ايگiلi الاش كوسەمدەرiنiڭ بiرi دە، بiرەگەيi, ءومiر بويى "ويان، قازاق" دەپ جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي وتكەن، ۇلتتىڭ ۇلى پەرزەنتi مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىل تولۋ قارساڭىندا گازەتiمiزدiڭ تiلشiسi, "ەل-شەجiرە" قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى ديداحمەت ءاشiمحانۇلى بەلگiلi جۋرناليست، مiرجاقىپتانۋشى قالامگەر قايسار الiممەن سۇحباتتاسقان ەدi.

- قايسەكە، اڭگiمەنi توتەسiنەن باستاساق. ەل بولىپ ەتەك-جەڭiمiزدi جيناعالى الاش ارىستارىن ۇلىقتاۋدى قولعا الدىق. قازاق زيالىلارىنىڭ ەسكەرۋسiز قالعان ەڭبەكتەرiن قوپارىپ، ءۇش جۇزگە ساۋىن ايتىپ، القالى تويلارىن وتكiزiپ ءجۇرمiز. وسى ءۇردiس بيىل دا جالعاسىن تاۋىپ، مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىلدىعى كەلiپ جەتتi. بۇل اتاۋلى جىل بiزگە نە بەرەدi? كەيiنگi كەزدەرi مەنi "وسىنشاما كوپ مەرەيتويلار حالىقتى جالىقتىرىپ جiبەرمەدi مە ەكەن؟" دەگەن وي مازالاپ ءجۇر...

ايگiلi الاش كوسەمدەرiنiڭ بiرi دە، بiرەگەيi, ءومiر بويى "ويان، قازاق" دەپ جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي وتكەن، ۇلتتىڭ ۇلى پەرزەنتi مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىل تولۋ قارساڭىندا گازەتiمiزدiڭ تiلشiسi, "ەل-شەجiرە" قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى ديداحمەت ءاشiمحانۇلى بەلگiلi جۋرناليست، مiرجاقىپتانۋشى قالامگەر قايسار الiممەن سۇحباتتاسقان ەدi.

- قايسەكە، اڭگiمەنi توتەسiنەن باستاساق. ەل بولىپ ەتەك-جەڭiمiزدi جيناعالى الاش ارىستارىن ۇلىقتاۋدى قولعا الدىق. قازاق زيالىلارىنىڭ ەسكەرۋسiز قالعان ەڭبەكتەرiن قوپارىپ، ءۇش جۇزگە ساۋىن ايتىپ، القالى تويلارىن وتكiزiپ ءجۇرمiز. وسى ءۇردiس بيىل دا جالعاسىن تاۋىپ، مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىلدىعى كەلiپ جەتتi. بۇل اتاۋلى جىل بiزگە نە بەرەدi? كەيiنگi كەزدەرi مەنi "وسىنشاما كوپ مەرەيتويلار حالىقتى جالىقتىرىپ جiبەرمەدi مە ەكەن؟" دەگەن وي مازالاپ ءجۇر...
- ەلiنە ەلەۋلi ورنى بار تۇلعالاردىڭ تاعلىمدى ءومiر جولىن ناسيحاتتاۋ بۇگiنگi كۇننiڭ تالابى. سەبەبi, جاس ۇرپاق سول زيالىلارىمىزدىڭ ءومiر-تاريحىنان، شىعارماشىلىعىنان سۋسىنداعاندا عانا وتكەننەن ساباق الىپ، ۇلتجاندى ازامات بولىپ قالىپتاسا الادى. 2009 جىلدىڭ 4 ناۋرىزىندا قر پرەمەر-مينيسترi 2009-2011 جىلدار ارالىعىندا وتەتiن اتاۋلى مەرەيتويلاردى بەكiتتi. سول قۇجات اياسىندا قانشاما ۇلكەن شارالار ءوتiپ جاتىر. بيىل ش.ءۋاليحانوۆ پەن گ.ن.پوتانيننiڭ - 175, م.دۋلاتوۆتىڭ - 125, ب.مومىشۇلىنىڭ - 100 جىلدىعى تويلانۋدا. كەلەر جىلى د.نۇرپەيiسوۆانىڭ - 150, ق.امانجولوۆتىڭ - 100 جىلدىعى اتالىپ وتپەك. وتكەن جىلى دۇرiلدەتiپ تۇرىپ، ب.قوجاعۇلۇلىنىڭ - 175, ك.ازiرباەۆتiڭ - 125, ع.قۇرمانعاليەۆ پەن ءا.تاجiباەۆتiڭ - 100 جىلدىقتارىن تويلادىق. بۇل انشەيiن توي ەمەس. زيالىلارىمىزدىڭ شىعارماشىلىعىنا دەن قويۋ دەگەن ءسوز. بۇل - ناسيحات. وسىنداي مەرەيتويلار ارقىلى جاستارىمىز زيالىلاردى اناعۇرلىم تەرەڭiرەك تاني تۇسەدi. وسى تۇلعالارىمىزدىڭ بولمىسىنا قايتادان ۇڭiلەدi. مۇنى تەك توي دەپ تۇسiنبەۋ كەرەك. كەرiسiنشە حالىق زيالىلاردىڭ وسيەتناماسىنا سۋساپ وتىر. بۇعان حالىق جالىقپايدى. قايتادان رۋحتانىپ، رۋحاني قۋات الادى. مiرجاقىپ دۋلاتوۆ جايلى ءالi تالاي ەڭبەكتەر جازىلىپ، زەرتتەۋلەر جۇرگiزiلەدi. وسى اتاۋلى جىل سول كەلەلi iستەرگە مۇرىندىق بولىپ جاتسا، نەسi ايىپ؟ مەن سوڭعى كەزدەرi حالىقتىڭ قۇر انشەيiن تويشىل داقپىرتتان الىستاپ، ويشىل بولا باستاعانىن اڭعارىپ ءجۇرمiن.
- ارينە، جەلەۋلەتiپ تويلاردى وتكەرەرمiز. بiراق، سوڭىنان: "انانى بىلاي iستەگەندە عوي" دەپ، بارماعىمىزدى تiستەپ، جاۋ كەتكەننەن سوڭ، بالتامىزدى تاسقا ۇرىپ جاتاتىنىمىز بار. يا، بiتكەن iسكە سىنشى كوپ بولادى، يا قۇر ايعايمەن تۇك بiتپەيدi. وسىنداي ولقىلىقتى بولدىرماۋ ءۇشiن نە iستەۋ كەرەك؟
- دۇرىس ايتاسىز. ونداي ولقىلىقتى بولدىرماۋ ءۇشiن توي وتپەي تۇرىپ، iشتەگiنiڭ ءبارiن بۇكپەي ايتۋىمىز كەرەك. كوڭiلدە جۇرگەن بiر تۇيتكiل بار ەدi. سونى ايتايىن. بiزدiكi ايتەۋiر ۇكiمەت نازارىنا iلiكسە عوي دەگەن ءۇمiت. گۇلنار مiرجاقىپقىزى ۇكiمەتتiڭ م.دۋلاتوۆتىڭ مەرەيتويىن وتكiزۋ ءۇشiن بەكiتكەن قاۋلىسىمەن تانىسىپتى. اپايىمىز سول قاۋلىدا كورسەتiلگەن iس-شارالارعا كوڭiلi تولمايتىنىن ايتتى. قاۋلىدا كورسەتiلگەن iس-شارالاردى ورىنداۋ ءۇشiن بiرقاتار مينيسترلiكتەر، سول تۇلعانىڭ تۋعان وبلىسى، تiپتi كەيدە وزگە باسقارۋ ايماقتارى، سونداي-اق، iرi قالالاردىڭ اكiمدiكتەرi مiندەتتەلiپتi. وزگە تۇلعالارىمىزدىڭ مەرەيتويلارىنا جاۋاپتى مەكەمەلەر تۇگەلگە دەرلiك كورسەتiلiپتi. ال، مiرجاقىپ اتامىزدىڭ تويىنا قر مادەنيەت جانە اقپارات (قازiرگi مادەنيەت مينيسترلiگi) مەن بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگi عانا جاۋاپتى دەلiنگەن.
- بۇل تiرلiگiندە تالاي تاۋقىمەتتi تاعدىردى باسىنان كەشكەن مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىلدىعى ءوزiنiڭ تۋعان جەرiندە اتالمايدى دەگەن ءسوز ەمەس پە؟
- بۇل ءسوزدi مiرجاقىپتىڭ قىزى گۇلنار اپاي دا ايتىپ وتىر. ول كiسi: "مiرجاقىپ اكەمدi دۇنيەگە كەلتiرگەن تورعاي ءوڭiرi, قوستاناي وبلىسى بۇل اتاۋلى مەرەكەدەن سىرتقارى قالماقشى ما؟ وزگەلەردiڭ تويىن وتكiزۋ ءۇشiن وبلىستار، قالالار مەن اۋداندار مiندەتتەلەدi دە، مەنiڭ اكەمە كەلگەندە نەلiكتەن شەكتەلiپ قالادى؟ بۇل باسقالارعا اكەمنiڭ تۋعان وبلىسى جوقتاي اسەر ەتپەي مە؟" - دەيدi. اپايدى دا تولىق تۇسiنۋگە بولار. مۇنداي شەكتەۋدiڭ جاي-جاپسارىن بiز دە باعامداي الماي وتىرمىز. مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ ماسەلەسiن ايتامىز دەپ، وزگەلەردi ءبولiپ-جارعىمىز كەلمەيدi. دەسە دە، قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمiنiڭ نامىسىن جانۋ ءۇشiن مىنانى ايتقىم كەلەدi. مىسالعا گ.ن. پوتانيننiڭ تويىنا جوعارىدا كەلتiرiلگەن ەكi مينيسترلiكپەن قاتار، پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكiمi دە مiندەتتەلiپتi. كەرەكۋلiكتەرگە قىزعانىش جوق. "بۇل جايدى كورە وتىرىپ، قوستاناي وبلىسى اكiمiنiڭ نامىسى نەگە قايرالمايدى ەكەن؟" دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى. ءار وبلىستىڭ اكiمiنە ۇكiمەت قاۋلىسىنىڭ جەتiپ جاتقانى بەسەنەدەن بەلگiلi ەمەس پە؟
- دەسە دە، بۇل تۇبەگەيلi تويدىڭ قوستاناي وبلىسىندا وتپەيتiنiن بiلدiرمەيدi عوي. ماسەلەنiڭ شەشiمiن تابۋ ءۇشiن نەندەي شارۋالار اتقارىپ جاتىر؟
- ارتىق نىعىرلاپ قايتەمiز. مiندەتتi ەكi مينيسترلiكتەن تۇسكەن توتە جارلىق نەمەسە ناقتى مiندەتتەۋ مiرجاقىپتىڭ تۋعان جەرiندە كۇشiنە ەنiپ، مەرەيتويدى ويداعىداي وتكiزۋگە مۇرىندىق بولار دەپ ۇمiتتەنەمiز. سونداي سىندارلى ساتتەردە وبلىستىق دەڭگەيدەگi شەنەۋنiكتەر دە قۇر قاراپ وتىرماس. ايتسە دە، تۇرتپەسە قوزعالمايتىن كەيبiرەۋi: "بiزگە مiندەتتەلمەگەن" دەپ توماعاسىن سىپىرتپاي قويسا قايتەمiز دەگەن كۇدiك تە جوق ەمەس. سول ءۇشiن گۇلنار اپاي ۇكiمەتكە ءوتiنiش-حات جولداماققا بەكiنiپ وتىر. مەنiڭشە، قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمiنە دە ءوتiنiش جاساۋ كەرەك سياقتى.
- ەندi, ناقتى ماسەلەلەرگە كوشسەك. تاعى دا ماسەلەنiڭ ءبارi "iستەۋ كەرەككە" كەلiپ تiرەلەدi عوي. بۇل ورايدا تiكەلەي قوستاناي وبلىسىنىڭ اكiمiنiڭ باسشىلىعىمەن ناقتى قانداي شارالار اتقارىلۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟ مiرجاقىپتانۋشى رەتiندە قانداي وتiنiشتەرiڭiز بار؟ بالكiم، مiرجاقىپتىڭ جەرلەستەرiنiڭ "اتتەگەن-ايلارى" بار شىعار...
- م.دۋلاتوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولۋىنا وراي اتقارىلار شارۋا جەتەرلiك. مiرجاقىپتىڭ سۇيەگiن 1992 جىلى كارەليادان جانكەلدين اۋدانىنا قاراستى بيدايىق ەلدiمەكەنiنە اكەلiپ جەرلەنگەنiن بiلەسiزدەر عوي. وسى اتاۋلى مەرەكەنiڭ اياسىندا مiرجاقىپتىڭ مۇردەسi جەرلەنگەن كەسەنە مەن م.دۋلاتوۆتىڭ مۇراجايىن كۇردەلi جوندەۋدەن وتكiزۋ قاجەت سياقتى. وتكەن بiر جىلدارى جەڭiل-جەلپi جاڭارتىلعان بولدى. مۇراجايعا قىستا وت جاعىلمايدى ەكەن. بiر قالىپتى تەمپەراتۋرا ساقتالماسا، جيناقتالعان قۇجاتتار ءبۇلiنiپ كەتەدi. مۇراجاي اۋماعىنداعى شاعىن ساياباق تا كۇتiمسiزدiكتەن قۋارىپ بiتiپتi. ال، جەرلەستەرiنiڭ دە ايتارى كوپ. بiر كەزدەرi شارۋاشىلىعى شالقىعان كەڭشاردىڭ ورتالىعىندا ءۇش جۇزدەن استام وتباسى تۇرىپتى. بۇگiندە سونىڭ وتىز شاقتىسى قالعان. جەرگiلiكتi حالىقتى اۋىزسۋ تاپشىلىعى قينايدى. جارىقتىڭ ءوزi دۋلاتوۆتىڭ 120 جىلدىعى قارساڭىندا قايىرا جانىپتى. جول ماسەلەسi دە ەلدi تيتىقتاتىپ بiتكەن سىڭايلى. الاقانداي اۋىلدىڭ تۇرعىندارىنا العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ تiپتi ويلاستىرىلماعان. باس اۋىرىپ، بالتىر سىزداسا، 160 شاقىرىمداعى اۋدان ورتالىعىنا جەتۋ قيامەت-قايىم iس. وسىنداي ءزارۋ جاعداياتتاردىڭ شەشiمi داڭقتى پەرزەنتتەرiنiڭ مەرەيتويىنا وراي شەشiلسە دەگەن دە ارماندارى جوق ەمەس.
- وسىنداي مەرەيتوي كەزiندە، حالىقتىڭ بiر جاساپ قالاتىنى بار. سەبەبi, تۇكپiردەگi اۋىلعا بيلiكتەگiلەردiڭ نازارى تۇسەدi. ءوزiڭiز ايتقانداي جول جوندەلiپ قالۋى، اۋىز سۋ ماسەلەسiنiڭ شەشiمiن تابۋى مۇمكiن. جالپى جايشىلىقتا نازارعا الىنباعان شارۋالاردىڭ اياقاستىنان اتقارىلۋى "كۇرiشتiڭ ارقاسىندا كۇرمەك سۋ iشەدiنiڭ" كەرiن كەلتiرمەي مە؟ كۇرiشiڭiز بەلگiلi, كۇرمەك دەپ اۋداندىق ءھام اۋىلدىق دەڭگەيدەگi اكiمدەردi مەڭزەگiمiز كەلiپ وتىر...
- بۇل ماسەلە سiز ويلاعانداي ەمەس. مۇنداي ماسەلەنiڭ شەشiم تاپقانى كiمگە بولسىن تيiمدi. سiز ايتىپ وتىرعان اكiم-قارالارىڭىزدىڭ قولىندا نە تۇر؟ بiراق، ۇلتى ءۇشiن اقتىق قانى قالعانشا عۇمىرىن ارناعان مiرجاقىپتاي تۇلعانى ومiرگە اكەلگەن اۋىلدىڭ حال-كۇيiنiڭ ناشارلىعى نامىسى بار جاندى وكiنتۋi كەرەك دەپ ويلايمىن. سiزگە بiر مىسال كەلتiرەيiن. جاقىندا عانا الماتى وبلىسىنىڭ اكiمi سەرiك ۇمبەتوۆ مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ اۋلىنا بارىپ قايتتى. مۇنى اقيىق اقىننىڭ كەلەسi جىلى اتالىپ وتەتiن 80 جىلدىق تويىنا كۇنi بۇرىن باستالعان ازiرلiك دەپ ءتۇسiنۋ كەرەك. شايىردىڭ مۇراجايىن تۇبiرiمەن جاڭعىرتىپ، اۋىلدىڭ تۇرمىستىق-الەۋمەتتiك بەينەسiن زامان تالابىنا ساي وزگەرتۋ ءۇشiن "جول كارتاسى" باعدارلاماسىنان ارنايى قارجى بولگiزiپتi. مiنە، اقىنىن iزدەگەن iزەتتi اكiمنiڭ iسi. قوستاناي وبلىسىنىڭ اتقامiنەرلەرi وسى باستامادان ساباق السا دەپ ويلايسىڭ...
- وسىدان بiراز جىل بۇرىن تورعايدا بولعانىم بار. بiر كەزدەرi ءوز الدىنا وبلىس بولعان ايماقتىڭ جاعدايى ءماز ەمەس ەكەنiن كورiپ قايتتىم. احمەت بايتۇرسىنوۆ، مiرجاقىپ دۋلاتوۆ سىندى كوپتەگەن تۇلعانى قالىپتاستىرعان ءوڭiردiڭ جايىنىڭ بۇلاي بولۋى كوڭiلگە كiربiڭ ۇيالاتادى ەكەن...
- الەۋمەتتiك نىسانداردى ايتپاي-اق قويالىق. مادەني وشاقتاردىڭ كۇيi قارىن اشتىرادى. جانكەلدين اۋدانىنىڭ ورتالىعىندا، ياعني، تورعاي كەنتiندە بەس-التى مۇراجاي بار. سولاردىڭ بiرەگەيi ا.بايتۇرسىنوۆ پەن م.دۋلاتوۆ ادەبي-مەموريالدىق مۇراجايى. بۇل مەكەمەگە دە جاڭارتۋ جۇمىستارى جۇرگiزiلمەگەنiنە كوپ ۋاقىت ءوتتi. شاتىردان تامشى تامىپ بەرەكەنi كەتiرەدi ەكەن. جادiگەرلەردi جارقىراتا جايىپ قوياتىن ورىن تاپشى. عافۋ قايىربەكوۆ: "اشىق اسپان استىنداعى مۇراجايلار مەكەنi" دەپ جىرلاعان تورعايداعى ش.جانiبەك، ءا.جانكەلدين، ن.احمەتبەكوۆ، ت.ب. مۇراجايلار كەشەنiن وسى سالانىڭ جاناشىرلارى قامقورلىققا الۋى كەرەك. اقىرى اشىلىپ سويلەدiك قوي. كوكەيدەگiنiڭ ءبارiن ايتىپ تاستالىق. قازiر كەيبiر قوستانايلىقتارعا رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ قاجەتi جوق سياقتى. قوستاناي قالاسىنا ب.مايلينگە مۇراجاي اشۋ جونiندە بەيiمبەتتiڭ مۇراسىن زەرتتەپ جۇرگەن ت.بەيiسقۇلوۆ، كەيiنiرەك، حالىق جازۋشىسى ءا.نۇرشايىقوۆ وبلىس اكiمiنە ءوتiنiش حاتتار جازدى. "باياعى جارتاس، سول جارتاس" بولىپ تۇر. امال نە، وسى ءوڭiردiڭ تۋما تالانتتارى س.كوبەەۆ، س.قوجامقۇلوۆ، I.وماروۆ، ق.بادىروۆ، س.ماۋلەنوۆ، ع.قايىربەكوۆ ت.ب. سىندى ازاماتتاردىڭ ارقايسىسىنا مۇراجاي اشساق كوپتiك ەتپەس ەدi. ونى تۇسiنە قويار اكiمدەر قايدا؟
- شىنىن ايتۋ كەرەك. ءدال وسىلاي اشىپ ايتاتىن اعالارمەن سۇحباتتاسقاندى ۇناتاتىن ەدiم. بiر مiرجاقىپتىڭ اينالاسى كەڭiپ، باسقا دا ماسەلەلەردi ءسوز ەتiپ جiبەردiك. ەندi اڭگiمە اۋانىنا قايتا ورالساق...
- ارينە، كوڭiلدەگiنi جاسىرماي ايتۋ كەرەك. ماسەلەنi كوتەرگەندە عانا شەشiمiن تابادى. مىسالى، ءوزiڭiز قاراڭىزشى، وبلىستا iرiلi-ۇساقتى قانشاما تەاترلار بار. سولاردىڭ بiرەۋiندە م.دۋلاتوۆتىڭ پەساسى ساحنالانبايدى. مiرجاقىپتىڭ "بالقياسى" قاي پەسادان كەم؟ پەسا دەگەن نە، سول iرiلi-ۇساقتى تەاترلاردىڭ بiرiنiڭ اتىن دۋلاتوۆ اتىمەن اتاۋعا بولادى عوي. جاقسىلىقتى دا ايتۋ كەرەك. قازiر، قۇدايعا شۇكiر، الماتى، استانادا، قوستاناي قالالارىندا مiرجاقىپ اتىنداعى كوشە بار. مۇنداي كوشەلەردiڭ كوبەيگەنi قۋانتادى. بiر وكiنiشتiسi, ارقالىقتاعى مiرجاقىپ كوشەسiنiڭ اتى قۇلاتىلعان №9 شاعىن اۋدانمەن بiرگە ءوشتi. ونى ەسكەرiپ، باسقا كوشەگە ات بەرۋ جايى ويلاستىرىلمادى. ال، استاناداعى اتا اتىنداعى كوشەنiڭ ۇزىندىعى 4 شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. بiراق، يەسiنiڭ رۋحىن سەزدiرiپ، بولمىسىن ايشىقتاپ كورسەتiپ تۇرعان جوق. دۋلاتوۆقا قاتىستى نە بiر بەلگi, نە بiر دەرەك جوق. كiم ەكەنiن بوگدە كiسi بال اشىپ بiلە مە؟ كوشە باسىنا تولىق مالiمەتiن جازىپ قويسا، سول اڭداتپادان مول سىر ۇعىلار ەدi.
- قايسەكە، بiزدە بiر ارمان بار. وسى الاش زيالىلارىنىڭ كوزگە كورiنەر ەسكەرتكiشتەرi ساۋساقپەن سانارلىق. تاۋەلسiزدiك يدەياسىن تۋ ەتكەن مiرجاقىپتاردىڭ ءمۇسiنi تاۋەلسiزدiكتiڭ التىن بەسiگiنە اينالىپ وتىرعان استانادا ورناتۋ ماسەلەسi نەگە جيi كوتەرiلمەيدi?
- ءار iستiڭ باتىر باستاۋشىسى بولادى. سەن ايتىپ وتىرعان ماسەلەنiڭ دە باتىر باستاۋشىسى بولماي تۇر. استانا قالاسىنىڭ 10 جىلدىعىنا الماتىلىقتار جامبىلدىڭ، اقتوبەلiكتەر ءاليانىڭ، جامبىلدىقتار باۋىرجاننىڭ ەسكەرتكiشتەرiن تارتۋ ەتتi. قوستانايلىقتار بولسا، ءۇش بۇرىشتى برەزەنت كەرمەدەن كۇنقاعار جاساپ، كونتسەرتتiك الاڭ كۇرىپتى. وسى بiر سىندارلى كەزەڭدە مەرەكەمەن استاستىرىپ ۇلتتىڭ ۇستازى احمەتتiڭ، يا بولماسا مiرجاقىپتىڭ ەسكەرتكiشتەرiن سومداۋعا بولماس پا ەدi? اكiمنiڭ قولىن كiم قاعار ەدi?!
- مۇنداي تويلاردىڭ بiرازى جالاڭ ەسەپ بەرۋمەن ءوتiپ كەتەدi. توي الدىندا تالاي iستەر قولعا الىنادى. كەيiننەن ءبارi دە ۇمىت. مiرجاقىپتىڭ 125 جىلدىعىندا باستالعان شارالار كەيiننەن اياقسىز قالىپ قويماي ما؟
- 125 جىلدىق قارساڭىندا مiرجاقىپتىڭ كiندiك قانى تامعان قىزبەل اۋىلىندا بiراز ءتالiمدi iستەر اتقارۋعا بولار ەدi. الاش ارداقتىسىنا ارناپ، ءوزiنiڭ اتىنداعى ورتا مەكتەپتە مiرجاقىپ وقۋلارىن وتكiزسە، ول شارا بiرتە-بiرتە شەڭبەرiن كەڭەيتiپ جوعارى وقۋ ورىندارىن قامتىسا، مەكتەپ مۇراجايىنىڭ جادiگەرلەرi قايتا سۇرىپتالىپ، تولىقتىرىلسا دەگەن وي بار. جاسىراتىنى جوق، ءوزiڭ ايتپاقشى مەرەيتويعا بايلانىستى ۇدەمەلi iس-ارەكەت iستەلەدi دە، iلە-شالا ءبارi بiتە سالادى. جۇيەلi iس قانا بەرەكەلi بولماق. مiرجاقىپ اۋىلىن جارىلقاماق بولعاندار از ەمەس. وكiنiشتiسi, ولاردىڭ ۇمتىلىسىنىڭ سوڭى ۇمىتشاقتىققا ۇلاسىپ كەتiپ ەدi. بيىل نە بولارىن ۋاقىت كورسەتەدi. م.دۋلاتوۆ تۋرالى ەستەلiكتەر جيناعىن شىعارۋدى، ونىڭ كوپتومدىعىن قايتا ازiرلەۋدi قولعا الاتىن ۋاقىت كەلدi. "مiرجاقىپتانۋ" عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىن اشۋ كەرەك. استانادان "ويان، قازاق!" اتتى مەكتەپارالىق كiتاپحانا جۇمىسىن باستاسا، جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسiن شيراتۋعا وزiندiك ىقپالى بولاتىن ەدi. تاعى بiر ۇلكەن شارا بار. "مiرجاقىپ جۇرگەن iزبەنەن" ەكسپەديتسيالىق جورىعى ۇيىمداستىرىلسا، قانشاما بەيمالiم دەرەكتەردi تابار ەدiك. تەك ەلiمiزدە عانا ەمەس، سانكت-پەتەربۋرگ، ومبى، ورىنبور، ۋفا، تاشكەنت، قازان، مينسك، ماسكەۋ ت.ب. شاھارلاردا الاش ارىسىنا قاتىستى تۇنعان سىر جەتكiلiكتi. دەمەۋشiلەر تابىلىپ جاتسا، وسى بiر ابىرويلى iسكە جۇمىلا كiرiسەر ەدiك. وسىندايدا م. دۋلاتوۆ اتىنداعى قور اشىلسا، يىقتاعى بiراز جۇك سىرعىر ەدi دەگەن وي القىمدايتىنى بار.
- ءۇمiتسiز شايتان عانا دەيدi عوي. ماسەلەنiڭ ءمانiسi تۇزەلۋ ءۇشiن قانشا سىنعا الساق تا، بيلiكتەگiلەردەن كۇدەر ۇزبەيتiنiمiز انىق. اتامىزدىڭ 125 جىلدىعى ويداعىداي ءوتۋ ءۇشiن ءوز كومەگiن ايامايتىن ازاماتتار دا بار شىعار. نەمەسە كiمدەر كومەك كورسەتەدi دەپ ۇمiتتەنەسiز؟!
- ارينە، شارانىڭ مەجەلi جەرiنە جەتۋiنە بيلiكتەگiلەردiڭ ىقپالى زور. ونى پالەندەي دەپ ايتا سالۋ قيىن. بiراق، ەل بولعان سوڭ، "ەلiم" دەيتiن ەرلەر بولادى عوي. قوستاناي وبلىسى قامىستى اۋدانىنىڭ اكiمi باقبەرگەن وتەۋلين مiرجاقىپتىڭ اتاسى تۋعان جەرگە ەسكەرتكiش ورناتىپ، ازاماتتىق كورسەتتi. سول اتاسىنىڭ، ياعني ماديار جاۋعاشتىۇلىنىڭ ەسiمiن تۇركiستانعا قاشاپ جازدىرعان دا سول ازامات. ارقالىق قالاسىندا تۇراتىن تاعى بiر ۇرپاعى بايگەرەي بالعاۇلى جىل سايىن م.دۋلاتوۆتى ەسكە ءتۇسiرۋ جونiنەن سپورتتىق تۋرنيرلەر وتكiزiپ كەلەدi. ال، قۇرمانعازى جاندiلديننiڭ دە كومەگi وزiنشە. بۇل ازاماتتار بيىلعى جىلى دا مەتساناتتىق قىرىنان جارقىراپ كورiنەر دەگەن سەنiمدەمiز.
- ءوزiڭiز ايتىپ وتىرعان مiرجاقىپتىڭ جەتiنشi اتاسى ماديار جاۋعاشتىۇلى تۋرالى "ەگەمەن قازاقستاندا" جاريالانعان ماقالاڭىزبەن تانىسىپ شىقتىم. مiرجاقىپتىڭ نەگiزگە تارتىپ تۋعاندىعىن اڭعاردىم.
- بۇل ەندi باسقا تاقىرىپتىڭ اياسىندا ايتىلار ءسوز. تۇركiستانداعى قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسiنە جەرلەنگەن بابا ەسiمi ازiرەت-سۇلتان مۇراجايىنداعى تاقتاعا قاشالىپ جازىلدى. ەندi مiرجاقىپ مەرەيتويى تۇسىندا 1723 جىلى "اقتابان شۇبىرىندىدا" حالقىن جاۋدان امان الىپ شىعىپ، اۋەلi ۇلىتاۋعا، كەيiنەن تورعاي وڭiرiنە قونىس اۋدارعان، سارىقوپا، قىزبەل بويىن تۇراقتى مەكەن ەتكەن (1726 جىلى ورداباسىدا ءۇش ءجۇزدiڭ باس قوسقان جيىنىنا قاتىسقان ول، 1735 جىلى قارتايىپ ءوز اجالىنان قايتىس بولادى) بابامىزعا ارناپ سول قاسيەتتi ولكەدە اس بەرiلسە دەگەن تiلەگiمiز جانە بار.
- قايسەكە، شيىرلاپ وتىرىپ، بiراز ماسەلەنiڭ شەت-جاعاسىن شىعاردىق-اۋ، دەيمiن. وسى سۇحباتتىڭ نۇكتەسiن ادەمi ويمەن قويساڭىز...
- دەرەكتi فيلمدەر ءتۇسiرۋدiڭ شەبەرi X.وماروۆتىڭ قورجىنىندا مiرجاقىپقا قاتىستى بiراز دۇنيە بار. ونىڭ ءبارiن قالىڭ جۇرتشىلىق تولىق بiلە بەرمەيدi. تەلەديدارلاردا اراگiدiك جىلت ەتكەنi بولماسا، نازارعا ۇدايى ۇسىنىلمايدى. مiرجاقىپقا قاتىستى ەڭبەكتەردە كەيدە دەرەكتi كوپە-كورiنەۋ بۇرمالاپ، وقىرماندى شاتاستىرۋ فاكتiلەرi دە كەزدەسiپ قالادى. مىسالى، 2005 جىلى "جالىن" باسپاسىنان شىققان ء"جۇز تۇڭعىش" اتتى قوس كiتاپتىڭ ەكiنشiسiندە مiرجاقىپتى قازبەك اۋىلىندا تۋعان دەپ جازعان. دۇرىسى - قىزبەل اۋىلى. ونىڭ ءمايiتi 1992 جىلدىڭ قازان ايىندا اكەلiنiپ، قايتا جەرلەندi دەپ كورسەتiلگەن. دۇرىسى - قىركۇيەك ايى. وسىلايشا ۇڭعي تۇسسەك، باسقا دا جاريالانىمداردان اعاتتىق iزi بايقالادى. از ايتساق تا، كوپ ايتساق تا، دiتتەگەنiمiز وسى. مiرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىن ۇرپاققا ۇلگi-ونەگە بولارلىقتاي ەتiپ، وتكiزسەك، الاش ارىسى الدىنداعى پارىز بەن قارىزىمىز ءسال دە بولسا وتەلەر ەدi! مەنiڭ ايتپاعىم - وسى!

سۇحباتتى جازىپ العان - قانات ابIلقايىر

«تۇركىستان» گازەتى