قازاقستان تاۋەلسiزدiكتiڭ العاشقى جيىرما بەس جىلىندا ەلباسىنىڭ كەمەڭگەرلiگiنiڭ، سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا نەبiر كۇردەلi كەزەڭدەردi ارتقا تاستاپ، الەم ەلدەرiنە ۇلگi بولارلىق عالامات دامۋ جولىنان ءوتتi. حالقىنىڭ ىنتىماعى مەن ەكونوميكاسىنىڭ وركەندەۋiنiڭ ناتيجەسiندە حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ الدىندا زور بەدەلگە يە مەملەكەتكە اينالدى. بiراق بۇگiندە جەتiستiكتەرگە توقمەيiلسiپ وتىراتىن ۋاقىت ەمەس. ۇنەمi العا ۇمتىلىپ، جاڭعىرىپ، جاڭارىپ وتىرماعانداردى زامانا كوشi ارتقا ىعىستىرىپ، دامۋ جولىنان تايدىرىپ جiبەرەتiنi انىق. قازiرگi دۇنيەجۇزiلiك ەكونوميكالىق داعدارىس، عالامدىق ساياسي تۇراقسىزدىق پەن اسكەري قاقتىعىستار ەتەك-جەڭiمiزدi جيىپ، ۋاقىت تالابىنا ساي ارەكەت ەتۋiمiز كەرەكتiگiن كورسەتiپ وتىر.

قازاقستاندى نەبiر تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن، تەرەڭ داعدارىستاردان امان-ەسەن الىپ شىققان ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل جولى دا كورەگەن شەشiم قابىلداپ، باتىل قادامدار جاساي بiلدi. سونىڭ دالەلi ەلباسىنىڭ بەس ينستيتۋتسيونالدى رەفورماسى مەن ونى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان 100 ناقتى قادامنان تۇراتىن ۇلت جوسپارىنىڭ قابىلدانۋى دەر ەدiك.

قازاقستان پرەزيدەنتiنiڭ بەس حالىقتىق رەفورمالاردى قابىلداۋى – وتاندىق ەكونوميكانى جاڭا، بيiك بەلەسكە كوتەرەرi تالاسسىز. وسىناۋ كۇردەلi كەزەڭدە تۇپكiلiكتi رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋداعى باستى ماقسات – دۇنيەجۇزiندەگi باسەكەگە بارىنشا قابiلەتتi وتىز مەملەكەتتiڭ اراسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الىپ، ماڭگiلiك ەلگە اينالۋ. بۇل تاريحي جاۋاپكەرشiلiكتi بۇكiل ەل تۇرعىندارىمەن قاتار وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىنىڭ حالقى دا تولىقتاي سەزiنiپ وتىر.

ەلباسىنىڭ كورەگەندiگiمەن قابىلدانعان بەس رەفورما – حالىقتى ەلدiك ماقساتقا جۇمىلدىرىپ، وتانداستارىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرiپ، بiلiم، عىلىم، ءوندiرiس سالاسىندا قولعا الىنعان مەملەكەتتiك باعدارلامالاردى تيiمدi جۇزەگە اسىرۋعا جول اشپاق. مەملەكەتتiك باعدارلامالار دەمەكشi, قازiر الەمنiڭ بارلىق بەلگiلi اقپارات قۇرالدارى داعدارىس تۋدىرعان قيىندىقتار تۋرالى جار سالىپ جاتىر. ال، قازاقستاندا جەكەلەگەن سالالاردا iركiلiس بايقالعانىمەن، تۇتاستاي العاندا حالىق داعدارىستىڭ زاردابىن ايتارلىقتاي سەزiنiپ وتىرعان جوق. حالىقتىڭ تابىسى دا، جۇمىسسىزدىق دەڭگەيi دە تۇراقتى. مەملەكەت تۇرعىنداردىڭ الدىنداعى الەۋمەتتiك مiندەتتەمەلەرiن تولىقتاي ورىنداپ كەلەدi. بiلiم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سەكiلدi ماڭىزدى سالالارعا بۇرىنعىسىنشا باسا نازار اۋدارىلۋدا، بيزنەسكە دە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتiلۋدە. قۇرىلىس قارقىنى باسەڭدەگەن جوق، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ كورسەتكiشتەرi جىلدان-جىلعا جاقسارىپ كەلەدi. بiر اۋىز سوزبەن ايتقاندا، قازiرگi ەكونوميكالىق قيىندىقتار حالىقتىڭ قابىرعاسىن قايىستىرىپ وتىر دەۋگە ەشقانداي نەگiز جوق. وسىنىڭ بارلىعى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن قابىلدانعان «نۇرلى جول»، ۇدەمەلi يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ، «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» سىندى مەملەكەتتiك باعدارلامالاردىڭ جەمiسi. بۇگiن بiز سول باعدارلامالاردىڭ ورىندالۋ بارىسىن ساراپتاپ كورۋدi ءجون ساناپ وتىرمىز.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن قابىلدانعان داعدارىسقا قارسى باعدارلامالاردىڭ نەگiزگiسi – «نۇرلى جول». ينفراقۇرىلىمدىق دامۋدىڭ 2015-2019 جىلدارعا ارنالعان بۇل باعدارلاماسى بiرنەشە باعىتتان تۇرادى. اتاپ ايتقاندا، جىلۋ، اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، كارiز جۇيەلەرiنiڭ قۇرىلىسىن جاڭعىرتۋ جانە قايتا قۇرۋ جۇمىستارىن بiرiنشi باعىت قامتيدى. جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگانداردىڭ دەرەكتەرiنە سۇيەنسەك، بۇل باعىت بويىنشا 2015-2016 جىلدارعا 6 جوباعا 5 ميلليارد 500 ميلليون تەڭگە بولiنگەن. وتكەن جىلى جوسپارعا سايكەس بiر جوبا iسكە اسىپ، 1,2 ميلليارد تەڭگەگە 6,5 شاقىرىم جىلۋ قۇبىرى تارتىلعان. قالعان 5 جوبا 2016 جىلى اتقارىلۋى تيiس. سوڭعى مالiمەتتەر بويىنشا جىل باسىنان بەرi 5 جوباعا 1,1 ميلليارد تەڭگە بولiنگەن جانە تولىقتاي يگەرiلگەن. قارجىلاندىرۋ بەكiتiلگەن جوسپارعا سايكەس جۇزەگە اسادى جانە تيiستi قارجى جىل سوڭىنا دەيiن يگەرiلەدi.

ەكiنشi باعىت تۇرعىن ءۇي ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدى كوزدەيدi. وتكەن جىلى ۇلتتىق قوردان بولiنگەن 160,8 ميلليون تەڭگەگە 324 پاتەرلi 9 قاباتتى ءۇيدiڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، حالىقتىڭ يگiلiگiنە بەرiلسە، بيىل بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ كولەمi الدەقايدا ۇلعايعانى بايقالادى. اتاپ ايتار بولساق، 2016 جىلى ينجەنەرلiك-كوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ 11 نىسانىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگiزۋگە ۇلتتىق قوردان 5 ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە قارجى بولiنگەن. العاشقى سەگiز ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، 2 ميللياردقا جۋىق تەڭگە يگەرiلiپتi.

ءۇشiنشi باعىت الەۋمەتتiك ينفراقۇرىلىمدى جەتiلدiرۋگە ارنالعان. 2015 جىلى بۇل باعىتتا 9 مەكتەپ پەن 1 بالاباقشا سالىندى. وعان 2,8 ميلليارد تەڭگە جۇمسالدى. ال، بيىل بۇل باعىتقا ءبولiنiپ وتىرعان قارجى قوماقتى. دالiرەك ايتساق، ۇلتتىق قوردان 13 ميلليارد تەڭگە ءبولiندi. بۇل قارجىعا 23 مەكتەپ پەن 1 بالاباقشانىڭ قايتا قۇرۋ جۇمىستارى مەن قۇرىلىسى جۇرگiزiلۋدە. تامىز ايىنداعى دەرەكتەر بويىنشا 5 ميلليارد 405,3 ميلليون تەڭگە يگەرiلگەن.

ەلباسى تاپسىرماسىنا سايكەس «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنىڭ تولىق ءارi ۋاقتىلى جۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشiن وبلىستا ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، ءاربiر نىساننىڭ قۇرىلىسى قاتاڭ باقىلاۋعا الىنعان. جوسپارعا سايكەس جىل سوڭىنا دەيiن بولiنگەن بيۋدجەت قارجىسى تولىق يگەرiلiپ، 20 نىسان پايدالانۋعا بەرiلەدi. ونىڭ iشiندە 9 مەكتەپ، 1 بالاباقشا جانە 10 ينجەنەرلiك-ينفراقۇرىلىم جەلiلەرiنiڭ قۇرىلىسى اياقتالادى.

كورiپ وتىرعانىمىزداي، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن قابىلدانعان «نۇرلى جول» مەملەكەتتiك باعدارلاماسىنىڭ ماقساتى – ينفراقۇرىلىمدى دامىتا وتىرىپ، قۇرىلىس سالاسىنداعى كومپانيالار مەن تاۋار وندiرۋشiلەردi قولداۋ، سول ارقىلى الەمدiك داعدارىس كەزەڭiندە وتاندىق ەكونوميكانىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالۋ. ەلiمiزدiڭ داعدارىستان قانشالىقتى ابىرويلى شىعارى وسى باعدارلاماعا بولiنگەن قارجىنىڭ تيiمدi ءارi ماقساتتى جۇمسالۋىنا بايلانىستى دەسەك قاتەلەسپەيمiز. ءارi باعدارلاما اياسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار قاراپايىم حالىقتىڭ دا كۇندەلiكتi ءومiر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ جاقسارۋىنا ىقپال ەتۋدە.

ەل ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ ۇستانعان ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ بiرi. بۇل جۇمىستار ۇدەمەلi يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا جۇزەگە اسىپ كەلەدi. وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىندا باعدارلاما باستالعالى بەرi يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگەن 143 جوبا جۇزەگە اسقان. ونىڭ جالپى قۇنى 223,3 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايدى. وڭiردە بارلىعى 12 600 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلعان. ونىڭ iشiندە العاشقى بەسجىلدىقتا قۇنى 176,5 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايتىن 115 جوبا جۇزەگە اسىپ، 10 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلعان. وسى كەزەڭدە ءۇيد باعدارلاماسى اياسىندا وڭiرiمiزدە اشىلعان كاسiپورىندار 180 ميلليارد تەڭگەنiڭ ءونiمiن ءوندiرiپتi.

ەكiنشi بەسجىلدىقتا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا 119 جوبا ەنگەن. ونىڭ جالپى قۇنى 846 ميلليارد 100 ميلليون تەڭگەنi قۇرايدى. ياعني تارتىلاتىن ينۆەستيتسيا كولەمi بiرiنشi بەسجىلدىقپەن سالىستىرعاندا 4 ەسەدەي كوپ. سونداي-اق، 2019 جىلعا دەيiن 18 500 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ جوسپارلانۋدا.

جاقىندا وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرگەن وبلىس اكiمi بەيبiت اتامقۇلوۆ اتالعان باعدارلامانىڭ قازiرگi ورىندالۋ بارىسى جايلى جان-جاقتى باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بيىل ۇدەمەلi يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا 16 جوبانى iسكە قوسۋ جوسپارلانعان. بۇل جۇمىستارعا 27,2 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلادى. اتالعان كاسiپورىندار تولىقتاي جۇمىس iستەي باستاعاندا جاڭادان 845 جۇمىس ورنى پايدا بولادى. بۇگiنگi كۇنگە دەيiن ەكەۋi iسكە قوسىلىپ ۇلگەردi. ولاردىڭ بiرi – «شىمكەنت ماي» اكتسيونەرلiك قوعامىنىڭ وسiمدiك مايىن ءوندiرۋ كولەمiن ۇلعايتۋعا باعىتتالعان جوباسى. جوبا اياسىندا 1 ميلليارد 920 ميلليون تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيىلىپ، كاسiپورىندا قوسىمشا 26 جۇمىس ورنى پايدا بولدى. ال، ەكiنشiسi – قازىعۇرت اۋدانىنداعى «Lotus Food Company LLC» جاۋاپكەرشiلiگi شەكتەۋلi سەرiكتەستiگiنiڭ تەز ازiرلەنەتiن تاعامدار ءوندiرۋ زاۋىتى. جاڭا كاسiپورىننىڭ جالپى قۇنى 471 ميلليون تەڭگەنi قۇراسا، وندا 48 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى.

ءوڭiر باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، 2016 جىلدىڭ 7 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگەن كاسiپورىندار 59,7 ميلليارد تەڭگەنiڭ ءونiمiن وندiرگەن. مiنە، وسىنداي قولداۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسiندە بiرiنشi جارتىجىلدىقتا وبلىستىڭ ونەركاسiپ سالاسىندا 384 ميلليارد تەڭگەنiڭ ءونiمi وندiرiلگەن. بۇل وتكەن جىلدىڭ تيiستi كەزەڭiمەن سالىستىرعاندا 5,3 پايىزعا جوعارى.

وڭتۇستiك وڭiردە «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى دا ناتيجەلi جۇزەگە اسىپ جاتىر. ايتالىق، جىل باسىنان ايماقتىق ۇيلەستiرۋ كەڭەسiنiڭ 7 وتىرىسى ءوتiپ، وندا جالپى ينۆەستيتسيالىق قۇنى 70,1 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايتىن 144 جوبا قارالىپ، ماقۇلداندى. جوبالار تولىق iسكە اسقان كەزدە 1 213 جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن بولادى.

باعدارلامانىڭ بiرiنشi جانە ەكiنشi باعىتتارى بويىنشا جۇمىستارعا توقتالا كەتسەك، 78 جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا ەكiنشi دەڭگەيلi بانكتەردەن الىنعان نەسيەنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسىن سۋبسيديالاۋعا 19 ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە جۇمسالعان. سونىڭ ارقاسىندا كاسiپكەرلەرگە بانكتەردەن العان نەسيەسi 7 پايىزدىق ۇستەمەاقىمەن ءتۇسiپ وتىر.

ەكiنشiدەن، «دامۋ» كاسiپكەرلiكتi دامىتۋ قورى» اكتسيونەرلiك قوعامى 5 جوباعا الىنعان نەسيەنiڭ بiر بولiگiن كەپiلدەندiرۋدi مiندەتiنە الدى. «بيزنەس وقو» وڭiرلiك ۇيلەستiرۋ كەڭەسiنiڭ كەزەكتi وتىرىسىندا ماقۇلدانعانداردىڭ قاتارىندا «ۇلان» عىلىمي-تاجiريبەلiك بازاسىن دامىتۋ مەن كەڭەيتۋگە باعىتتالعان جەكە كاسiپكەر ورازاليەۆتiڭ جوباسى دا بار. بازا قوناقۇيلەر مەن سپورتتىق-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرiن قامتيدى، سپورتتىق قۇرىلعىلار ساتىپ الۋ مەن تۇرعىن جاي سالۋ ەسەبiنەن كەڭەيتiلەدi. ال، ماقۇلدانعان ەكiنشi جوبا بويىنشا بايمىرزاەۆا باقىتگۇل نان-توقاش جانە كونديتەرلiك ونiمدەر شىعارۋدى قولعا الادى. نەسيەگە الىنعان قاراجات تسەحتىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىنا جۇمسالماق. قولداۋعا يە بولعان ءۇشiنشi جوبا بويىنشا «نۇر اسۋ» مەكتەپالدى شاعىن ورتالىعى كەڭەيتiلسە، «سانجار» جشس-i ديiرمەن كەشەنiن ساتىپ الۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل – ءتورتiنشi جوبا. سونداي-اق، بيداي وڭدەۋمەن اينالىساتىن «اسىل LTD» جشس-i مەملەكەتتiڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا ءوزiنiڭ اينالىمىن تولىقتىرۋدى جوسپارلاۋدا.

«بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىنىڭ ءۇشiنشi باعىتى كاسiپكەرلەردiڭ ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەرiن تومەندەتۋگە ارنالعان. وسى ماقساتتا ءۇش جوبانىڭ بانكتەردەن الىنعان نەسيەسiنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسى سۋبسيديالاندى. وعان 4,7 ميلليارد تەڭگە جۇمسالعان.

جالپى، 2016 جىلى وبلىستا اتالعان باعدارلاما شەڭبەرiندە 464 بيزنەس-جوباعا مەملەكەتتiك قولداۋ كورسەتۋ جوسپارلانعان. وعان 5 ميلليارد 673 ميلليون تەڭگە ءبولiنiپتi. جالپى، «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىنىڭ قاتىسۋشىلارى ەسەپتi كەزەڭدە بيۋدجەتكە 6 ميلليارد 700 ميلليون تەڭگە سالىق تولەگەن. سونداي-اق، وڭiردەگi «كاسiپكەرلەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى» اتالعان مەرزiمدە 19 905 بيزنەسمەنگە قىزمەت كورسەتكەن. وسىنىڭ بارلىعى وڭتۇستiكتە بيزنەسكە بارىنشا قولايلى جاعداي جاسالىپ، ءوز iسiن اشقاندارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتiلiپ جاتقانىن اڭعارتادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ وڭiرiمiزگە كەلگەن ءار ساپارى جاقسى iستەردiڭ باستاۋىنا اينالىپ، تۇرعىنداردى قۋانىشقا بولەيتiنi راس. جۇرەكتەرiندە جالىنى بار، جۇزدەرi مەيiرiمگە تولى وڭتۇستiكقازاقستاندىقتار ۇلت كوشباسشىسىن ءاردايىم ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتەدi. ەلباسى دا ەلگە ەتەنە جاقىن، اسiرەسە، كۇنگەي ءوڭiردiڭ ەڭبەكسۇيگiش حالقىنا دەگەن ىقىلاس-پەيiلi ەرەك. ن.نازارباەۆتىڭ بيىلعى ءساۋiر ايىندا وڭiرگە ارنايى ساپارمەن كەلگەنi بەلگiلi. پرەزيدەنتتiڭ سوندا بiلدiرگەن ىستىق لەبiزi مەن ناقتى تاپسىرمالارى بارشا جەرلەستەرiمiزدi جiگەرلەندiرiپ، جاڭا بەلەستەرگە ۇمتىلدىردى. ءوڭiر تۇرعىندارىنىڭ تاۋەلسiزدiكتiڭ 25 جىلدىعى قارساڭىنداعى تولاعاي تابىستارى سونىڭ ايعاعى.

Abai.kz