70-تەن اسقاندا وسىنداي سەرگەلدەڭگە تۇسەمىن دەگەن وي سەيىلحان اياپوۆ اقساقالدىڭ ءۇش ۇيىقتاسا دا تۇسىنە كىرمەگەن شىعار-اۋ. ءبىر كەزدەردە ءتورت بالا – ءۇش ۇل مەن ءبىر قىزدى قاناتتىعا قاقتىرمايمىن، تۇمسىقتىعا شوقتىرمايمىن، ەشكىمنەن كەم بولماسىن دەپ ءوزىنىڭ جۇك ماشيناسىمەن تابىس تاۋىپ، استانا مەن قوستانايدىڭ اراسىن شاڭ قىلعان اقساقالدىڭ ەندىگى كۇيى مىناداي... تەنتىرەپ قالدى. ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىرامىن دەگەن اتا-انالىق اسىل ماقسات قانداي قيىندىققا دا قاباق شىتتىرماعان-دى. 

ال ەندى بۇگىندەرى سول اسىل ارمانى بىت-شىت بولىپ، ساعىمعا اينالدى. بوروۆسكوي كەنتىندەگى ءبىر ءۇش بولمەلىك، ءبىر ءتورت بولمەلىك ەكى پاتەرىنەن ايىرىلىپ، قازىرگى تاڭدا وزىنە جاناشىرلىق تانىتقان ءبىر ايەلدىڭ قولىندا تۇرىپ جاتىر. جان دەگەندەگى جالعىز قىزى قاقىلداپ قويماعان سوڭ سوناۋ 2007 جىلى ءۇش بولمەلىك پاتەرىن سىيعا تارتقان. «بىرگە تۇرامىز، مەن ساعان  كومەكتەسەمىن» دەگەن سوڭ، سەنبەي قايتەدى. ارادا ەكى جىل وتپەي جاتىپ، ايسۇلۋ ەكىنشى پاتەردى دە وزىنە قاراتىپ الدى. سونان سوڭ.. ءيا، سونان سوڭ اقساقالدى وتىرسا وپاق، تۇرسا سوپاق ەتىپ كۇن كورسەتپەدى. كۇندە ۇرىس، كۇندە ايقاي-شۋ. ۇيمەن بىرگە، كۇي دە كەتتى. شال ارتىق جۇك بولىپ قالدى. اقىرى سەيىلحان اقساقالدىڭ دەنساۋلىعى سىر بەردى. ءبىر كۇندە ينسۋلت الىپ، سويلەۋدەن قالىپ، جارىمجان جانعا اينالدى. قىزىنىڭ سوندا دا جۇرەگى سەلت ەتپەدى. وسىدان ون جىل بۇرىن كەمپىرى قايتىپ، ءوزىنىڭ سوپاقان باسى عانا قالعان اكەسىن جات جانعا سانادى. ءتىپتى وسى ماسەلە بويىنشا وتكەن سوت بارىسىندا الگى جان دەگەندەگى جالعى قىزى ەش ايىلىن جىيماستان «سەن ماعان ەشكىم دە ەمەسسىڭ» دەگەندە سوندا وتىرعان جاندار جاعاسىن ۇستاعان.

مىنە، سەيىلحان اقساقال ءبىر كەزدەرى اڭقاۋلىقپەن بەرىپ قويعان پاتەرلەرىن قايتا داۋلاۋمەن عۇمىرى ءوتىپ بارادى. سوت بولسا ساعىزداي سوزىپ، اقساقالدىڭ ەمەس، قىزىنىڭ ءىسىنىڭ زاڭدى ەكەندىگىن العا تارتىپ، بۇل شىرعالاڭنىڭ بىتەتىن ءتۇرى بايقالمايدى. اقساقالدىڭ قاسىندا قازىر سونىڭ قورعاۋشىسى ليمارا سەرعازينادان باسقا ەشكىم دە قالماعان.

– مۇنىڭ ءوزى كوز كورىپ، قۇلاق ەستىمەگەن سۇمدىق قوي، – دەيدى ول جىلارمانداي بولىپ. – اياق-قولى ساۋ، دەنساۋلىعى تەمىردەي ءتورت بالاسى بار. سولاردىڭ بىردە-بىرەۋى اكەسىن قاراۋعا جارامايدى. ال ءتيىستى ورگاندار بولسا،  «بۇل كىسىنىڭ بالالارى بار، سوندىقتان ونى قاريالار ۇيىنە دە الا  المايمىز» دەپ باستارىن الا قاشادى.

ءيا، بىلاي قاراعاندا زاڭ جۇزىندە، قاعاز جۇزىندە ءبارى دۇرىس. ءۇيىن سىيعا تارتقان ءوزى. ەشكىم زورلاعان جوق. باعىمعا قارتتار ۇيىنە دە المايدى. ءبىر ەمەس، باقانداي ءتورت بالاسى بار. قىسقاسى، زاڭ جۇزىندە قارتتىڭ قاڭعىپ قالعانىنا ەشكىم دە كىنالى ەمەس، شالدىڭ ءوزى. تىعىرىققا تىرەلگەن اقاساقالدىڭ بۇگىنگى جايى وسىنداي.

قىزىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا اقساقالدىڭ قاڭعىپ قالۋىنا تىكەلەي ءوزى كىنالى ەكەن. بۇلاردىڭ جاس كەزىندە اكەسى ۇنەمى ۇرىپ-سوعاتىن كورىنەدى. ەندى مىنە قارتايعاندا وسىلاي ءوش العان سىڭايلى. سوندا دەيمىز-اۋ بالا كەزىندە ازداپ تۇششى ەتىنە اششى تاياق تيسە، وسىنى ءومىر-باقي ەسىنە ساقتاپ، ءوزى وزىنە كەلگەن سوڭ جارىق دۇنيە سىيلاعان جاننان تەرىس اينالۋ كەرەك پە؟ ارتىق-اۋىس قولى ءتيىپ كەتسە، دۇرىس ءوسسىن دەگەن نيەتتەن شىعار. اۋ، قايسىمىزعا شاپالاق تيمەپتى، قايسىمىز تاياق جەمەپپىز؟ ء«بىزدى ۇرىپ، سوقتى» دەگەن بالالارىنىڭ ءبارى دە زىڭگىتتەي ازاماتتار، ەشقاسىسىنىڭ  قابىرعاسى سىنىپ، باسى جارىلعان كۇيىن بايقامادىق. ءبارى دە جوعارى ءبىلىمدى، دەنساۋلىعى تەپسە تەمىر ۇزگەندەي. ءبارى دە جاقسى قىزمەتتە. ءتىپتى ءبىر ۇلى وسىنداعى لومونوسوۆ اۋىلىندا لاۋازىمدى قىزمەت اتقارادى. ەڭ سوراقىسى سول، اكەسىن تەنتىرەتىپ جىبەرگەن قىز – پەداگوگ. بوروۆسكوي كەنتىندە قازاق مەكتەبىندە مۇعالىم بولىپ «جەمىستى» جۇمىس اتقارادى. مىنە، ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا جالعىز اكەسىن قاڭعىتىپ جىبەرگەن جاننىڭ ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى – جاس جەتكىنشەكتەرگە قانداي ۇلگى كورسەتەدى، قالاي تاربيەلەيدى دەگەن ساۋالعا جاۋاپ تابا الا الماي جۇرگەن جايىمىز بار.

سوت بارىسىندا وسىنداي جانىنا جاراقات سالعان جالانى ەستۋ اقساقالعا دا وڭاي سوقپادى. قىزى ەمەس پە، ءوز قولىن ءوزى قالاي كەسسىن. تەك:

– ۇياتسىز، ۇياتسىز. ايتاتىنىڭ ءبارى وتىرىك، -- دەپ كەمسەڭدەۋدەن ارى اسپادى.

ءيا، قاي-قايسىمىز دا قارتاياتىن شىعارمىز. ول – ءومىر زاڭى عوي، ونى ەشكىم دە اتتاپ وتە المايدى. الايدا، تورىڭنەن كورىڭ جاقىن قالعان كەزەڭدە ءوزىڭنىڭ باۋىر ەتىڭنەن جارالعان قايىرىمسىز ۇل مەن قاتىگەز قىزدىڭ وسىنداي قارا نيەتىنەن ساقتاسىن قۇدايى سەرگەلدەڭگە تۇسكەن سەيىلحان اقساقالدىڭ وسىناۋ ايانىشتى كۇيىن كورگەندە وسى وي سانامىزدى سان مارتە سىزداتا بەرگەنى راس ەدى.

مۇراتبەك داۋرەنۇلى، قوستاناي

Abai.kz