الەمدە اۋەلەگەن اندەر (ەسسە)
ەسسە
قازاقستان جانە قىرعىزستان رەسپۋبليكالارىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ «پاراسات»، قىرعىزستاننىڭ «دانەكەر» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، حالىقارالىق جامبىل جانە شىڭعىس ايتماتوۆ اتىنداعى سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى، دارىندى كومپوزيتور، تانىمال جازۋشى ءھام مۋزىكا زەرتتەۋشىسى يليا جاقانوۆپەن سوناۋ 1990 جىلى تانىسقانبىز. سودان بەرى اعالى-ءىنىلى ادامدارداي ارالاسىپ كەتتىك. سول رۋحاني تۋىستىعىمىزدىڭ ايعاعىنداي، مەن ىلەكەڭنىڭ ەل ىشىنە كەڭ تاراعان اندەرىنىڭ تاريحىن جازدىم. ول جازعاندارىم «داريا شابىت» («ەلوردا» باسپاسى، استانا، 2003 جىل), «اعىل-تەگىل» («اردا» باسپاسى»، الماتى، 2012 جىل) جيناقتارىندا جاريالاندى.
ىلەكەڭنىڭ شىعارماشىلىعىنىڭ قىر-سىرىنا، اندەرىنىڭ تاريحىنا ءۇڭىلىپ جۇرگەندە بايقاعانىم - كومپوزيتوردىڭ كوپتەگەن اندەرى شەت ەلدەرگە دە كەڭ تاراعان ەكەن.ء اسىلى ءان مەن اۋەنگە ءتىل دە، ءسوز دە، شەكارا دا بوگەت ەمەس. جۇرەكتەن شىققان ءان جۇرەكتەرگە جەتىپ، تىڭداۋشىسىن ەلىتىپ، ەلىكتىرىپ، الديلەپ، مۇڭايتىپ، جۇباتىپ، تولقىتىپ، تەربەپ، ىنتىقتىرىپ جۇرە بەرەرى راس.
كومپوزيتور دۇنيەگە اكەلگەن اندەردىڭ ارقايسىسى - ءوز الدىنا تاريح، ءوز الدىنا بولەك حيكايا! جانە كومپوزيتورلاردىڭ كەز كەلگەنى، ءان سالسا، قانە؟! بۇل تۇرعىدان ىلەكەڭدە كەشەگى سال-سەرىلەردىڭ ءداستۇرى بەرىك ساقتالعان! كوپ جاعدايدا اندەرىنىڭ ءسوزىن ءوزى جازادى، ءانىن ءوزى شىعارادى، ءوزى ورىندايدى! ءبىر سوزبەن ايتار بولساق، يليا جاقانوۆ شىعارماشىلىعى باسقا ونەر يەلەرىنە قاراعاندا، قايتالانا بەرمەيتىن وزىندىك قۇبىلىس!
جاقىندا يليا جاقانوۆ سەكسەن جاسقا تولدى. وسىناۋ ەسسسەمدى، اباي KZ سايتى ارقىلى كوپشىلىك وقىرمانعا ۇسىنعاندى ءجون سانادىم.
اۆتور.
قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىندە...
يليا جاقانوۆتىڭ العاشقى ءانى – ء«تۇن ورتاسى بولعاندا» دەپ اتالادى. ءسوزى قاسىم امانجولوۆتىكى.
اتالمىش ءاندى، ورىستىڭ «ودينوكايا گارمون» انىنە قۇلاي بەرىلىپ، سونىمەن تىنىستاپ، قاتتى قىزىعىپ جۇرگەندە جازىپ ەدى. اسىرەسە، ءاننىڭ سوڭعى شۋماعى:
موجەت، رادوست تۆويا نەدالەكو،
دا نە زناەت، ەە لي تى جدەش...
چتو ج تى بروديش ۆسيۋ نوچ ودينوكو،
چتو جە تى دەۆۋشكام سپات نە داەش، - دەپ بىتكەندە تاڭعاجايىپ ءبىر سۋرەت تاڭ-تاماشا قالدىراتىن. وسى ەلەستەن كوز جازعىسى كەلمەي:
سنوۆا زامەرلو ۆسە دو راسسۆەتا،
دۆەر نە سكريپنەت، نە ۆسپىحنەت وگون.
تولكو سلىشنو، نا ۋليتسە گدە-تو،
ودينوكايا بروديت گارمون، - دەپ باستالاتىن ءبىرىنشى شۋماعى ىلەكەڭدى قايتادان «تۇتقىنداپ»، ءتاتتى ءتۇس سەكىلدى تەربەي بەرەتىن.
سول سەزىم، سول ءبىر ليريكالىق تولعانىس اقىرى ءبىر كۇنى، 1956 جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە:
ءتۇن ورتاسى بولعاندا،
وتىرسىڭ جىگىت نەنى ويلاپ.
كىمنىڭ اتىن جازاسىڭ،
قايتا-قايتا شيمايلاپ.
ماحابباتتىڭ بۇلبۇلى،
ءجۇر عوي سەنەن الىستاپ.
ول ەستىمەس ءۇنىڭدى،
شاقىرساڭ دا داۋىستاپ، - دەپ كەلەتىن ءانى دۇنيەگە كەلدى. ونى العاش تىڭداعان جورا-جولداس، قۇربى-قۇرداس، ستۋدەنتتىك ورتا يليانىڭ ءان شىعارعانىن گۋلەتىپ الا جونەلدى. ءتىپتى كەيبىرەۋلەر ونى ۇيرەنىپ تە الدى. بايان سۇيەمەلىمەن سىزىلتقانداردى دا كوردى. ءوز جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلى وزگە جۇرەكتەردىڭ دە پەرنەسىن دىرىلدەتە باستادى. وسى قۇبىلىسقا ەلتىپ جۇرگەندە «سالتانات»، وعان ىلەسە «ساعىنىش»، «اق قايىڭ» اندەرى دۇنيەگە كەلدى.
بۇل ءۇش ءان بىردەن راديوعا قابىلداندى. كومپوزيتورلاردىڭ ورتاسىنا ەندى دە كەتتى. بۇل 1958 جىلدىڭ كوكتەمى.
سول جىلداردا الماتىنىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ، شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىنىڭ قازاق جاستارى وقيتىن-دى.
سول جاستار جازعى كانيكۋلدا شىڭجاڭعا قايتقاندا ءبىراز قازاق اندەرىنىڭ قاتارىندا يليا جاقانوۆتىڭ «سالتانات»، «ساعىنىش»، «اق قايىڭ» اندەرىن الىپ بارىپتى. بۇل وقيعانى ىلەكەڭ، سول جاستاردىڭ ءبىرى – بۇگىنگى كورنەكتى جازۋشى قابدەش جۇمادىلوۆتەن ەستىپ، ءبىلدى. سودان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن كومپوزيتوردىڭ ءار جىلداردا جازعان اندەرى ءتۇپ-تۇگەل، قاز-قالپىندا شىڭجاڭ قازاقتارىنا ەمىن-ەركىن جەتە بەرگەن. مۇنى 1993 جىلدىڭ اقپان ايىندا كومپوزيتور ۇرىمشىگە بارعانىندا انىق بايقادى. ونداعى ايتۋلى انشىلەر حاميت ىسقاق پەن ءرافيلادان باستاپ، قاراپايىم جۇرت كەز-كەلگەن جەردە، كەزدەسۋلەر مەن جيىنداردا، وتىرىستاردا بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ايتىپ، تاڭعالدىردى.
حاميت «دانياردىڭ ءانى»، «اسەل» اندەرىمەن، ءرافيلا «ەدىل-جايىقپەن» ءبىراز شەت ەلدەرگە بەلگىلى بوپتى.
اسەت نايمانباەۆتىڭ بەلگىسىز «ارداعىن» بىلەتىن ايتۋلى اقىن راحمەتوللا اپشەنىڭ ۇيىنە كەلگەنىندە اقجارقىن مىنەزدى جەڭگەي: «وزىنەن بۇرىن ءانى جەتكەن ءىنىمدى ماڭدايىنان ءبىر ءسۇيىپ الايىنشى» دەپ ەمىرەنگەنى بار.
ۇرىمشىدە بولعان جيىرماشاقتى كۇن ىشىندە شىڭجاڭدىق اعايىنداردان ءوز ءانىن ءتۇپ-تۇگەل ەستىپ، تىڭداپ، پەشەنەسىنىڭ جازىلا، جارقىراي تۇسكەنى، ءاي، ەشقاشان ۇمىتىلا قويماس، تەگى.
اقىن راحمەتوللا اپشەنىڭ:
ء«بىز موسكۆا، الماتى راديوسىن ترانزيستوردان تىڭداپ جۇرەمىز. ءسىزدىڭ «جايلاۋكول كەشتەرىڭىز»، «پودموسكوۆنىە ۆەچەرا» ءانى سەكىلدى ءبىر نازىك ليريكا، دەگەن ءسوزى دە ەسىندە.
يليا جاقانوۆ اندەرىنىڭ شەت ەل جۇرتشىلىعىنا شىعۋى وسىلايشا باستالىپ ەدى.
«البەتتە، ءوزىمىزدىڭ ءان!..»
1993 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا موڭعوليانىڭ بايان-ولگەي ايماعىندا بولدى. مۇندا ءال-فارابي اتىنداعى مەملەكەتتىك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى تۇرسىنبەك كاكىشەۆ باسقارعان فولكلورلىق ەكسپەديتسيانىڭ قۇرامىندا كەلدى.
بۇل ايماقتا اباق كەرەيلەر عانا تۇرادى. جالپى سانى ءۇش ءجۇز مىڭداي ەكەن. سوڭعى جىلداردا ونىڭ ءبىرازى قازاقستانعا قونىس اۋدارىپتى.
بۇل جەردە يليا جاقانوۆ ءان زەرتتەدى. ءوز اندەرى بۇل ايماققا 1958 جىلدان بەرى قاراي ءار كەز جەتىپ جاتاتىن كورىنەدى. ىلەكەڭنىڭ «ەدىل-جايىق»، «اسەل»، «اسىلىم»، «تولاعاي»، «ارقانىڭ ارۋى»، «سالتانات»، «اق قايىڭ»، «جايلاۋكول كەشتەرى»، «دانياردىڭ ءانى»، «اعادى ەرتىس»، «الماتى كەشىندە»، تاعى باسقا دا اندەرىن ايماقتىڭ بەلگىلى انشىلەرى ەمىن-ەركىن شىرقايدى ەكەن.
كومپوزيتور الماتىعا قايتار ساپارىندا سول اندەرىنىڭ ءبىرازىن، الپىس مينۋتتىق كونتسەرتىن پلەنكاعا جازىپ الدى. بايان-ولگەيلىك اعايىندار: «البەتتە، ءسىزدىڭ ءان - ءوزىمىزدىڭ ءان» دەپ ءسۇيىنىشتى سوزدەر ايتتى.
رومانتيكالىق اريا
1963 جىلدىڭ قازان ايىنىڭ 10 جۇلدىزى. سول كۇنى موسكۆا راديوسى، تاڭەرتەڭگىلىك حابارىندا: «يزۆەستنىي كيرگيزسكي پيساتەل چينگيز ايتماتوۆ ستال لاۋرەاتوم لەنينسكوي پرەمي» دەپ قۋانىشتى جاڭالىقپەن ەلەڭ ەتكىزدى.
ىلەكەڭ قازاق تەلەۆيزياسىندا، جاستار رەداكتسياسىندا قىزمەت ىستەيتىن. جۇمىسقا كەلدى. تەلەۆيزيادا گۋ-گۋ اڭگىمە. ايتماتوۆ جونىندە جينالىس بولا قالدى. قازاق قسر تەلەديدارى مەن راديو جونىندەگى كوميتەتتىڭ توراعاسى كەنجەبولات شالاباەۆ (راسۋل عامزاتوۆتىڭ «مەنىڭ داعىستانىم» كىتابىن اۋدارعان وتە ءبىلىمدى، بىلىكتى، ورەسى زور، اسا مادەنيەتتى، وتكىر دە جىگەرلى، ءارى جايساڭ مىنەزدى، كوركەم جان. ت.ءا. ):
- ايتماتوۆ لاۋرەات اتاندى. ءبىزدىڭ مۇقاڭنىڭ، ءيا، اۋەزوۆتىڭ تىلەگى ورىندالدى. قىرعىز جازۋشىلارى ايتماتوۆتى جازۋشى دەپ سانامايدى. تۇككە كەرەگى جوق پەندەشىلىك، ول. وسەتىن، وركەندەيتىن ەل ويتپەيدى. ءسوزدىڭ قىسقاسى – مەن موسكۆامەن بايلانىستىم، بۇگىن ايتماتوۆ ءوزىنىڭ فرۋنزەسىنە كەلەدى. ال، ءبىز ونى قىرعىزدارمەن سويلەستىرمەي، الماتىعا الىپ كەلۋىمىز كەرەك، ءدال ەرتەڭ – 11 قازان كۇنى، تەلەۆيزيا ستۋدياسىندا قازاقتىڭ ونەر يەلەرى قاتىسقان ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىن وتكىزۋىمىز كەرەك. ال، ىسكە ءسات، كىرىسىڭىزدەر، - دەدى.
ەرتەڭىندە، قازان ايىنىڭ 12 جۇلدىزى كۇنى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى وتە قىزىقتى ءوتتى. ءماسليحاتتى، موسكۆادا م.گوركي اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتىندا ايتماتوۆپەن بىرگە وقىعان اقىن جاپپار ومىربەكوۆ جۇرگىزىپ وتىردى.
وسى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا يليا جاقانوۆتىڭ، سونىڭ الدىندا عانا جازعان جاڭا تۋىندىسى – «دانياردىڭ ءانى» ايتىلدى. ونى ورىنداعان، كونسەرۆاتوريا ستۋدەنتى، تاماشا تەنور مادەش نيازبەكوۆ. سۇيەمەلدەگەن پيانيست سەمەن بەنەديكتوۆيچ كوگان. ىلەكەڭ ءان ورىندالىپ بولعان سوڭ، ءان نوتاسىن شىڭعىس ايتماتوۆقا سىيلادى.
سول جىلى، كوپ ۇزاماي بۇل ءان قىرعىز راديوسىندا قىرعىز ءانشىسى سالماربەك شەراليەۆتىڭ ورىنداۋىندا بەرىلە باستادى.
«اڭساعان مەنىڭ ءانىمسىڭ» سپەكتاكلىندە دانياردىڭ ءرولىن ويناعان ارسەن ەسىمدى اكتەر دە جان تەبىرەنتە ايتقانى سونداي، قىرعىزدار كەلە-كەلە ونى «دانياردىڭ ارياسى» دەپ تە اتايتىن بولدى.
ءبىر جولى قىرعىزدىڭ اسقاق ءۇندى تەنورى توقتانالى سەيداليەۆ «دانياردىڭ ءانىن» موسكۆا تەلەۆيزياسىنان شىرقادى. (ت.سەيداليەۆ الماتى كونسەرۆاتورياسىن بىتىرگەن، پروفەسسور بەكەن جىلىسباەۆتىڭ شاكىرتى. كەيىننەن كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتيسى اتاعىن الدى. ت.ءا.)
ايتماتوۆ وزبەكستانعا بارعان ءبىر ساپارىندا «دانياردىڭ ءانىن» ناۆوي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ءبىر تالانتتى ءانشىسى، قاراقالپاق جىگىتىنە ءوز قولىمەن بەرىپتى.
1964 جىلى جاز ايىندا، الماتىدا ءوتىپ جاتقان وزبەكستاننىڭ مادەنيەت كۇندەرىنىڭ قورىتىندى كونتسەرتىندە، جۇما ەسىمدى قاراقالپاق جىگىتى «دانياردىڭ ءانىن» وزبەكستاننىڭ مەملەكەتتىك سيمفونيالىق وركەسترىنىڭ سۇيەمەلىمەن ورىنداپ، قازاقستان جۇرتشىلىعىن تاڭ-تاماشا قالدىردى. (وزبەكتەر ءوز باعدارلاماسىندا ونى: ي. جاكانوۆ. «مەنىڭ ءجاميلاشىم» دەپ جازىپتى. ت.ءا.)
ءان بىرتە-بىرتە جاي ورىندالىپ، ينتەر وركەستردىڭ رەپەرتۋارىنا وتكەن. وركەستر ديريجەرى فارۋح سادىقوۆ: «يليا اعا، ءسىزدىڭ بۇل ارياڭىز وزبەكتىڭ تەنورلارى مەن باريتوندارىنىڭ باعىن اشتى. ولار بۇل اريانى ءبىر-بىرىنەن قىزعانىپ، تالاسىپ ورىنداپ وزدەرىنىڭ اتاعىن شىعاردى. ناعىز بەلكانتو شەبەرلەرى اۋەلەتەتىن سۇيەگى ءىرى، اۋەزى، قۇشتار سەزىمى وتتاي ىستىق، ءيا، ايتماتوۆتىڭ ءوزى ايتقانداي «رومانتيكالىق» اريا! كومپوزيتور ەۆگەني گريگورەۆيچ برۋسيلوۆسكي بۇل ءاندى «اريا» دەپتى دەگەن ءسوزدى قازاق ديريجەرلەرىنەن ەستىدىم» - دەدى، 1998 جىلى كۇزدە شىمكەنتتە، ءشامشى قالداياقوۆ اتىنداعى ءان كونكۋرسىنە جيۋري مۇشەسى بوپ كەلىپ، تانىسىپ، ەمىن-ەركىن اڭگىمەلەسىپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ سەيىل قۇرىپ جۇرگەنىندە.
«بۇل اريا يتالياندىق وپەرادان با؟»
1984 جىل. قازان ايىنىڭ 17 جۇلدىزى. وپەرا ءانشىسى قانات قۇلىمجانوۆتىڭ شىعارماشىلىق پورترەتىن جازۋ ماقساتىمەن ىلەكەڭ اڭگىمە-دۇكەن قۇردى.
قاناتتىڭ ءۇنى سونداي جارقىن، اسا قۋاتتى بيىك تەنور. ء«بىرجان-سارا» وپەراسىندا ەستاي پارتياسىن وتە ءساتتى ويناعان سەرى كوڭىلدى، العىر، الىمدى ءانشى.
سول كۇنى ول اڭگىمەسىنىڭ ءبىر تۇسىندا بىلاي دەدى: «1974 جىلدىڭ جاز ايىندا سيريا مەن ليۆاندا بولدىق. ءبىزدىڭ دەلەگاتسيا قۇرامىندا – بيبىگۇل تولەگەنوۆا، روزا باعلانوۆا، دومبىراشى ماعاۋيا حامزين، شاعىن انسامبل – ديريجەرى مالگاجدار اۋباكىروۆ، باقىت ءاشىموۆا، وپەرا تەاترىنىڭ ەكى ءبيشىسى – لورا ماشەكەۆا مەن فەرۋزا جولىمبەتوۆالار بار.
قاي جەرلەردە بولىپ، قانداي كونتسەرتتەر بەرسەك تە بيبىگۇل تولەگەنوۆا «گاۋھارتاس» پەن «بۇلبۇلىن» (اۆتورى لاتيف حاميدي), باقىت ءاشىموۆا ءبىرجان سالدىڭ ء«لايلىمىن»، «جەلبىر جەكەندى»، ورىس ءانى «ناد پوليامي، ناد ءچيستىميدى»، روزا باعلانوۆا ءشامشى قالداياقوۆتىڭ «اق ماڭدايلىمىن»، «اح، سامارا، گورودوك» ءانىن، ماعاۋيا حامزين وگينسكيدىڭ «پولونەزىن» ورىندادى. ال، مەن «دانياردىڭ ءانىن» ايتتىم. اۋدارماشىلار ءان سوزدەرىن اۋدارىپ تۇردى.
داماسك قالاسىندا فرانتسۋز تەلەۆيزياسى كەلىپ، ءبىزدىڭ كونتسەرتىمىزدى ساتىپ الىپ، كينوعا ءتۇسىردى. سوندا ءبىر رەجيسسەر، «بۇل اريا يتالياندىق وپەرادان با؟» دەپ سۇرادى. ءبىزدىڭ انشىلەر مەن مۋزىكانتتارىمىز بۇل ساۋالعا تاڭعالدى: «بۇل ءبىزدىڭ قازاق كومپوزيتورى يليا جاقانوۆتىڭ ءانى» دەدى. فرانتسۋزدار سۇيسىنگەن كەيىپتە باستارىن شايقادى. «رومانتيكا!.. رومانتيكا!..» دەگەن سوزدەردى ەستىدىم.
مەنىڭ ءبىر بىلەتىنىم – «دانياردىڭ ءانىن» ليريكالىق تەنوردان گورى، جو-جوق، سول ليريكالىق تەنوردىڭ ءوزى-اق بولسىن، بىراق ىشكى قۋاتى مىعىم، اۋەلەپ، ورلەي تۇسەتىن قايىرماسىن جان شىداتپاس ىستىق قۋاتپەن سورعالاتىپ، اسقاقتاتا بىتىرسە كەز-كەلگەن ساحنانىڭ قۇدىرەتى عوي-ول! ءوزىم سولاي سەزىنەمىن. اعىلىپ جاتقان مەلوديا! قايناعان سەزىم، ول! ماحابباتى كۇشتى ادامنىڭ رومانتيكالىق شالقۋى، اڭساۋى، اھ ۇرۋى، ول!
ە-ە، ايتقانداي، اساۋرا دەگەن قالادا كەڭەس ينجەنەرلەرى ەۆفرات گيدروۋزەلىن سالىپ جاتىر ەكەن. بۇل جەردەگى كونتسەرتىمىزدە دە «دانياردىڭ انىنە» ۇزاق قول سوقتى.
وسى ءاندى جازعاندا جۇرەگىڭىز قالاي سوقتى ەكەن، ىلاعا، ا؟! بىردەمە دەۋگە ءتىلىم جەتەر ەمەس، ىلاعا، ا؟!.»
«بەرەزكا» ءانسامبلى بيلەپ جاتىر
1974 جىل. كۇز ايى. الماتى تەرەكتەرىنەن التىن جاپىراقتار توگىلىپ جاتتى. كۇز لەبى ءبىلىندى. سول كۇنى ىلەكەڭ ۇيدە بەتحوۆەننىڭ «ايلى سوناتاسىن» تىڭداپ، مۇلگىپ وتىردى. كوز الدىندا كلاۆيشكە تونە ءتۇسىپ، اۋزىنداعى ديريجەرلىق تاياقشانى رويال قاقپاعىنا تىرەپ قويىپ، بار دۇنيەدەن وقشاۋلانىپ، سۇرعىلت ءوڭى قۋارا ءتۇسىپ، ال، ال، ەندى بىردە سول سولعان رەڭىنە قان جۇگىرىپ، ءسال جىميعانداي بولىپ، ءبىر ارمانسىز جانداي ەلجىرەگەن بەتحوۆەن!
يليا بەتحوۆەنگە سۇيسىنە قارادى. شەرلى كوكىرەگى تولعان ارمان، سوناتا مولدىرەگەن جايىن جاس جىگىتتەي ءجۇزى نۇرلانىپ، ءبىر ءتاتتى ەلەسكە ءماز بولادى وزىنشە، سۇيىنەدى، ەمىنەدى وعان.
ءبىر كەزدە وسى ۇيىعان تىنىشتىقتى شىلدىرلاعان تەلەفون ءۇزىپ جىبەردى ەلەڭ ەتكىزىپ، بۇزىپ جىبەردى. ەسىن العان عاجايىپ سۋرەتتەن ءاپ-ساتتە كوز جازىپ قالدى، اڭ-تاڭ بوپ.
-
اللو!
- وي، يليۋشا، ەتو جە يا...التىنبەك! سلىشيش، ا؟ پوزدراۆليايۋ تەبيا!.. وي، سونداي ۋكمۋش... تولكو ناچالي... وتكروي تەلەۆيزور... موسكۆا كانالىن كوش! دەرەۋ، داۆاي... داۆاي، بىسترو، دوروگوي!
ىلەكەڭ ساسقالاقتاپ تەلەۆيزوردى قوسا قويدى. قولىندا تەلەفون.
التىنبەك:
- كوردىڭ ءبو؟ سەنيڭ وبونۋڭ «اسىلىم»! «بەرەزكا» ءانسامبلى بيلەپ جاتات. الارعا سەنين بۋل وبونۋڭنىڭ نوتاسىن بىلتىر فرۋنزەگە كەليپ، گاسترولدە جۇرگەندە مەن بەرگەم، يليۋشا.
«اسىلىم!..» «بەرەزكا» ءانسامبلى تولقىپ ءجۇر مۇلدە. ءبيشى قىزدار لىپ-لىپ ەتىپ، سىرعيدى ءبىر، ۇزىن شاشتارى توگىلە ءتۇسىپ.
التىنبەك ءماز. تەلەفوندى تاستار ەمەس. بي ءبىتتى. جۇرەك تولقۋلى.
سول كورىنىس كۇنى بۇگىنگە دەيىن تەبىرەنتە ەلجىرەتەدى.
التىنبەك جانىبەكوۆ الماتى كونسەرۆاتورياسىندا برۋسيلوۆسكيدىڭ كلاسىن ۇزدىك بىتىرگەن اسا كورنەكتى قىرعىز كومپوزيتورى، پروفەسسور دوسى ىلەكەڭنىڭ!
العاش رەت «اسەلدى»، ودان كەيىن «اسىلىمدى تىڭداعاندا شىڭعىس ايتماتوۆ: «وشول «اسىلىمدى» قايتا تىڭدالىق، ا؟ بۇل وبوندۋ تىڭداعاندا مەن ەمنەگە بير «توپولەك موي ۆ كراسنوي كوسىنكە» كيتەبيمدەگي كاديشانين كەلبەتين كوز الدىما كەلتيرەم. ءوزۋڭ دە جاكشى ايتتىڭ، بۋل وبوندۋ كاديشانىڭ وبرازىنان جازدىم دەپ. ا دەسە بۋل جۋلدىزداي جايناگان كەلينچەك كانداي سۋلۋ، ا؟ جاركىلداپ تۋر، ال «اسەل» بولسو، ول ارماندۋ، مۋڭدۋ، يلياستىن كەنەن كوكۋروگۋنۋڭ ىسىك كولدەي تولكۋگان اڭساۋى، اڭساۋى، وشول سەزيمدي «اسىلىم» جەڭيلدەتيپ تۋر... ا، كاراساڭ بولوت كاديشاعا، ا؟! ميمولەتنايا ليۋبوۆ! انىڭ كۋچۋن، كۋباتىن كارا، ا؟!» دەپ تەبىرەنىپ ەدى، وسى ءسوزى قاز-قالپىندا ەسىنە ءتۇسىپ، «اسىلىم» انىنە، ونى باسقا بىرەۋ جازعانداي سۇقتاناتىنى بار ىلەكەڭنىڭ.
«اسىلىمدى» قىرعىزدار وزدەرىنىڭ ءان جيناقتارىنا قىرعىز ءانى دەپ كىرگىزىپ جاتادى.
يليا جاقانوۆ، «اسىلىمدى» 1993 جىلدىڭ اقپان، ماۋسىم ايلارىندا قىتايداعى، موڭعولياداعى قازاقتاردان دا تىڭدادى.
«جايلاۋكول كەشتەرى»، «تولاعاي»، گدر ساحنالارىندا
قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانىنىڭ «سالتانات» ءانسامبلى ءبىر مىڭ توعىز ءجۇز سەكسەنىنشى جىلداردا ەل اۋزىنا ىلىگىپ، شەت ەلدىك گاسترولدەرگە دە شىعىپ ءجۇردى. سونداي ساپارلارىنىڭ ءبىرى – گدر-دا بولدى.
بۇل جايدى ءوز كوزىمەن كورگەن، قارقارالى قالاسىنداعى № 1 ورتا مەكتەبىنىڭ مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى روزا ءامىرينا: «1988 جىلدىڭ، جەلتوقسان ايىنىڭ جيىرماسىنشى جۇلدىزىندا، ءبىز گدر-دا، نەمىس جۇرتىن تاڭقالدىرعان كونتسەرتتەرىمىزدە «جايلاۋكول كەشتەرى»، «تولاعاي» اندەرىن ءجيى-ءجيى ورىندادىق. ەكى ءاننىڭ نازىك ءليريزمى نەمىستەردى ويلاندىرىپ تاستادى. اندەر ورىندالعاندا نەمىس تىلىنە قولما-قول اۋدارىلىپ وتىردى» - دەپ ەستەلىك جازىپ بەردى.
ول ىلەكەڭنىڭ ارحيۆىندە ساقتاۋلى تۇر.
«نەنى ويلادىڭ؟» فرانتسيادا
- 1976 جىلى «سالتانات» ءانسامبلى فرانتسيادا وتەتىن 19-شى فولكلورلىق فەستيۆالگە قاتىسۋ قۇقىعىنا يە بودى، - دەيدى روزا ءامىرينا.
ءبىز ول ساپاردا ءبىر ايداي بولدىق. فەستيۆال نەگىزىندە كونفولان دەگەن قالادا ءوتتى. وعان 22 ەلدەن كاسىبي جانە كوركەمونەرپازدار ۇجىمى قاتىستى. بۇل فەستيۆالدى ۇيىمداستىرعان فەرمەر كۋرساجە دەگەن ميلليونەر ەكەن. مۇنداي فەستيۆالگە قاتىسۋ ءۇشىن ءبىز وتە مۇقيات دايىندالدىق. ويتكەنى، ءبىز تەك قازاقستان ەمەس، كەڭەس وداعى اتىنان بارىپ ەدىك. سوندىقتان دا جاۋاپكەرشىلىكتى جوعارى سەزىندىك.
ءبىزدىڭ رەپەرتۋارىمىزدا فرانتسۋز حالىق اندەرى، ورىس اندەرى، قازاقتىڭ اندەرى مەن كۇيلەرى بار ەدى. وسى ساپاردا قانات ادىلباەۆا ەكەۋمىز يليا جاقانوۆتىڭ، اقىن امانجول شامكەنوۆتىڭ سوزىنە جازعان «نەنى ويلادىڭ؟» ءانىن دۋەتپەن ورىندادىق.
ءبىر قىزىق جاي ويىما ورالادى. دايىندىق اياقتالىپ، ەندى موسكۆالىق كوميسسياعا تاپسىراردا التى اي دايىندالعان وسى ءاننىڭ ءسوزىن ۇمىتىپ قالعانىم دا بار. بىراق، وعان قاراماستان وسى ءاندى «قۇلاققا جىلى-جىلى مەلودياسى وتە باي» دەپ العان بولاتىن. قىسقاسى، فەستيۆالدە ەلۋگە تارتا بەرىلگەن كونتسەرتتەردىڭ بارىندە دە «نەنى ويلادىڭ؟» ءانىن ورىندادىق. حالىق وتە جىلى قابىلدادى. ءاننىڭ ءماتىنى فرانتسۋز تىلىنە اۋدارىلىپ تۇردى.
«ەدىل-جايىق» سامارادا
2008 جىلى، قاراشا ايىندا ورال وبلىستىق مادەنيەت دەپارتامەنتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى، مۋزىكانت مارات قاليەۆپەن سۇحباتتاسىپ وتىرعاندا، تومەندەگى اڭگىمەنى ايتتى:
- مەن سامارا قالاسىنداعى مەملەكەتتىك ونەر مەن مادەنيەت ينستيتۋتىندا وقىپ ءجۇردىم، - دەدى ول. – يۋري ميحايلوۆيچ پارشين دەگەن دەكانىمىز بار. وتە تەرەڭ ءبىلىمدى، دۇنيە تانىمى كەڭ، تالعامى بيىك، مەيلىنشە قاتال مىنەزدى جان. كلاسسيكا مەن حالىق اندەرىن ەرەكشە جاقسى كورەدى. ەسترادالىق مۋزىكا مەن اندەردى جاقتىرمايدى. وسى ۇستازىمىزدىڭ تالعامىنان شىعۋعا تىرىساتىنبىز. وسى ءبىر قيىن جان ءبىر جولى بىزگە ەرەكشە ءۇيىرىلدى. 1990 جىلدىڭ 1 مامىرى قارساڭىندا ءبىز كونتسەرت ازىرلەپ، رەپەتيتسيادا گۋىلدەسىپ جۇردىك. كونتسەرتتىڭ باعدارلاماسىنا «ەدىل-جايىق» ءانىن قوسىپ، ونى گيتار، بايان، دومبىرامەن سۇيەمەلدەپ ايتا باستاپ ەدىك، سونداي ءبىر رەپەتيتسيانى بايقاپ قالعان يۋري پارشين زالعا كىرىپ كەلىپ:
- ا نۋ-كا، چتو ەتو زا پەسنيا؟ – دەدى.
ءبىز ساسقالاقتىپ، جۇرەكسىنىپ، ۇندەي الماي تۇرىپ قالدىق. ول كىسىنىڭ ويلى جانارىنان ءبىر جىلىلىقتى سەزىنگەندەي بولدىق پا، «ەدىل-جايىقتى» سىزىلتىپ ايتا باستادىق. پارشين ويلانا، قيالعا باتا تىڭدادى. تەرەزەدەن سىرتقا كوز سالعان كۇيى:
-
ەتو، چتو، كازاحسكايا پەسنيا؟ – دەدى، سول تولقىعان سەزىمدە، جۇمساق سويلەپ.
-
دا، يۋري ميحايلوۆيچ! – دەپ شۋ ەتە تۇستىك.
-
ەتو نارودنايا يلي سوۆرەمەننايا پەسنيا؟ – دەدى پارشين.
- دا، يۋري ميحايلوۆيچ، سوۆرەمەننايا پەسنيا. اۆتور – يليا جاقانوۆ. وچەن پوپۋليارنىي كومپوزيتور كازاحستانا، - دەدىم مەن.
- ا، ون كازاح چتو لي؟ – دەدى پارشين تاڭعالىپ.
- دا، ون كازاح، يۋري ميحايلوۆيچ.
- كلاسسيچەسكايا پەسنيا! حوروشو پويۋت كازاحي! حوروشو! مولودتسى! – دەپ پارشين تولعانا سويلەدى.
سول كۇننەن باستاپ ءبىز «ەدىل-جايىقتى» ينستيتۋت كونتسەرتتەرىندە ءجيى-ءجيى ايتاتىن بولدىق. يۋري پارشين بۇل ءاندى تىڭداعان سايىن ءبىزدى راحاتتانا ماقتاپ ءجۇردى.
سودان ارادا ون سەگىز جىل ءوتتى. ورالدا ءبىر مۋزىكا فەستيۆالى ءوتىپ جاتتى. سامارادان ۇستازىمىز يۋري ميحايلوۆيچ پارشين دا سول جيىنعا قاتىستى. سول ءۇش-ءتورت كۇندە ول كىسى بارلىق كونتسەرتتەردە «ەدىل-جايىقتىڭ» ورىندالۋىن قيىلا سۇراۋمەن بولدى.
... استراحان جەرىندە
استراحاندا اقساراي دەگەن جەر بار. بۇل يليا جاقانوۆتىڭ اتا-بابالارى، اكەلى-بالالى نارىك پەن شورا باتىر جايلاعان جەر. ەدىلدىڭ ءبىر تارماعى قيعاشتىڭ ارعى بەتى. ورىستىڭ بەلگىلى تاريحشىسى اكادەميك ورلوۆ ءبىر زەرتتەۋىندە: «ناريك-باي سو سۆويمي سوروكوكيبيتيچنىم تامينتسامي پەرەەحال س كازاني ۆ اكساراي» دەپ جازدى. وسى اقساراي بىلقىلداپ جاتقان ءبىر كوركەم جەر. بۇعان ءتيىپ تۇرعان گانيۋشكيندى شورا وزەنى قاق جارىپ اعىپ جاتىر.
«ەدىل-جايىق» ءانىنىڭ بارعان جەرى كوپ-اق. بۇل اڭگىمە سونىڭ ءبىرى. وسى اقسارايدا موسكۆاعا قاراي شىققاندا ءجۇز شاقىرىمداي جەردە قارابايلى قالاسى بار. سول قالادا عاينۋللا دەگەن كىسىنىڭ قارىنداسى ءاليا تۇرادى ەكەن. ءاليا قىرىق جاسقا تولىپتى. وسى قۋانىشقا وراي اعاسى عاينۋللا قاسىندا ايەلى ناعيما جانە ناۋقان بايقوۆتى (اقجايىق اۋدانىنداعى جۇرت ونى «لەۆيتان» دەيدى ەكەن. ت.ءا.) ەرتىپ بارىپتى.
ءاليانىڭ ۇيىندە كەلىستى وتىرىس بولادى. سول جيىندا جەرگىلىكتى قازاقتار بۇلاردان «ەدىل-جايىق» ءانىن ورىنداپ بەرۋلەرىن وتىنەدى. بۇلار ىركىلمەيدى، ءاندى ايتادى. ءبىر كەزدە بىرگە وتىرعان ورىس دارىگەرلەر «ەدىل-جايىقتى» قايتا-قايتا ايتقىزادى. ورىستار: «ۆەيكولەپنايا پەسنيا! كاكايا شيروتا!» دەسىپ تاڭعالىسادى.
بۇل – 2000 جىلدىڭ كۇزىندە بولعان وقيعا. ىلەكەڭ ونى 2001 جىلدىڭ 28-ءشى ءساۋىر كۇنى اقجايىق اۋدانىنىڭ باعدات ەسىمدى ازاماتىنان ەستىدى.
... تۇركيادا
1994 جىلدىڭ شىلدە ايىندا تۇركيانىڭ انتاليا قالاسىندا دۇنيەجۇزىنىڭ الپىستاي ەلى قاتىسقان حالىق مۋزىكاسىنىڭ فەستيۆالى ءوتتى. وسى فەستيۆالدا اتىراۋدىڭ دينا اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترى «گران-پري» جۇلدەسىنە يە بولدى. وسى وقيعا جونىندە وركەستردىڭ باس ديريجەرى رىسباي عابديەۆ بىلاي دەدى: «فەستيۆالدىڭ سوڭعى كۇنى قورىتىندى كونتسەرتتە ءبىزدىڭ وركەستر قازىلار القاسىنىڭ شەشىمىمەن موتسارتتىڭ «تۇرىك روندوسىن»، قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقاسى» مەن «سەرپەرىن» جانە يليا جاقانوۆتىڭ «ەدىل-جايىق» ءانىن ورىندادى.
...يراندا
يليا جاقانوۆ 1995 جىلدىڭ قاڭتار ايىنىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا سول ەلدە تۇراتىن قازاقتاردى زەرتتەۋ ماقساتىمەن، گورگون، بەندەر – تۇركمەن، تەگەران قالالارىندا بولدى. ەكسپەديتسيا قۇرامىندا – پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆ، جۋرناليست قويانبەك احمەتوۆ جانە يليا جاقانوۆ بار ەدى.
سول كۇندەردىڭ بىرىندە گورگون قالاسىندا تۇراتىن كوشەلى، بەدەلدى ەل اعاسى اقمۇرات اقساقال (يسلام جەمەنەيدىڭ اكەسى. ت.ءا.) ءشاي ۇستىندە:
- نەمىستەرمەن سوعىس كەزىندە سوۆەت جاۋىنگەرلەرى، البەتتە، قازاق جىگىتتەرى «اقتاماق» دەيتىن اندەردى ايتىپ ءجۇردى. ودان بەرگى جىلدارى قازاقستاننان بىرەر عانا ءان جەتتى-اۋ، دەيمىن، - دەدى اڭگىمە قوزعاپ.
- قانداي اندەر؟ - دەدى قازاقستاندىق مەيماندار.
- ە-ە، ول اندەر - ء«انىم سەن ەدىڭ» مەن «اسەل» عوي. كوپ ۇزاماي «ەدىل-جايىق» دەگەن ءان ايتىلا باستادى. تىڭدايمىز، جىلايمىز، ەلدى، جەردى ساعىنىپ.
تۇرسىنبەك كاكىشەۆ «ەدىل-جايىقتىڭ» ءمان-جايىن ايتىپ، يلياعا قايتا-قايتا ورىنداتتى. اقمۇرات اقساقالدىڭ يسپاحان قالاسىندا ىستەيتىن ينجەنەر بالاسى «ەدىل-جايىقتى» ديكتوفونعا جازىپ الدى، كوزىنە جاس تولىپ وتىرىپ.
بۇدان سوڭ ىلەكەڭ «دۇنيە» دەپ اتالاتىن ءانىن ورىنداعاندا ءبارى كوزدەرىنە جاس الىپ، مۇلدە ەزىلىپ قالدى. سوندا تۇرسىنبەك كاكىشەۆ:
- ويپىراي، مىنا ءان بۇگىنگى «ەلىم-اي» ما، قۇداي-اۋ؟ ءاي، يليا، وسى ءانىڭدى ءجيى-ءجيى ايتشى، اينالايىن! – دەدى تولقىپ.
كەلندەگى قازاقتاردىڭ شىرقاۋى...
2002 جىلدىڭ 23 ماۋسىم كۇنى ىلەكەڭ ءتىل عالىمى، اكادەميك ومىرزاق ايتباەۆپەن كەزدەسىپ، سۇحباتتاسقاندا، ومەكەڭ گەرمانيادا كەلن قالاسىندا بولعانىن، وندا يليا جاقانوۆ اندەرىنىڭ قازاقتار اراسىندا ايتىلاتىنىن ءسوز ەتتى.
بۇل اڭگىمەدەن بۇرىن ونداعى قازاقتار شىرقاپ جۇرگەن ىلەكەڭنىڭ ءبىراز اندەرىن ۋاحاپ قىدىرحانوۆ ديكتوفونىنا جازىپ اكەلىپ، ءوز كابينەتىندە («شالقار» گازەتىنىڭ رەداكتورى ەدى. ت.ءا.) تىڭداتقان-دى. سول اندەردىڭ ىشىندە ەسىندە قالعانى – «ارقانىڭ ارۋى»، «جايلاۋكول كەشتەرى». ءبارى دە قايرات بايبوسىنوۆ رەپەرتۋارىنداعى اندەر.
... گوللانديادا
1995 جىلى جەلتوقسان ايىندا ءانشى ساۋلە جانپەيىسوۆا «وكنو ۆ ەۆروپۋ» دەگەن فيرمانىڭ شاقىرۋىمەن گوللانديادا جەكە كونتسەرتىن بەردى. امستەردامدا جانە سول قالاعا جاقىن ءبىر شاعىن قالادا تەلەديدارعا ءتۇسىپ، سول كونتسەرتتە «ەدىل-جايىق» ايتىلدى. دومبىرامەن ايتتى. كورەرمەن كۇشتى قابىلدادى.
امستەردامدا ساۋلە راديوعا جەكە كونتسەرت بەردى. (وندا تىڭداۋشىلار ەفيردە بىرگە وتىرادى ەكەن. ت.ءا.) كورەرمەندەر سول جەردە سۇراقتار قويدى. كونتسەرتتى موسكۆالىق ورىس جىگىتى، پروديۋسسەر ماكسيم شاپوشنيكوۆ جۇرگىزدى.
ساۋلە تاعى ءبىر قالادا «تولاعاي» ءانىن ايتتى.
گەرمانيانىڭ براندەنبۋرگ قالاسىندا دا ساۋلە جانپەيىسوۆانىڭ جەكە كونتسەرتى بولدى. مۇندا دا «ەدىل-جايىق» پەن «تولاعاي» اندەرى ورىندالدى.
مۇنىمەن قوسا بەلگيانىڭ كوپتەگەن قالالارىندا بولىپ، كونتسەرتتىڭ ءبارى وتە ءساتتى ءوتتى. وندا دا «ەدىل-جايىق»، «تولاعاي» اندەرى شەت جۇرتتى تاڭ-تاماشا قالدىردى.
ساۋلە جانپەيىسوۆا بۇل جولى جيىرما كۇندەي كونتسەرت بەردى.
... تۇركيادا
2009 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنىڭ 12 جۇلدىزى كۇنى ساۋلە جانپەيىسوۆا انكارادا، اشىق ستاديوندا كونتسەرت بەردى. وندا ساۋلە قىرعىزدىڭ «سارىبي» جانە يليا جاقانوۆتىڭ «بوزقاراعان» ءانىن كونسەرۆاتوريا ستۋدەنتتەرىنىڭ وركەسترىمەن ورىندادى. ديريجەرى ايتقالي جايىموۆ. ءان وتە سابىرلى تەمپپەن شىرقالدى. جايىموۆ: ء«دال وسى تەمپپەن ايتسا، كەرەمەت!» دەپ تۇرىپ الدى.
***
2003 جىلى ساۋلە جانپەيىسوۆا، سول كەزدەگى اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى اسلان مۋسينمەن، تاعى باسقا ادامدار بار، استراحاندا بولىپ، ۆولودار، ناريمان اۋداندارىندا كونتسەرت بەرىپ، «ەدىل-جايىقتى» شىرقاعاندا ەل ەرەكشە تولقىپ، تەبىرەنگەنىن سوزبەن جەتكىزۋ مۇلدە مۇمكىن ەمەس.
بۇل – جاز ايى ەدى.
... يتاليادا
اقتوبە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، ماتەماتيك، ءىرى عالىم كەنجەعالي كەنجەتاەۆتىڭ ەستەلىگى:
- 2005 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا يتاليانىڭ اتاقتى قالاسى نەوپولدە بولدىم. كۇللى الەم نەوپوليتان اندەرىنە ىنتىق. مۇندا دۇنيەنى يتاليان انىمەن تاڭعالدىراتىن نەبىر جەزتاڭداي تەنورلار شىرقاعان. سولاردىڭ ىشىندە «ۇلى كارۋزو» فيلمىندە كارۋزو ءرولىن كەرەمەت ويناعان ماريو لانتسانى ايتسا دا جەتىپ جاتىر. جالپى، يتالياندىقتار ءانشى حالىق. جاي عانا ءانشى ەمەس، بيىك ءۇندى ۇزدىك ءانشى. تەنورلار ەلى! ولار وزگە حالىقتىڭ انشىلەرىن ونشا مەنسىنە بەرمەيدى. ءبىزدى وسى ساپار يتاليانىڭ اتاقتى عالىمى، پروفەسسور دجوۆاني ماتاراتسۋ ەرەكشە ءىلتيپات كورسەتىپ، جاقسى كۇتتى. جاسى الپىستىڭ ىشىندە. قاعىلەز، ارىقشا كەلگەن، وتە سىپايى، مادەنيەتى جوعارى سەزىمتال جان. نەگىزگى ماماندىعى، ماتەماتيك-مەحانيك. كوبىنە كلاسسيكالىق اندەردى تىڭدايدى ەكەن. ءبىز دە كلاسسيكالىق مۋزىكانى كوپ تىڭدادىق. ءبىر قىزىقتى وتىرىستا مەن «ەدىل-جايىقتى» ايتتىم. يتالياندىقتار بۇل انگە تاڭ-تاماشا بوپ، قايتا-قايتا تىڭدادى. البەتتە، ءبىز ءانشى ەمەسپىز، بىراق، مەنىڭ يتالياندىق پروفەسسورىم دجوۆاني ماتاراتسۋ «ەدىل-جايىقتى» تەرەڭ ءتۇسىندى. ونىڭ ويلانىپ وتىرىپ: «وتە كەڭ تىنىستى ءان. ادام سەزىمىنىڭ شارىقتاۋى! بيىك شىرقاۋدى كەرەك ەتەدى» - دەگەن ءسوزى ەسىمدە قالىپ قويىپتى.
... بولگاريادا
اقتوبە وبلىسىنىڭ العا اۋدانىندا بولگاركا دەگەن سەلو بار. باياعىدان بولگارلار تۇرادى. ولاردىڭ فولكلورلىق ءانسامبلىن اقتوبەلىكتەر جاقسى بىلەدى.
ءبىر جولى الماتىدان «قازاق فيلم» ستۋدياسىنىڭ رەجيسسەرلارى وسى بولگارلارعا كەلىپ، تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن تانىسىپ، ولاردىڭ قازاقشا سويلەپ، ءان سالعانىنا قاتتى قىزىقتى. ون بەس ادامنان قۇرالعان ءانسامبلى بار ەكەن. ون بەس قىز-جىگىت! ون بەس ونەرپاز! سولاردى قازاقشا كيىندىرىپ، قارا قوبدا وزەنىنىڭ جاعاسىنا باردى. كۇن بۇلتتى، جەر تويباتپاق، جاڭبىر، قاقاعان قارا سۋىق. وسىعان قاراماي كينوعا تۇسىرگەندە بولگارلار «ەدىل-جايىق» ءانىن قازاقشا شىرقادى. بۇل وقيعا «قازاق فيلم» قىزمەتكەرلەرىن كەرەمەت تەبىرەنتتى.
بۇل – 1989 جىلدىڭ كۇزى بولاتىن.
... ورىنبوردا
اسلان ءمۋسيننىڭ اقتوبە وبلىسىندا اكىم بوپ تۇرعان كەزى. ەلەۋسىن ساعىندىقوۆ وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەدى. اقتوبە مەن ورىنبور تۋىسقان قالا رەتىندە ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستا.
1997 جىلى اقتوبەنىڭ وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باستىعى ەركىن قۇرمانبەكوۆ ءجۇز ەلۋگە تارتا وبلىس ونەرپازدارىن باسقارىپ، ورىنبورعا باردى. بۇلاردى ورىنبورلىقتار اعاش ۇيلەرگە جايعاستىرىپ، كەرەمەت كۇتتى.
سول كۇندەرى تاماشا كونتسەرتتەر ءوتىپ جاتتى. قازاقتىڭ ءان-كۇيلەرى. نەبىر ونەرپازدار اسقاقتاتا ءان سالدى! كورەرمەننىڭ قوشەمەتىنە بولەندى اقتوبەلىكتەر. سونداي، ءبىر ۇلكەن كونتسەرتتە «ەدىل-جايىق» انسامبلمەن ورىندالدى. سول ساتتە زالداعى جۇرت، اسىرەسە، ورىس، قازاق بۇل انگە دۇركىرەپ تۇرىپ قول سوقتى. قايتا-قايتا ورىنداتتى. بۇلار اقتوبەگە قايتقانشا ورىنبورلىقتار «ەدىل-جايىققا» تاڭعالۋمەن بولدى.
تولىمبەك ءابدىرايىم، جازۋشى
Abai.kz
