زامانبەكسىز وتكەن ون جىل
بۇگىن بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، مارقۇم زامانبەك نۇرقادىلوۆ بەلگىسىز جاعدايدا قايتىس بولعانىنا ءدال 10 جىل تولدى. زامانبەكسىز وتكەن وسى 10 جىلدا نە وزگەردى؟ قازاق اردا تۋعان وعلانىن ءوز دارەجەسىندە تاني الدى ما؟ ونىڭ قايراتكەرلىگىنە ءادىل باعا بەرىلدى مە؟ نۇرقادىلوۆ قازاسىنىڭ قۇپياسى قاشان اشىلادى؟ وسىنداي سانسىز ساۋالعا جاۋاپ ىزدەگەن وقىرمان نازارىنا زاكەڭ تارجىمالاعان ولەڭدەردى ۇسىنۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. بۇل جىر جولدارىنىڭ استارىندا زامانبەكتىڭ رۋحى، حالىققا ايتار ويى جاتىر.
زامانبەك قالىبايۇلى شىعىس پوەزياسىنىڭ جۇلدىزدارىنان: حافيز شيرازي، ومار يبن ءابي ءرابيا، ءابۋ-ءال-اتاحيا، ءابۋ-ءات-تايب-ءال-ءمۇتاناببي، ءابۋ-ءال-الا ءال-مااري، رۋداكي، ومار حايام، ءجالالاددين رۋمي، ساادي جانە ءۇندى پوەزياسىنىڭ كلاسسيكتەرى: بحاراتريحاري، نازرۋل يسلام، سونىمەن بىرگە ورىس جىرىنىڭ دۇلدۇلدەرى: ا.پۋشكين، م.لەرمونتوۆ، ن.گۋميلەۆ، ي.سەۆەريانين، ا.فەت ولەڭدەرىن قازاق تىلىنە اۋدارعانىن ەستەرىڭىزگە سالامىز.
(حافيزدەن تارجىمالاعان عازالدار)
حافيز. ماحابباتتى جىرلايىق!
(عازالدار)
***
"كوڭىل كوتەر جارقىنىم، كوزە تولىپ تۇرعانداي!"
ماحابباتتىڭ سالماعىن سەزىندىڭ بە، ءبىل، قانداي؟
جەل تابا ما شاشىڭنىڭ ءيىسى سىڭگەن تۇراقتى،
بۇرىمىڭنان سەزىنەم جانعا جايلى شۋاقتى.
قۇلاعىمدا تىنىم جوق، كۇندىز-ءتۇنى شۋلاپ تۇر،
اۋىزدىعى سىڭعىرلاپ، اتىڭ نەگە تۋلاپ تۇر؟
جاينامازىڭ الدىڭدا، شارابىڭدى تەز قۇيشى،
ءبىر بۇيرىقتىڭ بارلىعىن ەمەۋرىنمەن سەزدىرشى؟
ءشول پەندەسى — كەزبەسىڭ، ماحابباتتى بىلمەيسىڭ،
تولقىن، تۇنەك دەگەندى نايزاعاي بوپ تىلگەيسىڭ!
قۇمارلىقپەن وتكىزدىڭ، دەپ پە ەدىڭ ءومىر ماڭگىلىك،
ەستىگەنىڭ بازاردا: "ۇياتى جوق اڭگۇدىك!"
ۋا، حافيز!
سەن قۇدايدىڭ شىن سۇيگەن قۇلى بولساڭ قاڭعىرماي
ء"سۇيشى، ءسۇيشى، سۇيەم!" دەپ ءومىر كەشكىن قايعىرماي…
***
ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيمايدى،
ءبىرىن-ءبىرى قىزعانعان جۇرت مىنەزى قينايدى.
سوپىلىق پەن ەركىندىك — قوسسا بىرگە بالقىماس،
ناماز كەلسە شاراپسىز — سىرناي سازى شالقىماس!
كەرەگى جوق قۇرىستىڭ، جەبەۋشىسى بۇل ءىستىڭ
كوزە قايدا كۇمىستەن؟ ءجونى بار ما تۇرىستىڭ؟
كەزدەسكەن ءسات قايدا ەدى، قايدا كەتتى قۋانىش،
ويناقى كوز، ءسوز قايدا، بولعان ماعان جۇبانىش؟!
بارلىق جاۋىڭ عاجايىپ، نۇر بەينەڭە تابىنعان،
ساعان قاقپان قۇرا ما، كىلەڭ قۋلار قاعىنعان؟
توزاڭىن دا ەسىكتىڭ شالدىرمايمىن كوزىمە،
كورىپ ءىزىن قولىڭنىڭ، جول تابام با وزىڭە؟
تىنىم كەتتى ۇيقى جوق، ءبىتتى حافيز، الجاستى،
جۇبانىشپەن كۇن وتەر، ساناماپتى ول جاستى…
***
جان ايعايىم جەتپەيدى تاستاي قاتقان سۇلتانعا،
ۇلىق بولساڭ — مەن تەڭ بە، كۇنگە كەپكەن ۇلتانعا؟
سەنىڭ ءجۇزىڭ — ايعا تەڭ، ۋازىرلەرىڭ تاڭ قالعان،
سەنىڭ اسقاق بويىڭنان قورىقپاي قالاي، جان قالعان؟
وسەك قۋعان سۇمداردان قورعاۋ تاپسام جاراي ما؟
شىرقاۋ كوكتىڭ جۇلدىزى ءسال مۇسىركەپ قاراي ما؟
جەتىپ كەلەر ىم قاقساڭ: "باسىمدى الار جەندەت بار،
كوپ اسىرا سىلتەيتىن ەندى كىمنەن مەدەت بار؟"
بۇگىن تۇندە ۇمىتپەن جەلدەن كۇتەم حابارىن،
سەن ىمداساڭ — ات دايىن، جەلدەن جىلدام بارامىن!
قۇداي ءۇشىن حافيزگە سىيلا ءجۇزىم شارابىن،
وزىڭە ارناپ جىر جازىپ، وت بوپ كۇيىپ جانامىن!
***
تۇرىك قىزى!
قالىڭنان ءسۇيۋ ءۇشىن ءان-بەسىك،
سامارحان مەن بۇقارعا باعداتتى دا ال قوسىپ!
ەي، ساھقيىم، شاراپ قۇي! مىنە، جۇماق دالاسى،
موساللاداي باق قايدا، روكنابادتىڭ جاعاسى…
قىلىق، كىرپىك ءدىرىلى "لاززاتقۇمار شەبەرى",
جىبىتەر مە بۇل ءجۇزىم كەۋىپ، سولعان دەنەنى؟
سۇلۋلىققا كەرەگى — شەتسىز، شەكسىز ماحاببات،
جۇلدىز سۇلۋ بولار ما، بوياۋ جاقسام سان قابات؟
جۇسىپتەي سەن كوركەمسىڭ، كورگەن كوزىم تويا ما،
ۇيات، اردان اتتاماي بۇل قۇمارلىق قويا ما؟
مەيلى مەنى قورعاي بەر، جانىم سۇيمەس ماقتاۋدى،
بال شىرىنداي ەرنىڭنەن ارمانسىز-اق تاتقام-دى!
ءبىر اۋىز ءسوز ايتايىن، كارى اقىندى تىڭداشى:
"جاسسىڭ، تۇزەل" — دەگەندە كەنەتتەن مورت سىنباشى؟
ءان شىرقايىق شاراپپەن! تاۋەكەل ءتۇبى — جەلقايىق،
قۇپياسى تەرەڭدە، جەتپەي قاپى قالمايىق!
ۋا، حافيز!
سەنىڭ نازىك جىرلارىڭ — بەينە گاۋھار تىزىلگەن،
جىر مونشاعى جۇلدىزداي تامشىداي بوپ ۇزىلگەن!
***
جۇرەك تۋلاپ سىزدايدى، سەن، قاتىگەز بولماشى،
قۇپياڭا قانىقپىن، مەنى ءۇنسىز قولداشى؟
كەمەدەمىز قيراعان، سان كۇدىك بار سانادا،
"سۋعا كەتپەي تۇرعاندا جەتەيىكشى جاعاعا؟!"
ەڭ بولماسا ءبىر مەزەت نەگە جاۋاپ قاتپادىڭ،
مەنمەندىكپەن سونشاما جىگەرىمدى تاپتادىڭ؟
كەلتە عۇمىر تاڭىردەن بۇيىرعانىن تاتاسىڭ،
سيقىرى مەن سىرى مول قۇپياعا باتاسىڭ.
ەكى اۋىز ءسوز قىسقاسى — ەكى عۇمىر قۇپيا:
دوسقا — قۇرمەت، ال جاۋعا — بولعانىڭ ءجون مۇقيات!
ءراۋشان گۇلگە ءبىر بۇلبۇل سايراپ ءانىن شىرقاتتى:
"شاراپ اكەل تەزىرەك! دوسىم كەل!" دەپ ءۇن قاتتى.
تۋعان جەردىڭ ءبارى لاس، قاڭعىباس ءان ايتادى:
"كوزەم جاقىن جانىما، سۇلۋ دەرتى قايتادى!"
شاراپ تولى بۇل كوزە — ەسكەندىردىڭ ايناسى،
قاعىپ سالساڭ سەزىلەر — پاتشالىقتىڭ پايداسى!
قيىن زامان ءدارىسى — ىشسەڭ بويىڭ جەڭىلدەر:
كەدەي — بايعا تەڭەلىپ، باعىن تابار ومىردەن.
"سۇلۋمىن!" دەپ ماقتان با، تاس تا قۇمعا اينالعان،
مەن ءشولىمدى باسامىن — شاراپ دەگەن قايناردان!
تۇرىك قىزى، مۇرسات بەر، پارسى ءتىلىن بىلەسىڭ،
جەتكىز تەز دەپ حاباردى، شالعا بەكەر كۇلەسىڭ؟!
بيلەپ كەتەر سوپى دا — سەن دۋتاردى ويناساڭ،
جاراسادى وزىڭە پارسى سازى، ويلاسام.
داڭق كوشەسىن تاپتايمىن، قۇداي مەنى ءبىر ۇردى،
ۇزارتۋعا كومەكتەس مىناۋ قىسقا عۇمىردى؟
حافيز، جىرتىق شەكپەنىڭ، بىلعانىپتى شاراپقا…
بىلعانبايتىن ءامىرىم، سالما مەنى ازاپقا؟!
***
تاڭعى سامال، سۇيگەنىمە سالەم جەتكىز شالعايعا،
تاۋدى كەزىپ، تاستى باسىپ، قۋىلعان جول تاڭداي ما؟
بالداي تىلمەن كىم سۇرايدى: "توتىقۇسىم، قايداسىڭ؟"
سەن بىلەسىڭ ەجەلدەن-اق شىن ءتاتتىنىڭ پايداسىن؟!
وركوكىرەك بولسا-داعى ەسكە الا ما بۇلبۇلىن:
"سايرامايدى تاڭدا نەگە، ساعىنباي ما ول گۇلىن؟"
مەندەي قۇستى كۇشپەن الماس، اقىلدىمىن، ميلاۋلار،
ۇستاۋ ءۇشىن شاتتىق جىر مەن ءتاتتى شاراپ سىيلاڭدار!
ۋايىم تورلاپ تابىنارىم، تويدا وتىرىپ قايعىرسىن،
كوك جۇزىندە نۇرىن توگىپ، ساعان تەڭدەس اي تۇرسىن.
تۇسىنبەيمىن، نە سەبەپتەن، مەنەن قاشتى ەلىكتەر،
مۇمكىن سۇلۋ ۇركەك بولار، ءدال جانىنا كەلىپ كور؟
سۇلۋسىڭ سەن!
كەم-كەتىكتى جان بىلمەيدى، مەن بىلەم،
شاراپقا ۇقساس بال جۇتامىن سۇلۋلاردىڭ ەرنىنەن!
ۋا، حافيز!
بالداي جىردىڭ ءسان، سازىنا پايعامبار دا تاۋەلدى،
بيلەپ ءجۇرىپ قايتالاسىن زۋحرا ايتقان اۋەندى.
قازاق تىلىنە اۋدارعان زامانبەك نۇرقادىلوۆ
Abai.kz
