كوزقاراسى وزگەرگەن. ومىرگە باسقاشا قارايدى. اينانىڭ الدىنا باردى. بەتى نارتتاي قىزارىپ كەتىپتى. ايناداعى ءوز سۇلۋلىعىنا ءوزى سۇقتاندى. جالاڭاش دەنەسىندە ءبىر ءمىن جوق. قاراسا كوز تويمايدى. كەشە عانا ەشكىمگە كەرەكسىزدەي سەزىلەتىن ەدى. ەندى ونى قۇشاتىن قۇشاق بار. ونىڭ زاڭدى ەگەسى بار. تۇلا بويىن بالقىتقان جاس جىگىتتىڭ تەگەۋرىنى دە وسال ەمەس ەكەن. تاريح اعاي مەن نۇرلاننىڭ شەشەسىنىڭ اراسىنداعى احۋال ءوز باسىنا بۇيىرعانىنا سەنە الار ەمەس. «ايەل باقىتى دەگەن وسى ەكەن-اۋ» دەپ ويلادى. كەشە نۇرلان ۇرەيدەن ارىلىپ، دەمىگە ىسكە كىرىسكەندە، كورشى بولمەدە جاتقان ەنەسى ەستىمەسىن دەگەندەي كورپەنى تىستەلەي بەرگەن. سوندا دا ءالسىز ىڭىرانعان ءۇن بويىن بالقىتىپ، دەنەسىنە قان جۇگىرتكەندەي بولىپ ەدى. بۇل قۇشاقتا ماڭگى جاتۋعا دا «كەت ءارى» ەمەسىن سەزىندى.

قانداي باقىتتى! كوزىنە ءبىر تامشى جاس كەلدى. ءبىر تامشى جاس. ويى بۇزىلىپ كەتتى. ويىن بۇزعان كورشى بولمەدەگى جاي ەدى. تاريح اعاي تاعى كەلگەن بە؟ اپىر-توپىر. تۇندەگى جاي كۇندىز قايتالانىپ جاتىر. بۇ جولى «نە دەگەن كىسىلەر؟» دەپ جازعىرا المادى. بۇل دەگەن باقىت قوي! اركىمنىڭ-اق باقىتتى بولۋعا حاقى بار. قىز جۇگىرە باسىپ، توسەگىنىڭ جانىنا باردى. اپپاق كويلەگى مەن ءتۋفليىن كيىپ الدى. ءدال وسى ساتتە ۇيگە نۇرلاننىڭ كىرىپ كەلە جاتقانىن بايقادى.

دەرەۋ الدىنان شىعىپ، ۇيگە كىرگىزبەي قويماق بولدى. تاريح اعاي مەن اناسىنىڭ اراسىنداعى جاعدايدى نۇرلان كورمەۋى كەرەك. دالاعا شىعار سىرتقى ەسىكتىڭ تابالدىرىعىن اتتاپ ەدى، قاپ-قاراڭعى الەم. قابىر ازابىن تارتىپ جاتقان ارۋاقتاردى كورىپ، شوشىپ كەتتى. شىڭعىرعان داۋىستار ساناعا ۇرەي ۇيالاتادى ەكەن. دەرەۋ كەرى قايتتى. قازىر عانا كورگەن قورقىنىشتى الەمنىڭ ەسىگى ايقارا اشىلىپ، ار جاقتان نۇرلان كىرىپ كەلدى. ەسىكتىڭ كوزىندەگى ەلەس-ايەلىن كورىپ، جۇرەگى ءدىر ەتە ءتۇستى. ەلەس-ايەل: «نۇرلان، سىرتقا شىعا تۇر»، – دەگەنشە بولمادى، نۇرلان ىشتە الدەنە بولىپ جاتقانىن ءتۇسىندى. اياق كيىمىن شەشپەك ەدى. اياق استىندا ۇلكەن ەر ادامنىڭ ءتۋفليى اماندىق سۇراسقانداي تەلمىرە قالىپتى. ويلانۋعا مۇرشا جوق. دەرەۋ اناسىنىڭ بولمەسىنە جۇگىرىپ باردى. اۋەلى «انام اسىلىپ قالعان شىعار» دەپ ويلاپ ەدى. بۇل وي قايدان ساپ ەتە قالدى؟ بەلگىسىز. تورگە وزدى. شەشەسىنىڭ بولمەسىندە الدەكىمنىڭ داۋسى جارقىن-جارقىن ەستىلەدى. ەسىكتى شالقالاتا اشىپ كەپ قالدى. ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەيتىن جاي. تاريح اعاي مەن اناسى ءبىر توسەكتە جاتىر. ومىردە مۇنان اسقان قورلىق بولار ما؟ دەرەۋ كەرى بۇرىلدى. سىرتقا قاراي تۇرا جۇگىردى. قاق الدىنان ەلەس-ايەلى شىقتى. قايدان العانى بەلگىسىز، قولىندا ءجىپ. قاراقات كوزىنەن ءمولت-ءمولت ەتىپ تامشىلار تامىپ جاتىر. دەرەۋ الگى ءجىپتى الىپ، اسىلىپ ولمەك بولدى. تاريح اعاي مەن شەشەسى كيىنىپ دالاعا شىققانشا، قوراداعى دىڭگەككە بۋىنىپ تا ۇلگەرىپ ەدى. ەلەس-ايەلى مۇنى اجالدان اراشالاپ العىسى كەلگەندەي موينىنداعى جىپپەن الىسادى. «رايىڭنان قايت» دەگەندەي جالىنىشتى كوزبەن قاراپ قويىپ، بۋىنعان ءجىپتى شەشىپ اۋرە. ءدال وسى ساتتە تاريح اعاي دا جەتىپ ۇلگەردى. اسىلىپ تۇرعان ءجىپتى پىشاقپەن كەستى دە، دەرەۋ كوز الدىندا ءبىر تاۋىقتى بۋىندىرىپ، ءولتىرىپ جىبەردى. وسىنىڭ ءبارىن ءاپ-ساتتە ورىندادى. بايعۇس تاۋىق اجالمەن قانشا ارپالىسسا دا، جەڭە المادى. نۇرلان ءوزىن ۇمىتىپ، تاۋىقتى اياپ كەتتى. بۇل ساتتە ۇيقى دا قىسقان ەكەن. ۇيىقتاپ بارادى. جوق الدە، وياۋ ما ەدى؟..

***

تاڭعاجايىپ ءبىر الەم. ەرتەگىلەر ەلىندە ءجۇر. شەكسىزدىك. قۇرساۋلى جانى بوستاندىققا شىققان. ەركىن. قايعىسىز. مۇڭسىز. عالامات. كەرەمەت. عاجاپ. قۇس سەكىلدى. ۇشىپ ءجۇر. قونعىسى كەلمەيدى. قونعىسى. اينالاسى تۇگەل كەمپىرقوساق. جاپ-جاسىل الەم. جايناپ تۇر. اينالادان جىلىلىق سەزىلەدى. ەلەس-ايەلى ەكەۋى قول ۇستاسىپ الىپ، بۇلتتاردىڭ ۇستىندە ۇشىپ ءجۇر. ۇشىپ. ءولىم دەگەن سونشالىقتى قورقىنىشتى ەمەس ەكەن. تومەنگە قارادى. شەشەسى... تاريح اعاي... اناسى زار ەڭىرەيدى. تاريح اعاي ءولى دەنەسىنە سۋ بۇركىپ جاتىر. قورقىنىشتى... ءورت سوندىرگەندەي ءجۇزى توتىعىپ كەتكەن. بارىنە ءوزى كىنالى ەكەنىن سەزەدى. اناسىن جۇباتۋعا دا ءالى كەلەر ەمەس. ال مىنا جاقتا شات-شادىمان. كۇلكى. ماڭگىلىك تىنىشتىق. جاندارى راحاتتانا قالىقتايدى.

ءبىر الەم مەن ەكىنشى الەمنىڭ اراسى مۇنداي جاقىن بولار ما؟ تىم جاقىن. بىراق الىس. كوكتەن قۇيىلعان نۇر وزىنە ماگنيتشە تارتادى. سول تارتىلىستىڭ قۇشاعىنا قاراي سامعاپ كەلەدى. سامعاپ. كوزدىڭ ۇشىندا بەيكۇنا اۋىل، شەشەسى، تاريح اعاي، سىنىپتاستارى، كورشىلەرى قالىپ بارادى. قوش دەۋگە دە شامالارى جوق. تاعدىردىڭ دەگەنىنە كونە سالاتىن سياقتى. ءدال وسىلاي بولۋىن بۇرىننان-اق كۇتىپ جۇرگەندەي. كەنەت نۇرلى جول قاق ايىرىلدى. ءبىرى جەرگە، ناقتىراق ايتقاندا، ءولى دەنەسىنە باعىت تۇزەپ، ءبىرى كوككە جول تارتتى. قوس قارلىعاشتاي ەكەۋىنىڭ جولى ەكىگە ءبولىندى. قاس قىلعانداي نۇرلاندى جەرگە، قىزدى اسپانعا قاراي الىپ ۇشتى. «كەتپەشى» دەپ ايقايلادى. جىلادى. «كەتپە. مەنى دە الا كەت. مەن سەنى...» ونان ارعىسىن ايتا المادى. جىلاپ جاتىپ ويانىپ كەتتى. اپپاق بولمەدە جاتىر ەكەن. قاسىندا شەشەسى. اق حالاتتى دارىگەر شىعىپ بارا جاتىر. كۇبىر-كۇبىر، گۇمبىر-گۇمبىر. شەشەسى سويلەپ جاتىر. ءتۇسىنىپ بولمايدى. داۋىس تا بىرتە-بىرتە تۇنىقتالا باستادى.

– بالام-اۋ... ول سەنىڭ اكەڭ عوي. اكەڭ. مەن ساعان ون بەس جىل بويى ايتا الماعان سىرىم ەدى عوي. الەن، الەن، ءيا، تاريح اعايىڭ – سەنىڭ اكەڭ. سەنىڭ اكەڭ... مەن بەيباق...

ونان ارعىسى تاعى دا ەستىلمەي كەتتى...

***

ەلەس-ايەل تاعى دا ايناعا قارادى. كوزى كۇلبىلتەلەنىپ كەتىپتى. نۇرلان اسىلىپ قالعان كەزدە دالاعا قالاي اتىپ شىققانىن ويلادى. سەنگىسىز. شىڭعىرعان داۋىسقا دا، بەلىنە وراتىلعان جىلانعا دا قارامادى. لاپىلداعان وتتى بەلۋاردان كەشىپ، نۇرلاننىڭ قاسىنا جەتكەن. موينىنداعى جىپكە جارماسقان. ماڭدايىنىڭ سورى بەس ەلى ەكەن. جار قۇشاعىن ءبىر-اق كۇن كورەمىن دەپ كىم ويلاعان؟ ەگەر نۇرلاندى اجالدان اراشالاپ الماعاندا، قازىر قاسىندا جۇرەر مە ەدى؟

نۇرلان جوق. بەس بولمەلى ۇرەيلى ۇيدە ۇرەيلى ەلەس قانا بار. مىناۋ ادەمىلىگىڭ كىمگە ءدارى؟ بۇرىن تەك ىنىلەرىن، اكە-شەشەسىن عانا ساعىنار ەدى. بۇلارعا قۇداي قوسقان جارى دا قوسىلدى. نۇرلان، نۇرلانىم! ساعىنىش دەگەننىڭ نە ەكەنىن ساعىنعان جان عانا تۇسىنەدى. سال-سەرىلەردىڭ شەر تارقاتار ءبىر ءانىن ايتپاق ەدى. كوڭىل حوشى كەلمەدى. «قارعىس اتقىر ۇيدەن كوشەمىن» دەپ نۇرلاننىڭ اناسى جۇكتەرىن جيناستىرا باستاعان. نۇرلان ەمحانادا. قانشا جاتارىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ەلەس-ايەلىن ىزدەي مە، جوق پا؟ ول اراسى بەلگىسىز. اجەسىن ويلادى. ول كىسى قايدا ءجۇر ەكەن؟ وسى بولمەدەگى شيفونەرگە اسىلىپ قالعان كەزدە قاسىندا ەدى. سودان كەيىن جوق بولدى. ول كىسى بولسا، زەرىكپەس ەدى. قازىر ءان ۇيرەنىپ وتىرار ەدى. كۇي تارتقىزار ەدى. ا، ايتپاقشى ونەر ۇيرەنۋدەن ءمان قالدى ما؟ ەلەس-ايەل ءوز ۇيرەنگەنىن وزگەگە ۇيرەتپەسە، نە قاجەتتىلىگى بار ونىڭ؟! ونسىز دا وسى بەس بولمەلى ۇيدە ءبىراز جاقۇت توتتانىپ جاتقان جوق پا؟ «وتكەندە سۋرەتتەردى شاشىپ، كوزگە كورىنىپ نەم بار ەدى؟» دەپ ويلادى. وسى ۇيدە ەكەنىمدى بىلدىرمەسەم، ەشكىم دە كوشپەس ەدى عوي. ىنىلەرىمدى كۇندە كورىپ جۇرەر ەدىم. اۋىر كۇرسىندى. يەسىز قالعان داڭعاراداي ءۇي دە اۋىر ءبىر دەم العانداي بولدى.

***

سۇمبە وزەنى تىنىمسىز اعادى. تىنىمسىز. ۋاقىت تا سونداي. زامانانىڭ تەڭىزىنە اعىسىن-
داعىنىڭ بارىن قۇيىپ جاتىر. و شىركىنىڭىز كەمەرىنە تولىپ، اسىپ-تاسپايدى. سىمىرە بەرەدى، سىمىرە بەرەدى. بولعان وقيعا. قازىرگى كوزقاراسپەن قاراساڭىز، بولماعان، بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. نۇرلان ەشكىمگە ءتىس جارمايدى. جارۋعا دا قۇلىقتى ەمەس. ەمحانادان ءتاۋىر بولىپ شىققاننان كەيىن اناسى ءبىراز باقسى-بالگەردىڭ، ەمشى-قۇشناشتىڭ الدىن كورسەتتى. ءبارىنىڭ ايتاتىنى ءبىر ءسوز: «قاسيەتتى جەردى باسىپ كەتىپتى». ول قاي جەر ەكەنى دە ەسىندە. ءاليدىڭ شاتاعىنىڭ ارقاسىندا مولاعا امانداسىپ كىرگەننەن كەيىن، جان ۇشىرا قاشپاپ پا ەدى؟ ءدال سول ساتتە شەتى قاقىراعان قابىرگە اياعىن سۇعىپ الماپ پا ەدى؟ ءوز ەسەبىندە سول ءسات... سودان كەيىنگى ۇرەيلى كۇندەرگە دە سەبەپكەر – سول جەر. قازىر قۇلان-تازا ايىققان. وقۋىن دا ءبىتىردى. الماتىدا جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامدادى.

شەشەسى مەن اكەسى قوسىلعان. ەندى ول – تاريح اعاي ەمەس. اكە. بىراق نۇرلاننىڭ مويىنداعىسى جوق. تەك وزىنەن اۋماي قالعان ىنىسىنە قاراپ ىشتەي مويىندايدى. قويشى. ۋاقىت شىركىندە توقتاۋ بار ما؟ بەس بولمەلى ءۇي دە، ۇرەيلى ەلەس تە ۇمىت. ەح، بىراق ۇمىتىلمايتىن جايلار دا بولا بەرەدى. كەي كەزدە ءوز-وزىنە سىيماي كەتەدى. ۇرەيلى ۇيگە كىرىپ بارماققا بەل بايلايدى. ەلەس-ايەلمەن تىلدەسپەك بولادى. وعان جىگەر قايدا؟ ونسىز دا ارەڭ ساۋىققاندا، ساۋ باسىنا ساقينا تىلەپ نە كەرەك؟ ۇرەيلى ۇيدەن كوشكەندەرىنە توعىز اي بولعان كەزدە ەلەۋسىز شال الگى ءۇيدىڭ ەسىگىنىڭ الدىنان ءسابي تاۋىپ الىپتى. ول كەزدە نۇرلان ون ءبىرىنشى سىنىپقا كوشكەن. شىرىلداپ جىلاپ جاتىر ەكەن. «پۇشپاعى قاناماعان ايەلى باۋىرىنا باسىپتى» دەسەدى جۇرت. ەندى بىرەۋلەر «ول بالانى الماتىعا اپارىپ، جەتىمدەر ۇيىنە وتكىزىپ جىبەرىپتى. ال ۇيىندەگى كىشكەنتاي ەلەۋسىز شالدىڭ نەمەرەسى ەكەن. الماتى جاقتا تۇراتىن ءىنىسى العاشقى نەمەرەسىن «باۋىرىنا باسسىن» دەپ اعاسىنا بەرىپتى» دەيدى.

نۇرلان مەكتەپتى بىتىرگەن كۇنى بالانى بارىپ كورمەك بولدى. بىراق جۇرەگى داۋالامادى.

نۇرلان الماتىعا ءبىرجولا كەتتى. ەڭبەك دەمالىسىن العاندا عانا، جىلىنا ءبىر مارتە عانا اۋىلعا كەلىپ قايتادى.

ەل وسەك ايتپاسا تۇرا الا ما؟ بەس-التى جىل وتپەي جاتىپ، جۇرت تاعى ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعارعان: «ەلەۋسىز شالدىڭ بالاسى نىشانالى ەكەن. ارقاسىندا قانات بار. ونى كيىممەن جاسىرىپ قويادى-مىس. تۇبىندە ءبىر جەردەن شىعايىن دەپ تۇرعان بالا. اسا زەرەك. بىلمەيتىنى جوق».

مۇنى ەستىگەن نۇرلان ءبىرجولا رايىنان قايتتى. لاجى بولسا، بالانى كورمەي-اق قويۋعا بەكىندى.

قالالىق نۇرلان كەيدە اۋىر كۇرسىنەدى. كوكتەم كەلگەندە باسقاشا ءبىر كوڭىل-كۇيمەن ءجۇرۋشى ەدى شالىقتاپ. جەر ءجىپسي باستاعالى جانى جارالانىپ، ءوزىن قويارعا جەر تاپپاي ءجۇر. «ءبىر رەت اۋىلعا بارىپ قايتسام قالاي بولادى ەكەن؟» دەپ ويلادى.

كەلدى. اۋىلمەن قاۋىشتى. اكەسى... شەشەسى... ءبارى بىرسىدىرعى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن. ءىنىسى ءبىر توپ دوستارىمەن ۇيگە كىردى. بالالار جاپا-تارماعاي قول بەرىپ امانداسىپ جاتىر. انەبىر بالا ىنىسىنەن اۋمايدى ەكەن-اۋ. جۇرەگى القىمىنا تىعىلدى. قاراقات كوز. قايدان كوردىم؟ ءيا، ۇرەيلى ۇيدەگى اپپاق كويلەك كيگەن پەرىشتە كەيىپتى ارۋدىڭ كوزى. بالاقايدان «كىمنىڭ بالاسىسىڭ؟» دەپ سۇراي المادى. ونسىز دا بەلگىلى ەدى.

اۋىلدىڭ باس جاعىنداعى بۇرىنعى ۇرەيلى بەس بولمەلى ءۇي جاققا ءجۇرىپ كەتتى. بارسا... ءۇي جوق. ورنى عانا تۇر. بۇزىپ تاستاپتى. مۇنداي جاقسى بولار ما؟ نۇرلاننىڭ موينىنا مىنگەن اۋىر جۇك سىرعىپ تۇسكەندەي بولدى. بىراق جان دۇنيەسى ورتەنىپ بارا جاتىر ەدى. اپپاق كويلەك، اپپاق قىز، اپپاق ارمان قايدا ەكەن؟ بەلتوعان جاققا قاراپ ەدى، ءبىر توپ بالا جۇگىرىپ بارادى. ول بالالاردىڭ ىشىندە ءىنىسى مەن ءوزىنىڭ تۇڭعىشى كەتىپ بارا جاتقانىن اڭدادى. اڭدادى دا، ارتتارىنان تۇرا جۇگىردى.

اپپاق كويلەك كورىنبەيدى، بىراق قاراقات كوز بار، سول سابيلەردىڭ ىشىندە!

***

بيىل دەمالىسىم كوكتەم مەزگىلىمەن ورايلاس كەلدى. اۋىلعا باردىم. ءبىر توپ بالالارمەن نۇرلان ويناپ ءجۇر ەكەن. مۇنىسى ماعان ەرسى كورىندى. «اۋ، نۇرلان، قالايسىڭ؟» – دەپ ايقاي سالدىم. ول مەنى بىردەن ەسىنە تۇسىرە المادى، بىلەم. مۇنى قايدان كوردىم دەگەندەي ۇزاق قاراپ تۇرىپ قالدى. «نۇرلان، تانىمادىڭ با؟ مەن ءاليمىن عوي»، – دەيمىن ىرجالاقتاپ. قالاي تانىمايدى؟ قاندى كويلەك جولداسىم عوي ول. ازەر ەسىنە تۇسىرسە كەرەك. ءبىراز ويلانىپ تۇردى دا:

– ءالي، وسى سەن اپپاق كويلەكتى پەرىشتە كوردىڭ بە؟ – دەدى.

– كورمەگەندە شە؟ الماتىدا سولاردىڭ ورتاسىندا ءجۇرمىن عوي، – دەدىم وزىمشە ماساتتانىپ...

– ونى ايتپايمىن. الگى اۋىلدىڭ جوعارعى جاعىنداعى بۇزىلعان ۇيدەگى شە؟ ءبىر كەزدەرى ءبىز كوشىپ باراتىن. سەنىڭ قۋات دەگەن دوسىڭ كوشىپ كەتەتىن...

– ول ۇيدە پەرىشتە بار ما ەدى؟ – دەپپىن مەن تۇكتى دە تۇسىنبەي.

نۇرلان قولىن ءبىر سىلتەدى دە، ويىننىڭ قىزىعىنا تۇسكەن توپ بالانىڭ ىشىنە كىردى دە كەتتى. ولار نۇرلاندى جاتىرقامايتىن سياقتى.

كورشى ۇيدە تۇراتىن ەلەۋسىز شالدىڭ بالاسىنا قاراپ:

– دوستارىڭ ماعان وكپەلەپ قالدى-اۋ دەيمىن، – دەدىم.

– جىندى عوي ول، – دەدى تاق-تۇق ەتىپ... – جىن-دى» – دەدى تاعى دا داۋسى دىرىلدەپ. – ماعان ىلعي دا «سەن اق كويلەكتى پەرىشتەدەن تۋدىڭ، سەنىڭ اناڭنىڭ اتى – ايگۇل» دەي بەرەدى، – دەدى بۇرتيىپ.

جۇرەگىم توڭكەرىلىپ بارا جاتقانداي بولدى.

مەن سوناۋ ءبىر جىلى قوي كۇتىپ تۇرعان كەزدە ايگۇل تاتە جايلى ۇرەيلى اڭگىمەنى ويدان شىعارىپ ايتىپ ەدىم...

قانات ابىلقايىر

2010 جىل

Abai.kz