سۋرەتتە: قىتايدىڭ "شىڭجاڭ حالىق" باسپاسىنان زاڭسىز، رۇقساتسىز باسىلىپ شىققان ت.اسەمقۇلوۆتىڭ ء"تالتۇس" رومانىنىڭ مۇقاباسى

ءوزىن بەس مىڭ جىلدىق شۇعىلالى مادەنيەتى بار بايىرعى ەل رەتىندە كورسەتەتىن كورشى قىتاي ەلىنىڭ كىتاپ شىعارۋ، باسپا مادەنيەتى قالىپتاسپاعان سەكىلدى. ادەبيەتى مەن مادەنيەتى دامىعان ەل سانالاتىن كورشىمىزدىڭ مادەنيەتسىزدىگى قازاق وقىرماندارىنىڭ اشۋىن تۋدىرىپ وتىر. سەبەبى، ءۇرىمشى قالاسىنداعى «شينجياڭ حالىق باسپاسى» اتتى مەملەكەتتىك باسپا قازاق جازۋشىسى تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ ء«تالتۇس» رومانىن ەشقانداي زاڭدى رۇقسات الماستان باسىپ شىعارعان.

تالاسبەك اسەمقۇلوۆ – ەلىمىز وقىرماندارىنا اسا تانىمال جازۋشى، كينودرامماتۋرگ، كۇيشى جانە مادەنيەتتانۋشى. ونىڭ شىعارمالارى ەلىمىز عانا ەمەس، كۇللى الەم قازاقتارى ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن شىعارمالار قاتارىندا. كورشى ەلدىڭ مەملەكەتتىك باسپاسى وسىنى ەسكەرىپ، پايداعا قارىق بولۋدى كوزدەسە كەرەك. جانە كوممۋنيستىك جۇيەدەگى قىتاي مەملەكەتىندە اۆتورلاردىڭ مۇنداي كىتاپتار ءۇشىن قوماقتى قالاماقى الاتىنىن دا بىلەمىز.

ءبىز بۇل ماسەلە تۋرالى تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ جارى، مادەنيەتتانۋشى، جازۋشى زيرا ناۋرىزباەۆەعا حابارلاسىپ پىكىرىن سۇراعان بولاتىنبىز.

زيرا ناۋرزباەۆا، مادەنيەتتانۋشى:

- شىعىس تۇركىستاندا "شىڭجاڭ حالىق باسپاسىندا" ء"تالتۇس" شىققان ەكەن! ارينە قۋانىشتى. بىراق باسپانىڭ باسشىلىعىنا اۆتورلىق قۇقىقتار تۋرالى ەسكە سالاتىن ادام بار ما؟  تالاسبەكتىڭ اۆتورلىق قۇقىقتارعا مۇراگەرلىك تۋرالى رەسمي قاعاز قولىمدا، كەز كەلگەن ساتتە ءىس قوزعاي الامىن. بىراق ادامگەرشىلىكتەن كەتپەي، بۇل ءىستى جونىمەن شەشكىم كەلەدى. جانە قازىر قولىمدا داپ-دايىن تالاسبەكتىڭ 10 توم قولجازباسى بار، ونىڭ 2-3 تومى ورىس تىلىندە جازعاندارى، قالعانى قازاقشا. تالاسبەكتىڭ جازعانىن شىڭجانداعى باۋىرلارى وقىعىسى كەلەدى ەكەن، ىنتاسى بار ەكەن. ەندەشە، باسپا ونى سايتتان، اننان-مۇننان كوشىرگەنشە، تەكسەرىلگەن، رەداكتسيالانعان، جۇيەلەنگەن نۇسقاسىن ءوز قولىمنان نەگە المايدى؟

قىتايداعى گازەت-جۋرنال، سايتتار ءبىزدىڭ ءوز اقشامىزعا جاساتىپ، جۇرگىزىپ وتىرعان Otuken.kz سايتىمىزدان كوپ كوشىرەدى، سىلتەمە دە جاسامايدى. ونى بىلەمىز. جاستار شاعىن تيراجبەن وزدەرىنە كىتاپ قىلىپ شىعارىپ العانىن دا كوردىك. وعان دا ماقۇل. بىراق «شىڭجاڭ حالىق باسپاسى» شىڭجاڭداعى ەڭ ءىرى مەملەكەتتىك باسپا ەمەس پە؟ تالاسبەككە تيەسىلى قالاماقى ارتىندا قالعان بالالارىنىڭ نەسىبەسى ەمەس پە؟

قازىر تالاسبەكتىڭ العاشقى 5-تومدىعى (قۇداي قالاسا، كەلەسى جىلى تاعى 5 تومىن شىعارامىز) مەملەكەتتىك تاپسىرسپەن شىقتى. ودان العان قالاماقىعا ءوز جيعانىمدى قوسىپ، قوسىمشا ازعانتاي تيراج شىعارتتىم. تالاستىڭ دوستارى بەرگەن اقشاعا ءوز اقشامدى قوسىپ، كۇيلەردەن CD-البوم شىعاردىم. سويتە تۇرا، "وسى تىرلىگىمدى تالاس كورسە، ريزا بولمايتىن ەدى" دەگەن وي جىلت ەتەدى. "بالالاردىڭ قامىن ويلا، مەن جازدىم، شەرتتىم، ەندى سونى سەن ءوز اقشامىزعا شىعاراتىن بولساڭ، بۇل قازاققا كەرەك بولماعانى ما", - دەپ مەنى ۇرسىپ تاستايتىن ەدى.

مەن ءبىر بيزنەسمەن بولسام، ونىڭ ءجونى بولەك. ولاي ەمەس. تالاس ايتپاقشى «كوزىمىزدىڭ مايىن تاۋىسىپ»، سول جازۋمەن بالالاردى اسىراپ وتىرعام جايىم بار. كەي كەزدە، شىركىن، بالالارعا انانى السام، مىنانى السام دەپ وتىرام دا، سوسىن «قوي، ول كەيىن بولار، كازىر تالاسبەكتىڭ مىناۋ جۇمىسىن، اناۋ جۇمىسىن جاساي سالايىن» دەيمىن.

تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ شىعارمالارى كۇللى قازاقتىڭ رۋحاني بايلىعى سانالعانىمەن، ول اسەمقۇلوۆ اۋلەتىنىڭ مۇلكى بولىپ ەسەپتەلەدى. جانە بارلىق اۆتورلىق قۇقىقتارى قورعالعان. مۇنى ءبىزدىڭ ءتيىستى مەكەمەلەر قاپەرىندە ۇستاپ، جازۋشى وتباسىنا تيەسەلى دۇنيەنىڭ زاڭسىز باسىلىمىن جاساعان «شىڭجاڭ حالىق باسپاسىمەن» ارنايى اينالىسۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.  

ءومىرجان ابدىحالىقۇلى

Abai.kz