جەر كوميسياسىنىڭ العاشقى وتىرىسىنا قاتىسىپ، شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋدانىندا 80 مىڭ گا جەردى قىتاي ازاماتى زاڭسىز يەلەنىپ وتىر دەپ دابىل قاققان قوعام بەلسەندىسى ايدىن ەگەۋباەۆتىڭ (سۋرەتتە) ءسوزى شىن بولىپ شىقتى. ايدىننىڭ اقيقاتتى ايتقانىن اتالعان كوميسسيا مۇشەسى مۇحتار تايجان مىرزا راستاپ الەۋمەتتىك جەلىدەگى (FB) جەكە پاراقشاسىندا بىلاي دەپ جازادى:

«ەستەرىڭىزدە بولسا، شامامەن ءبىر اي بۇرىن،  كوميسسيانىڭ استاناداعى وتىرىسىندا ايدىن ەگەۋباەۆ (Aydyn Egeubaev) دەگەن جىگىت ءۇرجار ماسەلەسىن كوتەردى. سول وتىرىستان كەيىن مەن جانە كوميسسيا شتابىنىڭ باسقا دا  قىزمەتكەرلەرى بۇل ماسەلەنى تەكسەرەمىز دەپ ايدىنعا ۋادە بەردىك.
سونىمەن، ايدىن ايتقان فاكتلەردى تەكسەرۋ ءۇشىن شىعىس قازاقستان وبلىسىنا كوميسسيا شتابىنان ءبىر-ەكى ادام ارنايى جىبەرىلدى. ولاردىڭ قاسىندا پروكۋرورلار دا ءجۇردى. قازىر مىنە، رەسمي تەكسەرۋدىڭ ناتيجەسىن سىزدەرگە كورسەتىپ وتىرمىن.
بىرىنشىدەن، جەردى العان فيرمانىڭ 45% قىتايلىق ازامات ەكەنى راس. ەكىنشىدەن، ولار جەردى جالعا الىپ، قر بيۋدجەتىنەن ميلليونداعان تەڭگە دوتاتسيا الىپ وتىرعان ەكەن (شامامەن 500 ملن. تگ). ال وزدەرى جەردى 75-100% كولەمىندە يگەرمەگەن. سوندا ولار قازاقستان بيۋدجەتىنەن العان دوتاتسيانى قايدا جۇمساعان؟
قازىر بۇل فاكتىلەرمەن پروكۋراتۋرا اينالىسىپ جاتىر.   بۇل –  كوميسسيا جۇمىسىنىڭ ءبىر عانا كورسەتكىشى».

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، ايدىننىڭ ازاماتتىق ايقايى الدىمەن Abai.kz پورتالىندا جاريالانعان بولاتىن (http://abai.kz/post/view?id=7911). سول كەزدە ايدىن ەگەۋباەۆ مىنانداي سۇمدىقتىڭ بەتىن اشقان:

- 2010 جىلى قىتاي وكىمەتى اۋىل شارۋاشىلىق سالاسى ينۆەستيتسياسىنا دەپ 2 ملرد. 300 ملن. اقش دوللارى كولەمىندە قاراجات بولەدى. 1974 جىلى تۋعان ءبيادىلوۆ نۇرلان نۋريوۆيچ دەيتىن ازاماتقا قىتايدان «ميستەر دجەيمس» (بۇركەنشەك اتى) دەيدى، Zhang Weidong دەگەن قازاقستانعا كەلىپ، «نۇرلان، قىتاي اۋىل شارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا ءبولىپ جاتىر، بىزگە قازاقستاننان سويا ەگەتىن جەر كەرەك» دەيدى. نۇرلان «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا وقىعان كەزدە Zhang Weidong-پەن قاتار وقىپ، سول جاقتا تانىس-تامىر بولعان.

ەستەرىڭىزدە بولسا، 2010 جىلى شونجى، جاركەنت جاقتان قىتايعا جەر بەرگەلى جاتىر دەپ شۋ شىقتى.  بۇل جاقتاعى حالىق نارازىلىق تانىتقان سوڭ، بۇلار شىعىسقا، ۇرجارعا بارادى. ءۇرجار اۋدانىنىڭ اكىمى باۋىرجان جاناقوۆ ولارعا «بىزدە بوس جاتقان جەر جوق. يگەرىلمەي جاتقان جەرلەردىڭ يەلەرىمەن سويلەسىپ كورىڭدەر» دەپ جىبەرەدى.  ءۇرجار اۋدانىنان ەرجان تىلەمەسوۆ دەگەن ازاماتتىڭ اتىنداعى «عاني» جشس-نا تيەسىلى 6080 گەكتار جەردى كەلىسىم شارتپەن الادى. ءسويتىپ، جۇمىس ىستەپ جاتادى. بۇل – 2010 جىلدىڭ قازان ايى. ال، سول جىلدىڭ 2 جەلتوقسانى كۇنى  نۇرلان ءبايادىلوۆ تىلەمەسوۆ ەرجاننىڭ اتىنداعى «عاني» جشس-نا تيەسىلى 6080 گەكتار جەردى «دارەمەت» جشس-نىڭ اتىنا بىلدىرمەي اۋدارىپ الادى. ولار مۇنىمەن توقتاماي، سول ماڭنان 7250 گەكتار جەردى «دارەمەت» جشس-نىڭ اتىنا تاعى اۋدارىپ الادى. بۇلاردىڭ ء«باتۋا» جشس دەگەن فيرماسى جانە بار. سونىمەن، تاسكەسكەن جاقتان، قارابۇتا اۋلىنىڭ ماڭىنان،  جالپى اۋماعى 84 مىڭ گەكتار جەردى الىپ الادى. بۇل جەرلەردىڭ ار جاعىنداعى ينۆەستور – قىتاي ازاماتى. بىزگە جەتكەن اقپارات بويىنشا، بۇلار 2 ملرد.300 ملن دوللار قىتايدان بولىنگەن ينۆەستيتسيانى الىپ، ونىڭ 600-800 ملن. قاراجاتىن جەرگە سالادى دا، قالعانى،  شامامەن 1,5 ملرد. دوللار اقشانى جوعارىداعى قىتاي ازاماتى   مالايزيادان سچەت اشادى دا، سول جاققا اۋدارىپ جىبەرەدى. ال، قىتاي ازاماتىنان اقشا العان  نۇرلان ءبيادىلوۆتىڭ يگىسىنوۆ تالعات قازىباەۆيچ دەگەن كلاستاسى بار. تالعات ءتورت جىل بولدى شۆەتساريادا تۇرادى. الگى اقشانى وسى تالعات، نۇرلان ەكەۋى شۆەتساريادا، انگليادا يگەرىپ جاتىر. وسىعان تەكسەرىس جۇرگىزۋ كەرەك.

 «وسىعان تەكسەرىس جۇرگىزۋ كەرەك» دەپ كوميسسيانىڭ العاشقى وتىرىسىندا ماسەلە كوتەرگەن ايدىننىڭ وكىنىشكە قاراي سول كەزدە جەكە باسىنىڭ ماسەلەسى تەكسەرىسكە ءتۇسىپ، اۋىرە-سارساڭدى كۇندەر كەشىپ كەتىپ ەدى. ەندى، مىنە، ونىڭ بوسقا سويلەپ، بوپسالاپ جۇرمەگەنى انىقتالۋدا.

قىسقاسىنان قايىرعاندا، ايدىننىڭ اقيقاتىنان قانداي قورتىندى جاساعان ءجون؟

بىرىنشىدەن، قازاق جەرىنىڭ تاعدىرىنا الاڭداپ، تۇيتكىلدى ماسەلە كوتەرگەن ادامدى  (ازاماتتى) باس سالىپ «بۇل – بۇلىكشى، ەل تىنشتىعىن بۇزايىن دەپ ءجۇر»، «جالعان اقپارات تاراتۋشى، ونداي ادامدى جازالاۋ كەرەك» دەيتىن سىڭايداعى اكىمشىلىك-امىرشىلدىك قوقان-لوققىنى قويا تۇرىپ، ءتيىستى ورگاندار الدىمەن ەل ءىشىنىڭ سوزىنە جەتە ءمان بەرۋى كەرەك. ويتكەنى، ايدىن سياقتى ءىستىڭ اق قاراسىن بىلەتىن جىگىتتەر از ەمەس، الايدا ولار «ايدالىپ كەتەمىز بە؟»، «باسىمىزعا پالە تىلەپ الامىز با؟» دەپ ۇندەمەي وتىر. ال، بۇل ۇنسىزدىك ازىرشە بيلىكتىڭ پايداسىنا شەشىلگەنىمەن ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايدى.

ەكىنشىدەن، «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن وقىعان نۇرلان مەن قىتاي ازاماتىنىڭ ماحيناتسياسى بىزگە جەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋگە بولمايتىندىعىن كەزەكتى رەت كوزگە ۇرىپ تۇرىپ دالەلدەگەن سياقتى. «جەردى قايتكەندە شەت ەلدىكتەرگە جالعا بەرۋ كەرەك» دەپ قىڭىرايىپ وتىرعان وكىمەت وسى بەتىنەن قايتپاي، ەكى جاقتى بىرىككەن كاسىپورىن نەمەسە شارۋا قوجالىقتارىن قۇرعان جاعدايدا (ارينە، دە يۋرە قوجايىن – قازاق، دە فاكتو قوجايىن – شەتەلدىك ازامات) دا جەردى يگەرۋدىڭ ءادىس-ءتاسىلى اقشا جەۋ، مەملەكەتتى اياماي توناۋدىڭ جالعاسى بولىپ شىعۋى مۇمكىن. مۇنىڭ سوڭى قازاق جەرىندە الا باعاندار ءتىزىلىپ، تەمىر سىمدار تارتىلىپ، ء «ۇي ىشىنەن ءۇي تىككەننىڭ» كەرىنە اينالۋى ىقتيمال.

ءتۇيىن: جەر كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىن توقتاتۋ تۋرالى جوعارىدان پارمەن كەلىپ قالماسا، تالاي ايدىننىڭ اۋزىنداعى ءسوز ناقتى دەرەكتەرگە اينالادى دەپ كۇتەمىز. 

Abai.kz