رەسەي كوشباسشىسىنىڭ قازاقستانعا جۇمىس ساپارى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ «جيىرما سەگىز پانفيلوۆشى» ءفيلمىن بىرگە كورۋىمەن اياقتالدى، - دەپ حابارلايدى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

كينوتۋىندى ا.بەكتىڭ «ۆولوكولامسك تاس جولى» شىعارماسى نەگىزىندە تۇسىرىلگەن. ونىڭ وقيعالارى پانفيلوۆ ديۆيزياسى اتقىشتار باتالونىنىڭ كومانديرى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ اتىنان اڭگىمەلەنەدى.

مەملەكەتتەر باسشىلارى الماتىدا قۇرىلعان، جاۋ تانكىلەرىنىڭ ماسكەۋگە باراتىن جولىن بوگەگەن ديۆيزيانىڭ ەرلىگى كەلەر ۇرپاق ەسىندە ءاردايىم قالۋعا ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

رەسەيدىڭ مادەنيەت ءمينيسترى ۆ.مەدينسكي ەكى ەل باسشىلارىنا قازاق، ورىس، قىرعىز جانە ۋكراين جاۋىنگەرلەرىنەن قۇرالعان ديۆيزيانىڭ باتىرلىعى مەن قاھارماندىعى تۋرالى اڭگىمەلەدى.

– ەرلىك كورسەتكەن ديۆيزيانىڭ ەرەكشەلىگى ونىڭ قۇرامىندا ەكەندىگىن اتاپ ايتۋ كەرەك. ول كادرلىق اسكەريلەردەن ەمەس، اسكەرگە شاقىرىلعان قاراپايىم ازاماتتاردان جاساقتالدى، ولار سوعان دەيىن بۇكىل ەۋروپانى باسىپ وتكەن كاسىبي تانك قۇرامالارىن توقتاتا الدى، – دەدى ۆ.مەدينسكي.

جالپى، سوڭعى كەزدەرى 28 پانفيلوۆشىلار اڭىزى جايلى ءتۇرلى اڭگىمەلەر ايتىلىپ ءجۇر. مىسالى، جۋىردا عانا بەلگىلى جۋرناليست مارات توقاشباەۆ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا "28 پانفيلوۆشىلار تۋرالى اڭىزدىڭ اقيقاتى" دەگەن جازبا جاريالادى. وندا اۆتور ويدان شىعارىلعان قاھارماندىققا تابىنۋدىڭ ەشقانداي رەتى جوق ەكەنىن ايتقان بولاتىن.

ء"وزىمىز كىشكەنتايىمىزدان ەرلىگىن مەكتەپتە وقىپ وسكەن 28 پانفيلوۆشى تۋرالى انىقتالعان اقيقات بۇرىننان قالىپتاسقان ۇعىممەن مۇلدە ۇيلەسپەيدى. ول ويدان شىعارىلعان اڭىز عانا بولىپ شىقتى. ءىس جۇزىندە ول "كراسنوي زۆەزدا" گازەتىنىڭ ادەبي حاتشىسى يۋ.ا.كريۆيتسكيدىڭ قيالىنان تۋعان دۇنيە ەكەن. داقپىرت وسى ءجۋرناليستىڭ 1942 جىلى 22-قاڭتاردا «كراسنايا زۆەزدا» گازەتىندە جاريالانعان «28 پانفيلوۆشىنىڭ وسيەتى» دەگەن ماتەريالىنان باستاۋ العان. 1942 جىلى ماۋسىم ايىندا باتىس مايدان كوماندوۆانيەسىنىڭ ۇسىنۋىمەن 1942 جىلى 21-شىلدەدە كريۆيتسكيدىڭ ماتەريالىندا اتى-جوندەرى اتالعان 28 جاۋىنگەردىڭ بارىنە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلگەن. كەيىن كوپ نارسەنىڭ بەتى اشىلا باستادى", - دەگەن جۋرناليست العاشىندا تۇگەل جەر جاستاندى دەپ ايتىلعان 28 باتىردىڭ بەسەۋى ءتىرى بولعانى جايلى دەرەكتەر كەلتىرەدى.

"العاشىندا تۇگەل جەر جاستاندى دەلىنىپ جۇرگەن 28 باتىردىڭ بەسەۋى: ۆاسيلەۆ يللاريون رومانوۆيچ، شەمياكين گريگوري مەلەنتەۆيچ، شادرين يۆان دەميدوۆيچ، دوبروبابين يۆان ەۆستافەۆيچ پەن كۋجەبەرگەنوۆ دانيل الەكساندروۆيچ تىرىلەردىڭ قاتارىنان تابىلدى. ماسقارا بولعاندا بۇلاردىڭ ىشىندە «كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى» اتانعان دوبروبابين يۆان ەۆستافەۆيچ ساتقىن بولىپ شىقتى. حاركوۆ گارنيزونى اسكەري پروكۋراتۋراسى جۇرگىزگەن تەرگەۋ ماتەريالدارى ونىڭ 1942 جىلدىڭ كوكتەمىندە نەمىستەرگە ءوز ەركىمەن بەرىلىپ، قىزمەت ەتكەنىن انىقتاعان. نەمىستەر ۋاقىتشا وككۋپاتسيالاعان حاركوۆ وبلىسى ۆالكوۆ اۋدانى پەرەكوپ سەلوسىندا پوليتسيا باستىعى بولىپ ىستەگەن. 1947 جىلى قاراشا ايىندا دوبوبابين قاماۋعا الىنىپ، سوتتالدى", - دەيدى مارات توقاشباەۆ.

جۋرناليست "28 پانفيلوۆشىنىڭ" ەرلىگى كريۆيتسكيدىڭ قيالىنان تۋعان اڭىز ەكەنىن دالەلدەيتىن تاعى بىرقاتار دەرەكتەر كەلتىرەدى.

"1942 جىلدىڭ مامىر ايىندا باتىس مايداننىڭ ايىرىقشا ءبولىمى نەمىستەرگە ءوز ەركىمەن بەرىلگەنى ءۇشىن 8-گۆارديالىق پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسى 1075 پولكى 2-باتالونى 4-روتاسىنىڭ جاۋىنگەرى كۋجەبەرگەنوۆ دانيل الەكساندروۆيچتى تۇتقىنعا الدى. ول ءوزىنىڭ 1941 جىلى دۋبوسەكوۆو تۇبىندەگى شايقاسقا قاتىسپاعاندىعىن، «قاتىسقان ەرلىكتەرىن» گازەتتەن وقىپ العاندىعىن ايتىپ بەرگەن. رەسمي تۇسىنىكتەمەسىندە يۋ.ا.كريۆيتسكيدىڭ ءوزى 28-پانفيلوۆشىنىڭ ەرلىگى ءوزىنىڭ جۋرناليستىك قيالىنان تۋعاندىعىن جاسىرماي ايتىپ بەرگەن. 1075 پولكتىڭ بۇرىنعى كومانديرى كاپروۆ يليا ۆاسيلەۆيچ تە دۋبوسەكوۆو رازەزدى تۇبىندە 1941 جىلى 16-قاراشادا نەمىس تانكىلەرىمەن ەشقانداي سوعىس بولماعاندىعىن، بۇل وقيعانىڭ تۇگەلىمەن ويدان شىعارىلعاندىعىن كولدەنەڭ تارتقان. اۋماعىندا دۋبوسكوۆو سەلوسى بار نەليدوۆ سەلولىق سوۆەتىنىڭ ءتورايىمى ن. سميرنوۆا 1942 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ باسىندا ءۇش جاۋىنگەردىڭ دەنەسىن، قار ەري باستاعان سوڭ ناۋرىز ايىندا تاعى ءۇش جاۋىنگەر دەنەسىن (ونىڭ ءبىرى سولداتتار تانىعان پوليترۋك كلوچكوۆ دەنەسى) تاۋىپ جەرلەگەن. باسقا ولگەن سوۆەت جاۋىنگەرلەرىنىڭ دەنەسى بولماعان. كلوچكوۆ «شەگىنەتىن جەر جوق، ارتىمىزدا موسكۆا!» دەگەن ءسوزدى ايتپاعان. ول ءسوزدى كلوچكوۆتىڭ اۋزىنا جۋرناليست سالعان بولىپ شىقتى", - دەگەن دەرەكتەردى جايىپ سالدى مارات توقاشباەۆ.

ءجۋرناليستىڭ ايتۋىنشا، كەلتىرىلگەن دەرەكتىڭ ءبارى "28 پانفيلوۆشىلار" ەرلىگى ويدان شىعارىلعان اڭىز ەكەندىگىن كورسەتىپ تۇر. سوندا الماتىداعى "28 پانفيلوۆشىلار" مەموريالى ويدان شىعارىلعان اڭىزعا قويىلعان بولىپ شىعادى. بۇل ايتىلعاننىڭ ءبارى قازاقستاندىقتاردىڭ ەكىنشى جاھان سوعىسىنداعى ەرلىكتەرىن كەمسىتۋ ءۇشىن ەمەس اقيقاتتىڭ ورىن الۋى ءۇشىن جازىلىپ وتىر ەكەن.

"سوندىقتان «28 گۆارديالىق پانفيلوۆشىلار اتىنداعى پارك اتاۋى «وتان قورعاۋشىلار پاركى» بولىپ وزگەرتىلۋگە ءتيىس. ال «28 پانفيلوۆشىلار مونۋمەنتى» بۇزىلىپ، ول جەرگە «وتان قورعاۋشىلار» مونۋمەنتى ورىن السا قۇبا قۇپ. «وتان قورعاۋشىلار» مونۋمەنتىنە ابىلاي حان، قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەمباي، شاپىراشتى قاراساي، ناۋرىزباي، قاڭلى ساربۇقا، رايىمبەك، حان كەنە جانە ت.ب. وتانىمىزدى شىنايى قورعاعان باتىرلارىمىز بەينەسى تۇرۋى كەرەك! ويدان شىعارىلعان قاھارماندىققا تابىنۋدىڭ ەشقانداي رەتى جوق!", - دەپ ءسوزىن قورىتىندىلايدى مارات توقاشباەۆ.

ال، جۋرناليست ەرمۇرات باپي Facebook-تەگى پاراقشاسىندا: "انىعىندا، بىرىنشىدەن، "ۆولوكولام تاسجولى" پوۆەستى "28" تۋرالى جارىتىپ ءتىس جارمايدى. بۇل شىعارما باۋىرجان باتىر جانە ونىڭ باتالونى ماسكەۋ تۇبىندە قالاي شايقاسقانى جونىندە باياندايدى.

ەكىنشىدەن، باۋىرجان مومىشۇلى كوزى تىرىسىندە "28"-ءدىڭ ەرلىگىن مويىنداماي كەتكەن. ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ "اقيقات پەن اڭىز" رومان-ديالوگىندا جازۋشى باۋكەڭنەن "28" تۋرالى سۇراعاندا، "مەن ەشقاشان ەرتەگى ايتپايمىن" دەگەن سىڭايدا جاۋاپ بەرەدى.

ەندى كەلىپ، "28"-ءدىڭ ەرتەگىسى جونىندە تىرىسىندە ءتىس جارماعان باتىردى ولىسىندە "وت ليتسا باۋىرجانا مومىشۋلى" ەتىپ قويۋ - ارۋاقتىڭ رۋحىنا جاسالعان قيانات ەمەس پە؟!

ۇشىنشىدەن، قۇرامىندا وسى "28" بولعان 1075-ءشى (ۇمىتپاسام) پولكتىڭ كومانديرى پولكوۆنيك كاپروۆ كسرو اسكەري پروكۋراتۋراسىنىڭ تەرگەۋشىسىنە بەرگەن تۇسىنىگىندە (الدە كارپوۆ) ءوزى باسقارعان پولكتا ونداي وقيعا بولماعانىن، بولسا - ول سولداتتارى تۇگەلگە جۋىق قىرىلعان باسقا ءبىر باتالوندا بولۋى مۇمكىن دەگەن ەكەن" دەپ جازادى.

ءتۇيىن

ورىستىڭ ۇلتتىق يدەولوگياسى ءالى كۇنگە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى جەڭىسىنە نەگىزدەلىپ وتىرعانى بەلگىلى. ول يدەولوگيا نەگىزىن اقيقاتتان الا ما، اڭىزدان الا ما، ءوز ەرىكتەرى. كورشىنىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسۋعا قۇلىقتى ەمەسپىز. ءبىزدىڭ يدەولوگتاردىڭ وسىنداي  اڭىزعا قۇرىلعان ءفيلمدى ەكى ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرىنىڭ نازارىنا ارنايىلاپ ۇسىنۋى نەنى بىلدىرەدى؟. ەندىگى قويىلار سۇراق وسى! 

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz