قازاق ەل بولىپ، ەڭسە تىكتەگەلى مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق يدەياسى قانداي بولۋى كەرەك دەگەن ساۋالدىڭ جاۋابىن كوپ ىزدەدى. اسىرەسە، تاۋەلسىزدىك العالى بەرى بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ارتتى. ەلدىڭ كوكسەگەنىن ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ 2014 جىلعى «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» اتتى جولداۋىندا ءدوپ باستى. ول – «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى. وتكەن تاريحىمىزعا تاعزىم دا، بۇگىنگى باقىتىمىزعا ماقتانىش تا، كەمەل كەلەشەككە سەنىم دە وسى ۇعىمنىڭ شەڭبەرىنە سىيىپ تۇر. دەمەك، مەجەمىز ايقىن. ال باعىتىمىز شە؟ ماڭگىلىك ەل بولۋدىڭ دۇرىس جولىنا تۇستىك پە؟ ماتەريالدىق بايلىقتى قامداۋعا كىرىستىك. رۋحاني بايلىعىمىزدىڭ اسىعىن قاشان تۇگەندەيمىز؟ ماڭگىلىك ەلدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى قانداي بولۋى كەرەك؟ جۋىردا جازۋشى-دراماتۋرگ، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ءسۇلتانالى بالعاباەۆپەن اڭگىمەلەسكەننەن كەيىن كوكەيدە وسى ساۋالدار كولدەنەڭدەي بەردى.

اتا-بابامىز الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ، الەم قاتىناسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋدى، تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋدى ارماندادى. سول ارمانعا بۇگىن ۇرپاعى جەتىپ وتىر. شاڭىراعى بيىك، كەرەگەسى كەڭ ەگەمەندى ەلدىڭ ىرگەسىن قالادىق. ەندىگى ارمان – ماڭگىلىك ەل بولۋ.

جازۋشى-دراماتۋرگ ءسۇلتانالى بالعاباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ماڭگىلىك ەلگە اينالۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ، ەلدىگىمىزدى نىعايتۋ. ويتكەنى تاۋەلسىزدىك – حالقىمىز قانشاما عاسىر بويى اڭساعان، الاش ارىستارى اماناتتاعان اسىل دۇنيە. ەندەشە ونى نىعايتۋدىڭ جولى قايسى؟ وسى ساۋالدىڭ تۋىنا، ورەمىزدىڭ شەڭبەرىنەن الدەقايدا اسىپ كەتەتىن اۋقىمدى تاقىرىپتى قورىقپاي قوزعاۋىمىزعا تۇرتكى بولعان قالامگەر ءسۇلتانالى بالعاباەۆ كوكەيدە قوردالانىپ جاتقان كوپ ويىن ورتاعا سالدى. ءبىز قاعاز-قالامىمىزدى سايلادىق تا، تىڭداۋعا بەكىندىك.

– «ماڭگىلىك ەل» – بولاشاعىمىزعا ايقىن باعىت-باعدار بەرەتىن، ۇلتىمىزدى ۇجىمشىلدىققا ۇيىستىراتىن، ۇلكەن ماقساتتارعا جەتەلەيتىن قۋاتتى يدەيا. ەندىگى ماقسات ونى قىزىل ءسوز، جاتتاندى ۇران كۇيىندە قالدىرماي، اقيقاتقا اينالدىرۋ. سوعان قاراي ادىمداپ جىلجۋ. ولاي بولسا، بۇگىننەن، وسى ساتتەن باستاۋ كەرەك. ماڭگىلىك ەلگە اينالۋدىڭ العىشارتى قانداي – وسىنى انىقتاپ الايىق اۋەلى. ەڭ باستىسى، ەكونوميكامىز ىلگەرىلەپ، قورعانىسىمىز كۇشەيۋى كەرەك. بۇل ەكى سالا ۇنەمى مەملەكەتتىڭ ەرەكشە نازارىندا، سوندىقتان الاڭداۋعا نەگىز جوق. مەنى الاڭداتاتىنى – ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ دامۋى. ءتول مادەنيەتى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى قۇلدىراعان ەل ەشۋاقىتتا ماڭگىلىك ەل بولا المايدى. وسىنى تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتتى.

ناقتى مىسال كەرەك بولسا، كەلتىرەيىن. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستانداعى ەڭ وزەكتى ماسەلە – ءتىل. ءوزى تاۋەلسىز ءارى وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭەسكەن وركەنيەتتى ەل بولا تۇرا، سول مەملەكەتتى قۇراۋشى ۇلتتىڭ ءتىلىن قايتسەك تىرىلتەمىز دەپ باس قاتىرىپ، ەكى كۇننىڭ بىرىندە جيىن وتكىزىپ جاتاتىن ەل كوردىڭىز بە بىزدەن باسقا؟ ونداي مەملەكەت جوق دۇنيەنىڭ ەش بۇرىشىندا. مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن ميلليونداعان قارجى ءبولىپ، ءتۇرلى باعدارلامالار جاساپ، كۋرستار اشىپ، اق تەر، كوك تەر بولىپ جاتاتىن قازاق قانا. سەبەبى نەدە؟ مۇنىڭ سەبەبى ەلىمىز كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعاندا «ەكونوميكانى كوتەرەمىز!»، «تىڭ يگەرەمىز!»، «زاۋىت-فابريكالار سالامىز!» دەگەن ۇرانداردىڭ ەكپىنى قاتتى بولدى دا، ءتىل ماسەلەسى كەيىنگى قاتارعا ىسىرىلىپ قالدى. سونىڭ زاردابىن ءالى كۇنگە دەيىن تارتىپ كەلە جاتىرمىز. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى قازاق ءتىلىنىڭ ەڭسەسى ءبىرشاما كوتەرىلدى. شۇكىر. ەندى وتكەن كۇننىڭ قاتەلىگىن قايتالاۋعا بولمايدى. قازىر دە مەملەكەت بار كۇشتى ەكونوميكانى دامىتۋعا جۇمىلدىرۋدا. ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ جاعدايى تاعى دا كەيىنگە ىسىرىلا ما دەپ قورقامىن. ەگەر ءتول ونەردىڭ دامۋى كەنجە قالسا، قارجىلىق جاعدايىمىز ءجۇز ەسە جاقسارعانىمەن، قورعانىس قابىلەتىمىز مىڭ جەردەن كۇشەيگەنىمەن، ماڭگىلىك ەل بولا المايمىز. بۇل تاۋەلسىزدىگىمىزگە دە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن، – دەيدى جازۋشى.

«مەملەكەتتىك ارنالار ءتول ونەردى مەنسىنبەيدى»

ءسۇلتانالى بالعاباەۆ ءتول تەلەديداردىڭ اقپارات تاراتۋ ساياساتىنا كوڭىلى تولمايتىنىن دا اشىپ ايتتى. اسىرەسە، مەملەكەتتىك ارنالارعا بازىناسى كوپ.

– وكىنىشكە قاراي، بىزدە ءتول ونەردى شەتتەتۋ، ەكىنشى ورىنعا ىسىرۋ ارەكەتتەرى اشىقتان-اشىق جاسالۋدا. مىسالى، ءبىزدىڭ تەلەارنالارىمىزدا، كۇندەلىكتى وتەتىن جيىندارىمىزدا قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان ۇلتتىق ونەرىن مەنسىنبەۋ، اتى دا، زاتى دا تۇسىنىكسىز شەتەلدىك شوۋلارعا ءتور بەرۋ بەلەڭ الدى. الماتىنى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جانە مادەني ورتالىعى دەپ ءجۇرمىز. الايدا مۇندا تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن تەاترلاردىڭ 2-3-ەۋى عانا تازا قازاقشا، قالعان 80-90 پايىزى ورىس تىلىندە جۇمىس ىستەيدى. قالاداعى قازاقتاردىڭ ۇلەسى 70 پايىزعا جەتەعابىل. دەمەك، ۇلتتىق تەاترلاردىڭ ۇلەسى دە سوعان ساي بولۋى شارت. ۇلتتىق ونەردى شەتتەتۋ قۇبىلىسى قازاق تەلەارنالارىندا دا ايقىن اڭعارىلۋدا. كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ ۇستەمدىگى مىقتاپ ورناعان ەڭ كۇردەلى كەزەڭدەردىڭ وزىندە كامال سمايىلوۆ، ساعات اشىمباەۆتاي ازاماتتار ءتول تەلەديدارىمىزدى تورگە كوتەردى ەمەس پە؟ بۇگىنگى تاۋەلسىز ءارى بەيبىت كۇندە دايىندالعان حابارلاردى سول كەزدەگى باعدارلامالارمەن قاتار قويۋعا ۇيالاسىڭ. جەكەمەنشىك ارنالاردى قوزعاماي-اق قويايىق. مەملەكەتتىك ارنالاردىڭ ءوزى ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ ۇپايىن تۇگەندەۋگە قۇلىقسىز. مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلىپ وتىرعان سوڭ، سول ەلدىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋ – مىندەت. «تۇنگى ستۋديادا نۇرلان قويانباەۆ» دەگەن باعدارلاما بار «قازاق­­ستان» تەلەارناسىندا. جۇرگىزۋشىلەر ەفيردە بىلگەندەرىن ىستەپ، اۋىزدارىنا كەلگەندى ايتىپ قانا قويماي، قازاققا تۇك قاتىسى جوق الدەكىمدەردى جيناپ الىپ، ورىسشا شۇيىركەلەسىپ وتىرادى. «قازاقستان» تەلەارناسى 100 پايىز قازاق تىلىندە سويلەۋى ءتيىس» دەگەن تالاپ قايدا قالدى؟ ءسىز وتاندىق تەلەارنالارداعى ورىس تىلىندەگى حابارعا بارىپ قازاقشا سويلەپ كورىڭىزشى، ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدى قيىپ تاستايدى نەمەسە مۇلدەم قاتىستىرماي قويۋى مۇمكىن. ال قازاقشا حابارعا كەلىپ، اركىم قالاعان تىلىندە سايراپ وتىرادى.

ءتىل – ۇلتتىڭ وزىندىك ءۇنى، دارا كەلبەتى. ول بولماسا، ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى بايانسىز. حالقى كىمنىڭ تىلىندە سويلەسە، كىمنىڭ مادەنيەتىن ۇستانسا – ەل سونىڭ بودانى. باسقا ەمەس، ماعان قازاقتىڭ ءوز ارنالارى قازاققا قارسى جۇمىس ىستەپ وتىرعانداي سياقتاناتىنى قىنجىلتادى. شوۋدى قاپتاتىپ، ەفيردەن كاسىبي جۋرناليستەردى الىستاتىپ، اۋزى-باسىن بوياعان انشىلەرگە تىزگىن ۇستاتاتىنداردىڭ كوكسەگەنى نە؟ قيت ەتسە رەيتينگتى العا تارتادى. رەيتينگ دەپ دابىرا قىلاتىندارى قالاداعى ون شاقتى ءورىستىلدىنىڭ ەسەپ-قيسابى عانا. قايماعى بۇزىلماعان ناعىز قازاقى ورتا – اۋىل تۇرعىندارى نە كورىپ ءجۇر؟ نە كورگىسى كەلەدى؟ ونى ەسەپكە الىپ جاتقان ەشكىم جوق. جاقسى-جامانىن زەرتتەمەستەن، شەتەلدىك جۇيەنىڭ ءبارىن ەلىمىزگە اكەپ تاڭا بەرۋگە بولمايدى، – دەدى رەنىشىن ىرىكپەگەن قالامگەر.

«شەنەۋنىكتەردىڭ كەيبىرى قازاقستاننىڭ بولاشاعىنا سەنبەيدى»

ءسۇلتانالى بازاربايۇلىنان ءوزى كوتەرگەن ماسەلەنىڭ شەشىلۋ جولىن كورسەتۋدى سۇرادىق. «ادەبيەتتىڭ، مادەنيەتتىڭ ءسۇت بەتى قايماقتارىنىڭ ءبارى الماتىدا تۇرادى. اقىن-جازۋشىلاردىڭ دەنى وسىندا شوعىرلانعان. سولاي بولا تۇرا، قالا قازاقشادان نەگە سۇرىنەدى؟ قازاق ءتىلى قاشانعى دالانىڭ ءتىلى بولىپ قالا بەرمەك؟ ونى قالا تىلىنە اينالدىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟»، – دەپ جازۋشىنى سۇراقتىڭ استىنا الدىق.

– ءبىزدىڭ ايتقانىمىزعا بىرەۋ قۇلاق اسسا، ەندى ءبىرى شال-شاۋقاننىڭ مىلجىڭى دەپ قولىن ءبىر-اق سىلتەۋى مۇمكىن. ىشىندە ءبارى سايراپ تۇرسا دا، قولىندا بيلىك بولماعان سوڭ اقىن-جازۋشىدان نە قايران؟ ەڭ الدىمەن، ۇكىمەتتىڭ ناقتى تالابى، يدەولوگياسى بولۋى كەرەك. مەملەكەتتىڭ تۇبىنە جەتەتىن تاعى ءبىر فاكتور بار. ول – ءباسپاسوزدى قادىرلەمەۋ، وندا ايتىلعان دۇنيەلەرگە قۇلاق اسپاۋ. دۇنيە ءجۇزىنىڭ كەز كەلگەن ەلىن الىپ قاراڭىزشى، مينيستر نەمەسە اكىمى باسپاسوزدە سىنعا ۇشىراسا، ول ەل الدىندا ابىرويدان جۇرداي بولادى. ءوزىن اقتاپ الۋ ءۇشىن تالاي تەر توگۋىنە تۋرا كەلەدى. ءتىپتى، گازەتتەگى سىن ءۇشىن وتستاۆكاعا كەتكەن شەتەلدىك شەنەۋنىكتەردى دە بىلەمىز. ال ءبىزدىڭ ءباسپاسوزىمىز قازىر قوعامدىق رەزونانس تۋدىرماق تۇگىلى، وقىلۋدان قالعان. بۇرىنعىداي گازەتتە جازىلعاندى جاپپاي تالقىلاۋ جوق. 1989 جىلى «قازاق ادەبيەتىندە» جاريالانعان «ەنشىمىز بولىنبەگەن ەل ەدىك» دەگەن ماقالامنان كەيىن كوتەرىلگەن شۋ ءوز ەلىمىزدىڭ شەكاراسىنان اسىپ، وزبەكستاننىڭ ورتالىق پارتيا كوميتەتىنە دەيىن جەتكەن ەدى. بۇگىن «پالەنشە تۇگەن دەيتىن ماقالا جازىپتى» دەگەن اڭگىمە قۇلاققا شالىنا بەرمەيدى.

ءباسپاسوزىن كوزگە ىلمەيتىن، ونىڭ سوزىنە زەر سالمايتىن ءبىزدىڭ ەل عانا. مۇنىڭ سالدارى جۋرناليست پەن باسىلىم ءۇشىن ەمەس، ەڭ اۋەلى، مەملەكەتتىڭ ءوزى ءۇشىن اۋىر بولماق. بالاسىن قوقىسقا تاستاۋ، بۇلدىرشىنگە زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ، جاقىنىن ازاپتاپ ءولتىرۋ سەكىلدى ازعىندىق، قاتىگەزدىك پەن ارسىزدىق يدەولوگياسى ءالسىز ەلدە ەتەك جايادى.

لاۋازىمى جوعارىلاردىڭ كەيبىرى قازاق­­­ستاننىڭ بولاشاعىنا سەنبەيدى. بايقايسىز با، قۇرىعى ۇزىندار ايەلى ەكىقابات بولسا، بوساناتىن ۋاقىتى جاقىنداعاندا شەتەلگە جىبەرەدى. بالاسى قاي ەلدە دۇنيەگە كەلسە، سول ەلدىڭ ازاماتتىعىن الادى. دەمەك، ولار قازاقستاننىڭ كەلەشەگى كۇماندى دەپ ويلايدى. قالتادا اقشاسى، قولىندا بيلىگى باردا، ۇرپاعىن بولاشاعى بار ەلگە ورنىقتىرعىسى كەلەدى، – دەيدى ءسۇلتانالى بازاربايۇلى.

«تەاتردا اقشا جوق دەگەن – بوس ءسوز»

جازۋشىمەن ودان ارعى اڭگىمەمىز تەاترعا، دراماتۋرگياعا قاراي ويىستى. ەلىمىزدە بۇل سالانىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن ەكى ادام بولسا، سونىڭ ءبىرى – ءسۇلتانالى بالعاباەۆ. ونىڭ دراماتۋرگياسى جايلى تىلگە تيەك ەتكەن ادام، ەڭ اۋەلى، العاشقى پەساسى – «قىز جيىرماعا تولعاندانىڭ» قازاقستانداعى كۇللى رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق تەاترلاردى تۇگەلدەپ، 20 جىل بويى ساحنادا جۇرگەنىن، ونى ەڭ كەمى ميلليون كورەرمەن كورگەنىن ايتار ەدى. بۇل – قازاق ساحنا ونەرىندە سيرەك قۇبىلىس. ونىڭ قالامىنان تۋعان «ەڭ ادەمى كەلىنشەك»، «تويدان قايتقان قازاقتار»، «قازاقشا كۇرەس»، ء«بىز دە عاشىق بولعانبىز»، «ايەلدەر الەمى»، «عاشىقسىز عاسىر» پەسالارىن ساحنالاماعان تەاتر كەمدە-كەم. بالعاباەۆ شىعارمالارىن كورشى ەلدەر – وزبەكستان، قىرعىزستان جانە قاراقالپاق­ستان تەاترلارى دا جارىسا قويدى. دراماتۋرگتىڭ قاي دۇنيەسى بولسا دا ەسكەرۋسىز، ەلەۋسىز قالعان ەمەس. مۇنىڭ سەبەبى، بىزدىڭشە، ءسۇلتانالى بالعاباەۆتىڭ درامالىق شىعارمالارىنىڭ كوركەمدىك دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىنا، مازمۇنىنىڭ تەرەڭدىگىنە بايلانىستى. ونىڭ پەسالارى ۋاقىتپەن ۇندەس، زاماناۋي ماسەلەلەردى دەر كەزىندە كوتەرۋىمەن قۇندى.

ول – تەاتردىڭ ءوز ادامى. بۇلاي دەۋىمىزگە ءسۇلتانالى بازاربايۇلىنىڭ 1985-1996 جانە 2003-2005 جىلدارى ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارۋى جانە كوپ جىلدان بەرى جازۋشىلار وداعىنداعى دراماتۋرگيا كەڭەسىنە توراعالىق ەتۋى سەبەپ. سوندىقتان ول تەاترلاردىڭ جۇمىسىن، دراماتۋرگتەر مەن رەجيسسەرلەردىڭ ەڭبەگىن سىنعا السا، جاقسىعا جول اشاتىن جاناشىرلىقپەن ايتادى.

– تەاترلاردىڭ جىرىن جىرلاپ كەلە جاتقانىما قانشاما جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. سوندا دا تاۋىسا الماي كەلەمىن. سوڭعى ۋاقىتتا مەنى قاتتى تولعانتىپ جۇرگەن ءبىر ماسەلە بار. ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى تەاتردىڭ ادەبيەت بولىمىندە ون جىلدان استام قىزمەت اتقارعان كەزدە بايقاعانىم، اكتەرلەر ءۇشىن بەرىلگەن ءرولدى ءمىنسىز ويناپ شىعۋدان ماڭىزدى مىندەت بولمايتىن. ساحنانى كيە تۇتاتىنى، كورەرمەندى قادىرلەيتىنى سونشالىق، دايىندىعى شالا بولسا، جۇرت الدىنا شىقپايتىن. ال قازىر شە؟ مۇلدەم كەرەعار قۇبىلىستى كورىپ ءجۇرمىز. بۇگىنگىنىڭ اكتەرلەرى ايلىقتى دا، اتاقتى دا تەاتردان الادى، بىراق بازبىرەۋلەرى باسقا جەردەگى جۇمىسىن ءبىرىنشى ورىنعا قويادى. بىرەۋى تويدان كەشىكپەۋى كەرەك، ەندى ءبىرى تۇسىرىلىمگە بارۋى قاجەت، ءۇشىنشىسى ۋنيۆەرسيتەتكە، شاكىرتتەرىنە اسىعىپ بارادى. ساحناعا شىعۋعا قولدارى تيمەيدى. باسقا شارۋالاردان قولى بوساعاندا عانا نەگىزگى جۇمىس ورنى تەاتر ەكەنى ەستەرىنە تۇسەدى. شالا دايىندىقپەن، كەيدە ءتىپتى دايىندىقسىز ساحناعا شىعادى. ءرولىم شيكىلەۋ ەمەس پە، كورەرمەننەن ۇيات بولماي ما دەگەن وي بۇگىنگى جاستاردى مازالاي بەرمەيدى. بۇل قۇبىلىس تەاتردى تۇيىققا اپارىپ تىرەيدى، قۇلدىراتادى.

اكتەرلەر ۇنەمى ايلىعىمىز از دەپ جىلايدى. مەنىڭشە، بوس ءسوز. ەل قاتارلى جالاقى الادى. باسقاسىن بىلمەيمىن، بىراق الماتى تەاترلارىندا جالاقى از ەمەس. تەاترعا بارساڭ، ىشىنە كىرۋ قيىن. ويتكەنى اكتەرلەردىڭ قىمبات كولىگىنەن اياق الىپ جۇرە المايسىڭ، – دەپ دراماتۋرگ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن جايلاردى جايىپ سالدى. دراماتۋرگيانىڭ اياق الىسىنا دا قارنى اشاتىنىن جاسىرعان جوق.

– قازىر كىم كورىنگەن پەسا جازاتىن بولعان. ادەبيەت دەگەن ەڭ قيىن سالا، ونىڭ ىشىندە دراماتۋرگيا – ەڭ كۇردەلى جانر. ول – قاسيەتتى جانر. دراماتۋرگياعا شىنايى تالانتى بار، جازۋى ابدەن ىسىلعان ادامدار كەلۋى كەرەك. ەكىنىڭ ءبىرى دراماتۋرگقا اينالعان قازىرگى كەزەڭدە ەلىمىزدە كەرەمەت پەسا جازىلادى دەپ ويلامايمىن.

ءبىزدىڭ تۇسىمىزدا تەاتردا قويىلاتىن پەسا اۋەلى كوركەمدىك كەڭەستىڭ تالقىلاۋىنان وتەتىن. كەمشىلىگى جويىلىپ، شيكى تۇستارى تولىقتىرىلاتىن. ودان كەيىن رەجيسسەر مەن اكتەر تىزە قوسىپ جۇمىس ىستەيدى. قويىلىم دايىن بولعاندا ارنايى كوميسسيا تاعايىندالىپ، باعا بەرىلەدى. كوميسسيا قۇرامىنا مىندەتتى تۇردە رەپەرتۋارعا جاۋاپتى مينيسترلىك وكىلى ەنەتىن.

تەاترلاردىڭ تاعى ءبىر اۋرۋى – تاقىرىپتى ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىنى. شىعارمانىڭ كوركەمدىك ساپاسى قانداي دەگەن سۇراق ەشكىمدى مازالامايدى. ەڭ اۋەلى پەسانىڭ كوتەرگەن تاقىرىبىنا نازار اۋدارادى. بەكىتىلگەن جوسپارعا، مينيسترلىك كورسەتىپ بەرگەن باعىت-باعدارعا ساي كەلسە، سول ۋاقىتتا تويلاناتىن مەرەيتويلارمەن مازمۇنداس بولسا بولعانى. تۋىندىنىڭ ءتىلى قانداي، كورەرمەنگە بەرەرى نە دەگەن ساۋالدار كولدەنەڭ تارتىلا بەرمەيدى.

بۇكىل تەاتردىڭ رەپەرتۋارى ءبىر ورتالىقتان باسقارىلۋى كەرەك. مەيلى رەسپۋبليكالىق، مەيلى وبلىستىق نەمەسە اۋداندىق تەاتردىڭ نە قوياتىنىن قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك. وسى ماسەلەنى مىنبەرلەردە قانشاما رەت كوتەرۋدىڭ ارقاسىندا مينيسترلىكتە جۋىردا رەپەرتۋارلىق باسقارما قۇرىلدى. سول باسقارما الداعى ۋاقىتتا قويىلاتىن بارلىق پەساعا ءمور باسىپ، رۇقسات بەرىپ وتىرسا ەكەن دەيمىز. تەاتر تۇرماق، ازىق-تۇلىك دۇكەندەرىنىڭ ءوزى قۇجاتى جوق تاۋاردى ساتپايدى. ءتىپتى، 50 تەڭگەنىڭ زاتى دا ارنايى سەرتيفيكاتسىز ساۋدالانبايدى. ال ميلليونداعان كورەرمەن كورەتىن شىعارما نەگە مامانداردىڭ رۇقساتىنسىز ساحناعا جول تارتۋى كەرەك؟ مۇنىڭ سالدارى قانداي بولاتىنىن كوردىك. قوستاناي تەاترىنىڭ ماڭىندا وسى كۇنى كورەرمەننەن گورى ءتارتىپ ساقشىلارى كوپ. تەاتر باسشىلىعى 2-3 جىلدا 160 ملن تەڭگەدەن استام قارجى جىمقىرعان. تەاتردىڭ جاعدايى ناشار، اكتەردىڭ ايلىعى از دەيمىز. اۆتورلاردان ساپالى شىعارما ساتىپ الۋعا اقشا قيمايمىز. ال جىمقىرۋعا كەلگەندە ميلليونداعان قارجى تابىلا قالادى. دەمەك، ەلىمىزدىڭ بارلىق تەاترىندا اقشا بار دەگەن ءسوز. قوستانايلىق تەاتر سونشا قاراجاتتى قولدى قىلعاندا، باسقا تەاترلاردىڭ نە ىستەپ جاتقانىن ويلاۋدىڭ ءوزى مۇڭ.

ايتپاي كەتۋگە بولمايتىن تاعى ءبىر جايت بار. پەسانى ساتىپ الۋعا، قويىلىمدى قويۋعا قىرۋار قارجى ءبولىندى مە – ونىڭ وتەمى تالاپ ەتىلۋى كەرەك. بىزدە ونداي تالاپ جوق. قازىنا قارجىسى وڭدى-سولدى جۇمسالادى، بىراق سپەكتاكلگە كورەرمەن كەلدى مە، كەلمەدى مە، قويىلىمعا سۇرانىس بار ما جوق پا، ول جاعىن زەرتتەپ جاتقان ەشكىم جوق. تانىمال ادامداردى، جۋرناليستەردى شاقىرادى، تۇساۋكەسەرىن شۋلاتىپ وتكىزەدى. ءبىر-ەكى ايدان كەيىن-اق ول سپەكتاكل ەشكىمگە كەرەك بولماي قالادى. «حالىق تۇسىنبەدى، ورەسى جەتپەدى» دەپ جىلى جابا سالادى. قىپ-قىزىل شىعىن ءۇشىن ەشكىم جاۋاپ بەرمەيدى. ورەلەرى بيىك بولسا، حالىقتىڭ نەنى تۇسىنەتىنىن، قانداي دۇنيەنى كورگىسى كەلەتىنىن نەگە الدىن-الا زەرتتەمەيدى؟ تەاتردىڭ اينالاسىندا مەنىڭ ميىم جەتپەيتىن وسىنداي ماسەلەلەر كوپ.

«جاقسى پەسا جازا الاتىن جاس دراماتۋرگتەر وتە از»

ءسۇلتانالى بالعاباەۆتىڭ سان سالالى ەڭبەكتەرى جايلى ءسوز بولعاندا، ونىڭ كوسەمسوزشىلىگى، جازۋشىلىعى، قايراتكەركەرلىگىنەن بولەك، ەرەك اتالاتىن تاعى ءبىر قىزمەتى بار. ول – شاكىرت تاربيەلەپ جۇرگەن ۇستاز، ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى. ءسۇلتانالى بازاربايۇلى 2008 جىلدان بەرى سول قاراشاڭىراقتا بولاشاق كينوتەلەدراماتۋرگتەردى دايىندايدى. پروفەسسوردان شاكىرت تاربيەلەۋدىڭ قىر-سىرىن، ونەر سالاسىنا قىزمەت ەتەتىن مامانداردى دايارلاۋداعى تۇيتكىلدەردى اتاپ بەرۋىن سۇرادىق.

– وقۋ ورداسىنا ۇستازدىق قىزمەتكە شاقىرىلۋىما ۇزاق جىل تەاتردا ادەبيەت ءبولىمنىڭ مەڭگەرۋشسى بولىپ جۇمىس ىستەۋىم جانە قازاقستان مەن كورشىلەس رەسپۋبليكالاردا كوپتەگەن پەسالارى قويىلعان دراماتۋرگ ەكەنىم سەبەپ بولعان سىڭايلى. اكادەمياعا العاش كەلگەندە كينوتەلەدراماتۋرگيا ماماندىعى دەگەن، نەگىزىنەن، «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنا كينوستسەناري جازاتىنداردى دايىنداۋ دەپ ەسەپتەيتىنمىن. جانە كەيبىرەۋدىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرسەڭ، شىنىندا سولاي سياقتى ەدى. ايتسە دە، وسى ماماندىق بويىنشا وقۋ ءبىتىرىپ، ديپلوم العانداردىڭ اراسىنان «قازاقفيلمگە» بارىپ، ستسەناري جازىپ، كينوسى ءتۇسىرىلىپ جاتقانداردىڭ كورىنبەۋى قاتتى ويلاندىراتىن. كينوتەلەدراماتۋرگ ماماندىعىن مەڭگەرگەندەر قايدا كەتىپ جاتىر دەگەن سۇراق تۋىندادى. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن كەيىن تاپتىم. ستۋدەنتتەرمەن جۇمىس ىستەي كەلە، بۇل سالا تەك «قازاقفيلمگە» ارناپ ستسەناريستەر دايىنداۋمەن عانا شەكتەلمەيتىنىنە كوزىم جەتتى. كينوتەلە­دراماتۋرگيا ماماندىعىنىڭ اۋقىمى بارىنشا كەڭ، تۇلەكتەردىڭ وقۋ بىتىرگەن سوڭ جۇمىس ىستەيتىن سالاسى جان-جاقتى ەكەن.

قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەڭ جەتىسپەي وتىرعان مامانداردىڭ ءبىرى – كينوتەلەدراماتۋرگتەر دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. بۇرىن كينو­­­ستسە­­­ناريستەر تەك «قازاقفيلمگە» عانا كەرەك بولسا، بۇگىندە كينو تۇسىرەتىن ورىندار كوپ. ەلىمىزدەگى تەلەارنالاردىڭ ءبارى دەرلىك جاپپاي تەلەسەريالدار تۇسىرۋگە كىرىسكەن. ولارعا قوسا، جەكەمەنشىك كينوكومپانيالار دا كوركەم جانە دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرۋدى قولعا الۋدا. ولاردىڭ بارىنە ارنايى ءبىلىمى بار، دارىندى ستسەناريستەردىڭ قاجەت ەكەنى ايتپاسا دا بەلگىلى. بىلىكتى ستسەناريستەرگە دەگەن سۇرانىس الداعى ۋاقىتتا ارتا تۇسپەسە، كەمىمەيتىنى انىق.

سونداي-اق، كينوتەلەدراماتۋرگيا ماماندىعى تەاتر ونەرىنە دە بارىنشا جاقىن. وسى ماماندىقتى مەڭگەرىپ شىققاندار تەاترلارعا ارناپ پەسا جازۋعا مۇمكىندىگى مول. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە 50-دەن استام كاسىبي تەاتر جۇمىس ىستەيتىنىن، ونىڭ ۇستىنە، جەكەمەنشىك تەاترلار دا ۋاقىت وتكەن سايىن كوبەيىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ بارىنە ساپالى شىعارما جازىپ بەرەتىن اۆتورلار اۋاداي قاجەت. بىزدە جاقسى پەسا جازاتىن جاس دراماتۋرگتەر وتە از. بۇل جونىندە مادەنيەت سالاسىنىڭ جوعارى مىنبەرلەرىندە، باسپاسوزدە، جيىنداردا ۇنەمى ايتىلىپ ءجۇر. وسى كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى – كينوتەلەدراماتۋرگيا ماماندارىن بارىنشا كوبىرەك دايىنداۋ.

سونىمەن قاتار، تەاتردا ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى زور قىزمەت بار. ەگەر ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دراماتۋرگيالىق شىعارمانىڭ كوركەمدىك ساپاسىن انىق اجىراتا الاتىن، ساحنا مەن جالپى تەاتر ونەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن جەتىك مەڭگەرگەن، ارنايى ءبىلىمى بار مامان بولسا، رەپەرتۋارعا قابىلدانعان جاڭا پەسانى ساحناعا دايىنداۋدان بۇرىن اۆتورمەن بىرلەسە وتىرىپ، كەم-كەتىگىن تۇزەيتىنى، جەتىلدىرە تۇسەتىنى انىق. كەزىندە زاڭعار جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆ تەاتردا ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ تۇرعاندا مۇنداي جۇمىستاردىڭ ماڭىزىن جاقسى تۇسىنگەن. سونىڭ ارقاسىندا قالامگەر سول كەزدەگى قازاق تەاترىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە ۇلكەن ىقپال ەتتى. كەيىن ادەبيەت ءبولىمىنىڭ جۇمىسى قىزمەتىن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ جانىنداعى رەپەرتۋارلىق-رەداكتسيالىق كوللەگياعا اۋىستى. قازىر مينيسترلىكتە ونداي قۇرىلىم جوق. وسىنىڭ سالدارىنان ساحناعا كۇزەپ-تۇزەۋدەن وتپەگەن، دراماتۋرگيالىق جەلىسى بوساڭ، ساپاسىز پەسالاردىڭ شىعىپ كەتەتىنى ءجيى سىنعا ۇشىراپ ءجۇر. وكىنىشكە قاراي، قازىرگى تاڭدا تەاترلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىندە ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن تەاتردان دا، دراماتۋرگيادان حابارى شامالى، سالا بويىنشا كاسىبي ءبىلىمى جوق ادامدار اتقارىپ ءجۇر. كوبىسى باسقا كاسىپتىڭ ماماندارى. ويتكەنى سالانىڭ ءوز ماماندارى وتە از. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن ونەر اكادامياسىن كينوتەلەدراماتۋرگيا ماماندىعى بويىنشا بىتىرەتىن تۇلەكتەرگە دۇرىس باعىت بەرۋدىڭ ماڭىزى زور.

كاسىبي ستسەناريستەر مەن دراماتۋرگتەر تەك كينوكومپانيالار مەن تەاترلارعا عانا ەمەس، قوعام ءومىرىنىڭ سالاسىنا دا قاجەت. مىسالى، وتاندىق تەلەارنالارداعى مادەني، اقپاراتتىق-تانىمدىق باعدارلامالاردىڭ جۇرتتى قىزىقتىرمايتىنى، تارتىمسىزدىعى ءجيى بايقالادى. وعان ستسەناريدىڭ السىزدىگى سەبەپ. حابار ءماتىنىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ەشكىمدى سەلت ەتكىزبەيتىن قىزىل سوزدەن تۇراتىنى جاسىرىن ەمەس. ەگەر سول باعدارلامالاردىڭ ستسەناريىن جازۋدى مەڭگەرگەن كاسىبي ماماندار دايىنداسا، مۇنداي كەمشىلىكتەرگە جول بەرىلمەس ەدى دەپ ويلايمىن.

كينوتەلەدراماتۋرگيا ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان شاكىرتتەرىمنىڭ جەردە قالمايتىنىنا سەنىمىمدى ارتتىرعان تاعى ءبىر جايتتى ايتا كەتەيىن. قازىر استانا مەن الماتىدان باستاپ ۇلكەندى-كىشىلى قالالاردا، وبلىستار مەن اۋدان ورتالىقتارىندا ءتۇرلى سالتاناتتى كەشتەر، مەرەكەلىك جيىن-تويلار، وزگە دا ماڭىزدى مادەني شارالار ءجيى وتكىزىلەدى. سول شارالاردىڭ مازمۇنى ولقى ءتۇسىپ جاتادى. كەڭ قۇلاشتى كەشتەرگە ارناپ قىزىقتى دا ءماندى ستسەناري دايىنداپ بەرەتىن ماماندار ساۋساقپەن سانارلىق. سونىڭ سالدارىنان ۇيىمداستىرۋشىلار ەلىمىزدەگى ءىرى مەرەكەلىك شارالاردى وتكزىۋ ءۇشىن رەجيسسەر مەن ستسەناريستەردى شەتەلدەن شاقىرۋعا ءماجبۇر. سونداي-اق، بۇگىندە اۋداندىق، قالالىق، وبلىستىق مادەنيەت باسقارمالارىنا دا جازا الاتىن، ونەر مەن ادەبيەتتەن حابارى بار قىزمەتكەرلەردىڭ جەتىسپەي جاتقاندىعى ايتىلىپ ءجۇر. اتالعان ماسەلەلەردىڭ بارلىعى ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا كينوتەلە­­­­­­درا­ماتۋرگيا ماماندىعى بويىنشا شاكىرت تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزى كۇن وتكەن سايىن ارتا تۇسكەنىن ايقىن دالەلدەيدى، – دەيدى شاكىرتتەرىنىڭ بولاشاعىنا سەنەتىن ۇستاز.

قازاق اكتەرلەرى نەگە قىرعىزستاندا وقۋعا قۇمار؟

 قالامگەر اقتارىلا ءتۇستى. ءبىز مۇقيات تىڭداپ، كەرەك جەرىن قويىنداپتەرگە تۇرتە بەردىك. ءبىلىم ماسەلەسىنە تەرەڭدەپ ەنگەننەن كەيىن، ءسۇلتانالى بالعاباەۆتىڭ ونەر سالاسىندا كۇندىزگى جانە سىرتتاي قىسقارتىلعان وقۋ ءتۇرىن ەنگىزۋ جونىندەگى ۇسىنىسىن دا كوپتىڭ نازارىنا ۇسىنعاندى قۇپ كوردىك. ول مۇنداي ۇسىنىستىڭ تۋىنا نە سەبەپ بولعانىن بايانداپ بەردى.

– ۇزاق جىلداردان بەرى شەتەلدەردەگى قازاق مادەني ورتالىقتارىمەن، ونىڭ ىشىندە قىرعىزستانداعى قانداستارمەن دە بايلانىس جاساپ كەلەمىن. جۋىردا بىشكەك قالاسىنان كەلگەن ءبىر باۋىرىمىزبەن كەزدەسىپ قالدىم. ول كىسى مەنىڭ ونەر اكادەمياسىندا ساباق بەرەتىنىمدى بىلگەندە كۇتپەگەن ءبىر سۇراق قويدى: «قازاق­­ستاندا ونەر اكادەمياسى بار ما؟ ەندەشە قىرعىزدار «قازاقتارعا اكتەرلار مەن رەجيسسەرلاردى ءبىز دايىنداپ بەرەمىز» دەپ نەگە ماقتانىپ ءجۇر؟». مەن اۋەلگىدە بۇل سۇراققا اسا ءمان بەرمەي، انشەيىن ازىلدەپ ايتىپ وتىر ەكەن دەپ ويلادىم. سويتسەم، بۇل قالجىڭ ەمەس، شىندىق بولىپ شىقتى. قىرعىزداردىڭ قازاق اكتەرلارى مەن رەجيسسەرلارىن دايىنداپ جۇرگەنى راس ەكەن. قازىر ەلىمىزدە بىرقاتار ماماندىقتار بويىنشا سىرتتاي وقىتۋ جۇيەسى توقتاتىلعان. ال ونىڭ ەسەسىنە كورشى ەلدەردىڭ كوبىندە، مىسالى، قىرعىزستان مەن رەسەيدە ءبىلىم بەرۋدىڭ مۇنداي جولى بۇرىنعىسىنشا ساقتالعان. سوندىقتان سىرتتاي وقىپ، جوعارى بىلىمگە قول جەتكىزۋدى قالايتىن ءبىزدىڭ جاستار سول مەملەكەتتەردەگى وقۋ ورىندارىنا تۇسەدى. اسىرەسە، اكتەر، رەجيسسەر بولعىسى كەلەتىندەر. مىسالى، قازاقستاننىڭ قوستانايدان باستاپ، ءبىراز وبلىستارىنداعى تەاترلاردىڭ ورتا ءبىلىمدى اكتەرلاردىڭ ءبىرازى رەسەيدىڭ چەليابينسك قالاسىنا بارىپ سىرتتاي وقىپ، جوعارى بىلىمگە قول جەتكىزگەن. سونداي-اق، سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى ورتا ءبىلىمدى تەاتر قايراتكەرلەرىنىڭ قىرعىزستانعا بارىپ، سىرتتاي وقىپ، جوعارى ءبىلىمدى مامان اتانۋى كەڭ بەلەڭ الدى.

چەليابينسكىنىڭ جاعدايىن انىق ايتا المايمىن، ال قىرعىزستاننان سىرتتاي وقىپ، جوعارى ءبىلىم العان تەاتر ماماندارىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى كۇمان تۋدىرادى. ويتكەنى ونداعى سىرتتاي ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى شارتى – ءتيىستى اقشانى دەر كەزىندە تولەۋ. ال ستۋدەنت قالاي ءبىلىم الۋدا، ءوزىنىڭ بولاشاق ماماندىعىن قاي دارەجەدە يگەرەدى، وندا ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ءتىپتى، بىشكەكتەگى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسۋ ءۇشىن قالاعا ارنايى بارىپ، قابىلداۋ ەمتيحانىن تاپسىرۋدىڭ دا قاجەتى شامالى. ءۇش-ءتورت ادام قوسىلىپ، قاجەتتى قۇجاتتاردى دايىنداپ، ءتيىستى اقشانى بەرىپ، ورتالارىنان بىرەۋدى جىبەرسە جەتكىلىكتى. سول كىسى قىرعىزستانعا بارىپ، اقشا قوسقانداردىڭ بارىنە سىرتتاي وقۋعا قابىلداندى دەگەن انىقتاما اكەلىپ بەرەدى. سىرتتاي وقيتىن «ستۋدەنتتىڭ» قىرعىزستانعا ۇدايى بارىپ، سەسسيا تاپسىرۋى دا مىندەتتى ەمەس. ءتيىستى اقىنى دەر كەزىندە تولەپ تۇرسا، وقۋدى بىتىرەتىن كەزدە ءبىر-اق بارىپ، دايىن ديپلومدى الۋىنا بولادى. بۇل ايتقاندارىما كوپشىلىك سەنبەۋى مۇمكىن. بىراق قولىمىزداعى ناقتى دەرەكتەر بويىنشا، كورشى ەلدەگى سىرتتاي وقۋدىڭ سيقى وسىنداي.

ارينە، بۇل ءۇشىن وڭاي جولمەن ديپلوم العانداردى كىنالاۋ قيىن. ويتكەنى ولاردىڭ كوپشىلىگى مۇنداي قادامعا كۇنكورىس ءۇشىن بارادى. ياعني جوعارى ءبىلىمى بار ەكەنىن دالەلدەيتىن ديپلومى بولسا، ايلىعى وسەدى. ول بولماسا، ءومىر بويى جارىتىمسىز جالاقىمەن كۇنەلتۋگە تۋرا كەلەدى.

قىرعىزستان تاراپىنىڭ ۇستانىمى دا تۇسىنىكتى: ولارعا قازاقستاننان اقشا ءتۇسىپ جاتسا بولدى، ال وزدەرى ديپلوم بەرگەن «مامانداردىڭ» ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ جاقسى-جامانى ولاردى الاڭداتپايدى. ويتكەنى ەشكىمنىڭ الدىندا ەسەپ بەرمەيدى. اينالىپ كەلگەندە بۇدان زارداپ شەگەتىن – قازاقتىڭ تەاترى، قازاقستاننىڭ مادەنيەتى. ايتىلعان جايدىڭ سالدارىنان بۇگىنگى تاڭدا ەل تەاترلارىندا جوعارى ءبىلىمدى ديپلومى بار، بىراق شىن مانىندە ءبىلىمى بۇعان مۇلدەم سايكەس كەلمەيتىن ساپاسىز ماماندار كوبەيىپ بارادى. بۇل قۇبىلىسقا قازىردەن باستاپ توقتاۋ سالماسا، ولاردىڭ قاتارى كۇن وتكەن سايىن كوبەيە بەرمەك. مۇنىڭ سوڭى بولاشاقتا قازاق تەاتر ونەرىن قۇلدىراتۋعا اپارىپ سوعۋى ابدەن مۇمكىن.

ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، كورشى ەلدەردىڭ ديپلومىنا قىزىعۋشىلىق قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ كەزىندە سىرتتاي ءبىلىم بەرۋدى جاۋىپ تاستاعانىنان تۋىنداپ وتىر. ءبىر تاڭقالارلىعى، قازاقستان ءوز ىشىندە سىرتتاي وقىتۋدى مۇلدەم توقتاتادى، سويتە تۇرا بىرەۋ وزگە مەملەكەتكە بارىپ، سىرتتاي وقىپ كەلسە، ونىڭ ديپلومىن جارامدى دەپ ەسەپتەپ، قۋانا قابىلدايدى. كوكەيگە قونبايتىن وسىنداي جايتتار ءۇشىن كىمنەن جاۋاپ الامىز؟ بەلگىسىز.

وسى ورايدا، تاعى ءبىر جاعدايدى ايتا كەتكەن ءجون. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ تەاترلارىنىڭ باسىم كوپشىلىگىندە جوعارى ءبىلىمدى اكتەرلار مەن رەجيسسەرلاردىڭ، ساحنا ونەرىنە قاتىستى باسقا دا مامانداردىڭ جەتىسپەيتىنى بارشاعا ءمالىم. مۇنىڭ سەبەپتەرى نەدە؟ اكتەرلىك پەن رەجيسسەرلىك ماماندىق بويىنشا جىل سايىن ونەر اكادەمياسىن ءبىتىرىپ، قۇلاشتاي ديپلوم الىپ شىعاتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى الىس ايماقتارعا بارعىسى كەلمەيدى. ءتىپتى، كوپشىلىگى ءوز ماماندىقتارىنان قول ءۇزىپ، باسقا جۇمىستارعا اۋىسىپ كەتۋگە بەيىم. وسىنىڭ سالدارىنان ەلىمىزدەگى كوپتەگەن تەاترلار ءوز عيماراتتارىندا ەكى جىلدىق ستۋديا اشىپ، اكتەرلەر دايىنداپ، ساحناعا شىعارىپ ءجۇر. بۇل اكتەرلاردىڭ اراسىندا جوعارى ءبىلىم الۋعا ىنتالى، دارىندى جاستار دا بارشىلىق. بۇعان قوسا، جىل سايىن ونەر سالاسىنداعى ارناۋلى ورتا ءبىلىم بەرەتىن كوللەدجدەردى بىتىرەتىن جاس اكتەرلەر مەن رەجيسسەرلەر دە بارشىلىق. بىراق ولاردىڭ ءبارىن ونەر سالاسىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كۇندىزگى بولىمىنە قابىلداۋ مۇمكىن ەمەس. سوندا ولار وزگە ەلدەرگە بارىپ، قانداي جولمەن بولسا دا، ايتەۋىر جوعارى ءبىلىمنىڭ ديپلومىن الىپ كەلسە بولدى دەپ قاراپ وتىرا بەرۋىمىز كەرەك پە؟

بىزدىڭشە، الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلەنى ءبىر جۇيەگە ءتۇسىرۋ وتە قاجەت. بۇل ءۇشىن، ءبىرىنشى كەزەكتە، مادەنيەت پەن ونەر سالاسىنداعى ماماندار دايىنداۋدا كۇندىزگى قىسقارتىلعان وقۋ ءتۇرى مەن سىرتتاي قىسقارتىلعان وقۋ ءتۇرىن ەنگىزگەن ءجون. بۇعان قازىرگى كەزەڭدە مۇمكىندىك مول. مىسالى، جاقىندا عانا ءباسپاسوز بەتىندە ءبىلىم بەرۋ گرانتتارى يەگەرلەرىنىڭ ءتىزىمى جاريالاندى. ولاردىڭ ءبىرازى كۇندىزگى قىسقارتىلعان وقۋ ءتۇرى بويىنشا ءبىلىم گرانتىنا، ءبىرازى سىرتتاي قىسقارتىلعان وقۋ ءتۇرى بويىنشا ءبىلىم گرانتىنا يە بولعان. كوپشىلىگى – كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن ارناۋلى ورتا وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن جانە سول ماماندىعى بويىنشا كەمىندە ءبىر جىل جۇمىس ءوتىلى بار ادامدار. ولاردىڭ اراسىندا مۋزىكالىق ءبىلىم، بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ ماماندىعى بويىنشا تەگىن وقۋعا مۇمكىندىك العاندار دا بار. دەمەك، ونەر كوللەدجدەرى مەن تەاتر ستۋدياسىن بىتىرگەندەردىڭ دە جوعارى وقۋ ورىندارىنا قىسقارتىلعان كۇندىزگى جانە قىسقارتىلعان سىرتتاي وقۋعا قابىلدانۋىنا بولادى دەگەن ءسوز، – دەيدى ۇستاز. ۇسىنىسى نەگىزسىز ەمەس. ءوزى سول سالانىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعىپ جۇرگەننەن كەيىن ونەردى ورىستەتۋدە نەنىڭ باياندى، نەنىڭ بايانسىز بولارىن سەزەدى. قۇزىرلى ورگانداردىڭ قۇلاعىنا جەتىپ جاتسا، ولار بۇل ماسەلەنى قاپەرگە الىپ، دۇرىس-بۇرىسىن سالماقتاسا ەكەن دەيمىز. ۇلتتىق ونەردىڭ اسىعى تۇگەندەلسە دەپ شاپقىلاپ جۇرەتىن قايراتكەردىڭ دە تىلەگى – وسى.

 اڭگىمەلەسكەن

انار لەپەسوۆا

دەرەككوز: "تۇركىستان" گازەتى