قازاق ايەلدەرىنىڭ قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە ارالاسىپ،  الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋعا اتسالىسۋى تاڭسىق ەمەس. ەلىمىزدىڭ دامۋ بولاشاعىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسۋدا نازىك جاندىلاردىڭ ورنى ايرىقشا. گەندەرلىك ساياسات ماسەلەسى بۇۇ-نىڭ دۇنيەجۇزى بويىنشا كۇن تارتىبىنە قويىلعان باستى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى.  قازاقستانداعى گەندەرلىك  تەڭدىكتىڭ دامۋ دارەجەسى مەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋدەگى مەملەكەتتىك باعدارلامالار توڭىرەگىندە قازاقستان ىسكەر ايەلدەرىنىڭ قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى راۋشان سارسەمباەۆامەن سۇحباتتاسقان ەدىك.

– گەندەرلىك ساياسات – قازىرگى تاڭدا الەمدەگى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. قازاقستانداعى گەندەرلىك تەڭدىك قانداي دارەجەدە دامىپ كەلەدى؟

 – قازاقستاندا سوڭعى ون جىلدىقتا ايەلدەر مەن ەر ادامداردىڭ قوعامدا قۇقىعى مەن مۇمكىندىكتەرىنىڭ تەڭ بولۋى ءۇشىن جاسالعان شارالار لەگى ارتىپ كەلەدى. قۇقىقتىق جانە ينستيتۋتتىق نەگىزدەردىڭ جەتكىلىكتى بولۋى وسىنىڭ دالەلى، سونداي-اق ەلىمىزدەگى گەندەرلىك تەڭدىكتى جەتىلدىرۋدىڭ ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرى مەن كورسەتكىشتەرى انعۇرلىم جاقسى. قازىرگى تاڭدا قازاقستان ادام قۇقىقتارى بويىنشا 60 حالىقارالىق كەلىسىمشارتقا قول قويعان. «ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ تەڭدەي قۇقىعى مەن بىردەي مۇمكىندىكتەرىنىڭ مەملەكەتتىك كەپىلى مەن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۋرالى»، «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ پروفيلاكتيكاسى تۋرالى» جانە باسقا دا زاڭدار قابىلداندى. قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ىسكەر ايەلدەر مەن وتباسى-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسياسىنىڭ قاتىسۋىمەن، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمدار مەن قازاقستاننىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنىڭ بىرلەسۋى ارقاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2006-2016 جىلدارعا ارنالعان گەندەرلىك تەڭدىك ستراتەگياسى جاسالدى.

قوعامدا ايەلدەردىڭ ساياساتتاعى مۇمكىندىگى ارتىپ كەلەدى. پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ايەل دەپۋتاتتاردىڭ وسى پالاتاداعى ۇلەسى 27,1 پايىز. ال سەناتتاعى ايەلدەردىڭ ۇلەسى 20,8 پايىزدى قۇرادى.

مەملەكەتتىك سەكتورداعى ايەل قىزمەتكەرلەردىڭ سانى – 56,6 پايىز، ولاردىڭ 29 پايىزى – باسشىلىق قىزمەتتەردە.

دەسەك تە، بۇل سالاداعى جاقسى كورسەتكىشتەرمەن قاتار «گەندەرلىك ۆەرتيكال» ماسەلەسى دە بار. اتاپ ايتساق، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى جانە ۇجىمدىق سەكتوردا جاۋاپتى قىزمەتتە وتىرعان ايەلدەر ورتاشا جانە تومەن دەڭگەيلى قىزمەتتەردە جۇمىس ىستەيدى، سايكەسىنشە شەشىم قابىلدايتىن جوعارى لاۋازىمدى ايەلدەر قاتارى نەكەن-ساياق. ەكونوميكالىق قاۋىمداستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرىنە جۇگىنسەك، 13,3 پايىز ايەلدەر مينيسترلەر قاتارىندا، ال 9,8 پايىزى ءىرى كورپوراتسيالاردىڭ باسشىلىق قىزمەتىندە ىستەيدى. ەڭ باستىسى، قازاقستانداعى ايەلدەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى مەن بىلىكتىلىگى جوعارى ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ماسەلەن، ماگيستراتۋرادا وقيتىن ايەلدەردىڭ سانى 64 پايىزدى قۇراپ وتىر، ال دوكتورلىق دارەجەنى قورعاۋ ءۇشىن وقيتىن قىزدارىمىزدىڭ ۇلەسى – 58 پايىز. ەلىمىزدەگى ايەل ادامداردىڭ 99,3 پايىزى ورتا جانە جوعارى ءبىلىم العان. وسى مالىمەتتى بىلە تۇرا، ايەل ادامداردىڭ لاۋازىمدى قىزمەتكە كوتەرىلۋىنە ءالى دە شەكتەۋلەر بار.

ەلىمىزدەگى انالاردىڭ كوپشىلىگى ايلىق ەڭبەكاقىسى تومەن جۇمىستاردا ىستەيدى، ناقتىراق ايتساق، ءبىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى، سونىمەن قاتار تاماقتانۋ، قارجى جانە ساقتاندىرۋ سەكتورىندا قىزمەت ەتەدى.

دەگەنمەن ەكونوميكالىق سفەرادا ايەلدەر جۇمىسسىزدىعى ازايىپ كەلەدى. ايەلدەردىڭ كاسىپكەرلىكتى دامىتۋى ءوز الدىنا، وتاندىق كاسىپتىڭ 50 پايىزى ايەلدەردىڭ قولىندا، 10 جىل بۇرىن كورسەتكىش 38 پايىز بولاتىن. شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى باسقاراتىن ايەلدەردىڭ ۇلەسى – 42 پايىز، ولار 30 پايىزداي جۇمىس ورنىن اشىپ وتىر. سونىمەن قاتار، ەكونوميكانىڭ ءىرى سالالارى – كومىر، حيميا، جەڭىل جانە تاماق ونەركاسىبى، قۇرىلىس پەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا دا ايەلدەردىڭ ۇلەسى از ەمەس.

ەلىمىزدەگى جۇمىسشىلاردىڭ 67 پايىزى – نازىك جاندىلار. ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ وتباسى بار، ءوز باسىنىڭ شارۋاسى كوپ بولعاندىقتان، ەڭبەك ەتۋگە جايلى جاعداي مەن ءتيىستى الەۋمەتتىك جاردەماقىنى تالاپ ەتە المايدى.

قازاقستاندا گەندەرلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى بىرلەسە جۇمىس جاساۋ كەرەك، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، اسىرەسە ايەل قۇقىقتارى جونىندەگى ۇەۇ بەلسەنە ارالاسۋى كەرەك. ايەلدەر ىستەرى جونىندەگى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار ايەلدەرگە الەۋمەتتىك سالادا كومەك كورسەتەدى، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا كومەك قولىن سوزدى، ايەلدەردىڭ كوشباسشىلىعىن ارتتىرىپ، وتباسى قۇندىلىقتارىن ارتتىرۋ مەن گەندەرلىك ءبىلىمىن جوعارىلاتۋ، حالىقتىڭ ءوسىپ-ءونۋ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ، ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىقتى ازايتۋدا بىرقاتار شارالار اتقاردى. مىسالى، ايەلدەردىڭ شەشىم قابىلداۋشى لاۋازىم دەڭگەيىنە جەتۋ ءۇشىن 64 ۇەۇ-دارى ەنگەن ايەل كوشباسشىلىعى مەكتەبى اشىلدى. بارلىق ايماقتاردا «ساياساتكەر ايەل كلۋبى» اشىلدى، ول ءوز كەزەگىندە قوعامنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋدە ايەل كوشباسشىلىعىن دامىتۋعا جاردەم بەرەدى.

— ەلباسى ن.نازارباەۆ وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋدى جولداۋدا اتاپ ءوتتى. وسى تۇرعىدا  قانداي جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە؟ ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعىنىڭ جوبالارىنا توقتالا وتسەڭىز.

 – 1996 جىلدان باستاپ قازاقستان ىسكەر ايەلدەرى قاۋىمداستىعى بىرنەشە باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەدى: «ايەل جانە كاسىپكەرلىك»، «ايەل جانە جۇمىسپەن قامتۋ»، «ايەل جانە ساياسات»، «ايەل جانە دەنساۋلىق پەن وتباسى»، «گەندەر جانە دامۋ». ولاردىڭ ىشىندە «ايەل جانە دەنساۋلىق، وتباسى» باعىتى بويىنشا ءتۇرلى جوبالار جۇزەگە استى. وسى ءىس بارىسىندا قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ءىسى مەن وتباسى-دەموگرافيالىق ساياساتى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيامەن تىعىز بايلانىستا. 2001 جىلدان باستاپ ءبىزدىڭ ۇيىم «جەدەل جەلى – قىزىل الما» جوباسىن جۇزەگە اسىردى. شالعاي ايماقتارداعى جۇرتشىلىق وتباسىن قۇرۋ، جۇكتىلىك، ءتۇرلى ينفەكتسيالار بويىنشا قوڭىراۋ شالىپ، مامانداردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنە الادى.  2005 جىلدان باستاپ بارلىق وبلىستاردا «قارلىعاش – انالار شىلىمعا قارسى» جوباسى جاسالدى. قازاقستان انالارى دەنى ساۋ ۇلت قالىپتاستىرۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىردى. 2011 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي «انا مەن بالا» اتىنداعى 20 اللەيا اشىلىپ، پەرزەنتحانالاردىڭ اۋلاسىنا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. سونداي-اق، وتباسى جانە وتباسى قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىنداعى عىلىمي-كونفەرەنتسيالار وتكىزەمىز. بيىل مامىردا وسى باعىتتاعى «قازاقستاننىڭ زاماناۋي دامۋ ساتىسىنداعى وتباسى جانە وتباسى قۇندىلىقتارى» اتتى كەزەكتى كونفەرەنتسياسى الماتى قالاسىندا ءوتتى.

جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاقستاندىق وتباسىن بەرىك ەتۋ، ال قازاق حالقىنىڭ ادەمى وتباسىلىق داستۇرلەرىن جاڭعىرتۋ. مەنىڭ ويىمشا، وتباسى مەن وتباسىلىق قارىم-قاتىناستىڭ ءرولىن كوتەرۋ مەملەكەت دەڭگەيىندە عانا ەمەس، بۇكىل ازاماتتىق قوعامدا بەلسەندى جۇرگىزىلۋى ءتيىس.

– ايەل ادامداردىڭ كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋى تۋرالى جوبالارىڭىز جايلى ايتىپ بەرسەڭىز. 

– جيىرما جىل ىشىندە قاۋىمداستىق «ايەل جانە كاسىپكەرلىك» باعىتىنداعى كوپتەگەن الەۋمەتتىك-ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىردى. بۇل جوبا نەگىزىندە ايەلدەر ءوز كاسىپكەرلىگىن اشۋ ءۇشىن ارنايى ءبلىم الادى. 2012 جىلى استانادا كاسىپكەرلىككە ۇيرەتۋ ورتالىعى پيلوتتى رەجيمدە اشىلدى.  2009-2012 جىلدار ارالىعىندا 2500 ايەل وقىتىلىپ، 80 پايىزعا جۋىعى جۇمىسقا تۇردى، قالعان 10 پايىزى ءوز كاسىبىن اشتى.

2014 جىلى قر دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسە «الەۋمەتتىك ەڭبەك سالاسىنداعى ايەلدەرگە اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى» جوباسى ايەلدەردىڭ وسى سالاداعى ءوز قۇقىقتارىن ءبىلۋ جانە «جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىنا قاتىسۋ تۋرالى مالىمەتتەر بەرىلدى.

سونداي-اق، مەملەكەتتىك باعدارلاما، جۇمىسقا ورنالاسۋ، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس بويىنشا جەدەل جەلى ارقىلى اقپارات الۋعا بولادى. وسى جەدەل جەلى ارقىلى 70 مىڭعا جۋىق ايەل مالىمەت الىپ، كەڭەس تىڭدادى.

2015 جىلى «دامۋ» قورى ارقىلى كاسىپكەرلىكتى ەندى باستاعان جانە وسى سالاداعى ايەلدەرگە اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. جوبانىڭ ماقساتى – شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە قولداۋ كورسەتەتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ءتۇسىندىرۋ. 2015 جىلى وسى جوبا نەگىزىندە 700 ادام وقىتىلدى، 53 كاسىپكەر شەبەرلىك ساباعىن وتكىزدى، 76 مامان ءوز ۇزدىك تاجىريبەسىمەن ءبولىستى.

جىل سايىن ىسكەر ايەلدەر فورۋمى ۇيىمداستىرىلادى. 2016 جىلى مۇنداي فورۋمدار اتىراۋ، قوستاناي جانە باسقا دا وبلىستاردا وتكىزىلدى. 2017 جىلى قازاقستان ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعى ايەلدەر جانە وتباسى-دەموگرافيالىق ىستەر جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسياسىنىڭ باستاماسىمەن «ەكسپو-2017: بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» كورمەسى اياسىندا «ايەلدەر بولاشاقتىڭ ەنەرگياسىن جاساۋداعى تۇراقتى دامۋ جولىندا» اتتى حالىقارالىق فورۋم ۇيىمداستىرىلماق. بۇل فورۋمدا بالاما ەنەرگيا كوزدەرى مەن جاسىل ەكونوميكاداعى يننوۆاتسيالىق يدەيالاردى جۇزەگە اسىرۋدا ايەلدەردىڭ ءتيىمدى سەرىكتەستىگىن قالىپتاستىرۋ ءسوز ەتىلمەك. دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنسەك، رەسۋرستى ۇنەمدەيتىن تەحنولوگيا، ەنەرگيانىڭ جاڭا كوزدەرىن پايدالانۋ، سونداي-اق جاسىل ەكونوميكا پرينتسيپتەرىن تۇراقتى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدا قولدانۋ ارقىلى جاڭا جۇمىس كوزدەرىن اشىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم مەن الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرادى.

قازىرگى تاڭدا دۇنيەجۇزىندە ايەلدەر ەنەرگەتيكانىڭ بالاما كوزدەرى مەن جاسىل ەكونوميكانى قولدانۋدا جاڭا تەحنولوگيا مەن جۇيەلەردى ۇسىنۋدا. فورۋم جۇمىسى بارىسىندا الەمنىڭ 75 ەلىنەن 1000 دەلاگات قاتىسادى، ولار – ونەرتاپقىشتار، حالىقارالىق ايەلدەر قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىلارى مەن ساراپشىلار، مەملەكەتتىك قۇرىلىم وكىلدەرى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، بيزنەس وكىلدەرى بولادى. نەگىزگى ءبولىمى ەكسپو-2017 كورمەسىنە قويىلعان يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالارعا ارنالادى.

– قوعامدا ايەل ادامدار مەن بالالاردىڭ زورلىق-زومبىلىق كورۋىنىڭ ءجيى ورىن الۋى تۋرالى مەملەكەتتىك حاتشى گۇلشارا ابدىقالىقوۆا اتاپ ايتقان بولاتىن. تۋراسىن ايتايىقشى،  قازاقستاندا زورلىق-زومبىلىقتىڭ ورىن الۋ كورسەتكىشى قانداي؟

-گەندەرلىك تەڭدىكتى جۇزەگە اسىرۋدا جاعىمدى جاڭالىقتار بولعانمەن، ءىس جۇزىندە ءالى دە كەدەرگىلەر كوپ. ءبىرىنشىسى، ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىق. «بۇۇ ايەلدەر» مالىمەتتەرى بويىنشا قازاقستاندا جىل سايىن 500 ايەل تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان كوز جۇمادى. اسا اۋىر زورلىق-زومبىلىقتىڭ 30-40 پايىزى وتباسىندا ورىن الادى. «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان حالىقتىڭ حاباردار بولۋ دەڭگەيى» زەرتتەۋىنىڭ ناتيجەسىنە سۇيەنسەك، وتباسىنداعى كەڭ تاراعان زورلىق – مورالدى-پسيحولوگيالىق تۇرعىدا. ەكىنشى ورىندا – فيزيكالىق زاقىمداۋ، ءۇشىنشى ورىندا – ەكونوميكالىق، ال ءتورتىنشى ورىندا – سەكسۋالدىق زورلىق-زومبىلىق ورىن الادى.

ەكىنشى ماسەلە – ەرىكسىز نەكە، ونىڭ ءتۇپ-تامىرى پسيحولوگيالىق جەتىلمەۋدە، جاسوسپىرىمدەردىڭ اسىرەسە ورىمدەي جاس قىزداردىڭ الەۋمەتتىك قورعانسىزدىعىندا جاتىر. سوڭعى كەزدەرى ايەلدەرگە قاتىستى تاعى ءبىر زورلىق قوسىلدى. ول – قىز الىپ قاشۋ. كامەلەتكە تولماعان قىزداردى قالىڭدىق قىلىپ، الىپ قاشۋ – ەرىكسىز نەكەنىڭ ءبىر ءتۇرى. رەسمي ستاتيستيكا بويىنشا، 2011 مەن 2012 جىلدار ارالىعىندا كامەلەتكە تولماعاندار اراسىندا 31 مىڭ نەكە قۇرىلعان، ياعني جىلىنا 3 مىڭ نەكەدەن كەلەدى.

وسى باعىتتا بىرقاتار ناقتى قادامدارعا قول جەتكىزدىك. تۇرمىستىق قىلمىس جىل سايىن 10 پايىزعا تومەندەپ كەلەدى، 2005 جىلى 1,6 مىڭ قىلمىس  تىركەلسە، 2013 جىلى بۇل كورسەتكىش 2,5 ەسەگە كەمىپ، 684 قىلمىستى قۇرادى. بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا 28 جاسقا دەيىنگى ايەلدەرگە ارنالعان زورلىق-زومبىلىققا قارسى داعدارىس ورتالىقتارى اشىلدى. ۇلتتىق كوميسسيا مەن ۇەۇ بىرلەسۋىمەن تۇرمىستىق زورلىققا تاپ بولعان جانداردىڭ داعدارىس ورتالىقتارىن قارجىلاندىرۋ بويىنشا قازىرگى زاڭناماعا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى پارلامەنتكە ۇسىنىستار جولداندى.

الەۋمەتتىك جاعىمسىز جايتتاردىڭ ورىن الۋ سەبەبى – قوعامداعى گەندەرلىك ستەرەوتيپتىڭ بولۋى، ەرلەردىڭ بيلىگى مەن ءبارىن باقىلاۋدا ۇستاۋعا ۇمتىلۋى، سونداي-اق قوعامدى گەندەرلىك اقپاراتتاندىرۋ دەڭگەيىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى. وسىعان وراي، گەندەرلىك مادەنيەت پەن گەندەرلىك قوعامدىق سانانىڭ قالىپتاسۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن اقپاراتتاندىرۋ جۇمىستارى مەن اقپاراتتىق باعدارلامادان باستاۋ كەرەك. اسىرەسە اۋىلدى ەلدىمەكەندەردەن باستاۋ كەرەك. بۇل ماقساتتا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ءرولى ماڭىزدى. بۇگىندە 250 ۇەۇ گەندەرلىك تەڭدىك ماسەلەسىمەن اينالىسادى. 2015 جىلى وسى ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جۇزدەن استام باق جۇمىلدىرىلدى. جىل سايىن مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى، ۇەۇ مەن حالىقارالىق ۇيىمدار قوعامداعى ايەلدەردىڭ ءيميدجى بويىنشا رەسپۋبليكالىق بايقاۋلار وتكىزەدى.

– جالپى وتباسى مەن وتباسىلىق قۇندىلىقتار قانداي پرينتسيپتەرگە نەگىزدەلەدى؟

— وتباسى – كەز كەلگەن حالىقتىڭ تامىرى، قوعامنىڭ ۇيىتقىسى. بالا تۋ مەن تاربيەلەۋ سياقتى ماڭىزدى الەۋمەتتىك قىزمەت اتقارادى. وتباسى – جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا ۇيىتقى بولادى، مۇندا وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ەڭبەكسۇيگىشتىك، ۇلكەنگە قۇرمەت پەن باسقا دا ادامي قۇندىلىقتار دارىپتەلەدى.

– ۇلتتىق تاربيەمىزدە، قازاق سالت-داستۇرىندە جەسىر مەن جەتىمىن جىلاتپاعان. حالقىمىزدىڭ دانالىعىنداعى ايەل زاتى تۋرالى وي-تولعامدار دا ەرەكشە.

–  حالقىمىزدا «الىپ انادان تۋادى» دەگەن ناقىل بار. بۇل ءبۇتىن ءبىر حالىقتىڭ انانى قۇرمەتتەيتىنىن بىلدىرەدى.  «ايەل جەردەن شىققان جوق، ول دا ەركەكتىڭ بالاسى. ەركەك كوكتەن تۇسكەن جوق، ايەل – ونىڭ اناسى» دەپ تە ايتادى. حاندار، باتىرلار، جىراۋلار مەن شەشەندەر، مادەنيەت جانە سپورت قايراتكەرلەرى  دە انادان تۋدى، اناسى تاربيەلەدى. سوندىقتان بالا تاربيەلەۋدە انانىڭ ءرولى ماڭىزدى. عاسىرلار بويى قازاق ايەلدەرى كەلەر ۇرپاققا بابالار دانالىعىن جەتكىزىپ وتىردى، ادامي قاسيەتتەر مەن ادامگەرشىلىك ۇعىمىن بويىنا ءسىڭىردى.  وتانعا دەگەن ماحاببات، ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەتتى ۇيرەتتى. ولار وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى بولا ءبىلدى، يناباتتىلىق سيمۆولىنا اينالدى. قوعامدا انالار ەرەكشە سىي قۇرمەتكە يە بولعانىنا  قازاق ناقىلدارى دالەل. اقساقالدار «قىزدى سىيلاڭدار، قىزدىڭ جولى – جىڭىشكە» دەيدى. بۇل ايەل زاتىنىڭ – ۇرپاق جالعاسى، ونىڭ تاربيەسى مەن كەلەشەگىنىڭ باستاۋى ەكەنىن بىلدىرسە كەرەك.

– سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

سۇحباتتاسقان اقنيەت وسپانباي