The Guardian: انگليا بۇرىننان دايىندىعى جاسالعان «توڭكەرىسپەن» قارسىلاستارىن تۇقىرتقان ەردوعانعا قارۋ ساتىلۋىن پىكىرتالاسقا سالۋدا. Andres Smith: تۇرىك حالقىنىڭ قۇقىقتارى، قارۋ فيرمالارىنىڭ پايدا تابۋىنان دا ماڭىزدى.

(https://www.theguardian.com/world/2017/jan/22/uk-arms-sales-turkey-rights-abuse)

انگليا ەڭ ءىرى قارۋ ساتىپ الۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان تۇركياعا قارۋ ساتۋدى توقتاتۋدى پىكىرتالاسقا سالۋدا. ەردوعاننىڭ اسىرەسە 15 شىلدەدەن كەيىن قارسىلاستارىنا قارسى جۇرگىزگەن قىسىمى مەن قوقان-لوققى ساياساتى، تۇرمەلەردە جاساعان قورلىقتارى وسى پىكىرتالاسقا سەبەپ بولۋدا. The Guardian- دا جارىق كورگەن ساراپتامادا انگليانىڭ 15 شىلدەدەن كەيىن قارسىلاستاردى ابدەن تيتىقتاتقان ەردوعان تۇركياسىنا 50 ميلليون پۋندتىق قارۋ مەن اسكەري لوگيستيكا ساتقانى ءارى تۇركيانىڭ اعىلشىندار جاساعان قارۋلارىن ەڭ كوپ الاتىنداردىڭ ءبىرى ەكەنى باسا ايتىلدى. ەردوعاننىڭ ادام قۇقىقتارىن بۇزۋى وسى ساۋدا-ساتتىقتى قاراستىرۋعا تۇرتكى بولعانى ايتىلدى.  

ەردوعان لاۋازىمدى باسىپ الۋعا ارەكەت جاساۋدا

The Guardian-نىڭ ساراپتاماسىندا تۇركيا جوعارعى ماجىلىسىنەن وتكەن اتا زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋگە دە كەڭ توقتالدى. ەردوعاننىڭ لاۋازىمى كەڭ جاڭا ىقپالعا يە بولاتىنى، مينيسترلەردى، سوتتاردى ءوز قالاۋىنشا تاڭداي الاتىندىعى ءسوز بولدى. پرەمەر-مينيسترلىكتى تۇتاستاي جويعانى ايتىلدى. «ايتىلعان سىندار وسىنىڭ ءبارى ىقپالدىلىقتى باسىپ الۋ ءۇشىن جاسالۋدا» دەپ جازدى.

قارا تىزىمگە قاتىستى

ساراپتامادا ەردوعان تۇركياسىنىڭ ەل ازاماتتارىنا ءوز قالاۋىنشا جاساعان ىستەرىنە دە بارىنشا ورىن بەرىلدى. 15 شىلدەدەن كەيىن 125 مىڭنان اسا ادامنىڭ قىزمەتىنەن قۋىلعانى نەمەسە ماماندىعىنان شەتتەتىلگەنى، 40 مىڭعا جۋىق وتانداستاردىڭ تۇتقىندالعانى ايتىلدى. ادام قۇقىقتارى ۇيىمدارىنىڭ قارسىلاستاردى قورلاعانى ءسوز ەتىلىپ، جاعدايدىڭ قانشالىقتى اسقىنعانى بىلايشا تۇجىرىمدالدى: تۇركيا 10 مىڭ الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىن تەرروريزمدى قولداي ما، قولداماي ما دەپ قاراستىرعانىن ايشىقتادى.  

«ەردوعانعا قارۋ ساتپاڭدار»

The Guardian ساراپتاماسىندا بىلاي دەلىندى: Tۇركياعا قارۋ ساتىلۋىنا قارسى ۇگىت جۇرگىزگەندەردىڭ ءبىرى اندرەي سميت "تۇركيادا ساياسي جاعداي بەلگىسىز. قىسىم بۇدان دا ارتاتىن ءتارىزدى» دەپ، بۇعان الدىن الۋ شاراسى جاسالۋى كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. سميت بىلاي دەپ جالعاستىردى: «قارۋ ساتۋىن ەمەس، ادام قۇقىقتارىن  قولداۋدى ارتتىرۋدى ءارى وسىعان قاتىستى ساقتىق شارالارىن جاساۋدىڭ ءدال ۋاقتىسى. توڭكەرىستەن كەيىن ورىن العان جايتتار تۇركيادا دەموكراتيانى ەروزياعا ۇشىراتتى ءارى انگليا بۇل جاعدايدى قالىپتى دەپ قابىلداي المايدى. تۇرىك حالقىنىڭ قۇقىقتارى قارۋ فيرمالارىنىڭ پايدا تابۋىنان الدەقايدا ماڭىزدى» 

ەردوعان توڭكەرىستى بىلەتىن، قولداندى

The Guardian بۇدان بولەك 15 شىلدەدەگى توڭكەرىسكە قاتىستى كۇدىك-كۇماندارعا دا نازار اۋدارىپ، توڭكەرىس ستسەناريىنە بايلانىستى ەۆروپالىق وداقتىڭ وتكەن اپتا جاريالاعان بايانداماسىن ەسكە سالدى. گازەت «ەردوعان توڭكەرىستى بىلەتىن، قارسىلاستارىنا قارسى وپەراتسيا جاساۋ ءۇشىن ادەيى جول بەردى» دەگەن مالىمەتتى ءبولىستى ءارى بىلاي دەپ جازدى: «ەۆروپالىق وداق بايانداماسى بويىنشا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتى بولاشاقتا پروبلەما شىعارۋى مۇمكىن بارلىق قارسىلاستاردى تۇقىرتۋعا دايىندىقتى كوپ جىلدان بەرى جاساپ كەلەدى. بۇل تىزىمدە 2013 جىلعى گەزي پاركتە ەردوعانعا قارسى شەرۋگە قاتىسقان قوعام بەلسەندىلەرى دە بار. توڭكەرىستىڭ ءىزىن الا جەكە ادامداردى تۇتقىنداۋ ارەكەتتەرى بۇرىننان دايىندالعان بولاتىن. توڭكەرىس بۇرىننان جوسپارلانعان ءارى قارسىلاستاردى قۇرتۋ ءۇشىن ارنايى دايىندالعان». 

ازىرلەگەن – دوسجان بەرىك-تەگى

Abai.kz