جۋىردا وبلىستاعى ءباسپاسوز بەتتەرىنەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا وراي اقتوبە قالاسىنداعى 25 كوشەگە قايتا اتاۋ بەرۋ تۋرالى ماقالالاردى وقىپ، ريزا بولدىم. اسىرەسە، كوشەلەرگە تاريحتا ءوز ورنى بار بەلگىلى باتىرلارىمىز، اقىن-جازۋشىلارىمىز،  اعارتۋشى-عالىمدارىمىز، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ ەسىمدەرى بەرىلەدى دەگەندە سول كوشەلەرگە اكەمنىڭ اتىن بەرەتىندەي ءتىپتى قاتتى قۋاندىم. سەبەبى تاريحي مەرەكەمىزدىڭ قارساڭىندا وسىنداي يگىلىكتى ءىس جاساۋ — بۇل تاۋەلسىزدىگىمىزگە جاسالعان ۇلكەن سىي-تارتۋ. سونداي-اق ەلىمىزدىڭ تاريحى مەن مادەني دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان قايراتكەرلەردىڭ ەسىمدەرىن قالا كوشەلەرىنە بەرۋ كەيىنگى ۇرپاقتىڭ ازاماتتىق پارىزى دەسەك تە قاتەلەسپەيمىز.

ءبىز كەڭەس زامانىندا ءومىر سۇردىك. ول كەزدە ەسىمدەرى ەلىمىزگە بەلگىلى تۇلعالاردىڭ اتىنا بەرىلگەن كوشەلەر ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا بولدى. كوشەلەردىڭ كوبىنە بۇرىنعى شەكتەن تىس يدەولوگيالاندىرۋ ساياساتى جۇرگىزىلگەن تۇستا توڭكەرىسشىلەردىڭ ەسىمدەرى بەرىلىپ، ءمان-ماعىناسى جوق كوشە اتاۋلارى دا پايدا بولدى. ماسەلەن، اقتوبە قالاسىنداعى تسەمەنتنايا، كوممۋنالنيكوۆ، سوۆەتسكي، كراسنايا كوشەلەرىن الساق، بۇلاردىڭ ەشقايسىسىنىڭ تاريحي نەگىزدەرى جوق. ال ەگەر وسى كوشەلەردى قازاق حالقىنان شىققان تاريحي تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىمەن اتاساق، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. سەبەبى وسى يگىلىكتى ءىس  ارقىلى الدىمەن سول تۇلعالارعا دەگەن قۇرمەتىمىزدى بىلدىرسەك، ەكىنشىدەن، بولاشاق ۇرپاققا ۇلتتىق بولمىس، ۇلتتىق سانا، تاريحىمىزدى ۇعىندىرامىز.

جالپى ونوماستيكا سالاسى اتاۋلاردى قازاقشالاندىرۋمەن شەكتەلمەيدى. مۇنداعى ماقسات — ءار ەلدى مەكەن، كوشەلەردىڭ اتىنان ۇلتتىق بولمىستىڭ، ۇلتتىق تاريحتىڭ ءيىسى سەزىلىپ تۇرۋى كەرەك. جاڭا اتاۋ جاس ۇرپاق ساناسىندا ەلدىك ءپاتريوتيزمدى قالىپتاستىرۋعا قىزمەت ەتۋى ءتيىس. سول سەبەپتەن  كوشەگە اتاۋ بەرىلگەندە وسىعان باسا نازار اۋدارىلۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

كوشە اتاۋلارىن جاڭارتۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ول ءۇشىن ۇكىمەتتەن قولداۋ، ناقتى شەشىم كەرەك. الايدا ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرى رەتىندە مەن وسى يگىلىكتى ءىستىڭ ەل تاۋەلسىزدىگى مەرەكەسى قارساڭىندا شەشىلىپ، قالامىزدا ۇلكەن قۋانىش بولسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. حالىقتىڭ تىلەگى قاشاندا كول. سوندىقتان اقتوبەلىكتەردىڭ بۇل تىلەگى ورىندالار كۇن دە الىس ەمەستىگىنە سەنەمىن.

مەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرىمىن. بۇگىندە 5 بالادان تاراعان 13 نەمەرە، 7 شوبەرەنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىرمىن. ەندىگى سول ۇرپاقتارىمنىڭ وسىنداي تاۋەلسىز، بەيبىت ەلدە ءومىر ءسۇرىپ، ەلىنە قالتقىسىز ەڭبەك ەتكەنىن تىلەيمىن. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تۇعىرى ارقاشان بيىك بولسىن!

قابەن امانعوسوۆ،ىشكى ىستەر ورگانىنىڭ ارداگەرى

كوڭىلگە قونىمدى باستاما

اقتوبە قالاسىنداعى بىرقاتار كوشەنىڭ، ەلدى مەكەننىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋراسىنداعى اقپاراتتان «اقتوبە» گازەتى ارقىلى حاباردارمىن. قانداي كوشەلەردىڭ وزگەرتىلەتىنى تۋرالى دا گازەت بەتىنە باسىلدى.

ەگەر كوشەلەر ورىس تىلىندە بولسا، ونى قازاقشالاۋ كەرەك. ونداي كوشەنىڭ بىزگە قاجەتى جوق. قايتا ونداي كوشەلەر حالىققا، ەل دامۋى جولىندا ەڭبەگى سىڭگەن زيالىلارىمىزدىڭ  ەسىمىمەن اتالاتىن بولسا، ارينە، ول دۇرىس. ماسەلەن، اقتوبەدە تسەمەنتنايا دەگەن كوشە بار. ول نە نارسە؟ وزەرنايا كوشەسىنە مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ اتىن بەرۋ وتە ورىندى. سول سياقتى، اقتوبەدە بۇرىننان اتالىپ جۇرگەن پاريجسكايا كوممۋنا دەگەن دە كوشە بار. گازەتكە شىققان ماقالادان ەسىمدە قالعانى، سول كوشەنى سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ ەسىمىمەن اتاۋ تۋرالى باستاما كوتەرىلىپ جاتىر ەكەن. كراسنايا كوشەسىنە دە زيالىلارىمىزدىڭ اتىن بەرۋ كوزدەلۋدە.

ەشقانداي ءمانى، ماعىناسى جوق كوشە اتاۋلارىنان ارىلاتىن ۋاقىت بولدى.  ءوزىمىزدى-ءوزىمىز ۇلىقتاپ، زيالىلارىمىزدىڭ ەسىمىن وسىلاي ەل جادىندا جاڭعىرتۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ەلىمىزدىڭ تۇعىرى بەرىك بولىپ، تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگى جاسايدى. وسىنداي يگى قادامعا بارۋ ارقىلى عانا ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلىلىعىمىزدى تانىتىپ، ۇلتىمىزدىڭ مارتەبەسىن كوككە كوتەرەمىز.

ءبىر ايتا كەتەتىنىم،  اتاۋى وزگەرەتىن كوشەلەردىڭ اراسىنان قالاعا جاقىن ءبىر ەلدى مەكەندەگى لەنين كوشەسىن وزگەرتۋ تۋراسىندا مالىمەتتى كوزىم شالدى. مەنىڭ ويىمشا، سول لەنين كوشەسىن وزگەرتپەي-اق قويۋعا بولاتىن سياقتى. ونىڭ ەسىمى كەڭەس ۇكىمەتىن قۇرۋشى كوسەم رەتىندە تاريحتا قالعانى بەلگىلى عوي. ەگەر ونوماستيكالىق كوميسسيا سولاي دەپ ۇيعارسا، وعان قارسىلىعىم جوق. كوشەلەرىمىزدىڭ قازاقشا اتاۋ مارتەبەسىنە يە بولعانىن ءبىراۋىزدان قۇپتايمىز.

سول سياقتى، قالاداعى تۇسىنىكسىز اتاۋعا يە بولىپ كەلگەن ەلدى مەكەندەردىڭ اتتارىن دا قازاقشالاۋ تۋراسىندا كوپ ايتىلىپ جاتىر. كوپتىڭ قالاۋىمەن قولعا الىنعان بۇل ءىستى 100 پايىز قولدايمىن.

جالپى تىلگە كەلمەيتىن، بۇرىن قالاي بولسا سولاي قويا سالىنعان كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋ كەرەك قوي.

قازىر جاسىم توقساندا. ءوزىم ۇزاق جىل ىشكى ىستەر سالاسىندا ەڭبەك ەتتىم. مۇنداي باستامانىڭ قولعا الىنىپ، قوعامدى تارتىپكە شاقىرۋ باعىتىندا جاسالاتىن ءاربىر شاراعا ءوز باسىم ءسۇيسىنىپ وتىرامىن.

اقجەڭىس جانالينا، م.قۇسايىنوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى

تاۋەلسىز ەل ەكەنىمىز كوشەمىزدەن كورىنسىن

 ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا اقتوبە قالاسىنداعى 25 كوشەگە (ونىڭ ىشىندە 14 كوشەنىڭ اتى جوق) جاڭا ات بەرۋ، بىرقاتارىن كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ اتىنا اۋىستىرۋ ماسەلەسىنىڭ تالقىلانىپ جاتقانى تۋرالى ەستىپ، ءوز پىكىرىمدى ءبىلدىرۋدى ءجون سانادىم.

اقتوبە قالالىق اكىمدىك وكىلدەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ءماسليحاتتىڭ تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ جانە قالالىق قوعامدىق كەڭەستىڭ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ اتسالىسۋىمەن وسى ماسەلە بويىنشا حالىقتىڭ پىكىرىن ءبىلۋ ءۇشىن قوعامدىق تىڭداۋلار وتكىزىلدى. اقتوبە قالاسى مەن ونىڭ ماڭىنداعى اۋىلداردا 200-گە تارتا كوشەنىڭ اتى جوق ەكەنى بەلگىلى بولدى. ارينە، وسىنشا كوشەگە ءبىر كۇندە جاڭا اتاۋ بەرۋ وڭاي شارۋا ەمەس، ونىڭ ءبارى قارجى ماسەلەسىنە بارىپ تىرەلەدى، دەگەنمەن سەڭنىڭ قوزعالعانى كوڭىلگە ءۇمىت ۇيالاتادى.

ءماسليحات شەشىمىمەن جاڭا اتاۋ بەرىلەتىن كوشەلەردىڭ ءتىزىمى بەكىتىلگەنىن بىلەمىز.

بىزدە كەشەگى قىلىشىنان قان تامعان قىزىل يمپەريانى ەسكە سالاتىن

كراسنايا، كراسنوگورسكايا، 1905 جىل، سوۆەت تۇيىق كوشەسى، لەنين كوشەسى دەگەندەر ءالى كۇنگە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن. بۇل دەگەن ەلدىگىمىزگە سىن ەمەس پە؟

جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا تاۋەلسىز ەلدىڭ ەركىن ۇلانى ەكەنىن ءسىڭىرۋ ءۇشىن وسىنداي اتاۋلاردان ارىلعان ابزال. حالىقتىڭ كوكەيىندەگىنى ءدوپ باسىپ، قۇلدىق پسيحولوگيانى بىلدىرەتىن وسىنداي كوشەلەردىڭ اتىن وزگەرتۋ تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇلى تويىنىڭ الدىندا قولعا الىپ جاتقانى دا ءبىز ءۇشىن باعا جەتپەس قۋانىش.

ونىڭ ۇستىنە حالەل دوسمۇحامەدۇلى، مۇستافا شوقاي، تاعى دا باسقا سول ءبىر ءبىرتۋار  تۇلعالار سياقتى قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىندا باسىن بايگەگە تىككەن ارىستارىمىزدىڭ اتىمەن اتالاتىن كوشەلەردىڭ كەيىنگىگە بەرەر ونەگەسى بولەك. كوشەنىڭ اتىن العان قازاقتىڭ اياۋلىلارىنىڭ اتىن كۇندە ەستىپ، كۇندە  ايتىپ جۇرگەن كەز كەلگەن تۇرعىن ول كىسىنىڭ كىم بولعانىن بىردە بولماسا بىردە بىلۋگە تالپىنادى.

سوندىقتان ءبىز ءۇشىن تاماشا مەرەكەدە بۇدان ارتىق سىي بولمايتىن سياقتى.

اباي-اقپارات