بۇگىن وزبەكستاندا «ميرزياەۆ بيلىككە كەلمەسىن» دەگەن ۇرانمەن قالا تۇرعىندارى كوشەگە شىققاندىعى تۋرالى اقپارات تاراي باستادى. بۇل قارسىلىقتىڭ ارتىندا كىمدەر تۇر؟ مۇنداي نارازىلىقتىڭ سوڭى نەگە اپارۋى مۇمكىن؟

ءبىزدىڭ ەلدەگى ساراپشىلار يسلام كارىموۆتى داۋ-دامايسىز اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالعان وزبەك حالقىنىڭ «مىنەزىنە» قاراپ، بيلىككە كىمنىڭ كەلەتىنىن كۇنى بۇرىن بولجاپ تاستاعان ەدى. ءتىپتى، وزبەكستاننىڭ ەندىگى بيلىگى كارىموۆ وتباسىنىڭ مۇشەلەرىنە بەرىلمەيتىنىن ايتىپ، پال اشقان.

بيلىككە كەلۋى مۇمكىن ءبىرىنشى ادام رەتىندە دە وسى ەلدىڭ ۇكىمەت باسشىسى شاۆكات ميرزياەۆتىڭ اتى اتالعان.  

دەسەك تە، بۇل ستسەراي ورىندالماي قالۋى مۇمكىن ەكەنى بايقالا باستادى. نەگىزىنەن العاندا وزبەكستاننىڭ بيلىگىنە كەلۋى مۇمكىن ءۇش ادام بار. بالكىم، شاۆكات ميرزياەۆتىڭ كانديداتۋراسىن جاراتپاي جاتقان وسى ۇشتىكتىڭ ءبىرى بولار.

پرەزيدەنتتىڭ ورنىن يەلەنۋدەن باستى ۇمىتكەرلەردىڭ ءبىرى – رۋستام ازيموۆ. رۋستام ازيموۆتان كەيىن بۇل ورىنعا وزبەكستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ 72 جاستاعى باسشىسى رۋستام ينوياتوۆ تا كوز تىگىپ وتىر.

الەمدىك ساراپشىلار ەندى وسى ۇشتىك وزبەك بيلىگىنە تالاسىپ، كورشى ەلدە ءتۇرلى تولقۋلار پايدا بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتا باستادى. سەبەبى، بۇل تالاستىڭ ارتىندا وزبەكتىڭ مۇدەسىنەن گورى سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى مول بولاتىنى بەلگىلى. 

ماسەلەن، رەسەي قانداي جاعدايدا بولماسىن، ءوز ادامىن بيلىككە كەلتىرۋگە تىرىسادى. قىتايداعى جيىرمالىقتىڭ جيىنىنان كەيىن رەسەي پرەزيدەنتى ۆ.ءپۋتيننىڭ دەرەۋ وزبەكستانعا ساپارلاۋى تەگىن ەمەس. پۋتين وسىلاي العاشقى قادامىن جاساپ جاتقاندا اقش پەن قىتاي ءھام ەۋروپا الپاۋىتتارى قاراپ جاتپاسى انىق.

پۋتينمەن كەزدەسۋدە شاۆكات ميرزياەۆ ءوزىنىڭ رەسەيگە جاقىندىعىن بايقاتىپ قالدى. سوعان قاراعاندا وزبەك جۇرتىنىڭ الاڭعا شىعۋىنا بۇل ماسەلە دە اسەر ەتسە كەرەك.

بەلگىلى ساياساتتانۋشى ءازىمباي عالي دا بۇل ماسەلە جونىندە ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا ويىن ءبىلدىردى.

ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى:

– وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن مەن فەيسبۋكتە وزبەكستان تۋرالى بىرنەشە ستسەناريدى جازعانمىن. قاتەلەسپەسەم 2 قىركۇيەكتە جاريالادىم عوي دەيمىن... وكىنىشكە وراي، سول نەگاتيۆتى ءۇشىنشى ستسەناري كەلە جاتقانعا ۇقسايدى. وزبەكستاندا قالا تۇرعىندارى اراسىندا «مىرزياەۆ بيلىككە كەلمەسىن» دەگەن ۇرانمەن  تولقۋ، قوزعالىس باستالعان كورىنەدى.

ولار كىمدەر بولۋى مۇمكىن :  1) تۇرمىستىق الەۋمەتتىك نارازىلىق;  2) مىرزياەۆتىڭ  بيلىككە تالاسۋشى باقتالاس ساياسي كونكۋرەنتتەرى;  3) ولارعا كەلەسى كەزەڭدە قالا تۇرعىندارى، ستۋدەنتتەر، ورتا مەكتەپتىڭ ەرەسەك بالالارى جانە ايەلدەر قوسىلۋى مۇمكىن;  4) ءدىني قاۋىم قوسىلىپ كەتۋى ىقتيمال.

وزبەك داستۇرگە بەرىك:  و باستان  «كونبىس بۇقارا ،  ال كۇشتىك قۇرىلىمدار قيمىلسىز قالىپ، شەكتەۋسىز ەركىندىك الا قالسا، قوپارىپ تاستايتىن ادەتى تاعى بار.  مەن بىرنەشە ستسەناري بولۋى ىقيمالدىعىن بولجايمىن. ءبىرىنشى ستسەناريدە قازىرگى پرەمەر-مينيستر، لولامەن كەلىسىپ، نە كەلىسپەي، بيلىكتى ءوز قولىنا الىپ، كەلەسى ديكتاتورعا اينالادى.  ەكىنشى ستسەناريدە قازىرگى پرەمەردەن باسقا ادام، ول كۇشتىك قۇرىلىم ادامى، لولامەن كەلىسىپ، نە كەلىسپەي، بيلىكتى ءوز قولىنا الىپ، كەلەسى ديكتاتورعا اينالادى. ءۇشىنشى ستسەناريدە بيلىككە ءۇشىنشى كۇش كەلۋى مۇمكىن:  ول ءدىندار ماحاللا ادامدارى.  ولاردىڭ ليدەرلەرى جاس مولدالار، مەدرەسە تالابالارى مەن ستۋدەنت قاۋىمى، ءىرى قالا تۇرعىندارى بولادى.  ولار جاستاردى دۇرلىكتىرىپ، ساياسي جانە يدەولوگيالىق ينيتسياتيۆانى ءوز قولىنا الۋى ىقتيمال. ولاردىڭ تاكتيكاسى قالا جاستارىن وزدەرىنە ىلەستىرىپ الۋ. ەگەر دە وزبەك ەليتاسى بيلىك تاعىنا تاعايىنداۋدى تىم ۇزاققا سوزىپ جىبەرسە، ء«ۇشىنشى كۇشتىڭ» بيلىككە كەلۋ ىقتيمالدىعى وسە تۇسەدى.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz