ءتۇسى وڭعان قىزعىلت تۇسقاعازدىڭ كىرشەڭ بەتىندە باتتيىپ كوزگە تۇسكەن ءبىر جاپىراق قىزىل ماتادان باستالعان اڭگىمە ەكى ايەلدىڭ كەشكى قۇرعاق وتىرىستارىنا ەرەكشە رەڭك بەرىپ، ءمارۆيننىڭ قوڭىزداي ۇساق كونسترۋكتىرانى الدانعان بالانىڭ دا ويىن سان ساققا جۇگىرتكەن.

- اناۋ نە؟ - دەپ باستادى سابالاق ءيتتىڭ ساۋسىلداعان جۇنىندەي ۇلپىلدەك شاشى اۋزىنا تۇسكەن سارى قىز.  ءۇي يەسى ءسۇپ ءسۇيىر سيراقتاي تىرناقتارىن ۇستەلگە تىڭقىلداتقانىن قويا سالىپ، قابىرعا توبەسىنە ىلىنگەن قىزىل شۇبەرەككە از مۇز تەلمىردى.

- شاڭ باسىپتى. قاپ ءاي؟ ورمەكشى دە ۇيا سالىپ ۇلگەرىپتى. ول ما؟ ول - بەكەت اتانىڭ باسىنان كەلگەن جىرتىس قوي. بايسىز باسى بوس قۇربىسى ىرقىلداعان، بالكىم مىرسىلداعانداي تۇرپايىلاۋ دىبىس شىعاردى.

- سوعان سىيىنام دە. بايعا ءتيىپ، ەكى ۇلدى ەكى جىل قاتارىنان دوڭگەلەتكەن اقشا ءجۇزى باقشا كەلىنشەك، ءار جەرىنەن وي قىرتىستى ساي قۇلاماسى انىق شالىناتىن كوزدەرىن ۇلكەيتىپ، ەرنىن ءتۇرتيتتى.

- قويشى، بۇل باسقا تەما. ءبىزدىڭ كوزقاراستارىمىز كەلمەيدى عوي. داۆاي، نە بۋدەم ا؟

- ءيا، سول توكەڭدى ايتايىق.

- توكەڭ دەگەن ەڭ جاقسى تەما.

- تاك، ول ماعان ۇيلەنبەيتىن سياقتى.

- ۇيلەنەدى، تەك قانا اقشاسى جوق. توي جاساعىسى جوق. جالپى، بىلەسىڭ عوي، قازىر جاستار اقىلدى، توي جاساعاننان گورى، پاتەر المايمىن با دەپ، شاعىن ءبىر باسقوسۋ جاساي سالادى.

- ەندى، مەن اكە شەشەمە توي جاساماڭدار دەپ قالاي ايتام.

- نۋ، جاساڭدار، بىراق، توكەڭ ساعان قاراپ جاساماي تاعى تۇرمايدى عوي. ۇيات قوي وعان، نامىس. بىلمەيمىن، شىن ايتسام. قايتەسىڭ، كۇتەسىڭ دە.

- ءيا... تۇرمىس قۇرىپ، بالا سۇيگىم كەلەدى، پرەدستاۆلياەش.

- قايت دەيسىڭ؟ جاسىڭ وتىزعا تايادى. قيىن ارينە.

- سونىمەن، سول ماتاعا تابىناسىڭ دا. وسى تۇسىنبەيمىن، تابىنۋ كەرەك بولسا، سىيىنۋ كەرەك بولسا، پايعامبار بار ەمەس پە؟ سەندەر نە، اركەز تابىناتىن بىرەۋدى تاۋىپ الا بەرەسىڭدەر؟

- نۋ، دوروگايا، ساعان مۇنى تۇسىندىرە المايمىن.

- ايتشى، ماتانى نەگە ءىلىپ قويدىڭ؟

- مۇنى، كوزىم الايىپ اسپانعا قاراعاندا، بەكەت اتام ەسىمە ءتۇسسىن دەپ ءىلىپ قويدىم، - دەدى تىريعان كەلىنشەك اقشا بەتىندەگى بۇكىل ءاجىمدى ماڭدايىنا جيىرىلىپ.

- بەكەتتى ەسىڭە الىپ... و، توبا، اللاھتى ەسىڭە ال.

- بەت اۋزىن بەس باتپان شۇبەرەكپەن وراعان انا پودرۋگاڭنىڭ اڭگىمەسىن ايتپاشى ماعان.

- نۋ، ەندى سەنىكى دۇرىس پا، بەكەتتى ەسىمە الام دەپ.

- سول پودرۋگاڭ ارابيادان العان عوي ءىلىمىن. ايتپاقشى، ءتىپتى ارابياعا بارىپ كەلدى.

- ءيا، بارىپ كەلدى. بىلەسىڭ بە، ارابتار ازعىنداپ، ازىپ كەتكەن دەيدى. نامازدى وتىردىم، دارەتكە باردىم، شاي ءىشتىم دەگەن سياقتى داعدىمەن وقيدى دەيدى.

- سونىڭ ماعان ۋاعىزىن ايتىپ جاتسىڭ ەششە. ەي، پايعامبار ايتقان: ء"دىن ارابيادان باستالىپ، ارابيادا بىتەدى" دەپ.

- ءمااا، شىن با نە؟ بىلمەگەن ەكەم.

- وزدەرى يزۆراششەنتسى. نەسىن ايتاسىڭ؟

- سەنىكى دۇرىس بولسا، پايعامبارعا نەگە جالبارىنبايسىڭ؟ پايعامباردىڭ دارەجەسى مىڭ ارتىق قوي. اقشا ءجۇزى باقشا كەلىنشەك، سويديعان تىرناقتارىمەن يەگىن جاسقاپ، تەرەڭ كۇرسىنىپ الدى. ۇيپا تۇيپا بۇيرا شاشىن سىلكىپ قالىپ، الدىنداعى ءتاتتى بالىشتەن تىستەدى.

- مەن بەكەت اتانىڭ باسىنا باراردا، ىرگەمىزدە جاتقان ەسەت اتانىڭ باسىنا سوقپاسام، سوقپاعان بولسام، ءۇش ساعات قالادان جىراقتا جاتقان شوپان اتا مەن دوسجان اتانىڭ باسىنا بارماسام، وبلىس ىرگەسىندە جاتقان ۋايس قارانيدىڭ باسىنا تۇنەمەسەم ماڭعىستاۋ بارعانىم بەكەرشىلىك بولادى.

- نۋ ي نۋ؟ كۇلكىدەن سىقىلىقتاپ راحاتتانعان قۇربىسى جاتىپ قالدى. - قاتىراسىڭ. ال، بار بارىنە، سوسىن نە شىعادى؟

- ءمۇيىز شىعادى. سەن، مىسالى، ايتالىق، اباي اتاڭدى بىلەسىڭ عوي. ابايدى جاقسى دەمەي، ابايدى جاتتاماي قالاي سەن رۋمي، نە بولماسا ومار حايام جاقسى دەپ ەلدى سەندىرەسىڭ؟ الەمدە، الدەكىمدى تانىستىرعاندا "بۇل قازاقتىڭ ابايى" دەگەن تەڭەۋلەردى ەستىگەن شىعارسىڭ. سول سياقتى، ومىرىڭدە جاقسى ادامدى كەزىكتىرىپ، ونىڭ جاقسىلىعىن اسپەتتەپ، وعان قۇدايدان دۇعا تىلەپ، ونىڭ مارتەبەسىن اسىرمايىنشا، سەنەن مىڭ شاقىرىم جەردە جاتقان پايعامبار قابىرىنىڭ قادىرىن قايدان بىلەسىڭ؟ قازاقتار، قىزىق، مەككە بارۋعا اسىعادى. پايعامباردىڭ باسىنا بارۋعا اسىعادى. تۇركىستانداعى ياسساۋي بابامىزعا بارۋ ءۇشىن ارىستان بابتىڭ باسىنا سوعۋ كەرەكتىگىن بىلمەيدى بار عوي. سول قاراپايىم قاعيدانى، پريكين، مىنا مەن بىلەمىن. باقيلىق بولعان اكە-شەشەسىنە دۇرىستاپ دۇعا جاساپ، ساداقا بەرمەگەن مۇسىلماندار مەككەگە بارىپ، پايعامبار باسىنا بارىپ، ءتاۋ ەتەدى.

- ءتاۋ ەتپەيدى، قۇران باعىشتايدى.

- بىلەسىڭ بە، بۇل، تۋىلا سالىپ، "ماعان تيمەيدەر، ماعان انا كەرەك ەمەس، مەنى قۇدايدىڭ ءوزى ەمشەك بەرىپ اسىرايدى، اكە كەرەك ەمەس، مەنى اللاھ جەتكىزەدى، قالعاندارىڭ شيرك" دەۋمەن بىردەي عوي.

- ۋجس، نە دەپ كەتتىڭ؟

- ەي، ءولىپ قالاسىڭ بار عوي، ءولىپ قالاسىڭ عويى وسىنى ايتقاندا تىريعان كەلىنشەكتىڭ باس سۇيەگىنە جابىسقان كوكتامىر ءىسىنىپ، كوزى باقىرايىپ كەتتى. سارعىلت شاشتى قۇربىسىنىڭ سارعىش رەڭكى بوزارا ءبورتىپ، ساپ سارى تومپاق باۋىرساقتاي دوڭگەلەنگەن جۇزىنەن كۇلكىلەر شاشىلىپ، جىلتىڭداپ ءار بۇرىشقا سەكىردى. مانادان بەرى بارماقتىڭ ۇشىنداي كونسترۋكتورعا الدانعان ءۇش جاسار بالا، شاشىلعان تيىننىڭ سىڭعىرىن اۋلاپ، بولمە ءىشىن كەزىپ جۇگىرە باستادى.

- ءوي، مىناۋ قايتەدى؟ ەركەلەپ جاتىر. كۇلكىڭدى اي سەنىڭ، - دەپ كەيىدى تىريعان كەلىنشەك. ەكى يىعى كەمسەڭدەگەن كەمپىردىڭ قۋ سۇيەگىندەي ءىلىنىپ تۇر كەۋدەسىندە. ومىراۋىن ويىپ تۇسىرگەن كويلەك بالىشتەي بولبىراپ، بۇرىسكەن ەمشەگىن سالاڭ سالاڭ ەتكىزىپ كوزدى اربايدى.

- ءايي، "ۋ-ءو-ۋ-ءو-ءولىىپ قا-ا-الاسىڭ" دەپ كۇشتىلەپ، قىرىلداپ ايتتىڭ عوي. وي، نە موگۋ. بايتالداي جەر تارپىپ، سەمىز دەنەسى اتىپ شىعىپ، الەمدى استاڭ كەستەڭ ەتكىسى كەلەتىن قۇربىسىنىڭ كەۋدەسى ىركىلدەپ، جارىلۋعا شاق قالدى.

- نۋ، ۋاحابيتتەردى تىڭداپ تىڭداپ، ميىڭ بىتەلىپتى. سولار عوي، شيرك ميرك دەگەندى شىعارعان.

- ال، سەن "اققا", "گاككۋ" سياقتى بىردەڭەلەرگە كىرمەيسىڭ بە؟

- جوق. اتا بابام مىڭ جىل تابىنعان، اتا بابامنىڭ مىڭ جىلعى عۇرپى بۇل. ال، انا، ماتانى بۇلاي ىلگەنىمە كۇيەۋىم دە كۇلگەن. مەن پروستو، كوز تيەدى دەپ قىزىل شۇبەرەك بايلاپ، كوز تاعىپ قويعانعا سەنەمىن.

- شيرك قوي ءبارى، شيرك.

- ءيا، ۇيىمدە الدەقانداي ءارتىستىڭ سۇرەتى جوق، سول شيرك انە. قايرات نۇرتاس، تيماتي، تورەعالي، تاعى كىم بار؟

- جانىم، ول شيرك ەمەس.

- نە وندا ول؟

- تۇسىنەسىڭ بە، ولاردىڭ كوزدەرى ادەمى. اندەرى قانداي!!! جاقسى كورىپ ىلگەندە تۇرعان نە بار؟

- ەشتەڭە جوق. ءجاي ايشەيىن. پروست، ۇيىڭە پەرىشتەلەر كىرمەيدى.

- وي، نە نادو. مى س توبوي، پوچەمۋ وب ەتوم بولتاەم.

- ساعان و باستا ايتتىم عوي، كەرەك ەمەس كوزقاراسىما باس سۇعىپ دەپ. كوزدەرىن ايتاسىڭ، كوزدەرىن اي دەپ. ول كوز ەمەس، دامبالدىڭ تەسىگى.

- و-و-ححوو، دامبالدىڭ تەسىگى، ءولتىردىڭ. سىقىلىقتاپ كۇلگەندە ەكى بەتىندەگى تومپاق ءۇيىر قىزعىلتتانىپ، كوزىنەن جاس اقتى. بۇرىشتان بۇرىشقا سەكىرگەن بالا "دامبالدىڭ تەسىگى" دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە قالت تۇرا قالدى. وزىنە وتە تانىس ءسوزدى ەستىگەن. وتكەن ءتۇنى شەشەسى تۇنگى پيجاماسىن شەشىپ جاتىپ، دامبالىنىڭ تەسىلىپ قالعانىن كورىپ، "دامبال تەسىك" دەپ تەسىكتەن قولىن كىرگىزىپ شوشايتىپ، كۇلگەن ەدى.

-  ءيا، دامبالدىڭ تەسىگى. ول تەسىك سيىردا دا بار. انا سايعا ءتۇسىپ كەتپەيىن، مىنا شۇڭقىرعا كىرىپ كەتپەيىن. مىناۋ بوق پا، مىناۋ ءشوپ پە دەگەن.

- مۇلدەم قۋىپ كەتتىڭ. داۆاي، توكەڭ تۋرالى ايتايىق.

- توكەڭدى ايتايىق. ال، مەنىڭ ۇيىمدەگى قىزىل شۇبەرەككە كەلگەن سايىن شۇيىلمە. اركىمنىڭ ءوز ءستيلى بار دەمەكشى.

- قاشان تۇرمىس قۇرام سەن قۇساپ، ا؟.. نۋ، شارشادىم ۋجە. "ماما، دامبال تەسىك" دەپ  بۇرىشتا وتىرعان بالا بۇتىن شەشىپ، ەكى تومپاعىنىڭ ورتاسىنان شۇمەكتەي ءشۇماتايى جالتىراعان تەسىكتى توڭقايتىپ كورسەتتى. كۇلكىدەن جاتىپ قالدىق.

ولەتىن كۇن

قاراكۇرەڭ بۇلت قاۋمالاپ كەلىپ، قارا جەرى ويدىم ويدىم بولىپ اشىلىپ، سۋ شالشىعى شاپشىپ، بالشىعى بوپىرايىپ، كولىكتىڭ ءبارى كۇرەڭ شالشىققا بويالعان قالانى قاماققا العانداي قاپىرىق تۇنەك ورناتتى. قۇددى ءبىر، اۋىر قاسىرەتتى شىعارمالاردا ولەتىن كەيىپكەرلەردىڭ قازالى كۇنگىسىندەي تومىرىقتى رەڭ كەۋدەنى دە قاماپ العانداي. قۇددى ءبىر، كوكتەمنىڭ اساۋ اعىنى قاراشا كۇزگە ءوتىپ كەتكەندەي، مەزگىلدى تاپ باسىپ ايتۋ وڭاي ەمەس-ءتى. قۇددى ءبىر، دۋەلگە شىعىپ، اتىلىپ قازا بولاتىن اقىننىڭ سوڭعى تىنىسىنداي اۋىر قاسىرەتتى تاڭ باستالعان-دى. بۇل كوكشىل كوزدەرىن توعىز قاباتتىق ۇيلەردىڭ ارعى بەتىن كولبەگەن قارا بۇلتتارعا قاداپ، "بۇگىن ولەتىن كۇن ەكەن" دەپ سىبىرلادى.

            تومەندە ادەتتەگىدەي ادامدار سابىلىستى. ادەتتەگىدەي داڭعۇل دۇڭعىل قۇلاق جەگەن قامسىز حارەكەت. سوسىن كورشىسىندەي يىقتاسىپ، ەڭسەلى بويىمەن مۇنىڭ كەۋدەسىن جانشىعان "مەگا" ساۋدا-ويىن ورتالىعىنا ەرىگىپ باردى. جول بويى ىرىقسىز ەش كولىك كەلىپ سوقتىقپادى. قاعىپ تا كەتپەدى. ەشبىرەۋ كەلىپ بۇيىرىنەن پىشاق تاقاپ تونامادى دا. بولماسا، «مەگا» ساۋدا ورتالىقتالىقتىڭ ءۇشىنشى قاباتىنان بايقاۋسىز سىرعىپ قۇلارمىن دەگەن جوباسى دا پايداعا اسپادى. دۇكەننەن وزىنە ەش كەرەكسىز زاتتاردى ساتىپ الدى دا، "ولشەۋسىز ولۋگە ءوش" كۇندەرىن ارتقا تاستاپ ۇيگە كەلدى. "ولۋگە بولمايتىن كۇنى ءولۋ كەرەك" دەدى سوسىن. كەيىن...

***

كەيىن ويلاسا، جىندانۋىنا تاپ وسى بۇگىن 14 جىل دا 14 كۇن كەرەك بولعان ەكەن. مىرسىلداپ كۇلدى. از ۋاقىت ەمەس، ءتىپتى، قانشا ۋاقىت دەسەڭشى. ول كۇلىمسىرەپ تۇردى دا، مانا دۇكەندە العان دارىلەردى ءبىر ىدىسقا قۇيىپ، ۇستىنە سۋ قۇيىپ، قارا كوك قويمالجىڭعا اينالعانشا بىلعادى. سوسىن ىرجيعان ەزۋىنە مىسقىل ءۇيىرىپ، تارتىپ جىبەردى.

***

ويلاسا، جىندانۋىنا تاپ وسى بۇگىن 14 جىل دا 14 كۇن كەرەك بولعان ەكەن. ءتورت بالاسى قازىر مەكتەپتەن ارتىنىپ تارتىنىپ كەلەدى. سوسىن شەشەسىنىڭ اق كوبىكتەنىپ جاتقان جاتىسىنا شىڭعىرىپ، شوشىنىپ ايقاي سالادى. ءتىل تارتپاي بۇل دا ولەتىن شىعار. ول قويمالجىڭدى ىشكەن بويدا، ەدەنگە ەرىكسىز قۇلاپ ىڭىرسي باستادى. سولقىلداپ ءىش تارتتى دا، شالقالاپ جىميىپ كۇلدى. "بۇگىن ولۋىمە بولاتىن كۇن" دەدى ىشتەي. "ولگەنىمدى كۇتىپ، ماعان وسىنشا اڭسارىڭ اۋماسا ا؟" دەدى ىرجالاڭداپ. "ساعان نە ىستەپ قويىپپىن سونشاما؟"...

***

ول ءوزىنىڭ قۇسالى ارمانىنا قولىن جەتكىزدى. قازگۋ-عا وقۋعا ءتۇستى. ەكى جىل قاتارىنان تاپسىرىپ تۇسە الماعان قازگۋ، ءۇشىنشى جىلى بەتورامالىن شەشىپ، قۇشاعىن اشتى. بۇل ەكى تاناۋى دەلديىپ، جۇقالتاڭ اق قۇبا جانارى الابۇرتىپ ارمانىمەن قاۋىشتى. "بەكەر قاۋىشىپپىن" دەدى ىشتەي ءولىپ جاتىپ. بەكەر. جازۋشى بولعىسى كەلدى عوي. جازۋشى. كوزى كوكشيىپ، الايا باستادى. مۇرنىنان، اۋزىنان كوبىك اتقىلاي باستادى. كوزى اتىزداي بولىپ اشىلدى. سوندا دا كۇلدى. جازۋشى بولعىسى كەلگەن مۇنىڭ. سول ارمانىنا كۇلدى. اسقاق ارمانىنا. اكەسىندەي ارقا تىرەگەن ۇستازىنا دا ءۇمىتتى شاكىرت بولا ءبىلدى. جازۋى شىمىر، ءتىلى تازا، ويى كوركەم ەدى عوي. ۇستازى، ۇلكەن بولاتتاي كوزىن قاداپ، "سەن جاقسى جازۋشى بولاسىڭ" دەپ كوپ ايتىپتى. "پف، ۋح، جانىم اي، نە دەدىڭىز؟ نەگە ولاي دەدىڭىز؟ نەگە ءويتتىڭىز ا؟ بولا الماي قالدىم عوي." ىقىلىق اتىپ جەردە كوپ جاتتى. جان جۇيەسىن كۇيدىرگەن ۋ قوسپا ساناسىن دا جايلاپ سيپاپ، ەسىنەن الجاستىرا باستادى.

***

كەيىن ءبىرىنشى كۋرستى بىتىرەر بىتىرمەس قارا بۋراداي موينى جۋان جىگىتكە كەزىكتى. بۇل ەمەس، ول سىرتىنان باقىلاپ ءجۇرىپ عاشىق بولعان ەكەن. ارتىنان قالمادى. تۇندە دە، كۇندىز دە كولەڭكەسىندەي ەرىپ جۇرەدى. اپاق ساپاقتا تەرەزەگە ۇڭىلسە، ونىڭ تومپاق قارا تورى ءجۇزىن كورەر ەدى. كۇندىز اۋديتوريانىڭ ەسىگىنەن، سىرتتاعى ساكىدەن، ارشالاردىڭ اراسىنان... كوزىن شالىپ قالا بەردى. سۇيكىمسىز قارا بۇجىر، كورىكسىزدەۋ جىگىتتىڭ جۇزىندە ويناعان ويماقتاي الابۇرتقان سەزىم ونى سۇلۋلاندىرعانداي سۇيكىم تارتا بەردى. ءتىپتى، ونىڭ كولەڭكەسىنە دە ۇيرەندى. سونداعىسى، ءتىل قاتپايدى. الىستان اڭديدى دا جۇرەتىن. الىستان ۇيالا ءبورتىپ جەر شۇقىپ قالاتىن بۇل كوزىن سالسا. سول ۇياڭ جىگىت تۇبىنە جەتتى. اعزاسىن كۇيدىرىپ، ورتتەي وزەگىن ورتەگەن ءدارىنىڭ نەگىزگى سەبەپشىسى سول جىگىت. اقىرى بۇعان ۇيلەنىپ تىندى. ىرقىنان تىس، سۇيەتىنىن كۇندىز ءتۇن جىرلاپ، ەتەگىنە باس قويىپ، تابانىن ءسۇيىپ، التىن القاعا كومىپ، مۇنى اقىرى الىپ تىندى. تىندى دا، العاشقى نەكە ءتۇنى ەستەن كەتپەستەي ەتىپ شىقشىتىنان وڭدىرماي جۇدىرىقپەن قويىپ قالدى. العاشقى ءتۇنى اق ءوز جارىن، ءوز توسەگىنە قۇلاعان ءوز جارىن زورلادى. سونداي دا بولادى ەكەن اۋ...

***

كەيىن ۇستازى جازۋشىلىققا باۋليتىنداي كوپ تاپسىرمالار بەرەتىن. ءتۇرلى سيتۋاتسيالاردى اينالدىرىپ، تۇتاس تۋىندىنىڭ كونتسەپتسياسىن تۋعىزىڭدار دەپ، قاراپايىم تراگەديانى بوياڭدار دەپ تاپسىرما بەرەتىن. بۇل سوندا، ادەمى سيۋجەت، قاسىرەتتى قانعا بويالعان سيۋجەتتى ءوز ويىندا ارلەپ، اسەمدەپ، اعايىنا ايتقاندا، اعايىنىڭ بولات جانارى شوقتاي بالقىپ: "جارقىنىم، مۇنى جازبا، ماعان بەر" دەپ ەدى. "جوق، اعاي، - دەگەن بۇل، ىشىنەن تاۋىپ العان اسەم ماۋىققا ءوزى اۋناعىسى كەلگەندەي، - بۇل مەنىڭ ەڭ جاقسى شىعارماما اينالادى، مۇنى ءوزىم جازام" دەگەن. ساناسى جاز ەندى دەدى. ەندى قانىڭ قارايعان، قانىڭ كەۋىپ، ميىڭ ورتەنگەن تۇستا جاز ەندى. جازعاننىڭ كوكەسىن كورسەت دەپ ساناسى سويلەي باستادى. ءوزى مە، الدە وزىنەن بولەك بىرەۋ بارداي الا كوزى اقشيىپ، مۇزداي ءولى جانارى الاعىزىپ قارادى. بولمەدە ەشكىم كورىنبەدى. بىراق، بىرەۋ بار سياقتى. بىرەۋدىڭ اياعى. بىرەۋ تاپ قاسىنا تاياپ كەلدى. سول ەكەن. سول ءوزى جازعىسى كەلگەن قىز. اق بەتى قانقىزىل، اق كويلەگى قانقىزىل، اق بىلەگىن ويۋلاپ قارا قويۋ قان جۇعىپتى. "مەن كەلدىم" دەدى اناۋ. "سەن ەدىڭ عوي، مەنى جاراتقان. وي دا بولسا، ول بولمىس. مەنى ميىڭدا جاراتىپ اپ، ءوز سورىڭا ءوزىڭ كۇل ەندى". ءتۇرى قانداي سۇمدىق، ەزۋىنەن كەرىپ تاستاعانداي وپىرىلىپ جىرتىلعان. ەكى كوزى دە ءولى، ەكى جاققا قاراپ تۇر. اق كويلەگىنىڭ ساۋ تامتىعى جوق. پىشاقپەن كەسكىلەتىپ، ءار جەرىنەن مىڭ رەت جانشىپ، بۇكىل بولمەنى قانعا بوياتقىزىپ قويعان ءوزىنىڭ قيالي بوياۋى ەدى عوي. الدىنا ءتىرىلىپ كەلگەنى نەسى؟ وسىنداي بولا ما؟ "ماعان سور سىيلاعان سەن" دەدى اناۋ. "بىراق، سول سورعا ءوزىڭ قۇلايتىنىڭدى سەزبەدىڭ." "ىشىڭدە جاسىرىن جاتقان تىلەگىڭ ەم". "بىراق، قىرسىققاندا سەن ولمەيسىڭ. ءولىپ قالساڭ ولەرمەن، ولىك كەيپىڭدى قالاي مازاقتايمىن؟ قورسىڭ اۋ، سورسىڭ".

***

تۋرا جىندانۋىنا 14 جىل 14 كۇن كەرەك بولعان ەكەن. ول كوزىن اشقاندا وبلىستىق  پسيحوديسپارسەرلىك ورتالىقتا ون كۇن بويى ەسىن جيماي جاتقانىن ءبىلدى. ولمەي قالىپتى. امان ەكەن. قاسىندا قارا بۋراداي دوڭكيىپ، قارنى تەڭكيىپ ءىسىنىپ كەتكەن كۇيەۋى تۇردى. "جاۋىزسىڭ" دەپ شىڭك ەتكەن العاشقى وي بويىن تىتىرەتىپ جىبەردى. كوزىنەن وزگە جەرىنىڭ بارلىعى قيمىلسىز، قاتىپ قالعان ەكەن. كۇيەۋى بايەك بولىپ ماڭدايىن سيپايدى، ءۇستىن جاپقىشتايدى. جىلاعان، جانى اشىعان بولادى. كۇيەۋىنىڭ ار جاعىندا ماناعى... جوعا... باياعى... ءوزى قيالىندا جاساپ الىپ جازباعان، سول كۇيى وزەگىنە ءتۇسىپ كۇل بولعان كەيىپكەرى تۇر ەدى. قان قان ەكى ەزۋى اشىلعاندا سولبىرايىپ، ۇڭگىردەي قاراڭعىلىق كورىنەدى. جۇرەگى اتقالاقتاپ، كۇيەۋىنىڭ توبە جاعىن نۇسقادى. تىلگە كەلەر ەمەس، بۇكىل اعزاسى كۇيىپ، ءتىلى دە جانسىزدانعان. اناۋ ىزبارلى جىميىپ، تۇلا بويىن جاۋلاپ بارادى. ۇستىنە ءتونىپ كەلەدى.

***

كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرى ەدى. بىراق، قاراشا كۇز بولعان. كۇيەۋى كوكتەم عوي دەپ تانىستىرعانىمەن، الۋا مۇنى كۇز دەپ ۇقتى. كۇز بە، كوكتەم بە، ءبارىبىر ەمەس پە؟ كوكسۇر اسپان سۇرشا قاباقتارىن جاۋىپ، كەۋدەسىن قىمتاپ تاستاپتى. ۇيگە شىققانىمەن، اعزاسى تازارىپ، تىلگە كەلگەنىمەن، اقىلى ساۋىقپادى. قانعا بوككەن قىزبەن ەلىرىپ جۇمىسقا باراتىن دا، قانعا بوككەن قىزدان قاشىپ جۇمىستان قايتاتىن. ادام نەگە دە بولسا ۇيرەنەدى ەكەن. بۇرىن ءدال ءويستىپ، جەلكەسى كۇدىرەيىپ كۇيەۋى ءجۇردى ەمەس پە؟ سوعان ۇيرەنگەن بويىم بۇعان ۇيرەنەر دەدى. ايتەۋىر، ەكى ۇل مەن ەكى قىز جىندى ماماسىنىڭ ءتىرى جۇرگەنىنە، جۇمىسقا بارىپ قايتىپ، جىلى كۇلىمسىرەپ تۇرعانىنا قۋاناتىن. الدەكىممەن ۇرسىسادى، الدەكىممەن ايتىسادى. قايتا تابىسادى. ادام قايسىبىر توزاققا دا ۇيرەنەدى ەكەن عوي.

***

الۋا-اي! اجارىنا اتتان ءتۇسىپ قاراعان اپپاق اققۋ ەدىڭ اۋ! قۇستىڭ اقسۇڭقارى ەدىڭ. الاتاۋدىڭ اق ەتى مەن مۇنارلى كوركىن ساعان تارتۋ ەتكەن ءتاڭىرى ساعان مۇنداي سور بايلار ما؟ سۇلۋ بولعانىڭ بار كىناڭ با؟ سۇلۋلىعىڭدى قورعايمىن دەپ كۇيەۋىڭ دە ەكى دۇنيەنىڭ ورتاسىندا سەندەلدى دە ءجۇردى. سۇيگەنى مەن جەكسۇرىندىعى استاسىپ كەتتى. ادام قانشا سۇيسە، سونشالىق جەككورە الا ما؟ سەنى ءوز سۇلىلىعىڭنىڭ سورپاسىنا قايناتتى ول. باسكەسەرىڭە اينالدى. ون ءتورت جىلدا قاننەن قاپەرسىز قانىڭدى ءىشىپ، اق ادال جۇرەگىڭە قانسيدى. سەن قانشا تازا بولساڭ، ول سونشا قورلاندى. سەنى سۇيە تۇرا، جەرمەن جەكسەن ەتتى. بۇل قالاي بولعانى، اقسۇڭقار؟

***

كوپ جىلدان كەيىن العاشقى ماحابباتىمەن كەزدەيسوق كەزدەسىپ قالدى. اياق بۇگىپ، ءبىر كافەدەن شاي ءىشتى دە. ونىڭ جىلى، ويلى جانارىنان بويى شالقىپ ماس بولدى. سول قاراسقا ەرىپ اق كەتكىسى كەلدى. تۇتالاقايىن شىعارعان ەركەگىنە كەگى كۇشەيە ءتۇستى. سوعان كەكتەنىپ كەتىپ تىنعىسى كەلدى. بىراق، بويىنا سىڭگەن تاربيەدەن اتتاپ باسپايتىنىن جاقسى ءبىلدى. اقىماق ەمەس قوي. ومىرىندە العاش رەت ءوزىن سۇيگەن جاناردىڭ ىستىعىنا جىلىندى. سول ماحابباتقا زار ەكەن. سول اسىقتىققا مۇقتاج ەكەن. ون ءتورت جىل بويى مۇقتاج بولدى. كۇيەۋى سوڭعى ەكى جىلدا باسقا قاتىنمەن باسى اينالدى. ونىسىن اشىق كورسەتىپ ءجۇردى. الدىنان "ايەل، بالام بار" دەپ تە وتپەدى. بىراق، مۇنىمەن اجىراسىپ تا كەتپەيدى. سول ايەلدىڭ ەتەگىن ۇستاپ، باقىتتى جانداي ەسىرىپ ءجۇردى. مۇنى دا جىبەرمەيدى. كەي كەيدە "سەنى سۇيەم دەپ ايت" دەپ زورلىق ىستەيدى. "مەنى سۇيەسىڭ بە؟" دەپ بالاداي قاقاقتاپ سۇراپ جىنىنا تيەدى. ەندى جاقسى بولدى. جىندى قاتىنعا ەندى نە دەپ سوقتىعار ەكەن؟ ەندى تيىسسە، ءوزىن ولتىرەمىن دەپ قورقىتامىن دەپ ءبىر ءتۇيدى.

***

بەسىنشى قاباتتان سىڭعىرلاپ توگىلگەن كۇلكى اۋلاداعى ەلدىڭ بىرۋاق كوبىك كوڭىلدەرىن كوتەرىپ تاستايتىن. "جىندى قاتىن كۇلىپ جاتىر" دەپ سىبىرلاسادى. "كۇن تۇمانىتقان كۇندەرى تەرەزەگە قاراپ "بۇگىن ولەتىن كۇن ەكەن" دەپ كۇبىرلەيدى ەكەن دەسەدى. قاسىندا قان كويلەكتى قىز جۇرەدى ەكەن. بالالارعا وبال-اي" دەپ سىپسىڭداسادى كورشىلەر. اسپاندا اي دا، كۇن دە سولاي ويلايدى. جۇلدىزدار دا الۋانى مازاقتاپ جىندى دەپ كۇلەدى. الۋا ونان سايىن كۇلەدى. كۇلگەن سايىن جىلاعىڭ كەلەدى.  

Abai.kz