قر باس پروكۋرورىنىڭ نازارىنا!  

«Cاسقان ۇيرەك ارتىمەن جۇزەدى» دەۋشى ەدى قازاق. جەر ماسەلەسىنە قاتىستى الاڭعا شىققان قالىڭ بۇقارانى «اقش-تىڭ دوللارىنا بولا وتانىن ساتقاندار» دەپ ايىپتاعان «ەۆرازيا» ارناسى سول ساسقان ۇيرەكتىڭ كەبىن كيىپ، تاعى دا شۋلى سيۋجەت  كورسەتتى. بۇل ەندى، ايتىپ سوزبەن جەتكىزە المايتىن – ارانداتۋ. باسقانى قايدام، ءبىز سولاي ويلايمىز.

ارينە، قازاقستاندا ءسوز ەركىندىگى بار. بىراق، ءسوز ەركىندىگى دەگەن وسى ەكەن دەپ ويدان اقپارات تۋعىزىپ، وتىرىك ۆيدەو ءتۇسىرىپ، ونى ارنا ارقىلى الاقايلاپ تاراتۋ اقتالۋدىڭ توتە جولى ەمەس ەكەنىن ەۆرازيا ارناسى جاقسى بىلسە كەرەك. مۇنداي كۇماندى 5-6 سەكۋنتتىق ۆيدەو اتىشۋلى ارنانىڭ كۇناسىن جۋىپ-شايا المايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. سوندا، بۇل سەنساتسيا نە ءۇشىن جاسالدى؟ شاما شارقىمىزشا، تالداپ كورەيىك.

(تىكەلەي ەفيردە ەكىنشى رەت حابار تاراتىپ وتىرعان جۋرناليستەر)

الدىمەن ۆيدەونىڭ جالعاندىعىن نەدەن بايقاۋعا بولاتىنىن ايتايىق.

بىرىنشىدەن، بۇل ۆيدەو ساعات ون ءبىر، ون ەكىنىڭ شاماسىندا تۇسىرىلگەن. اسپاننان تۇسكەن كۇننىڭ ساۋلەسى مەن ادامداردىڭ كولەڭكەسىنە قاراڭىز. كۇننىڭ شىعىس قاپتالدا تۇرعانىن اڭعاراسىز. ياعني، تۇسكە دەيىنگى مەزگىل. الاڭعا شىققان بارلىق وبلىستارداعى ميتينگ تۇستەن كەيىن بولعانىن ەسكەرسەك، وسى ءبىر دالەل-اق، ەۋرازيا ارناسىنىڭ پيعىلىن تاس تالقان ەتەر ەدى.

ەكىنشىدەن، مۇنداعى ادامداردىڭ اراسى تىم الشاق، مىڭداعان حالىق جينالعان الاڭعا ۇقسامايدى. ەگەر دە ميتينگ كەزىندەگى ۆيدەو بولسا، وسى ءبىر تۇستىڭ ادامدارى سيرەك بولدى دەگەننىڭ وزىندە وزگەلەردىڭ كولەڭكەسى ۆيدەودان كورىنۋگە ءتيىس بولاتىن.

ۇشىنشىدەن، ۆيدەو-تاسپا مونتاجدالعان. قالعان بولىگى قايدا؟ ارنا نەگە كورسەتپەي وتىر؟.

قاراڭىز، الدىمەن اقسۇر شالبارلى، شاقپاق كويلەكتى جىگىتتى سىرتىنان تۇسىرىلگەن. سوسىن لەزدە وڭ جاققا ويىسقان كامەرا ءاپ ساتتە الگى اقسۇر شالبارلىنىڭ ءدال ۇستىنەن ءتونىپ تۇرا قالادى. مۇنداي شاپشاڭ اپپاراتتىڭ الەمدە جوق ەكەنى بەلگىلى. بۇل مونتاجدالعاننىڭ دالەلى دەي تۇرالىق.  

مۇنان كەيىن شىنتاعى عانا كورىنگەن سول اقسۇر شالبارلى، شاقپاق كويلەكتى جىگىت قالتاسىنا بۇكتەلگەن اقشا سالىپ جاتقانى بايقالادى. سوسىن باسقا جىگىت قالتاسىنا دوللاردى سالىپ تۇرعانى بەرىلەدى. تاسپانى ءتۇسىرۋشى قايتادان اقسۇر شالبارلى جىگىتكە ورالادى. قىزىعى ول بۇل جولى بۇكتەلگەن دوللاردى جازىپ جاتادى. ونىڭ ارتىنشا، سول باياعى اقسۇر شالباردى ارتقى جاعىنان كورسەتىپ، بۇكتەلمەگەن ءبىر بۋمما دوللاردىڭ قالتادا تۇرعانىن كورسەتەدى. سوندا بۇل جىگىت بۇكتەلگەن، ۋماجدالعان اقشانى تاراتىپ، بۇكتەلمەگەنىن «مىنانى كوردىڭدەر مە؟» دەگەندەي ارتقى قالتاسىنا سالىپ قويعان با؟

اقىل ەسى ءتۇزۋ ادام «كوك قاعازدى» ارتقى قالتاعا ءبىر بولىگىن شىعارىپ سالىپ قويمايتىنى بەلگىلى.

تورتىنشىدەن، «ەۆرازيا» ارناسى ادەيىلەپ تۇرىپ ادامداردىڭ ءجۇزىن كورسەتپەگەن. ايتپەسە، مىڭداعان ادام جينالعان ميتينگتە تىم قۇرىسا ءبىر ادامنىڭ ءجۇزى انىق كورىنبەي قالۋى مۇمكىن ەمەس.

بەسىنشىدەن، اقشا تاراتىپ تۇرعاندار مەن الىپ جاتقان ادامدار مىلقاۋ ما؟ نەگە انىق سويلەمەيدى؟  تاسپا وتە جاقىننان تۇسىرىلگەندىكتەن ولاردىڭ سىبىرلاپ سويلەگەنى دە ەستىلۋى ءتيىس. كەرىسىنشە، تۋ سىرتتان «مىنا كىسىگە ۇقساپ تۇر» دەگەن ايەلدىڭ ءۇنى عانا انىق ەستىلەدى. تاسپانىڭ سوڭعى جاعىندا «ۆسەم، پريۆەت» دەگەن قىزدىڭ داۋسى ءجۇر. بۇل الاڭعا شىققان ادامنىڭ ەمەس، ءوز ارىپتەستەرىمەن امانداسىپ ءوتىپ بارا جاتقان قىزدىڭ داۋسىنا ۇقسايدى. سەبەبى، الاڭ كوڭىل ميتينگىشىلەر  بۇلاي كوڭىلدى امانداسپايدى؟

التىنشىدان، بارلىق ميتينگىلەردىڭ ۆيدەوسىن الىپ، دىبىسىن تىڭداپ كورىڭىز. مىنا جەردە جايماشۋاق كوڭىلدى بايقايسىز. الاڭعا شىققان گۋىلدەگەن حالىقتىڭ ءۇنى جوق.

جەتىنشىدەن، «اقشا تاراتقىشتار» الاڭنىڭ شەتىندە جۇرمەيدى. اقشانى العان جان ناق قىزۋ ميتينگتىڭ اراسىندا تۇرۋى كەرەك. مۇنى ەۆرازيا ويلاماي قالعان.

سەگىزىنشىدەن، جاڭالىقتاردى جۇرگىزىپ وتىرعان رۋسلان سمىكوۆ ارنانىڭ وتىرىگىن ءوز سوزىمەن اشكەرەلەپ قويدى.  «بۇل ۆيدەونى قازىر عانا جابىق اقپارات كوزدەرىنەن الدىق» دەپ الىپ، ارتىنشا «دۇرىسى ءبىز مۇنى بۇرىنىراقتا العانبىز، قازىر عانا كورسەتىپ وتىرمىز» دەپ سارنادى. جۇرگىزۋشى ءبىر مەزەتتە نەگە ەكى ۇشتى وي ايتىپ وتىر؟  بۇل بۇرىننان بار اقپارات ەمەس ەكەنىنىڭ ناقتى دالەلى بولا الاتىن – ابىرجۋ.

قوش! وسىمەن توقتايىق.

ەندى ەۆرازيا نە ءۇشىن «اقتالىپ» وتىرعانىنا كەلەيىك.

ەۆرازيا بۇل قادامعا ء«بىزدى جاۋىپ تاستايتىن بولدى» دەگەن قورقىنىشتان بارىپ وتىرعان جوق. كەرىسىنشە، جەر كوميسسياسى قۇرىلىپ، ەندى عانا بيلىك پەن حالىق ديولوگقا كەلە باستاعان كەزدە ورتاعا تاعى وت تاستاپ كورمەكشى.

 الاڭعا شىققان ءار ادامنىڭ نارازىلىعى مىنا سەنساتسيادان سوڭ  كۇشەيەتىنى ءسوزسىز.

سول سەبەپتى وسىنداي ارانداتۋعا بارعان ارنانىڭ ءىسىن قر باس پروكۋراتۋراسى قاراۋ قاجەت دەپ ويلايمىز.

(جۋرناليست ايميرا شاۋكەنتاەۆا)

رەسەيلىك ارنا ارانداتۋىن توقتاتار ەمەس

ۇكىمەتتىڭ جەردى ساتۋ مەن ونى جالعا بەرۋ تۋرالى باستاماسىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، دەموكراتيالىق بەيبىت شەرۋگە شىققان ءاربىر ازاماتقا اقش پەن باتىس ەلدەرى، قالا بەردى بەلگىسىز بەسىنشى كالوننا باسشىلارى 50-150 دوللاردان اقشا تاراتقان دەگەن اقپارات تاراتقان رەسەيلىك «ەۋرازيا» ارناسىنىڭ قازاقستانداعى بولىمشەسى دەزينفورماتسيالىق ساياساتىن دوعارار ەمەس.

كۇنى كەشە عانا پرو-پۋتيندىك ءام گەببەلدىك-جالعان اقپارات تاراتقان رەسەيلىك ارنا (ەۋرازيا ارناسى – رەد.) وزدەرى تاراتقان مالىمدەمەنىڭ دالەلى رەتىندە بەينە جازبا جاريالادى.

ەۋرازيا ارناسىنىڭ «اناليتيكا» باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىلەرى رۋسلان سمىكوۆ پەن ايميرا شاۋكەنتاەۆا تۇسىنىكسىز جاعدايدا تۇسىرىلگەن الگى بەينە جازبانى نۇسقاپ ء(تىپتى بۇل ارنانىڭ اقتالۋى ءۇشىن قولدان ۇيىمداستىرىلعان جازبا بولۋى بەك مۇمكىن، ونى جوعارىدا دالەلدەگەن بولدىق – رەد.), ونى «بەسىنشى كالوننا» بەلسەندىلەرىنىڭ شەرۋشىلەرگە اقش اقشاسىن ء(ار ادامعا دارەجە-دەڭگەيىنە قاراي 50 دوللاردان 150 دولارعا دەيىن – رەد.) ۇلەستىرىپ تۇرعان ءساتى دەپ كورسەتتى. رەسەيلىك تەلەارنا تاراتقان دەزينفورماتسيالىق سارىنداعى بۇل اقپاراتتىڭ تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعى مەن حالىقتار اراسىنداعى ىنتىماقتاستىققا توندىرەتىن قاۋىپ، قازاقستاننىڭ تولىققاندى ازاماتتارىنىڭ ار-ۇجدانى مەن دەموكراتيالىق قۇقىعىن اياققا تاپتاپ، كوپە-كورنەۋ جالا جاپقانىن ەسكەرە كەلە، قر باس پروكۋرورى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ نازارىنا تومەندەگى نەگىزدەرگە سۇيەنە وتىرىپ، گەببەلدىك اقپاراتتى تاراتۋشى جانە ۇيىمداستىرۋشى ارنانى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى ۇسىنامىز.

(جۋرناليست رۋسلان سمىقوۆ)

اۋەلى قر قىلمىستىق كودەكسىنە سۇيەنە وتىرىپ، «ەۋرازيا» ارناسىنىڭ سيۋجەتىنە تالداۋ جاسايىق.

1. «بەيبىت ميتينگكە شىققان ءاربىر ازاماتقا ءدال سول «بەسىنشى كالوننا» باسشىلارى 50 دوللاردان 150 دوللارعا دەيىن اقش اقشاسىن ۇلەستىرگەن» دەگەنى ءۇشىن – «كورىنەۋ جالعان اقپارات تاراتۋ»  قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 242-1 بابىنىڭ 1-2 تارماقتارىنا سايكەس،  قوعامدىق ءتارتىپتى بۇزۋ نەمەسە ازاماتتار مەن ۇيىمداردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنە نە قوعامنىڭ نەمەسە مەملەكەتتىڭ زاڭمەن قورعالاتىن مۇددەلەرىنە ەلەۋلى تۇردە زيان كەلتىرۋ قاۋپىن توندىرەتىن كورىنەۋ جالعان اقپارات ءتاراتۋ  بىر مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىنگى مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە ءبىر جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە ءدال سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانۋى ءتيىس. اتالعان باپتىڭ 2-3 تارماعىنا سايكەس،  3) بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن نەمەسە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق جەلىلەردى پايدالانا وتىرىپ جاسالعان ءدال سول ءىس-ارەكەت - بەس مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىنگى مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە ەكى جىلدان بەس جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە ءدال سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
2. جالعان بەينە جازبا جاساپ، تاراتقانى ءۇشىن قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 227-3-بابىندا كورسەتىلگەندەي «اقپاراتتى قۇقىققا سىيىمسىز جويۋ نەمەسە تۇرلەندىرۋ» بويىنشا،3 تارماقتا كورسەتىلگەندەي اقپاراتتىق جۇيەدە قامتىلاتىن نەمەسە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق جەلىمەن بەرىلەتىن، زاڭمەن قورعالاتىن اقپاراتتى قاساقانا قۇقىققا سىيىمسىز جويۋ نەمەسە تۇرلەندىرۋ، سول سياقتى اقپاراتتىق جۇيەگە كورىنەۋ جالعان اقپارات ەنگىزۋ، ەگەر بۇل ازاماتتاردىڭ نەمەسە ۇيىمداردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن نە قوعامنىڭ نەمەسە مەملەكەتتىڭ زاڭمەن قورعالاتىن مۇددەلەرىن ەلەۋلى تۇردە بۇزۋعا اكەپ سوقسا، - ەكى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە بەلگىلى ءبىر لاۋازىمداردى اتقارۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرا وتىرىپ نەمەسە ونسىز، بەس ءجۇز ايلىق ەسەپتiك كورسەتكiشكە دەيiنگi مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە ءبىر جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە جازالانادى. 2) ادامدار توبى الدىن الا ءسوز بايلاسۋ بويىنشا جاساعان ءدال سول ءىس-ارەكەتتەر – ءۇش جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە بەلگىلى ءبىر لاۋازىمداردى اتقارۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرا وتىرىپ نەمەسە ونسىز، ەكى مىڭ ايلىق ەسەپتiك كورسەتكiشكە دەيiنگi مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە ەكى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە ءدال سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى. 3. وسى باپتىڭ بiرiنشi نەمەسە ەكiنشi بولiكتەرiندە كوزدەلگەن:
   1) ۇيىمداسقان توپ جاساعان;
   2) اۋىر زارداپتارعا اكەپ سوققان ءىس-ارەكەتتەر – مۇلكى تاركىلەنىپ نەمەسە ونسىز، ءۇش جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە بەلگىلى ءبىر لاۋازىمداردى اتقارۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرا وتىرىپ نەمەسە ونسىز، ءۇش جىلدان جەتى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.
3. جەردى ساتۋ مەن ونى جالعا بەرۋ تۋرالى ۇكىمەت باستاماسىنا قارسى نارازى توپتىڭ بەيبىت ميتينگكە شىعۋىنا قر كونستيتۋتسياسىندە كورسەتىلگەندەي قۇقىڭى بار ەكەنىن ەسكەرە كەلە قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 151-بابىندا ايتىلعان «جينالىس، ميتينگ، بوي كورسەتۋ، شەرۋ وتكiزۋگە،پيكەت جاساۋعا نەمەسە ولارعا قاتىسۋعا كەدەرگi جاساۋ» تۋرالى باپتىڭ 1 تارماعىندا جينالىس، ميتينگ، بوي كورسەتۋ، شەرۋ وتكiزۋگە، پيكەت جاساۋعا نەمەسە ولارعا قاتىسۋعا كەدەرگi جاساۋ نە ولارعا قاتىسۋعا ماجبۇرلەۋ، ەگەر بۇل ارەكەتتەردi لاۋازىمدى ادام ءوزiنiڭ قىزمەت بابىن پايدالانىپ نە كۇش قولدانىپ نەمەسە ونى قولدانامىن دەپ قورقىتۋمەن جاساسا - بەس جۇزدەن جەتi ءجۇز ايلىق ەسەپتiك كورسەتكiشكە دەيiنگi مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە ەكi جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە تۇزەۋ جۇمىستارىنا، نە ءۇش جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە بەلگiلi بiر لاۋازىمداردى اتقارۋ نەمەسە بەلگiلi بiر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرىپ نەمەسە ونسىز ءۇش جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالانادى.

دايىنداعاندار: قانات بىرلىكۇلى، نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz