قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ جۋىردا شىعارىلعان № 26 بۇيرىعىنا قاتىستى پىكىر، قوعامدا ءالى دە قىزۋ تالقىلانۋدا. اتالعان بۇيرىقتىڭ 2.13-تارماعىندا مەكتەپ فورماسىنا قانداي دا ءبىر دىنگە قاتىستى ايقىندايتىن كيىم ەلەمەنتتەرىن قوسۋعا جول بەرىلمەيتىندىگى ايتىلعان بولاتىن.

وسىدان كەيىن بۇل تالاپتى جاقتاۋشىلار دا، داتتاۋشىلار دا تابىلىپ جاتتى. الايدا، ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ بىرىڭعاي كيىم فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتار كوپتەگەن مەملەكەتتەردە بار تاجىريبە.

قوعامنىڭ قىزۋ تالقىسىنا تۇسكەن بۇل ماسەلەگە قاتىستى مامانداردىڭ پىكىرلەرىنە جۇگىنگەندى ءجون سانادىق.

ايدار ءابۋوۆ، فيلوسوفيا عىلىمىڭ دوكتورى، پروفەسسور

بىرەگەي مەكتەپ فورماسى  –  ورتاق شەشىم

زايىرلى مەملەكەتتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى مەن ءدىني قۇندىلىقتاردىڭ باعدارى مەن تالابى ءارتۇرلى بولۋى قازىرگى الەم ەلدەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگىنە ءتان قۇبىلىس. ولاي بولاتىنى، مەملەكەتتىك جۇيە سول قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ، ءبىلىم الىپ جاتقان بارلىق ازاماتتارعا بىردەي مۇمكىندىكتەر جاساۋعا نەگىزدەلەتىن بولسا، ءدىني قاعيداتتار بەلگىلى ءبىر ءدىندى ۇستانۋشىلارعا ورتاق مىندەتتەر جۇكتەيدى.

ەلىمىزدە سوڭعى بىرنەشە جىل كولەمىندە قوعامدا ەكىۇشتى پىكىر قالىپتاستىرىپ جاتقان تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - مەكتەپتە ءدىني ۇلگىدەگى كيىم كيۋگە قاتىستى ۇستانىمنان تۋىنداپ وتىر. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ جاقىندا عانا بەكىتكەن جالپى ورتا مەكتەپتەگى كيىم فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتاردىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ءدىني ۇلگىدەگى كيىم ۇلگىلەرىنە جول بەرىلمەيتىندىگى ايتىلعان بولاتىن.

بۇل، ەڭ بىرىنشىدەن، مەملەكەتتىڭ ءارتۇرلى ەتنيكالىق جانە كونفەسسيالىق ەرەكشەلىكتەرگە يە ازاماتتاردىڭ ورتاق ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساۋ قاجەتتىلىگىنەن تۋىندايدى. ەگەر مەملەكەت بەلگىلى ءبىر ءدىننىڭ مۇددەسىنە باسىمدىق بەرەر بولسا مۇنداي جاعداي باسقا كونفەسسيالاردى ۇستانۋشىلارعا ادىلەتسىزدىك بولار ەدى. ال ەكىنشى جاعدايدا، ياعني بارلىق  كونفەسسيا وكىلدەرىنە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە كيىمگە قاتىستى تولىق تاڭداۋ بەرىلىپ، ەركىن فورما ۇسىنىلاتىن جاعدايدا ءاربىر كونفەسسيا وكىلدەرى وزدەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن كورسەتۋگە تىرىسىپ، وقۋشىلار اراسىندا قايشىلىقتىقتى قارىم-قاتىناس ورىن العان بولار ەدى.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كونستيتۋتسيادا ورىن العان مەملەكەتىمىزدىڭ زايىرلى سيپاتىنا سايكەس بارلىق ءدىني سەنىمدەرگە قۇرمەت كورسەتىلىپ، ولار قارقىندى دامىپ كەلەدى.

دەسەك تە، مەكتەپ فورماسىنا قاتىستى بەكىتىلگەن جاڭا تالاپتارعا جەكەلەگەن ءدىندار ازاماتتاردىڭ بىرجاقتى سىني پىكىر تانىتۋى كورىنىس بەرۋدە. مۇنداي سىڭارجاق كوزقاراس ۇستانۋدى  قاتە دەپ سانايمىن، ويتكەنى ءاربىر ءدىندار ازامات ءوزىنىڭ ءدىني سەنىمىنە بارىنشا قۇرمەتپەن قارايتىن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ۇستانىمدارىنا تۇسىنىستىك تانىتىپ، ءوز  بويىنداعى  رۋحاني-ادامگەرشىلىك قاعيداتتاردى جەتىلدىرۋگە جانە تولىق ءبىلىم الۋعا تالپىنۋى ءتيىس. ەڭ باستىسى، بۇل تالاپتار مەكتەپ وقۋشىلارىنا عانا قويىلىپ وتىرعانىن ەسكەرۋىمىز قاجەت.

مۇنداي ورتاق فورما تاجىريبەسى الەم ەلدەرىندە كەڭ تارالعان تاجىريبە. سوندىقتان ناعىز مۇسىلماندى رۋحاني دۇنيەسى باي جان-جاقتى دامىعان ادام دەپ ايتار بولساق، ول زامان اعىمىنا ىلەسە وتىرىپ، ءوزىنىڭ سان قىرلىلىعىمەن باسقالارعا ۇلگى بولا ءبىلۋى كەرەك.  

دوساي كەنجەتاي، فيلوسوفيا جانە تەولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:  

ءدىن اتريبۋتتاردى جەلەۋ ەتۋگە جول بەرىلمەيدى

يسلام دىنىندە ادامدار جىنىسىنا قاراماستان جاراتىلىسىنان تەڭ بولعاندىقتان ايەل مەن ەر ادامدارعا ءبىلىم الۋ بىردەي پارىز ەتىلگەن. بۇگىنگى جاھاندانعان دۇنيەدە، زايىرلى ءبىلىم ساپاسى تۇرعىسىنان ەلىمىز باسقالارمەن تەرەزەسى تەڭ بولۋ ماقساتىن ۇستانادى. سوندىقتان،  ورتا مەكتەپتە وقيتىن كەز كەلگەن وقۋشىنى ءدىن اتريبۋتتارىن جەلەۋ ەتىپ، مەملەكەتتىك مەكەمەدە وقشاۋلانۋىنا، دارالانۋىنا، ەرەكشەلەنۋىنە جول بەرىلمەيدى. مەكتەپ جاسىنا جەتكەن بارلىق بالالار مەكتەپتەن ءبىلىم الۋى شارت دەيتىن بولساق، مەكتەپ كيىمىنە قاتىستى جاڭادان بەكىتىلگەن تالاپتاردان ەشكىم اتتاپ كەتە المايدى.

سوندىقتان ازاماتتار مەملەكەتتىڭ جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەردە ورتاق كيىم ۇلگىسىن ەنگىزۋ تالاپتارىنا مويىنسۇنۋلارى ءتيىس.

مۇحيتدين يساۇلى، تەولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، يسلامتانۋشى:

بالانى مەكتەپكە جىبەرمەۋ– ەڭ ۇلكەن كۇنا

ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باستى ءبىر قۇندىلىعى - ادامنىڭ جەكە باسىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، ونىڭ ءبىلىم الۋىنا، دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا، جۇمىس ىستەۋىنە، دەمالۋىنا بارىنشا جاعداي جاسالۋى كەڭىنەن قاراستىرىلعانىندا. اتاپ ايتقاندا، ەلىمىزدە بالالاردىڭ مەكتەپكە بارىپ ءبىلىم الۋى زاڭمەن مىندەتتەلگەن.

جالپى، ءبىلىم الۋ - يسلامنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى. سول سەبەپتى، قۇراننىڭ ەڭ العاشقى اياتى «وقى! جاراتقان اللانىڭ اتىمەن وقى!» دەپ ءتۇستى. اللانىڭ بۇل جەردە «وقى!» دەپ وتىرعانى قاي كىتاپ؟ ول ەكى كىتاپ.

ءبىرى - قۇران كىتابى، ال ەكىنشىسى - جاراتىلىس كىتابى. ال جاراتىلىس ىلىمىنەن حابارى جوق ادام قۇراندى دۇرىس تۇسىنە المايدى. وسى تۇرعىدان العاندا مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىتىلاتىن حيميا، ماتەماتيكا، بيولوگيا جانە تاعى باسقا پاندەردىڭ بارلىعى دۇنيەنىڭ قۇدىرەتىن  تانۋعا جول اشادى.

دەمەك، مەكتەپ - قاسيەتتى ورىن. بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپتىڭ كيىم فورماسى «حيجابقا» سايكەس كەلمەيدى دەپ، ءبۇلدىرشىن ءسابي بالانى اللانىڭ ەڭ ماڭىزدى پارىز ەتكەن ىلىمىنەن ايىرۋعا بولمايدى.

مەن وسى جەردە مىنا نارسەنى اشىق ايتقىم كەلەدى. بالانى مەكتەپكە جىبەرمەي «جاھيل» ەتۋ، ياعني قاراڭعى نادان ەتۋ - ەڭ ۇلكەن كۇنا.

ال مەكتەپتە «باسقا ورامال تارتۋعا» كەلسەك، ول پالەندەي باستى ماسەلە ەمەس. ول ەكىنشى ماسەلە. اۋەلى ءىلىم الماعان ۇرپاقتان كۇنى ەرتەڭ «جاھيل»، قاراڭعى قوعام شىعادى. ءبىز وسىنى مىقتاپ ءتۇسىنىپ الۋىمىز قاجەت.

Abai.kz