ۇشتىلدىلىك – زامان سۇرانىسى

«قازاقستان بۇكىل الەمدە ءۇش ءتىلدى پايدالانىپ جوعارى ءبىلىمدى ەل رەتىندە تانىلۋعا ءتيىس. بۇلار، قازاق ءتىلى-مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلى - ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلى - جاھاندىق ەكونوميكاعا ويداعىداي كىرىگۋ ءتىلى» - دەپ ەلباسىمىز ءوز جولداۋىندا ايتىپ كەتكەندەي، قازىرگى زامان اعىلشىن ءتىلىن تالاپ ەتۋدە. اعىلشىن ءتىلى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك امبەباپ ءتىلى بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدىڭ تاريحىندا بولىپ جاتقان الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق، مەملەكەتتىك زور ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ءبىر-ءبىرىن تۇسىنۋىنە حالىقارالىق سيپات العان اعىلشىن ءتىلىنىڭ وزىندىك ءرولى زور. الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەر اعىلشىن تىلىندە سويلەيدى. بۇل ءتىل قازىرگى زاماندا جاھاندىق ءتىل بولعاندىقتان، ونىڭ قازاقستانداعى ءرولى جانە بولاشاقتاعى ماڭىزى زور. ءححى عاسىردا قازاق ەلى بيىك بەلەستەرگە كوتەرىلۋدە. ءبىر جارىم عاسىرلىق تاريحى بار دۇنيەجۇزىلىك ەكسپو-نى وتكىزۋ مارتەبەسىنە پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە ءبىرىنشى بولىپ قازاقستان قول جەتكىزدى. ياعني، بۇل قازاقستاننىڭ الەمدىك دەنگەيدەگى ابىرويلى مەگاجوباسى. ەكسپو 2017 - قازاقستاننىڭ ەلورداسى استانا قالاسىندا حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسى اياسىنداعى حالىقارالىق كورمە. ول تمد ەلدەرى مەن ورتالىق ازيا اۋماعىنداعى وتكىزىلەتىن ەڭ العاشقى حالىقارالىق دەنگەيدەگى كورمەگە اينالۋى مۇمكىن. كورمەگە 5 ملن-داي ادام قاتىسادى دەپ جوسپارلانۋدا. ونىڭ 15 پايىزى شەتەلدىكتەر. قازاقستان تاريحىندا ەرەكشە ورىن الاتىن ەجەلگى وتىرار ءوڭىرى ەڭ تارتىمدى تۋريستىك باعىتتاردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، شەتەلدىك تۋريستەردىڭ كوپتەپ كەلۋى ىقتيمال. سوڭعى جىلدارى ارىستانباب جانە وتىرارتوبە سياقتى تاريحي ورىندارعا ەۆروپا، رەسەي، قىتاي، جاپونيا، اراب جانە تاياۋ شىعىس ەلدەرىنەن كەلەتىن تۋريستەردىڭ سانى جىلدان-جىلعا ارتۋدا. بيىلدىڭ وزىندە وتىرار مەملەكەتتىك ارحەولوگيالىق قورىق – مۋزەيىنىڭ ەكسكۋرسيالىق وبەكتىلەرىنە كەلگەن شەتەلدىك قوناقتاردىڭ سانى شامامەن 5 مىڭعا جۋىقتايدى. ال، ولاردىڭ قاتىناس ءتىلى - اعىلشىن ءتىلى. ولارعا جوعارى دەڭگەيدە قىزمەت ەتۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. سول ارقىلى ءبىز ەلىمىزدىڭ مادەنيەتىن الەمگە تانىتۋعا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسامىز دەگەن ويدامىز.

ءبىر شاڭىراقتى كوتەرۋ ءۇشىن ءۇش دىڭگەك كەرەك ەمەس. ءبىر دىڭگەكپەن كوتەرگەن شاڭىراقتىڭ جان-جاعىنان ۋىقتار قادالىپ، ونىڭ بەرىكتىگىن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىزدىڭ التىن دىڭگەگىمىز، تۇعىرىمىز – قازاق ءتىلى، ال جان-جاعىنان وزگە تىلدەر مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداپ ۋىق سەكىلدى قادالادى. بىراق كەيبىرىمىز ۇشتىلدىلىك ۇدەرىسى جونىندە باسقاشا كوزقاراس تانىتىپ جاتامىز.  مۇنىڭ سەبەبى وسى ءبىر ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنبەۋدەن كەلىپ شىعادى. بىرقاتارى وسى باعىتتى ۇستانۋعا وڭ كوزبەن قاراپ، قۇپتاسا، ەندى ءبىرى ءوز قارسىلىقتارىن بىلدىرۋدە. 

اتاپ ايتساق، ساياساتتانۋشى ت.ءابدۋاليدىڭ: «مەملەكەت باسشىسى جاھاندانۋ جونىندە ماسەلە كوتەرگەندە دە ورە تۇرەگەلدىك. جاھاندانۋ دەگەنىمىز قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا جوعارى دەڭگەيگە جەتكەن ەلدەرمەن قارىم-قاتىناسىمىزدى نىعايتۋ. سونىڭ ءبىرى - تىلدىك كوممۋنيكاتسيا. بۇل ءۇشىن حالىقارالىق قاتىناس ءتىلى بولىپ جۇرگەن اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋگە جاستارىمىزدى جاتپاي-تۇرماي باۋلۋىمىز كەرەك. ونىڭ قاجەتتىلىگىن ۋاقىت وتكەن سايىن وتكىر سەزىنىپ كەلەمىز» دەگەن ويىن وقىتۋشى ت.تاڭىربەرگەنقىزى ارى قاراي جالعاستىرادى: «اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنگەننەن ءبىز ماڭگۇرتتەنبەيمىز. اعىلشىن ءتىلى قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە ەشقانداي كەدەرگى جاسامايدى. تەك سونى تۇسىنە ءبىلۋىمىز كەرەك. سەبەبى، اعىلشىن ءتىلى مەملەكەتتىك تىلمەن باسەكەلەس ەمەس»

الەمدىك عالامداندىرۋدىڭ وتكىزگىشى، عالامداندىرۋ ءتىلى بولىپ تانىلعان اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ - اعىلشىن ءتىلدى ەلدەرمەن ءتيىمدى بايلانىسقا تۇسكەن الەمدىك دەڭگەيدە ءوز ورنىن ويىپ تۇرىپ الا باستاعان قازاقستان ءۇشىن قاجەتتىلىك. قيىندىق تۋعىزاتىنى - اتالعان ءۇش ءتىلدى مەڭگەرگەن مامانداردىڭ كەزدەسە بەرمەيتىنى. قازاق، اعىلشىن، ورىس ءتىلى قاتىسقان ۇشتىلدىلىك سويلەرمەندەرىن دايىنداۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە.

ەلباسى «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسى - قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ء«بىز اعىلشىن ءتىلىن يگەرۋدە سەرپىلىس جاساۋىمىز كەرەك» - دەگەن. دەمەك، اعىلشىن ءتىلىن بىلمەي، زامان تالابىنا لايىقتى، باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعا قالىپتاستىرۋعا تولىق قول جەتكىزە المايمىز. ىرگەلەس مەملەكەتتەردەن اناعۇرلىم ىلگەرى تۇرعان قازاقستان قازىرگى جەتىستىكتەرىمەن شەكتەلىپ قالماۋ ءۇشىن دە كوپتىلدىلىككە ۇمتىلۋدا. ويتكەنى، ەلىمىزدىڭ بىلىكتىلىگى مەن ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن الەمگە تانىتىپ، الپاۋىت مەملەكەتتەرمەن تەرەزەمىزدى تەڭەستىرۋ مۇمكىندىگىنە جەتەلەيتىن قادامداردىڭ ماڭىزدىسى - كوپتىلدىلىك.

امزە

نۇرسەيىت

وتىرار مەملەكەتتىك ارحەولوگيالىق قورىق-مۋزەيىنىڭ ەكسكۋرسوۆودى

مادەنيەت جانە ونەر ىستەرى دەپارتامەنتى

Abai.kz