جۋىردا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «تولەمدەر جانە تولەم جۇيەلەرى تۋرالى» زاڭعا قول قويدى. وسى زاڭعا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەرگە سايكەس، سالىق كودەكسىنىڭ كەيبىر باپتارى وزگەردى. ماسەلەن، شەتەلدەن قارجى الاتىن ازاماتتىق جانە زاڭدى تۇلعالار بۇدان بىلاي مەملەكەتتىك كىرىستەر ورگاندارىنا ەسەپ بەرۋگە مىندەتتەلەدى. وسىلايشا، قازاقستان الەمدەگى دامىعان 30 ەلدىڭ ستاندارتتارىنا كوشە وتىرىپ، شەتەلدىك قارجىلاندىرۋعا قاتىستى سالىق باقىلاۋىن كەڭەيتۋدى كوزدەپ وتىر. ەلىمىزدىڭ الەمدەگى دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرۋ تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ باعدارىندا ەل ىشىندە ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك جاڭارۋلارعا قولايلى جاعداي تۋعىزۋ، حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا ۇلتتىق مۇددەمىزدى قورعاۋ باستى باسىمدىقتارىمىزدىڭ ءبىرى بولىپ قالماق. وسى ورايدا، جاڭا زاڭنىڭ قابىلدانۋى العا قويعان ماقسات-مۇراتتارىمىزدى ىسكە اسىرۋدا مىندەتتى قادامداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

اتاپ ايتارلىعى، شەتەلدەن قارجىلاندىرىلاتىن كوزدەر بۇقاراعا اشىق جاريا بولىپ وتىرادى. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ جانە ەلىمىزدەگى ۇيىمداردىڭ قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرمەۋ ماقساتىندا، ەل پارلامەنتى شەتەلدەن قارجى العانىن قۇزىرەتتى ورگاندارعا مىندەتتى تۇردە حابارلاپ وتىراتىن سۋبەكتىلەردىڭ ناقتى ءتىزىمىن جاسادى. سونىمەن قاتار، بۇل زاڭنىڭ قۇزىرەتى جۇرمەيتىن تۇلعالار مەن جاعدايلار دا ناقتىلاندى. ەڭ باستىسى، قازاقستان اۋماعىندا ءومىر ءسۇرىپ، شەتەلدەن قاراجات العان تۇلعالار مەن ۇيىمدار جونىندەگى اقپارات اشىق كوزدەردە حالىققا قولجەتىمدى بولادى. ماسەلەن، شەتەلدەن قاراجات نەمەسە مۇلىك العان تۇلعالار، ونى جىبەرگەن تۇلعالار، الىنعان اقشا كولەمى جانە باسقا دا مالىمەتتەر قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىنىڭ عالامتورداعى پورتالىندا جاريالانىپ وتىرادى.

بۇل جەردە مەملەكەت ەشقانداي دا قوسىمشا اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى قويىپ وتىرماعانىنا نازار اۋدارۋ قاجەت. سەبەبى زاڭ شەتەلدىك قاراجاتتى تارتۋعا ەشقانداي رەسمي رۇقساتناما، ليتسەنزيا تالاپ ەتپەيدى. بار بولعانى ول حابارلامالىق سيپاتقا يە. شەتەلدەن قاراجات العان تۇلعالار ءوزىنىڭ ءىس-قيمىلى جونىندە قۇزىرەتتى ورگانداردى حاباردار ەتۋى جەتكىلىكتى. سونىڭ ىشىندە، شەتەل اقشاسىنىڭ الىنعانى جانە جۇمسالعانى تۋرالى مالىمەتتەردى ءار توقسان سايىن ءبىر رەت سالىق ورگاندارىنا جىبەرۋ كەرەك. ەگەر دە قاراجات ءبىر توقسان ىشىندە جۇمسالعان بولسا، وندا ەكىنشى توقساندا مالىمەت بەرۋ مىندەتتى ەمەس.

سونىمەن قاتار، بۇل جەردەگى پروتسەدۋرالار جەڭىلدەتىلگەن. اقپاراتتى ۇسىنۋ ءتارتىبى، حابارلاما مەن مالىمەت فورماسى قاراپايىم. مىسالى، مالىمەتتى سالىق ەسەبىنە سايكەس ەتىپ، سالىق ورگانىنا ارنايى بارىپ، نەمەسە ەلەكتروندىق پوشتامەن جىبەرۋگە بولادى. زاڭ اقشا مەن مۇلىكتىڭ كولەمىنە قانداي دا ءبىر شەكتەۋ قويۋ قىزمەتىن اتقارمايدى. سول سەبەپتەن، الاتىن اقشانىڭ كولەمىنە دە ەشقانداي شەكتەۋ جوق. بار بولعانى، ونى العانى جانە قايدا جۇمساعانى جونىندە اقپارات بەرىلسە جەتكىلىكتى. تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت، اتالعان تۇزەتۋلەردىڭ قۇزىرەتى بەلگىلى ءبىر تۇلعالارعا جۇرمەيدى. ول قانداي تۇلعالار؟ سالىقتار جانە بيۋدجەتكە تولەنەتىن باسقا دا مىندەتتى تولەمدەر تۋرالى كودەكستىڭ (سالىق كودەكسى) 14-ءىنشى بابىنا سايكەس، بۇل زاڭنىڭ قۇزىرەتى ادۆوكاتتارعا، نوتاريۋستارعا، ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرگە، مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا جۇرمەيدى. مىسالى، «ادۆوكات سالىق ورگاندارىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرۋگە مىندەتتى مە؟» دەگەن ورىندى سۇراق تۋادى. قۇزىرلى مەملەكەتتىك ورگاننىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ەگەر بۇل جەردە قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى ادۆوكاتتىڭ كاسىپكەرلىك قىزمەتىمەن بايلانىستى بولسا، وندا ول ەشقانداي مالىمەت بەرمەيدى. سەبەبى بۇل  سالىقتار جانە بيۋدجەتكە تولەنەتىن باسقا دا مىندەتتى تولەمدەر تۋرالى كودەكستىڭ (سالىق كودەكسى) 14-ءىنشى بابىندا انىق جازىلعان.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz