پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ وسىدان بەس اي بۇرىن جەتىسۋ جەرىنە كەلىپ، الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى لاۋازىمىنا اماندىق باتالوۆتى تاعايىنداعان كۇنى وڭىرگە ينۆەستيتسيا تارتۋ، بيزنەستى دامىتۋ كەرەكتىگىن شەگەلەپ ايتىپ، بىرقاتار تاپسىرمالار بەرگەن ەدى. ارادا ءبىرشاما ۋاقىت ءوتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىنىڭ قالاي ورىندالىپ جاتقاندىعىن ساراپتاپ ءجۇرىپ تۇيگەن ويىمىز - اكىمنەن اكىمنىڭ ارتىقشىلىعى ىسكەرلىگىندە ەكەندىگى، ەش دابىراسىز اتقارعان سول جۇمىسىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا جۋرناليستەرگە ەكى تىلدە مۇدىرمەي ايتا بىلۋىندە ەكەندىگى بولدى. ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا ەلباسىنان تاپسىرما الۋ، ونى مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا ساي حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعا وتىرىپ، ادال ورىنداي الۋ كەز كەلگەن اكىمنىڭ باسىنا بۇيىرماعان باقىت ەكەنى تاعى بار. الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتالوۆپەن اڭگىمە بارىسىندا وسى جانە باسقا دا ماسەلەلەر تۋرالى ءسوز بولادى.

- اماندىق عابباسۇلى، ەلباسىنىڭ سىزگە تىكەلەي بەرگەن تاپسىرماسى بويىنشا جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتقا ساي نە ىستەلىندى؟

- ەلباسىنىڭ باستى تاپسىر­ما­لارىنىڭ ءبىرى - جەرگىلىكتى بيۋد­جەتتىڭ كىرىس بولىگىن كوبەيتۋ بول­عانى ءمالىم. وكىنىشكە قاراي، اگرارلىق سەكتور مەن وندىرىستە الەۋەتىمىز وتە زور بولعانىمەن ءالى كۇنگە دوتاتسيالى ءوڭىرمىز. سون­دىقتان ءبىرىنشى كەزەكتە جەتىسۋدىڭ 16 اۋدانى مەن ءۇش قالاسىن تەڭ دامىتۋىمىز قاجەت. نەگىزى وبلىس بيۋدجەتىنىڭ 60 پايىزدان استامىن قاراساي مەن ىلە اۋداندارىنداعى ءوندىرىس ورىندارى تولتىرادى. سالىق تولەمدەرىنىڭ 40 پايىزىن دا سول الماتى ءوڭىرى قۇيادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن مۇلتىكسىز ورىنداۋ ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋىمىز قاجەت. سول ءۇشىن الماتى قالاسىندا بيزنەسمەندەردىڭ باسىن قوسىپ، كەزدەسۋ وتكىزدىك. وندا ىسكەر ازاماتتار وزدەرىنىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەرىن اشىق ايتتى. وسى ورايدا رەسپۋب­ليكادا الماتى وبلىسىنىڭ ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىگىنىڭ مول ەكەندىگىنە كوزىمىز تاعى دا جەتتى. وسى باسقوسۋدا بيزنەسمەندەرگە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ايتۋمەن عانا شەكتەلمەي، وبلىس اۋماعىندا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋعا اكىمدىك تاراپىنان جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلەتىنىن جەتكىزدىك.

ناقتىلاي تۇسسەم، قاي جەردە جۇگەرى، قانت قىزىلشاسى، كوكونىس تۇرلەرىن وسىرۋگە بولاتىنى، قاي جەردەن ەت-ءسۇت ونىمدەرىن دايىنداۋعا بولاتىنى، قاي جەردە سول ءونىمدى وڭدەيتىن ءوندىرىس ورنىن سالىپ، اشۋعا لايىقتىلىعى، تيىمدىلىگى ۇعىندىرىلدى. ناتيجەسىندە بۇگىنگى كۇنى بىزگە 49 ينۆەستيتسيالىق ۇسىنىس كەلىپ ءتۇستى. ءبىرىنشى كەزەكتە وسى وڭىردەن شىققان بيزنەسمەندەردىڭ ۇسىنىستارىن ەكشەي وتىرىپ، جەر تەلىمدەرىن ءبولىپ بەرۋدەمىز. سول جەرگە ينفراقۇرىلىم - ەلەكتر قۋاتى جەلىسىن تارتىپ، تالاپقا ساي كولىك جولىن سالىپ، سۋىن جەتكىزىپ بەرۋگە قاجەتتى قاراجات قاراستىرىلۋدا. كاسىپكەرلەردى اۋرە-سارساڭعا سالماۋ ءۇشىن ءار اۋداننىڭ اكىمىنە ناقتى تاپسىرما بەرىلدى. بۇل دەگەنىمىز، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ جانە سالىقتىق بازانى نىعايتۋ قادامى بولىپ سانالادى. وسىنداي مۇمكىندىكتەردى پايدالانا بىلسەك، بىزگە جىل سايىن مەملەكەتتەن بولىنەتىن دوتاتسيانى 10-15 پايىزعا ازايتىپ وتىرۋعا مۇمكىندىگىمىز بولادى. سوندىقتان بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن كوبەيتۋ ءۇشىن تىنىمسىز ءارى ۇتىمدى ەڭبەك ەتىپ، قاراجات تابۋىمىز قاجەت. باسا ايتار جايت، ەلباسى بەكىتكەن «اگرو­بيزنەس-2020»، «بيزنەستىڭ جول كار­تاسى-2020»، «جۇمىسپەن قامتۋ-2020»، «قولجەتىمدى باس­پانا-2020» مەملەكەتتىك باعدار­لامالارىن ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىپ، بولىنەتىن قاراجاتتى ءوز ماقساتىندا جۇمساي الساق، جاڭا جۇمىس ورنى دا اشىلادى، سالىقتىق بازا دا نىعايادى. بۇل قادام ناتيجەلى بولادى دەپ ويلايمىن.

- مەملەكەت باسشىسى يندۋس­تريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ دۇرىس ورىندالماۋىنىڭ سالدارىنان اپورت، قانت قىزىلشاسى، جۇگەرى وسىرۋدەگى ولقىلىقتاردى، سول ءونىمدى وڭدەيتىن ءوندىرىس ورىندارىنىڭ تالاپقا ساي ەمەستىگى تۋرالى دا بىرقاتار كەمشىلىكتەردىڭ بەتىن اشقان-تىن. ناتيجە قالاي؟

- ەلباسى قانت قىزىلشاسىن ءوسىرۋدى قايتا جانداندىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەنى ءمالىم. بۇل قاجەتتىلىكتى وتەۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن قاراجات قاراستىرىلىپ، قىزىلشا ءوسىرۋشى شارۋالارعا 4000 گەكتار جەر ءبولىندى. ءبىز وسىعان وراي قانت قىزىلشاسىن وسىرەتىن شارۋالارمەن كەزدەستىك. بارلىق جاعدايىن جاساپ، ماشينا-تراكتور سەكىلدى اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكالارىن ساتىپ الۋلارىنا «جەتىسۋ» الەۋمەتتىك كورپوراتسياسى ارقىلى كومەكتەسۋدەمىز. سونداي-اق، شارۋالاردىڭ ءونىم وسىرەتىن جەر تەلىمدەرىن دايىنداۋلارىنا جانە تۇقىم سەبۋ، تىڭايتقىش سەكىلدى قاجەتتىلىكتەرىنە مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديا الۋلارىنا كومەكتەسىپ جاتىرمىز. ءسويتىپ، ءار گەكتارىنان 300 تسەنتنەردەن ءونىم الۋ جونىندە جوسپار قويىپ وتىرمىز. بۇل كورسەتكىش ودان ءارى دە جوعارىلايتىن بولادى. ءسويتىپ، العاشقى ۋاقىتتا 120 مىڭ توننا قانت قىزىلشاسىن جيناساق، زاۋىتتان ءبىز 12-15 مىڭ توننا قانت الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولامىز. ال وبلىستىڭ سۇرانىسى 10 مىڭ توننانى ارتىعىمەن جاباتىن بولامىز.

ءبىرىنشى قاجەتتىلىك قانت قىزىلشاسىنىڭ تۇقىمىن رەتتەپ قويدىق. وسى ورايدا ايتا كەتەر جايت، ۋاقىت تالابىنا ساي قانت قىزىلشاسىن وڭدەيتىن جاڭا زاۋىت سالامىز دەگەندى ەستىسىمەن وسىعان دەيىن شاما-شارقىنشا جۇمىس ىستەگەن قانت زاۋىتىنىڭ باسشىلارى جاڭا تەحنولوگيامەن ساپالى ءونىم شىعارا الاتىن قوندىرعىلاردى وزدەرى ساتىپ اكەلەتىندىكتەرىن اشىق ايتىپ، تەك ءوندىرىس ورنىن ءتاتتى تۇبىرمەن تولتىرۋىمىزدى ءوتىندى. بىلە-بىلسەك، بۇل باسەكەلەستىكتىڭ پايدا بولعاندىعىن بىلدىرەدى.

سونىمەن قاتار، وبلىسىمىز جۇگەرى وسىرۋمەن دە ەرەكشەلەنگەن. بۇل ماسەلە بويىنشا جاركەنتكە بارىپ، شارۋالارمەن كەزدەسكەنىمدە ولار جىلدار بويى شەشىمىن تاپپاي جاتقان بىرقاتار ماسەلەلەردى كوتەردى. ونداعى ءبىرىنشى ماسەلە القاپتاردى ۋاقتىلى سۋارۋ بولعاندىقتان اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆپەن كەزدەستىم. ورتاق مۇددەگە تۇسىنىستىك تانىتىپ، مينيستر وتە ۇلكەن كومەك كورسەتۋدە. ءبىزدىڭ وڭىردە 16,5 مىڭ شاقىرىم يرريگاتسيالىق جۇيە بولسا، سونىڭ 5,7 مىڭ شاقىرىمى يەسىز قالىپ، بوس جاتىر. 5,9 شاقىرىمى كوممۋنالدىق، وزگەسى رەسپۋبليكالىق مەنشىك بولىپ سانالادى. ونى يگەرۋگە قاراجات جەتكىلىكسىز. سوندىقتان ينۆەنتاريزاتسيا جاساپ، يەسىز جاتقان جەردىڭ ءبارىن مەملەكەت مەنشىگىنە الىپ، پايدالانۋ كەرەك. وسى ماسەلەگە وراي رەسپۋبليكالىق ءتيىستى ورىندارمەن كەلىسىمشارت جاساسىپ، جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتىك.

وسىنىڭ ءبارىن قالپىنا كەلتىرىپ، شارۋالارعا سۇراعان ۋاقىتىندا القاپتارىن نارلەندىرەتىن سۋ جەكىزىپ بەرسەك، ءونىم كورسەتكىشى ءبىر-ەكى ەمەس، 3-4 ەسەگە ارتادى. قازىر پانفيلوۆ اۋدانىندا 25 مىڭ گەكتار جەرگە جۇگەرى تۇقىمىن سەۋىپ، وسىرەدى. راس ولار القاپتى كەڭەيتە الادى، بىراق ودان تۇسكەن ءونىمدى دۇرىس باعادا وتكىزە المايدى. قۇدايعا شۇكىر، بيىل جۇگەرى ءونىمى دالادا قاردىڭ استىندا قالعان جوق. دەر كەزىندە جيناپ، تالاپقا ساي قويماعا ساقتاۋعا كومەكتەستىك. نەگىزى، كەڭەس داۋىرىندە گولوۆاتسكي جاساتقان قىرماندا قارا جەرگە اسفالت توسەلىپ، ءونىم دەگدىتىلىپ، اراسىنداعى تاس پەن قۇمدى تازارتۋ ءۇشىن ەلەكتەن وتكىزىلىپ، ەلەكتر قۋاتىمەن كەپتىرىلگەن ەكەن، قازىر ونىڭ ءبارى جوق. سول قىرماندى قالپىنا كەلتىرىپ، قايتا جاساتىپ بەرۋدى «جەتىسۋ» الەۋمەتتىك كورپوراتسياسى ارقىلى جوسپارلاپ وتىرمىز. وسى ورايدا جاركەنت كراحمال-سىرنە زاۋىتىنا رەسپۋب­ليكادان 320 ملن. تەڭگە بولىنۋىنە كومەك كورسەتىلدى. ەندى زاۋىت باسشىلارى 35 مىڭ تونناعا دەيىن ءونىم قابىلداۋعا ۋادە بەردى. وسىنداي ازعانتاي عانا كومەگىمىزگە شارۋالار قۋانىپ، كوكتەم شىعىسىمەن جۇگەرى القاپتارىن كەڭەيتۋگە قۇلشىنىپ وتىر.

- اپورت شە؟

- جەر ۇيىعى - جەتىسۋ كەزىندە المانىڭ اپورت سورتىمەن ايگىلى بولعانى بەلگىلى. اپورت تاۋلى ايماقتارداعى 950-1300 مەترگە دەيىنگى بيىكتىكتە وسەدى. جالپى، وبلىسىمىزدا 13 300 گەكتار جەردە الما باعى، ونىڭ ىشىندە 2000 گەكتار تازا اپورت باعى بار. ەلباسىمىز بىزگە اپورتتى جاڭعىرتۋ، قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جونىندە ناقتى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. وسىعان سايكەس ءبىز عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىمەن بىرلەسە جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز. وسى كوكتەمدە قوسىمشا 2000 گەكتاردان استام جەرگە اپورت اعاشىنىڭ كوشەتتەرى وتىرعىزىلادى. باعبان­دارعا سۋبسيديا ءبولىپ، ءتۇرلى كومەكتەر كورسەتۋدەمىز.

ءبىز بۇگىندە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆپەن بىر­لەسىپ، جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز. مۇمكىندىگىمىز مول ءارى جەتكىلىكتى. ماعان سولتۇستىك قازاقستان وب­لى­سىنىڭ اكىمى ەرىك سۇلتانوۆ حابارلاسىپ، جەمىس-جيدەك جانە كوكونىس ونىمدەرىن ساتىپ الۋعا كەلىسىمشارت جاساسۋ تۋرالى ۇسى­نىسىن ءبىلدىردى. بۇل تاپسىرىس­تى ءبىز تولىعىمەن قاناعاتتاندىرا الامىز. سوندىقتان وزگە وبلىستار سۇرانىس ءتۇسىرىپ جاتقاندا، الماتى قالاسىن جەمىس-جيدەك، كوكونىس جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ وزگە ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتە الماۋ­ىمىز ۇيات. الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى ۇلكەن الماتى اينالما اۆتوكولىك جولىنىڭ بويىن اينالدىرا، قويمالار سالىپ، توڭازىتقىشتار ورناتىپ جانە لوگيستيكالىق ورتالىق اشۋدى جوسپارلاۋدامىز. ءسويتىپ، ءونىم وندىرۋشىلەر مەن كاسىپكەرلەردىڭ ءوزارا كەزدەسىپ، ءوز قاجەتتىلىكتەرىن بىرلەسىپ شەشۋ­لەرىنە مۇمكىندىك تۋدىرامىز. نا­تيجەسىندە كەلىسىمشارت جاسالىپ، لوگيستيكالىق ورتالىق ارقىلى بارلىق ونىمدەر ەشقانداي دەلدال­سىز وڭتۇستىك مەگاپوليستىڭ سۇرا­نىسىن قاناعاتتاندىراتىن بولادى.

- ەلباسى ءۇش اۋىسىمداعى جانە اپاتتىق مەكتەپتەر ماسە­لەسىن بەكەر كوتەرمەگەن شىعار؟

- بيىل وبلىستاعى 59 مەكتەپتە 55 457 وقۋشى ءۇش اۋىسىمدا وقۋدا. بۇل ماسەلەنى نەعۇرلىم تەزدەتىپ شەشۋ ماقساتىندا 51 جاڭا مەكتەپ سالۋ جوسپارلاندى. 2014 جىلدىڭ سوڭىندا تالعار اۋدانى، جاڭالىق اۋىلىنداعى 180 ورىندىق مەكتەپ اياقتالىپ، قولدانىسقا بەرىلدى. بيىل قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتقان 9 مەك­تەپتى پايدالانۋعا بەرىپ، تاعى 17 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسىن باستاي­مىز. ال 2016 جىلى بارلىعى 24 مەك­تەپ سالىنادى. وسىلايشا 2017 جىلى وبلىسىمىزداعى ءۇش اۋى­سىم­دا وقيتىن 59 مەكتەپتىڭ ماسە­لەسى تولىق شەشىمىن تاپپاق. سونىمەن قاتار، اپاتتى جاع­داي­داعى مەكتەپتەردى جويۋ ماقساتىندا 2015-2016 جىلدارى جاڭا 6 مەكتەپ سالۋ جوسپارلانىپ، ول جۇمىس بيىل اياقتالادى.

ەلباسى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جونىندە بىزگە ناقتى تاپسىرمالار بەردى. وكىنىشكە قاراي، بىزدە بالاباقشامەن قامتۋ ماسەلەسى 64 پايىز بولىپ، دۇرىس شەشىمىن ءالى تابا الماي وتىر. تۇتاستاي العاندا، وبلىس بويىنشا 245 بالاباقشا سالۋ كەرەك. ونىڭ بارلىعىن بيۋد­جەت ەسەبىنەن سالۋ مۇمكىن بولما­عان­دىقتان 142 بالاباقشانى بيزنەسمەندەر ەسەبىنەن سالماقپىز. وعان بىزدە مۇمكىندىك بار. تەك بيز­نەسمەندەرگە جاعداي جاساپ، بوس تۇرعان عيماراتتاردى بەرىپ، جەر تەلىمدەرىن ءبولۋىمىز قاجەت.

- ءتول مىندەتىڭىزدى اتقارۋ بارىسىندا تىنىم تاپپاي، ءحانتاڭىرى مەن الاكولدىڭ، قورعاس پەن الماتىنىڭ اراسىندا شاپ­قىلاپ، يگىلىكتى ىستەردىڭ ۇيىت­قىسى بولىپ جۇرگەنىڭىزدى حالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى وقىپ تا، كورىپ تە تارا­زىلاپ وتىر. ونىڭ تورەشىسى - ۋاقىت. ال قازىر مەملەكەتتىك سايا­سات­قا ساي اتقارىلعان سول جۇمىس­تار­دى رەتىمەن ايتىپ بەرە الاسىز با؟

- مەملەكەت باسشىسىنىڭ الدىمىزعا قويعان تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ءۇشىن ۋاقىتپەن ساناسپاي ناتيجەلى ەڭبەك ەتۋىمىز قاجەت. ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول - بولاشاققا باستار جول» اتتى جولداۋىندا ايتىلعانداي، جاڭا ەكونوميكالىق ساياسات بويىنشا رەسپۋبليكامىزدى ەلەكترلەندىرۋ جەلىسى تالدىقورعان ارقىلى وتەدى. بۇل ءبىزدى قۋانتىپ، ۇلكەن مۇمكىندىكتەر جولىن اشاتىنى انىق. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «قازاقستان تەمىر جولى» اكتسيونەرلىك قوعامى پانفيلوۆ اۋدانىنداعى قورعاس ماڭىندا ءىرى ترانسۇلتتىق جوبا - قۇرعاق پورت قۇرىلىسىن جۇرگىزۋدە. ول جەردە بۇگىنگى كۇنى جۇمىس وتە قىزۋ جۇرۋدە. اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ كولەمى وتە اۋقىمدى. وسىعان بايلانىستى «قازاقستان تەمىر جولى» اق پرەزيدەنتى اسقار مامين ەكەۋمىز جۇمىس الاڭىندا بولىپ، جوسپارلاردىڭ ورىندالۋ بارىسىمەن تانىستىق. بولاشاقتا قۇرعاق پورتتا 10 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ جوس­پارلانۋدا. ول جەردە شاعىن قالا بوي كوتەرمەك. سوندىقتان بۇگىنگى كۇنى قۇرعاق پورت اۋماعىندا بوي كوتەرەتىن جاڭا قالانىڭ باس جوس­پارى دايىندالۋدا.

يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق مەملەكەتتىك دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا ءبىزدىڭ وبلىسىمىز ارقىلى باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي كولىك ءدالىزى وتەدى. قۇرىلىس جۇمىستارى باستاۋ الۋدا. ءسويتىپ، بولاشاقتا ۇلى جىبەك جولى قايتا جاڭعىرادى. تاعى دا ەرەكشە توقتالار جايت، ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ەلدى مەكەندەردى گازداندىرۋ جۇمىستارى دا جۇزەگە اسىرىلۋدا. قالاي ەسەپتەسەڭىز دە، سۇيىق وتىننان گورى گازدى پايدالانۋ ارزان ءارى ءتيىمدى ەكەنى راس. سوندىقتان ءوندىرىس ورىندارى كوپ­تەپ اشىلۋدا. مىسالعا، جاقىندا قاراساي اۋدانىندا وتە قۋاتتى ەكى ءوندىرىس ورنى ىسكە قوسىلدى.

اۋدان اكىمدەرىنە قويىپ وتىرعان ءبىر تالابىم - يندۋس­تريا­لىق الاڭدار اشۋ. تالدىقورعاندا 600 گەكتار جەر يندۋستريالىق الاڭ بولىپ بەلگىلەنگەنىمەن، ءبىز سول جەردىڭ 100-150 گەكتارىن ءبو­لىپ الىپ، ينفراقۇرىلىم - ەلەكتر قۋاتىمەن، سۋ قۇبىرىمەن، تاعى باسقا قاجەتتىلىكتەرمەن قام­تا­ماسىز ەتىپ، قانداي دا ءبىر زاۋىت، فابريكا سالامىن دەگەن بيزنەسمەندەرگە بەرۋدەمىز.

ءتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن باسا ايتار ماسەلە - جول. الداعى ۋا­قىتتا الماتى - تالدىقورعان - ءۇش­ارال - دوستىق جولى جاسا­لىپ، قۇدايدىڭ بىزگە بەرگەن قۇتى - الاكول مۇمكىندىكتەرى تولىعىمەن پايدالانىلادى. الاكولدىڭ اينالاسىن تالاپقا ساي قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىمەن تولىقتاي اينالىسۋدامىز، جوسپارىمىز دا بار. وسى وڭىردە تۋىپ-وسكەن تانىمال بيزنەسمەندەردىڭ كومەگىمەن الاكولدىڭ جاعالاۋىندا 5 جۇلدىز­دى قوناق ءۇي سالىنعالى جاتىر. ۇكى­مەتتىڭ قولداۋى ارقاسىندا اۆتو­كولىك جولدارىن جوندەۋدەن وتكىزىپ، اۋەجاي قاتىناسىن قال­پى­نا كەلتىرسەك، ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ جارقىن جولى اشىلاتىن ەدى.

- اماندىق عابباسۇلى، 2001 جىلى الماتى وبلىسىنىڭ ورتا­لىعى تالدىقورعان قالاسى بو­لىپ بەكىتىلگەندە قاراتال وزە­نىن بويلاي شىعىستان باتىسقا قاراي بىرنەشە شاقىرىمعا سو­زىلا تارتىلعان جۋاندىعى تۇيە­نىڭ بەلىندەي قۇبىرعا تاڭىر­­­قاعان جۋرناليستەرگە مەملە­­كەتتىك تاپسىرىسقا وراي سول قۇ­بىردى بويلاي ءزاۋلىم عيمارات­تار، تۇرعىن ۇيلەر سالىناتى­نىن ايتقانسىز. بۇل - فاكت. ەندى؟..

- بۇل ماسەلەگە توقتالماس بۇ­رىن ءبىز وبلىس ورتالىقتارىنا ابات­تاندىرۋ، كوركەيتۋ ماسە­لەسىندە استا­ناعا قاراپ، بوي تۇزەۋىمىز كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ استانانى قالاي كورىكتى، اسەم ەتىپ تۇرعىزدى. ءاربىر عيماراتتىڭ قۇرىلىسى ەلباسىنىڭ ءجىتى نازارىندا. سوندىقتان ءبىز استانادان ۇلگى الۋعا ءتيىسپىز.

ال جەتىسۋدىڭ كىندىك قالاسى تالدىقورعاننىڭ تابيعاتى اسەم، كورگەن جاننىڭ كوزىن تويدىراتىن عالاماتتىعى تاعى بار. وسىنداي كوركەم قالا ءوزىنىڭ تابيعي سۇلۋلىعىنا ساي بولۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. سوندىقتان، تالدىقورعان تۋرالى ەرەكشە ايتقىم كەلەدى. قازىر قالامىزدا حالىق سانى دا ءوسىپ كەلەدى. قالانىڭ باس جوسپارىنا سايكەس، جۇيەلى تۇردە جۇمىس جۇرگىزۋ ءۇشىن جاعدايىمىز دا، مۇمكىنشىلىگىمىز دە جەتكىلىكتى. قازىر زامان تالابىنا ساي الماتى - وسكەمەن اۆتوكولىك جولى سالىنۋدا. ءبىرىنشى كەزەكتە جەتىسۋدىڭ ورتالىعىنا كەلە جاتقان ادامدار قالاعا كىرەبەرىستەن ۇلكەن ءبىر اسەرگە بولەنۋى ءتيىس. وسىعان وراي ءبىز تالدىقورعان قالاسىنا كىرەبەرىستەگى قاقپادان باستاۋ الاتىن 3,5 شاقىرىم جولدى قايتا جاڭعىرتۋ، جول الاڭىن كەڭەيتىپ، ونى اباتتاندىرۋعا كوڭىل بولۋدەمىز. ويىمىزعا العان جۇمىستارىمىز اياقتالعان كەزدە، قالا جۇرتشىلىعىنىڭ كوڭىلىنەن شىعادى دەپ ويلايمىن. سونىمەن قاتار، قالاىشىلىك كوشەلەردى كەڭەي­تۋ، ولارعا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىس­تارى جۇرگىزىلەتىن بولادى.

تالدىقورعان قالاسى جاستار­دىڭ مەكەنى دەۋگە بولادى. ءبىرىنشى كەزەكتە وسى جاستاردىڭ ماسەلەسىنە دە كوڭىل بولۋدەمىز. ماسەلەن، ەكى جاستىڭ قول ۇستاسىپ، جاڭا ومىرگە قادام باسقان كەزىندەگى قۋا­نىشتارى ماڭگى ەستە قالاتىن بولسىن دەگەن نيەتپەن قالامىزدا نەكە سارايىن سالۋ جۇمىستارىنا كىرىسىپ كەتتىك. ال بۇرىن نەكە قيۋ سالتاناتى ەسكى عيماراتتا وتەتىن. ونىڭ ءوزى ىڭعايلاستىرىلعان ەسكى عيمارات بولاتىن. سوندىقتان ەكى جاس شاڭىراق قۇرىپ، قۋانىشتارىن بولىسكەن كەزدە ماڭگىلىك ەستەرىندە قالاتىن كەرەمەت نەكە سارايىن سالۋدى ءجون كوردىك. ەكىنشىدەن، الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعى تالدىقورعاندا حالىقارالىق بايقاۋلار جانە تاعى باسقا ۇلكەن شارالار وتكىزەتىن عيمارات - كورمە پاۆيلونى بوي كوتەرەدى. بۇل كورمە پاۆيلونىنىڭ دا جۇمىستارى باس­تالۋ ۇستىندە. بۇل ءتول مىندەتىمىزدى كورسەتەتىن قاجەتتىلىك دەپ سانايمىن. ۇشىنشىدەن، كىشكەنتاي عانا تالدىقورعاننان ەلىمىزگە بەلگىلى ارتىستەر شىققان. ارتىق ايتقاندىق ەمەس، ءتۇسىرىلىپ جاتقان تاريحي-كوركەم فيلمدەردىڭ كوپشىلىگىندە باستى رولدەردى ءبىزدىڭ ارتىستەرىمىز وينايتىنى اقيقات. سوندىقتان «ەل ءىشى - ونەر كەنىشى» دەگەندەي، رۋحاني بايلىعىمىزدى ودان ءارى بايىتىپ، ەلدى رۋحتاندىرۋ ءۇشىن ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭا تەا­تر سالۋدى دا قولعا الدىق. بۇگىنگى كۇنى بۇل ءۇش عيماراتتىڭ ەسكيزدىك جوبالارىنا ەلىمىزدىڭ تانىمال ارحيتەكتورلارى اراسىندا بايقاۋ جاريالانىپ، وعان وننان استام جوبا ۇسىنىلدى. ەندىگى ماقسات - وسى ۇسىنىلعان جوبالاردىڭ اراسىنان قالامىزدىڭ كليماتىنا جانە ارحيتەكتۋرالىق كەلبەتىنە ىڭعايلى دەگەن جوبانى تاڭداپ الۋىمىز قاجەت.

تورتىنشىدەن، تالدىقورعاننىڭ تورىنەن كەرەمەت ءبىر قوناق ءۇي بوي كوتەرسە قانداي جاراسىمدى بولار ەدى. سوندىقتان قالامىزعا كەلىپ جاتقان قوناقتار دەمالاتىن 5 جۇلدىزدى قوناق ءۇي سالۋعا الماتى قالاسىنىڭ بيزنەسمەندەرىن تارتىپ وتىرمىز. ولارعا قاجەتتى جەر تەلىمدەرى دە بەرىلدى. سونداي-اق، ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن تالدىقورعان اۋەجايىنىڭ ۇشىپ-قونۋ جولاقتارى حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەس، كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىلدى. ۇستىمىزدەگى جىلى تالدىقورعانعا ۇلكەن اۋە كومپانيالارىنىڭ ۇشاقتارى قاتىنايتىن بولادى دەپ جوس­پارلاپ وتىرمىز. ءسويتىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ ۇشىپ-قونۋىنا دا ىڭعايلى جاعداي جاسالماق. بۇل تۇرعىداعى ماسەلە باستى نازارىمىزدا. ءسوز رەتى كەلگەندە سان-الۋان اعاش وسپەيتىن قىزىلوردا، اقتاۋ وڭىرلەرىندەگى ارىپتەستەرىمە جەتىسۋ جەرىنىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى - نە ەكسەڭ دە جايقالا وسەتىندىگىن ايتا كەتكىم كەلەدى. ءسويتىپ، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جەتىسۋدىڭ باس قالاسى بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ اسەم دە، كورىكتى قالالارىنىڭ بىرىنە اينالارى ءسوزسىز. جانە الماتى وبلىسى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا وزىندىك سۇبەلى ۇلەسىن قوسادى دەپ ەسەپتەيمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

اڭگىمەلەسكەن نۇربول الدىباەۆ، وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىنە بەرگەن سۇحباتى

Abai.kz