قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى 
م.شاحانوۆقا!
«جەلتوقسان» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ
بارلىق ۇيىمدارىنا!
بارلىق جەلتوقسانشىلارعا!
بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا!

مەن، جەلتوقسانشى يسابەكوۆ ءسابيت قالدىكوزۇلى،1986 جىلى 17-18 جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقانىم ءۇشىن الماتى وبلىستىق سوتىنىڭ ۇكىمىمەن 4 ء(تورت) جىلعا باس بوستاندىعىمنان ايىرىلىپ، جازامنىڭ 3 جىلعا جۋىعىن ەڭبەكپەن تۇزەۋ كولونياسىندا وتەدىم.

اللانىڭ دا، تاريحتىڭ دا الدىندا ادىلەتتىكتىڭ ورناتىلۋىنا بايلانىستى جەلتوقسانشى دەكەلباەۆ ەرلان ءابدىراشيتۇلىنىڭ ابىرويى مەن ار-نامىسىن تاپتاتپاۋ ءۇشىن تومەندەگى حاق سوزدەرىمدى رەسمي تۇردە حالقىمنىڭ الدىندا جاريا ەتۋ مەنىڭ ازاماتتىق مىندەتىم دەپ سانايمىن!

جاقىندا www.ikitap.kz سايتىندا «قازاق ۇلت ازاتتىق قوزعالىسى» اتتى 13-ءشى كىتابىنىڭ 375-ءشى بەتىندە بىلاي دەپ جازىلعانىن وقىپ، جاعامدى ۇستاپ وتىرمىن: «يسابەكوۆ س.ك.، تياجەلو رانەنىي 18 دەكابريا، بىل پومەششەن ۆ تيۋرەمنۋيۋ بولنيتسۋ كگب. پروتيۆ نەگو بىلو ۆوزبۋجدەنو ۋگولوۆنوە دەلو (سلەدوۆاتەل ەگوروۆ). نا وسنوۆاني ەدينستۆەننوگو پوكازانيا درۋگوگو وبۆينياەموگو — دەكەلباەۆا ە.ا. — يسابەكوۆ وسۋجدەن ۆپوسلەدستۆي نا 6 لەت ليشەنيا سۆوبودى».

بۇل تاريحي قاتە ءارى ەشقانداي شىندىققا جاناسپايدى! بىرىنشىدەن، مەن 6 جىلعا ەمەس، 4 جىلعا سوتتالدىم. ەكىنشىدەن، جەلتوقسانشى ە.ءا.دەكەلباەۆ تەرگەۋ كەزىندە ماعان ەشقانداي كورسەتىم (پوكازانيە) بەرگەن ەمەس. ەگەر ول سولاي بولاتىن بولسا، ەرلان دەكەلباەۆتىڭ اتى-ءجونى ساتقىن رەتىندە مەنىڭ سوت ۇكىمىمدە جازىلىپ تۇراتىن ەدى. مەنى الماتى وبلىستىق سوتى سوتتاسا، ە.دەكەلباەۆتى الماتى قالالىق سوت سوتتاعان. وعان قوسا ەكەۋمىزدىڭ تەرگەۋشىلەرىمىز ەكى ءتۇرلى. مەنىكى ەگوروۆ بولسا، ەرلاننىڭ ءىسىن گولدوبين دەگەن تەرگەۋشى جۇرگىزگەن.

مەن دەكەلباەۆ ەرلانمەن سوتتالعاننان كەيىن عانا، 1987 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا، سول كەزدەگى شەۆچەنكو (قازىرگى اقتاۋ) قالاسىنىڭ جانىنا ورنالاسقان № 34 ەڭبەكپەن تۇزەۋ كولونياسىندا تانىستىم. بىزدەن باسقا دا سول كەزدەرى، العاشقى جازالارىمىزدى 2-3 ايداي 30 شاقتى جەلتوقسانشىلار №34 زونادا وتەگەن بولاتىنبىز. سودان كەيىن، ناۋرىز ايىنىڭ اياعى نەمەسە ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا بولۋى مۇمكىن، بارلىق جەلتوقسانشىلاردى ءبولىپ-ءبولىپ قازسسر-ءى جانە كەڭەستەر وداعىنىڭ باسقا دا لاگەرلەرىنە ەتاپپەن تاراتقان بولاتىن. سودان كەيىن مەن ە.دەكەلباەۆپەن 1990 جىلى «جالىن» جۋرنالىنىڭ قاسىندا ورنالاسقان، مۇحتار شاحانوۆ اعامىز باسقارعان «جەلتوقسان وقيعاسىن زەرتتەۋ كوميسسياسىندا» كەزدەستىم. ول كەزدەرى م.شاحانوۆ اعامىزدىڭ بەكىتۋىمەن ە.دەكەلباەۆ، مارقۇم امانجول نالىباەۆ اعامىزبەن بىرگە، وسى كوميسسيانىڭ جۇمىسشى توبىندا قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن ەدى.

1993-1994 جىلدارى ە.دەكەلباەۆ رەسمي تۇردە مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەپۋتاتىنىڭ كومەكشىسى رەتىندە قىزمەت اتقارىپ جۇرگەندە، ءبىر توپ ازاماتتار ە.دەكەلباەۆقا قارسى پاراقشالار تاراتا باستاعان. ول پاراقشادا: «جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە يسابەكوۆ ءسابيتتىڭ سوتتالۋىنا ۇلەس قوسقان، ساتقىن دەكەلباەۆ ەرلان سياقتىلار مۇحتار شاحانوۆتىڭ الدىندا قىزمەت ىستەۋگە قۇقىعى جوق. ونداي ساتقىندار قاتارىمىزدان الاستاتىلىپ، جاۋاپقا تارتىلۋى كەرەك!» — دەگەن قوسىمشا سوزدەرىن جازعان بولاتىن. ماعان ە.دەكەلباەۆ (مەن ول كەزدەرى الماتىدا تۇراتىنمىن): ء«سابيت! مەنىڭ ساعان ايتار «جاقسى» جاڭالىعىم بار! ماعان جۇمىسقا كەلىپ كەتشى!» — دەپ تەلەفون شالدى. جەتىپ بارسام، قولىندا ءبىر پاراق قاعازى بار. قاعازدا جوعارىدا جازىلعان سوزدەردى وقىپ، تاڭ قالدىم. ەرلان ەكەۋمىزدىڭ توبەمىزدەن جاي تۇسكەندەي بولدى.

سول جىلدارى ءبىر توپ جەلتوقسانشىلار جانە باسقا دا ۇلتشىل ازاماتتار بولىپ، سەيفۋللين مەن ۆينوگرادوۆ كوشەسىندە ورنالاسقان «دەموكراتتار ۇيىندە»، «جەلتوقسان» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ كابينەتىندە وتىرىپ، وسى سۇراقتى ورتاعا سالعان بولاتىنبىز. جينالىستا ەرلان ەكەۋمىز بولعان جاعدايدىڭ اق-قاراسىن اجىراتىپ، بۇنىڭ جالعان ەكەنىن، ەشقانداي شىندىققا سايكەس كەلمەيتىنى جانە مۇلدەم ولاي بولماعانى تۋرالى ايتقان ەدىك. اقيقاتتىڭ بەتى اشىلعان سوڭ، جەلتوقسانشىلار بولىپ بۇل سۇراققا ءبىرجولاتا نۇكتە قويعان بولاتىنبىز.

وكىنىشكە وراي، 1986 جىلدان كەيىن ارادا 27 جىل وتكەن سوڭ، ياعني 2014 جىلدىڭ اقپان ايىندا جەلتوقسانشى دەكەلباەۆ ەرلاننىڭ جان-جاراسى تاعى دا جارالاندى. ەرلاننىڭ تاريحي كىتاپقا «ساتقىن» رەتىندە كىرىپ كەتۋى ماعان دا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر. سوندىقتان جوعارىدا جازىلىپ كەتكەن ماسەلەگە بايلانىستى قورىتىندى رەتىندە مەن، جەلتوقسانشى يسابەكوۆ ءسابيت قالدىكوزۇلى، تاريح الدىندا كۋالىك ەتەمىن:

1. جەلتوقسانشى دەكەلباەۆ ەرلان ءابدىراشيتۇلى مەنى ساتقان ەمەس.

2. www.ikitap.kz سايتىندا «قازاق ۇلت ازاتتىق قوزعالىسى» اتتى 13-ءشى كىتابىنىڭ 375-بەتىندە ورنالاسقان قاتەلىك الىنىپ، ە.دەكەلباەۆتىڭ تاريح پەن جۇرت الدىندا ادال ەسىمى قايتارىلۋى كەرەك دەپ سانايمىن.

3. ەرلان دەكەلباەۆتى، مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ قر دەپۋتاتىنىڭ وڭ قولى بولىپ، سەنىمدى كومەكشىسى رەتىندە قىزمەتىن اتقارعان، ەلىمىزگە بەلگىلى رەجيسسەر ءارى ستسەناريست قالدىباي ابەنوۆ اعامىزدىڭ «اللاجار» فيلمىندە رەجيسسەردىڭ كومەكشىسى بولىپ، بار كۇشىن سالعان، ارى تازا، ۇلتتىق نامىسىن قولدان جىبەرمەيتىن، اسقاق رۋحتى، الاشتىڭ ادال ازاماتى رەتىندە باعالايمىن.

Abai.kz