(اڭگىمە)

توركىنى جاقىن قىز دامىل تاپپايدى. ءوزىڭ تۇراتىن قالانىڭ تاپ ىرگەسىندەگى دەمالىس ۇيىنە تىنىعۋ سوعان ۇقسايدى ەكەن. قانشاما الاڭسىز بولامىن دەگەنىمەن بولا المايسىڭ، ەكى كۇننىڭ بىرىندە سارى پورتفەلدى سالاقتاتىپ، قالا قايداسىڭ دەپ، تارتىپ بارا جاتقانىڭ.

سەنبىنىڭ كەشىندە ۇيگە كەتىپ، مۇندا بۇگىن ورالسام، بيللياردشى دوستارىم ۇياسىن ايۋ تالقانداپ كەتكەن اراداي گۋ-گۋ ەتەدى.

— ويباي، وسىندا تىنىعۋعا جالعىز قولدى بىرەۋ كەلىپتى، بيللياردتى عاجاپ وينايدى! ۇتپاعان ادامى قالعان جوق...

جاي عانا مىقتى بيللياردشى كەلىپتى دەسە، مەن ارينە، تاڭىرقاماس ەدىم. ال مىناۋ ءوزى جالعىز قولدى، ءوزى مىقتى بيللياردشى. جالعىز اياقتى كەرەمەت جۇيرىك بىرەۋ كەلىپتى دەگەن سەكىلدى قۇلاققا سوكەتتىلەۋ ەستىلەدى. كىم ەكەن دەپ، كورىپ - بىلگەنشە ىنتىق بولدىم.

سويتسەم، جۇرتتىڭ ورەكپىپ، اڭگىمە ەتىپ جۇرگەندەرى ءوزىم جاقسى تانيتىن، اعارتۋ مەكەمەسىنىڭ بىرىندە ءۇپ - ۇلكەن قىزمەت اتقاراتىن بيازى اسەم جىگىت حالەل بولىپ شىقتى. Meن، بىراق، ونىڭ بيللياردشى ەكەنىن بىلمەيتىن ەم.

امانداسىپ بولىسىمەن:

— اۋ حالەل، سەنى جۇرت كەرەمەت بيللياردشى دەيدى عوي؟ سونداي دا ونەرىڭ بار ما؟ مۇنداعى ويىنشىلاردى جايپاپ سالعان كورىنەسىڭ؟ — دەدىم.

وزىنەن شاشى بۇرىن قارتايعان بۋىرىل باس حالەل سىپايى عانا كۇلىمسىرەپ:

— ە، بىزدىكى دەگەن جاي ەرمەك قوي، — دەيدى.

— ەرمەگىڭ مىناداي بولعاندا، ەرمەك ەمەسىڭ قانداي؟ مۇمكىن ەكەۋمىز ويناپ تا جىبەرەرمىز؟

— ەركىڭ ءبىلسىن.

مىنە، ءبىز بيلليارد وينايتىن بولمەدەمىز. وسىندا ءتاۋىر ەكى ويىنشى بولسا، ءبىرىمىز دەپ جۇرگەننىڭ ءوزىمىن. حالەلمەن كۇش سىناسىپ كورۋگە ىنتالى - اقپىن. بىراق جالعىز قولدى ادام بيللياردتى سونشالىق عاجاپ وينايدى دەگەنگە ىشتەي سەنە دە قويمايتىن ءتارىزدىمىن.

حالەلدىڭ وڭ قولى يىق تۇپتەن جوق، بارى تەك سول قول. ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىسپەن ول ەسەپتى سولاي ايىرىسقان. سوعىسقا ءبىر قولىن ساداقا ەتىپ بەرگەن دە، شىبىن جانىن امان الىپ قالعان.

حالەل كي تاڭداپ الىپ جاتىر. جۇزىنەن ۇتام با، ۇتىلام با دەپ تولقىعاندىق بايقالادى. اۋەلى كيدى سالماقتاپ كورىپ، سوسىن سىعالاپ تۇزۋلىگىن بايقايدى. جالعىز قولدىڭ قيمىلى ەركىندە، ەپتى - اق.

قىرىقتى مول ەڭسەرگەن حالەلدىڭ جالپى تۇلعاسى سپورتشىلارداي جيناقى. كەڭسە قىزمەتىندەگى بۇل قۇرالپىلاس ادامداردىڭ تالايى جىگىت كەزدەگى سىمباتتارىنان ماڭگى باقي ايرىلىپ قالىپ، قيقى-جيقى بولا باستايدى عوي: تەڭكيگەن بوكسە، سالپيعaن قارىن جاماپ الادى، موينىنىڭ تەرىسى قاتپارلانىپ، قالىڭداي تۇسەدى. ال حالەل وسىنىڭ بارىنەن دە ادا. جاراۋ اتتاي قاشان كورسەڭ دە سەرگەك، سامداعاي. سوعان وراي ول كيىمدى دە قاتىپ كيىنەدى: قاشان كورسەڭ دە اپپاق اق جەيدە، گالستۋك، كوستيۋمى ماگازيننەن قازىر عانا الىپ كيگەن ءتارىزدى، ءالى ءبىر دە ءبىر قىرى سىنباعان، شاڭ - توزاڭ قونىپ ۇلگەرمەگەن. Meن ويىننىڭ ادەيى قيىنداۋ ءتۇرىن اتاپ:

- پيراميدا وينايمىز با؟ — دەيمىن.

حالەلگە ءبارىبىر.

— بولسىن.

Oيناپ كەلىپ جىبەردىك.

كىم ۇتتى، كىم ۇتىلدى، اڭگىمەنىڭ ماقساتى ءتىپتى دە ول ەمەس. ال ەگەر وقۋشى قاجەت ەتسە، ونى دا ايتىپ بەرەيىن: بىردە حالەل ۇتتى، بىردە مەن ۇتتىم. جالعىز قولدى بولسا دا شىنىن ايتۋ كەرەك: حالەل بيللياردتى كوپ جۇرتتان جاقسى وينايدى ەكەن. ويىنشىلىق مادەنيەتى دە، سەزىمتالدىلىعى دا كۇشتى. ءبىر قولدىڭ جوقتىعى وعان ءتىپتى كەمدىك ەتپەيتىن ءتارىزدى، شاردى كەز - كەلگەن جاعدايدان سوعادى. قاتىرىپ ءدال سوعادى، قاپى جىبەرمەيدى. ساقا بيللياردتىڭ ەرنەۋىنە جاقىن تۇرسا، كيدىڭ ءۇشىن جاعاعا سۇيەپ قويىپ، پەرىپ كەلىپ قالادى. ساقا ەرنەۋدەن الىس جاتسا، ەكىنشى شولاق يىعىن بۇلت ەتكىزىپ العا توسادى دا، كيدى ەندى شايقاماستاي ەتىپ سوعان تىرەيدى. جاپىراق كەمتار يىققا ء"ىم، ىزدەگەنىم سەن" دەگەندەي جابىسا كەتەدى. سوققىنىڭ سالماعى، تۇزۋلىگى ەكى قولداپ سوققاننان ءبىر كەم ەمەس.

حالەلدىڭ ويىنشىلىعىنا قاراپ تۇرعان جۇرت تا ريزا بولدى، مەن دە ريزا بولدىم. (تەڭ تۇسپەي، ويسىراپ ۇتىلسام، ريزا بولا قويار ما ەدىم؟! )

ويىن بىتكەن. حالەل ەكەۋمىز سىرتتا سەيىلدەپ ءجۇرمىز. مەنىڭ اڭگىمەم حالەلدىڭ ويىنشىلىعى جايلى.

- جالعىز قولىمەن بيللياردشى بولام دەگەن وي مەندە و باستا جوق ەدى عوي. بۇعان ءبىر قىزىق جاعداي سەبەپ بولدى، — دەدى حالەل.

ول قانداي قىزىق جاعداي؟

- كوكەيدەگى ءارحيۆىن جايىپ سالا بەرمەيتىن حالەل جاي ءبىر ەگەس سەبەپ بولدى دەپ، اۋەلى ونشا شەشىلمەدى. مەن قادالىپ بولماعان سوڭ مىنا اڭگىمەنى ايتتى:

- سوعىستان ءتورتىنشى جىلدىڭ كوكتەمىندە ورالدىم. ءبىر قول بولسىن، بولماسىن، جوق. اۋدان ورتالىعىنداعى ۇيگە كەلدىم. ەندى مەنىڭ اسكەرگە قاجەتىم جوق تا، اسكەردىڭ ماعان قاجەتى جوق. كوڭىلىم قالاعان ءبىر قىزمەتكە ورنالاسىپ، جۇرت قارالى جان باعىپ، كۇنەلتۋىم كەرەك.

سوعىسقا الماتى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنىڭ ءبىر كۋرسىن ءبىتىرىپ، ەكىنشى كۋرسىن وقي باستاعاندا كەتكەن ەدىم. ۇزىلگەن وقۋدى جالعاي جاتار كەز ەمەس قازىر. كەيىن سوعىس بىتكەن سوڭ كورە جاتارمىن، ازىرشە رەتى كەلسە ءبىر مەكتەپكە مۇعالىم بولايىن دەدىم.

اسان دەيتىن جىگىت ورتا مەكتەپتە مەنىمەن بىرگە وقىعان. (ول كەزدە، ارينە، بالا), ەكەۋمىز ءتاۋىر جولداس بولاتىنبىز، بىرگە ءجۇرىپ، بىرگە تۇراتىنبىز. توعىزىنشىنى ءبىتىرىپ، مەن قالاعا وقۋعا كەتتىم. اسان ونىنشى ءبىتىردى، سوسىن اۋپارتكومعا قىزمەتكە تۇردى. ونىڭ ءبىر اعاسى اۋپارتكومدا ورىنباسار، جانە ءبىر اعاسى كولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى بولاتىن. تۇقىم - تۇقيانىمەن پىسىق، ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءتاسىلىن كۇندىك جەردەن بولجايتىن ىسقاياق ەپتى جاندار ەدى. سول اسان وسى كەزدە اۋداندىق وقۋ بولىمىندە مەڭگەرۋشى ەكەن. الگىندەي ەپتىلىگىنىڭ ارقاسى بولۋى كەرەك، اسكەرگە الىنباعان. ءبىز ساز كەشىپ، سولدات بولىپ جۇرگەندە، مىنەكەي، ءبىر مەكەمەنىڭ توبەسىنە قوديىپ شىققان دا العان.

سول اسانعا كەلدىم، جاعدايىمدى ايتتىم.

ول كەزدە مۇعالىمنىڭ دە، باسقا دا قىزمەتكەرلەردىڭ دە جەتىسپەيتىن ۋاقىتى. اسان مەنى قۋانىپ قارسى الدى. ەكى سوزگە كەلمەستەن ورتا مەكتەپكە ادەبيەتتەن ساباق بەرۋگە قولىما بۇيرىق جازىپ بەردى.

وسىنداعى ورتا مەكتەپتە بىزبەن بىرگە عايشا اتتى قىز وقىعان ەدى. بايقاعان بولارسىڭ، بۋداننىڭ كوبى سۇلۋ كەلەدى عوي. عايشانىڭ اكەسى قازاق تا، شەشەسى تاتار - تۇعىن، ەكەۋىنىڭ ورتاسىنان كيىكتىڭ لاعىنداي بوپ، مولدىرەپ تۇسكەن دە قالعان. وي، سۇلۋدىڭ سۇلۋى ەدى – ay! ورتا بويلى تولىقشا، دەنە دەگەنىن اپپاق، كوز دەگەنىڭ بوتانىڭ كوزىندەي. اۋدانداعى سىلقىم جاس بوزبالالار كوشەگە شىقسا، عايشانىڭ جولىن بوگەپ، جۇرگىزبەيتىن. ينستيتۋت ءبىتىرىپ كەلگەن جاس جىگىت مۇعالىمدەر ساباق وقىتىپ تۇرىپ، عايشادان كەزدەرىن الا المايتىن. سۇلۋلىق، ادەمىلىك تۋراسىندا ءسوز بولعاندا، عايشانى مىسالعا الاتىن. ءبىز، عايشامەن بىرگە وقيتىن ەر بالالار، ودان اۋلاق ءجۇرىپ، ول ءۇشىن بىرىمىزبەن ءبىرىمىز قىرىق پىشاقپىز. عايشانى بىرىمىزدەن ءبىرىمىز قىزعانامىز.

سول عايشا سۇلۋ ول - داعى وسى كۇنى ورتا مەكتەپتە مۇعالىم ەكەن. تاعدىر مەنى ونىمەن تاعى اكەلىپ توقايلاستىردى — قىزمەتتەس ەتتى. عايشا ءالى كۇيەۋگە تيمەگەن، ناعىز كەمەلىنە كەلىپ، تولعان شاعى. بۇرىن، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزدە، ارا قاتىناسىمىز ءتاپ-ءتاۋىر جىلى بولاتىن. سۇيەم، كۇيەم دەگەن سوزدەر، ارينە، ايتىلعان جوق - تى، بىراق كوزقاراسىمىزدان ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز ءىش تارتقاندىق سەزىلىپ، بايقالىپ تۇراتىن.

عايشا جالپى، مىنەزدى، ونەرلى دە قىز ەدى. كوركەمونەر ۇيىرمەسىنە قاتىسىپ، ءان ايتاتىن، بي بيلەيتىن. تاماشا قازاقشا اندەردى تامىلجىتىپ ايتقاندا، تىڭداۋشى جۇرت جىبەرمەي، قول سوعىپ، تۇرىپ الاتىن.

سوعىستىڭ الدى، ەل اراسىندا ويىن - ساۋىق مولايعان كەز ەدى عوي. قازىر ەندى ونىڭ ءبىرى دە جوق تىم - تىرىس. وقتا - تەكتە aنa ءۇي، مىنا ۇيگە سۋماڭ ەتىپ قارا قاعاز كەلىپ قالادى، سوندا عانا توبەلەرىنە جاي تۇسكەندەي شۇرقان بولىپ جاتادى.

دەگەنمەن جاستار جۇرگەن جەر ءۇن-ءتۇنسىز بولسىن با؟ مۇعالىمدەر ءتوس - بايلاۋ دەيتىن ادەت تاۋىپ الىپتى. قازىرگىدەي قىستىگۇنى، كولحوزداعى قاربالاس جۇمىس تىنشىپ، سايابىر بولعان كەزدە، كەيدە ءبىر جەتى، كەيدە ەكى جەتىدە ءبىر ۇيگە جينالىپ، كوڭىلدەرىن سولاي كوتەرەدى ەكەن. كەش ابدەن تارار كەزدە سول كۇنگى سويىلعان مالدىڭ پىسكەن ءتوسىن لايىق كورگەن تاعى ءبىر ادامعا بايلاپ جىبەرەدى. بۇل وعان: كەلەسى تاماشانى سەن جاسايسىڭ دەگەن ءسوز. ءوستىپ، كەزەك قۋالاپ كەتە بارادى. بۇكىل قىسقى ءارى ەرمەك، ءارى كوڭىل كوتەرۋ.

ءتوس بايلاۋدىڭ بەلسەندى ءبىر مۇشەسى مەنىڭ اسان دوسىم ەكەن. ەندى مىنە مەن دە قاتىساتىن بولدىم. ءبارى دەرلىك ءوزىمىزدىڭ اۋىلدىڭ جىگىت - قىزدارى، جاتسىناتىن ورتا ەمەس.

ءتوس بايلاۋدىڭ جانە ءبىر مۇشەسى عايشا. بويجەتكەن عايشا سۇلۋ. بايقاسام، اسان عايشانىڭ سوڭىنا وڭمەڭدەپ ءتۇسىپ العان. عايشا وعان ونشا كوپ يلىكپەيتىن، بويىن تىك ۇستايتىن ءتارىزدى. اساننان گورى ماعان دەگەن ءىلتيپاتى مولداۋ، مەنىمەنەن ءۇيىر-ءشۇيىر تەز سويلەسە كەتەدى، مەنى كورىپ، ءجۇزى جايناپ سالا بەرەدى.

بىراق جالپى توپ ءۇشىن اساننىڭ سالماعى مەنەن گورى اۋىرلاۋ، ويتكەنى ول ءبارىمىزدىڭ باستىعىمىز. سوندىقتان بەدەلدىلەۋ. ساۋىق كەشتە اسانعا ورىن توردەن ۇسىنىلادى، العاش قۇيىلعان ريۋمكا ونىڭ الدىنا قويىلادى. ادەيى باسشىلىققا، توردە وتىرۋعا جاراتىلعانداي اسان ءوزىن كەرەمەت ماڭعاز ۇستايدى، ءسوزدى الدە كىمدەرگە ەلىكتەپ ويلاپ، كەسەك ەتىپ سويلەۋگە تىرىسىپ تۇرادى.

سوعىس اراق شاراپتى دا قۇرتىپ جىبەرگەن، وڭايلىقپەن تابىلمايدى. دۇكەنگە اعاش بوشكەمەن، زۋبروۆكا دەگەن سارعىش اششى اراق اكەلىنەدى. ىشەتىنىمىز سول جانە قولدان اشىتقان قويمالجىڭ قانت سىرا.

الگى زۋبروۆكا اقشاعا جانە ساتىلمايدى، استىققا، كارتوپقا ساتىلادى.

ساۋىق كەشكە جينالاتىنداردىڭ كوپشىلىگى جاستار بولعاندىقتان ويىن-ساۋىق جاعى مول بولادى. جارتىباي دەيتىن قىلي كوز گارمونشىمىز بار. قىزا كەلە بۇكىل دەنەسىمەن بۇلعاڭداپ، ءوزى دە گارمون بولىپ كەتەدى. ماڭداي الدى ءبيشىمىز عايشا، اسىرەسە، جەكە ءبيدى ودان مىقتى بيلەيتىن ادام جوق. اياقتى تارس-تارس تەۋىپ بيلەگەندە، تاقتاي ەدەندى وپىرىپ، تەسىپ جىبەرە جازدايدى. كويلەگىنىڭ قىسقالاۋ ەتەگىنەن اپپاق اق سانى جارق-جارق ەتىپ كورىنىپ، تىپ-تىعىز تولىق كەۋدەسى دىردەك قاعىپ، ەكى بەتى الاۋلاپ ەلىرىپ بيلەگەندە سول ءۇيدىڭ بار شاڭىن اسپانعا شىعارادى.

ەكەۋ بولىپ بيلەيتىندەر ءتىپتى از. اسان بيلەيدى. ول بيگە امەندە عايشانى شاقىرادى. مەن بيدەن ماقۇرىممىن. اساننىڭ عايشانى قۇشاعىنا قىسىپ، تاقالىپ الىپ، شىر كوبەلەك اينالىپ الىپ بيلەگەنىنە ءىشىم قىز-قىز قاينايدى. وسىعان دەيىن ۇيرەنبەگەنىمدى ءوزىمنىڭ ەڭ زور كەمشىلىگىم دەپ سانايمىن.

«ەرىنبەگەن ەتىكشى، ۇيالماعان ولەڭشى بولادى» دەيدى قازاق. اسان باياعىدا، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە، بي كورسە، ءبىلسىن-بىلمەسىن، قويىپ كەتەتىن. ءبيشى قىزداردىڭ سوڭىنان قالمايتىن ۇيرەت دەپ. انە، سونىڭ پايداسىن كورىپ ءجۇر وسى كۇنى. مەن بولسام اسانداي ەمەس، بۇيىعىمىن، كوڭىلىم قالاپ تۇرعان نارسەنىڭ وزىنە اياعىمدى تارتىنىپ ازەر باسام. ءسويتىپ، جۇرتتان كەيىن قالىپ قويعانىمدى سوڭىرا ءبىر-اق ءبىلىپ، وكىنىپ جۇرەم.

* * *

ءتوس بايلاۋدىڭ كەزەگى ءبىر كۇنى اسانعا كەلدى. شاقىردى ءبارىمىزدى: قوي سويعان، جاقسىلاپ دايىندالعان. اۋىل قوناعىنىڭ سىرىن ءوزىڭ بىلەسىڭ — لاق ەتىپ بىردەن كەلە قالمايدى ءبارى. ۇزدىك-سوزدىق بوپ، ءۇي يەسىن ءبىراز توستىرىپ جينالۋدى وزدەرىنە دارەجە كورەدى. شاقىرىلعان قوناقتار جارىم-جارتىلاپ قانا جينالعان كەز.

— كەل، شاحمات ويناي تۇرايىق — دەدى اسان ماعان.

ەكەۋمىز شاحمات ويناۋعا كىرىستىك.

سوعىسقا دەيىن مەكتەپتە شاحمات ۇيىرمەسى بولعان. وعان اسان دا، مەن دە قاتىساتىنبىز. ءتاۋىر ويىنشىلاردىڭ قاتارىندا ەكەۋمىز دە بارمىز. ودان بەرى ارادا ەكى-ءۇش جىلداي ۋاقىت ءوتىپ كەتتى...

ءبىزدىڭ شاحمات ويناعانىمىزدى تاماشالاپ، قاراپ تۇرعانداردىڭ اراسىندا عايشا دا بار. ول ماعان بولىسىپ، انانى الاي ءجۇر دەپ، كەڭەس بەرىپ قويادى. مەنىڭ ۇتۋىمدى قالايتىنى كومەيىنەن بەلگىلى.

اسانعا بۇل ۇنامايدى، ايتپاي جايىڭا تۇر دەگەندەي بولىپ، ول عايشاعا سىزدانىپ قاراپ قويادى. عايشا بىراق تىڭدامايدى، مەن ۇتسام قولىن شاپالاقتاپ قۋانادى. اساندى ءبىر ءتۇرلى كەلەكە ەتكەندەي بولادى.

مەن اسانعا ءبىر رەت مات قويايىن. ەكى رەت مات قويايىن. مىنە، ەندى ەرەگىسىپ، ەكەۋمىز ءۇشىنشى رەت ويناپ وتىرمىز. ىزا بولعانى سونشا، اساندا سۇر قالماعان، ەكى بەتىنىڭ ءجۇنى ءۇرپيىپ، قاباعىن قارس ءتۇيىپ العان. بىرەسە استىڭعى ەرنىن، بىرەسە ۇستىڭگى ەرىنىن قىمقىرىپ تىستەلەي بەرەدى.

ماسقارا بولعاندا مەن ونى ءۇشىنشى رەت ۇتايىن.

ءدال وسى كەزدە اسان كۇتپەگەن وقىس مىنەز كورسەتتى. شاحمات تاقتاسىن ۇستىندەگى فيگۋرالارىمەن قوسا الدىنان سىرىپ تاستاپ، ۇشىپ تۇرەگەلدى. سۇق قولىن مەنىڭ كەۋدەمە قاداپ تۇرىپ:

— مەن سەنىمەن بيللياردتا كەزدەسەم! — دەدى. سونى ايتتى دا، ول كىسى ولتىرگەن ادامداي قاپ-قارا بوپ، سىرتقا شىعىپ كەتتى.

مەن وتىرعان كۇيىمشە قالدىم. اساننان مۇنداي مىنەز شىعادى دەپ، ءتىپتى دە كۇتكەن جوق ەدىم.

باسقا مۇعالىمدەر دە ءبىر ءسات جىم-جىرت بولدى، كەمتارسىڭ دەپ، قور ساناپ ايتقانى-اۋ؟ "سەن ەندى مۇگەدەك، جارىم-جانسىڭ! نەمەنەگە ءماز بولاسىڭ؟ شاحماتتان ۇتقانىڭمەن ەندى سەنىڭ ومىردە ۇتىلار دا، قاتاردان شىعىپ قالار دا كەزىڭ كوپ! سونى ءبىلىپ قوي" دەپ، مۇگەدەكتىگىمدى بەتىمە باسىپ، قورلاعانى عوي.

اساندى مەن دە باسقالار دا تاپ وسىلاي ۇققان ەدىك، جانە ءدال ۇققان ەدىك. جۇرتتىڭ اۋەلگى ساتتە تىم-تىرىس تىنا قالۋى دا سودان بولاتىن.

قورلانعاندا مەن جامان قورلاندىم. ورنىمنان تۇرىپ، كەتiپ قالايىن دەپ ءبىر ويلادىم دا، كەتپەدىم. ءوزىمدى ءوزىم تەجەپ، شىداپ باقتىم.

جاسى ۇلكەن بىرەۋلەر ىڭعايسىزدىق جاعدايدى جۋىپ-شايعان بولىپ جاتىر:

— وسى بالالار قىزىق، ويىنعا دا سونشا كۇيىپ-پىسەدى.

— قۇرداس ەمەس پە؟ قۇرداس بولعان سوڭ بۇلار اياماي قالجىڭداسادى. ءبىرىنىڭ ءبىرى كوڭىلىنە كەلىپ قالار-اۋ دەمەيدى.

* * *

سوعىستىڭ الدىندا وسىنداعى اۋداندىق كلۋبقا شارى ۇلكەن ادەمى بيلليارد الىپ كەلگەن. سونىڭ باسى-قاسىنان كەتپەي، قىزىعىپ ويناۋشىلاردىڭ ءبىرى مەن ەدىم دە، ءبىرى اسان ەدى. شاحمات سەكىلدى وندا دا، كوبىنە كەپ، تەڭ تۇسەتىنبىز: بىردە اسان ۇتادى، بىردە مەن ۇتام.

سول بيلليارد قازىر دە بار ەكەن. مەن اسكەردەن كەلگەلى بەرى جىگىتتەردىڭ دۋىلداپ ويناپ جاتقانىن بىرنەشە رەت كورگەم. قاستارىنا بارىپ، ءبىر كەزدە ءوزىم دە ءتاۋىر ويناعانىم ەسىمە ءتۇسىپ ءىشىم قىز-قىز قايناپ، قاراپ تا تۇرعام.

ادەمى بيلليارد بۇل كەزدە توزىپ ءبىتىپتى. شارىنىڭ كوبى كەتىلىپ، سىنىپ، قوجىر-قوجىر بولىپتى. كەي شارلار مۇلدەم جوعالعان، ورنىنا باسقا بوتەن شارلار قوسىلعان. ادەمى ءتورت كيى بولۋشى ەدى، بۇل كۇندە ەكى عانا كيدىڭ شولتيعان تامتىعى قالعان.

اساننىڭ الگىندە ايتقان «مەن سەنىمەن بيللياردتا كەزدەسەم» دەگەن ءسوزى وڭەشىمە سۇيەك بولىپ كەپتەلىپ تۇرعان دا قالعان. كۇندىز-ءتۇنى ويلايمىن، تىنىش تابا المايمىن.

سودان بەرى ول دا ءۇنسىز.

كەلىپ، اعات كەتكەن ءبىر اۋىز ءسوزىم ءۇشىن كەشىر دەپ، جۋىپ-شايار ءتۇرى بايقالمايدى.

«مەن سەنىمەن بيللياردتا كەزدەسەم!» جانە نىعارلاپ، سۇق قولىن كەۋدەمە قاداپ تۇرىپ ايتتى–اۋ! انت ەتكەندەي شەگەلەپ، بارشا جۇرتقا ەستىرتىپ، سەرت ەتىپ ايتتى.

ولاي بولسا، نەگە كەزدەسپەسكە؟!

سوعىستان جالعىز قولمەن قايتقانداردىڭ تالايىن مەن بىلەم. سولاردىڭ كەيبىرى ەكى قول اتقاراتىن جۇمىستىڭ كوبىن ىستەيدى: ات ەرتتەپ مىنەدى، اعاش تا جارادى. «كوميتەرن» كولحوزىندا ىسقاق دەيتىن شولاق بار، ول ءتىپتى جالعىز قولمەن كوكپار دا تارتادى. بيلليارد سوندا، سودان قيىن بولىپ پا؟

توپار دەيتىن زاۆكلۋبىمىز بار، كوكساۋ. كوكساۋلىعىنا قاراماستان، اراقتى تابىلسا، شەلەكتەپ ىشەدى. سول توپاردىڭ كوڭىلىن تاپتىم دا كلۋبتىڭ كىلتىن الىپ الدىم. كلۋب ءبىزدىڭ ۇيگە جاپ-جاقىن، كوشەنىڭ ارعى بەتىندە عانا. كۇندە كەشقۇرىم جالعىز ءوزىم كەلەم دە، ەسىك-تەرەزەنى بىتەپ تاستاپ، شامدى جاعىپ، جالعىز قولمەن بيلليارد ويناۋعا جاتتىعام. اۋەلگى كەزدە، شىنىن ايتسام، قيىنداۋ بولدى، ۇيرەنبەگەن ادام كيدى ءبىر قولمەن جوندەپ ۇستاي دا المايدى ەكەن. بارا-بارا توسەلەيىن دەدىم. ەڭ كەم دەگەندە كۇنىنە ەكى ساعات جاتتىعام. ودان دا كوپ ويناپ، ۇنەمى تىك جۇرۋدەن ەكى اياعىم سىرقىراپ، ۇيگە قالجىراپ قاشار كەزدەرىم از بولمايدى. قولىم ەرتەڭىنە كوتەرتپەي قالادى. ونىڭ ۇستىنە كلۋب جانە سۋىق، وت جوندەپ جاعىلمايدى. پالتودان گورى ىڭعايلىراق بولسىن دەپ، ۇستىمە ماقتالى قالىڭ فۋفايكا كيىپ بارام.

سونىمەن قويشى، باس - اياعى ەكى جەتىنىڭ ىشىندە بيللياردتى ءبىر قولمەن ەركىن وينايتىن حالگە جەتتىم.

باياعى سول ءتوس بايلاۋ، قاشان جاز شىعىپ، تارامايىنشا ول توقتامايدى. ءبىر كۇنى ساۋىق كەشىن وتكىزۋ كەزەگى ماعان كەلدى، ياعني ءتوس ماعان بايلاندى. جاقسى. جۇرت قاتارلى مەنىڭ دە ءبىر دۋمان ىستەپ بەرۋگە شامام كەلەدى.

مەن جۇرتتى ادەيى دەمالىس كۇنگە كۇندىزگى ساعات بىردە شاقىردىم. مۇعالىمدەر بىرەۋلەپ، ەكەۋلەپ كەلە باستادى. ولار اسىقپاسا، مەن دە اسىقپايمىن. جاسالىپ دايىن تۇرعان داستارحان ءالى كورىنبەيدى.

جۇرتتىڭ باس-اياعى تۇگەل كەلگەن شاقتا قوناقتارىما اسا سىپايى ۇنمەن:

— سىزدەر كەشىرىڭىزدەر، — دەدىم، — اپام جالعىزگىلىكتى بولىپ، استى ۇلگەرە الماي جاتقان كورىنەدى. قازىر داستارقان جاسالعانشا ودان دا كلۋب جاققا بارىپ ازىراق بيلليارد ويناپ كەلەيىك. انادا اساننىڭ "سەنىمەن بيللياردتا كەزدەسەم" دەگەن سەرتى بار ەدى، ءسوزى جەردە قالماسىن.

— نەسى بار، ويناساق، وينايمىز، — دەپ Acان كۇلىپ، مەنىڭ ءسوزىمدى ويىنعا اينالدىرىپ، ءىلىپ اكەتتى.

اناداعى ۋاقيعادان كەيىن ول مەنىمەن توسىرقاپ ءجوندى سويلەسپەيتىن.

قوناعىمنىڭ ءبارىن ەرتىپ، كلۋبقا كەلدىم. كىلت قالتامدا، اشتىم. بيللياردتى تازالاپ ءسۇرتىپ، تاياقتارىن جوندەپ دايىنداپ قويعام.

اساننىڭ جۇزىندە ءceزىم تۋىپ قالدى.

— ال تاڭداعان كيىڭدى – دەدىم. الدى،

— بۇز.

— سەن بۇز.

ماقۇل. كيدى بيللياردتىڭ ەرنەۋىنەن سۇيەپ تۇرايىن دا، شارلاردىڭ قاق ماڭدايىنان اياماي پەرىپ كەلىپ قالايىن. تىم-تىراقاي بولدى، ءبىر شار بۇرىشتاعى تەسىككە زىپ ەتە قالدى. جانە ءبىرى داياراس بولدى.

اسان مۇنى كۇتپەگەن مەنەن. ەكى كوزى اتىزداي بولدى. داياراستى جانە سالىپ قالدىم.

مەنىڭ ءبىر ۇرىپ، ەكى شار سالۋىم قاراپ تۇرعاندارعا دا عاجاپ اسەر ەتتى. كەيبىرى تاڭىرقاسىپ، كەيبىرى ءماز بولىسىپ جاتىر. اساننىڭ اناداعى ءسوزى مەنىڭ ىشىمدە ءالى كۇنگە شەمەن بولىپ جاتىر دەپ، ولار، مۇمكىن، ويلاماس. دەگەنمەن كوپشىلىكتىڭ تىلەۋى ءبىر دەگەننەن مەن جاققا اۋدى. عايشا باستاپ مەنى ماقتاپ، مەنى قولپاشتاۋشىلار كوبەيىپ كەتتى.

اساننىڭ ەڭسەسى تاعى دا تۇسە باستادى.

ءبىرىنشى ويىندى مەن ۇتتىم. ەكىنشىنى اسان ۇتتى.

Miنe ەندى ءۇشىنشى — ەڭ شەشۋشى ويىندى باستادىق. قازىر كىم ۇتسا، سول ءبارىن ۇتقان بولادى.

مەن ۇتۋىم كەرەك، قالاي دا. ويتكەنى، سوڭىنان اسانعا مىقتاپ تۇرىپ ايتار ءسوزىم بار. سول ءسوز ايتىلمايىنشا تارقامايتىن، كەتپەيتىن شەمەنىم بار ىشىمدە.

ويىن ەكى جاقتان دا اسا ساقتىقپەن شيەلەنىسىپ باستالدى. Meن ءبىر شار سالسام، اسان ءبىر شار سالادى. مەن ەكەۋ، ول ەكەۋ. ۇزەڭگى تالاستىرىپ شاپقان اتتار ءتارىزدىمىز.

سورەگە كىم بۇرىپ جەتەر ەكەن!

مەن جەتەۋ، اسان جەتەۋ! ستول ۇستىندە قالعانى ەكى-اق شار.

جالعىز قولدىڭ اتى جالعىز قول، كەمشىلىگى بولادى ەكەن. انا جاعالاۋدا جاتقان شاردى مىنا جاعالاۋعا سوعامىن دەپ ءمۇلت جىبەرىپ الدىم. شتراف! مەندە ەندى التى-اق شار قالدى.

اساننىڭ ءتۇيىلىپ العان قاباعى اشىلا ءتۇستى. وعان ەندى ءبىر شار سالسا، بولعانى.

مەن ۇتۋ ءۇشىن ەكى شار سالۋىم كەرەك. مىندەت اۋىر.

بىراق، جىگەرىمدى جاسىتپايمىن. قالاي دا ۇتامىن دەپ، ىشىمنەن تىستەنىپ، ەگەسە تۇسەم.

تەسىككە جاقىن جاعالاۋدا ەكى شار جاتىر. سىعىمداپ قاتتى ۇرسا، الدىڭعىسى كەتىپ قالۋى عاجاپ ەمەس. ۇرۋ كەزەك اساندىكى. كيدىڭ ءۇشىن ول تىم ۇزاق بارلاپ، شارلارعا كوز قيىعىمەن ويلانا قارايدى. ۇرار، ۇرماسىن بىلمەيدى.

ۇرۋعا بەل بايلاپ، شۇيىلە ءتۇستى. مەنىڭ جانىم مۇرنىمنىڭ ۇشىنە كەلدى.

ۇردى. ءبىر ادامداي سىعىپ، قاتتى-اق ۇردى. بىراق شار تۇسپەدى. تەسىككە كەپتەلىپ، داياراس بولىپ، تۇرىپ قالدى. ءوزىنىڭ ۇرعان شارى اناداي اشىققا شىعىپ كەتتى.

— قاپ!—دەپ، سانىن ۇرىپ جاتقاندار بار.

داياراستى سالىپ الۋ مەن ءۇشىن وپ-وڭاي. اشىققا شىققان شاردىڭ توبە تۇسىنان الىپ، وڭمەڭدەتە پەرىپ قالىپ ەم، ەكەۋى بىردەي تەسىككە كۇمپ بەرگەنى.

بىردەن سەگىز بولدىم. ۇتتىم!

جۇرت ۋ-شۋ! اسان ەكەۋمىزدىڭ ويىنىمىز تەك ءازىل ءۇشىن ەمەس ەكەنىن ولار مانا-اق ۇققان. بىزبەن بىرگە كۇيزەلىپ، اركىم ىشتەرىنەن ءار قايسىمىزدىڭ تىلەۋىمىزدى تىلەپ تۇرعان. عايشا بالاشا ءماز بولىپ، مەنىڭ كەلىپ بەتىمنەن ءسۇيىپ السىن.

ىشىمدەگى بومبام بۇرق ەتىپ بىردەن جارىلدى. كيدى ستول ۇستىنە لاقتىرىپ تاستاپ، اساننىڭ بەتىنە تىكە قاراپ تۇرىپ:

— وپاسىز! — دەدىم، — نەمەنە، سەن مەنى ءومىر بويى قور بولىپ كەم بولىپ قالادى دەپ ويلاپ پا ەدىڭ! قاتەلەسەسىڭ! ءتورت مۇشەم تۇگەل قىرقىلعان كۇندە دە مەن ساعان كەۋدەمدى باستىرمايمىن! ار-نامىسىمدى تاپتاتپايمىن! بار، وسى تويعانىڭمەن!

— تاعى نە ايتاسىڭ؟

— ايتارىم جوق.

اسان ءلام دەمەدى، كيىندى دە، كەتە باردى. مەن وعان توقتا دەپ ايتقان جوقپىن. مىنە، مەنىڭ جالعىز قولىممەن بيللياردشى بولۋىما وسىنداي ءبىر جاعداي سەبەپ بولعان ەدى دەپ، حالەل ءسوزىن اياقتادى.

Abai.kz