فرانتسيا ۆ.پۋتين مەن ب.اسادتى سيرياداعى اسكەري وپەراتسيالارعا (قىلمىستى وقيعالارعا) قاتىستى حالىقارالىق سوتقا بەرمەك. بۇل تۋرالى فرانتسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ء (سىم) جان-مارك ەيرو مالىمدەدى.

فرانتسيا پرەزيدەنتى فرانتسۋا وللاندتىڭ پىكىرىنشە، رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ سيريا اۋماعىندا جۇرگىزگەن اسكەري وپەراتسيالارىن قايتا تەكسەرۋ كەرەك.

وللاند پۋتينمەن كەزدەسۋدەن باس تارتپاق

(فرانسۋا وللاند)

ء«بىز رەسەيدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىمەن كەلىسپەيمىز. الەپپو قالاسىن اۋەدەن بومبالاۋ – قىلمىس. فرانتسيا الەپپو تۇرعىندارىن ساقتاپ قالۋدى عانا ويلايدى. بەيبىت ادامداردىڭ رەسەي بومبالارىنان ولۋىنە جول بەرمەيدى. پرەزيدەنت فرانتسۋا وللاند 19 قازاندا پاريجدە ۆلاديمير پۋتينمەن كەزدەسۋى ءتيىس بولعان. قازىر بۇل ويىنان باس تارتىپ وتىر»، - دەيدى فرانتسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى (France Inter Radio-عا بەرگەن سۇحباتىندا).

ال 9-قازان كۇنى فرانتسيا پرەزيدەنتى پاريجدە ۆلاديمير ءپۋتيندى قابىلداعىسى كەلمەيتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن. بۇعان قاتىستى كرەملدىڭ ءوز ءۋاجى بار ەكەن.

«فرانتسيا پرەزيدەنتى كەزدەسۋدەن باس تارتۋ جونىندە  رەسمي تۇردە ەسكەرتۋ جاساعان جوق. سوندىقتان بۇل پروۆوكاتسيا بولۋى مۇمكىن»، - دەيدى رف ءسىم.

جون كەرري: رەسەي سيريانى ءالى كۇنگە بومبالاپ جاتىر

ايتا كەتەيىك، رەسەيدىڭ سيريا اۋماعىندا جۇرگىزگەن اسكەري وپەراتسيالارىنا قاتىستى ەۋرووداق ەلدەرى ۆ.پۋتين مەن باشار اسادتى حالىقارالىق سوتقا بەرۋدى قولداپ وتىر.

اقش-تىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى جون كەرري: «سيريا اۋماعىندا اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزگەن رەسەيدىڭ ارەكەتىن اسكەري قىلمىس رەتىندە قاراستىرۋ كەرەك. ۆلاديمير پۋتين مەن باشار اساد قۇرعان جۇيە الەم حالقى، سيريانىڭ بەيبىت حالقى الدىندا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. اسكەري وپەراتسيالار توقتاتىلعانىمەن رف اسكەريلەرى ءالى كۇنگە قالانى بومبالاۋدى دوعارعان جوق. قانشاما بەيكۇنا جاندەر: ايەلدەر مەن بالالار قازا بولدى؟! بۇل - اسكەري قىلمىس!»، - دەدى.

پۋتين: سيريا جونىندە رەسەيگە تاعىلعان ايىپ - «ساياسي ريتوريكا» 

رف پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين رەسەي سيريانىڭ الەپپو قالاسىندا ۇكىمەتتىڭ اسكەرىنە قولداۋ ءبىلدىرىپ، اسكەري قىلمىس جاساپ جاتىر دەگەن ايىپتى «ساياسي ريتوريكا» دەپ اتادى.

سارسەنبى كۇنى، 12 قازاندا ول بۇل مالىمدەمەلەر «شىن مانىندە سيريادا نە بولىپ جاتقانىن ەسەپكە المايدى» دەدى ول. پۋتين TF1 فرانتسۋز تەلەكانالىنىڭ جۋرناليسىنە:«سيرياداعى جاعدايعا ەڭ ءبىرىنشى باتىستاعى ارىپتەستەرىمىز، ونىڭ ىشىندە ءبىرىنشى قۇراما شتاتتار جاۋاپتى ەكەنىنە سەنىمدىمىن» دەدى.

رەسەي ليدەرى سونىمەن بىرگە ماسكەۋ سيريادا الەپپودا بەيبىت ازاماتتار رەتىندە تىعىلىپ جۇرگەن «تەرروريستەرمەن» كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقانىن ايتتى.

بريتانيا: بۇۇ-نىڭ گۋمانيتارلىق كەرۋەنىن رەسەي بومبالادى

بريتانيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بوريس جونسون دا الەپپوداعى وپەراتسيالارعا جاۋاپتى پۋتين مەن اساد ەكەنىن ايتىپ وتىر.

«رەسەي ءوزىنىڭ بۇل باسقىنشىلىعىن «تەرروريزممەن كۇرەسۋ» دەپ وتىر. بۇل اقتالۋ عانا. رف رەسمي مالىمدەمەلەرىنە قاراساڭىز، ء«ال-كايدانىڭ» سيرياداعى فيليالى دەگەن ء«ال-نۋسرا» نەمەسە «فاتيح ءال-شام» دەگەن ۇيىمدارمەن كۇرەسىپ جاتقان كورىنەدى. مۇمكىن ولار تەرروريستەر شىعار. بىراق، وندا 275 مىڭ بەيبىت تۇرعىن بار. سولاردىڭ قانشاcى قازا بولدى؟! بۇل سىلتاۋ رەسەي اسكەرى مەن اساد رەجىمىن اقتامايدى. سوندىقتان سيريا پرەزيدەنتى باشار اساد پەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينگە قارسى سانكتسيالاردى كۇشەيتۋىمىز كەرەك. 19 قىركۇيەك كۇنى الەپپو ماڭىندا بۇۇ گۋمانيتارلىق كومەك كەرۋەنى بومبالاندى. سپۋتنيكتىك سۋرەتتەرگە قاراساڭىز، كەرۋەن اۋەدەن بومبالاندى جانە قاس قاراعاي شاقتا. رەسەي ۇكىمەتىنىڭ ءوزى ايتىپ وتىرعانداي، سيريادا قاراڭعى ۋاقىتتا سوققى جاسايتىن اسكەري تەحنيكا جوق. سونداي-اق، رف قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ءوزى مالىمدەگەندەي، ولاردىڭ ارنايى اپپاراتتارى سول ماڭدا بولعان. دەمەك، بارلىق دالەلدەر رەسەيگە قارسى بولىپ تۇر. سوندىقتان، مەن حالىقارالىق سوتقا بەرۋدى قولدايمىن»، - دەدى بريتانيا ءسىم ءمينيسترى (The Cuardian باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا).

ەۋرووداق ەلدەرى مەن اقش رەسەيگە قارسى ەكونوميكالىق ءام ساياسي سانكتسيالاردى كۇشەيتۋدى قولداۋدا. ءتىپتى، بريتانيا مەن فرانتسيا باسشىلارى باسقىنشىلىق جاسادى دەگەن ايىپپەن رەسەيدى بۇۇ-نىڭ گااگا سوتىنا سالاتىنىن دا اشىق مالىمدەدى.

2014 جىلدان بەرگى ەو مەن اقش-تىڭ رەسەيگە سالعان ەكونوميكالىق سانكتسيالارىنىڭ سالقىنى قازاقستانعا دا تيگەنى بەلگىلى. گەوساياسي جاعدايدا رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەسى – قازاقستان. ال، وسى جولى دا رەسەيگە سالىناتىن سانكتسيانىڭ سوققىسى وڭاي بولمايتىنى تۇسىنىكتى. وسى تۇستا قوس بىردەي وداققا (كەدەندىك وداق پەن ەاەو) مۇشەلىك ەتىپ وتىرعان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بىتىمگەرلىك ساياساتى قانشالىق ءرول وينايدى؟  پۋتين گااگا سوتىنا تۇسە قالعان جاعدايدا نازارباەۆ اراشا بولا ما؟ وسى ماسەلەگە قاتىستى ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆ «Abai.kz» پورتالىنا پىكىر بىلدىرگەن بولاتىن.

ءامىرجان قوسانوۆ: «ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋ ارتىق!»

- رەسەي سەكىلدى شامادان تىس گەوساياسي امبيتسياسى بار كوپتەگەن پارامەترى جاعىنان ون ەسە ۇلكەن مەملەكەتپەن ءبىر وداقتا بولۋدىڭ كەز كەلگەن ەل ءۇشىن حالىقارالىق ساياساتتاعى سالدارى بولاتىنى تۋرالى ءبىز و باستا ايتقانبىز. ءبىز تەك قانا ءبىر ەاەو قۇرامىندا ەمەسپىز، ءبىزدىڭ ەكەۋارا قول قويىلعان كەلىسىمىمىز بار. وندا تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ «كەلىسىلگەن سىرتقى ساياسات جۇرگىزۋ» تۋرالى جازىلعان. بۇل تۋرالى كوپ ايتىلا بەرمەيدى، بىراق باتىس ەلدەرىنىڭ رەسەيگە جاريالاعان سانكتسيالارى ەاەو اياسىندا ەكونوميكاسى رەسەيمەن بىرتە-بىرتە جاقىنداي تۇسكەن قازاقستانعا دا، ءبىزدىڭ وتاندىق بيزنەس قۇرىلىمدارىنا اسەر ەتۋى ابدەن مۇمكىن ەكەنىن تاۋەلسىز ساراپشىلار وسى كۇننىڭ وزىندە ايتىپ جاتىر. ماسەلەن، ول بىرىككەن كاسىپورىندارعا تىكەلەي اسەر ەتۋى ىقتيمال. ال سيرياداعى اسا شيەلەنىسكەن جاعداي بىرىككەن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ انتيرەسەيلىك كواليتسياسىنىڭ ودان سايىن كۇشەيۋىنىڭ كاتاليزاتورى بوپ وتىر. بىراق وللاندتىڭ «رەسەي مەن رەسمي سيريانى حالىقارالىق قىلمىستىق سوتقا بەرۋ» تۋرالى ۇسىنىسىنىڭ بولاشاعى جوق سياقتى، ويتكەنى بۇل ەكى مەملەكەت ول سوتتىڭ مۇشەسى ەمەس. دەسەك تە يميدجدىك تۇرعىدان العاندا، مۇنداي قاتقىل باستاما ەكى ەلگە دە جاقسىلىق اپەرمەسى انىق. ونىڭ ۇستىنە حالىقارالىق زاڭنامانى ورىنداماعان ەلدەرگە قولدانىلاتىن جازالاردىڭ باسقا دا تۇرلەرى بار ەمەس پە؟ پاريج پروكۋراتۋراسى الەپپونىڭ شىعىس بولىگىن بومبالاۋدى تەرگەپ، زەرتتەۋدى قولعا الاتىنىن وسى كۇننىڭ وزىندە ايتىپ جاتىر. بۇل دەگەنىڭىز – حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ رەسەي مەن سيرياعا قاتىستى باستامالارىنىڭ باسقا دا فورماعا ۇلاساتىنىنىڭ ءبىر دالەلى. ويتكەنى بۇدان ءسال ۋاقىت بۇرىن اقش تا وسى ىسپەتتەس باستاما كوتەرگەن بولاتىن. ۇلىبريتانيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بوريس دجونسون ودان دا قاتتى كەتتى: «ەگەر دە رەسەي ءوز بەتىنەن قايتپاسا، بۇل ەل وركەنيەتتى قاۋىمداستىقتان «الاستاتىلعان» ەلگە اينالادى» دەگەندى ول اشىق ايتتى. رەسەيدىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ سالدارى تەك قانا ەۋروپا قاۋىمداستىعىمەن قاتىناسقا سالقىنىن تيگىزىپ جاتقان جوق. قاراڭىز، نيۋ-يوركتەگى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى سەكىلدى الەمدىك دەڭگەيدەگى ەڭ بەدەلدى ءارى وكىلەتتى ورگاننىڭ ءوزى رەسەي ۆەتوسى كەسىرىنەن ءبىر جاقتى شەشىمگە قول جەتكىزە الماي جاتىر. ەكى تۇيە سۇيكەنسە، شىبىن ولەدى. سوندىقتان دا قازىر الەمدە قالىپتاسىپ قالعان ەكى پوليۋس – باتىس ەلدەرى مەن رەسەي (جانە ونىڭ قاسىندا كوپ جاعدايدا امالسىزدان جۇرۋگە ءماجبۇر ەلدەر) اراسىنداعى عالامدىق تەكە-تىرەستە قازاقستان ءوزىنىڭ وسى كۇنگە دەيىن جەتكەن كوپتەگەن حالىقارالىق جەڭىستەرى مەن تابىستارىنان ءبىر كۇندە ايىرىلىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن! بۇل تىعىرىقتان ءاپ-ساتتە شىعۋ قيىن، ول ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت كەرەك. ونىڭ ۇستىنە سىرتقى ساياساتتىڭ دا جەكە باسشىلارعا تاۋەلدىلىگى تاعى بار. ءسوز جوق، رەسەيدىڭ قازاقستانعا قاتىستى گەوساياسي ىقپالىن ەسكەرمەۋ تاريحي قاتەلىك بولار ەدى. ورتاق 7,5 مىڭ شەكارامىز بار. ەكونوميكالىق مۇددەلەر تاعى بار دەگەندەي. ەتنوستىق تۇرعىدان العاندا دا ەكى ەلگە عانا ءتان ەرەكشەلىكتەر بار، ماسەلەن، رەسەيدە ءبىزدىڭ ميلليونعا تارتا قانداسىمىز تۇرادى. سوندىقتان نەگىزگى فورمۋلا مىناعان سايۋ كەرەك: رەسەيمەن ۇرىسىپ-كەرىسۋدىڭ كەرەگى جوق، كورشىلىك، ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستى دامىتا بەرۋ قاجەت. بىراق ەاەو-عا قاتىستى العان مىندەتتەمەلەردە قايتا قاراۋ قاجەت: ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋ ارتىق! ەكى ەل اراسىنداعى «كەلىسىلگەن سىرتقى ساياسات» سەكىلدى فورمۋلادان بىرتىندەپ باس تارتۋ كەرەك. دامىعان باتىس ەلدەرىمەن بايلانىستى كۇشەيتە تۇسۋگە ءتيىسپىز.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلىنىڭ ساراپتاماسى

Abai.kz