ءتۇبى ءبىر تامىرلاس حالىقتار الەمدە جاھاندانۋ پروتسەسى ءجۇرىپ جاتقاندا، بىرلەسكەن جوبالار مەن اۋقىمدى ستراتەگيالاردى بىرىگىپ اتقارۋ ارقىلى، وسى تۇيتكىلدى جەڭەدى. قازىرگى تاڭدا،  الەمدىك ارەنادا وزىندىك ويىن العان ورنى بار قازاقستان دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ ماقساتىندا، ەلباسى ۇسىنعان «قازاقستان 2050» ستراتەگيالىق جوباسىن بەكىتىپ، سونىڭ اياسىندا قانشاما قىرۋار جۇمىستار جاساپ، جەر جاھانعا ۇلگى بولىپ وتىر. ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا  ەلىمىز بەن جەرىمىزدى، تاريحي مول مۇرالارىمىزدى ساقتاپ قانا قويماي، كەلەشەك ۇرپاق كادەسىنە جاراتۋ، سونىمەن بىرگە بۇكىل الەمگە تانىتۋ ماقساتىندا «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋ قاجەتتىگىن ۇسىندى. وسى تاراپتا اتقارىلىپ جاتقان «قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ، گەوگرافياسى» جوباسى ەلىمىزدى تانىتۋعا تىڭ سەرپىلىس بەرەرى داۋسىز. سونىڭ ارقاسىندا ۇلى دالا ەلىنىڭ ۇلانعايىر اتىرابىندا ورنالاسقان تۇركىستان، ۇلىتاۋ، ماڭعىستاۋ، جەتىسۋ، التاي سىندى كيەلى ورىنداردىڭ قايتا تۇلەۋىنە زور مۇمكىندىك بەرەتىنى بەلگىلى.

قارىشتاپ دامىپ كەلە جاتقان قوعامعا، سونىڭ ىشىندە وسكەلەڭ جاستار بۋىنىنا وتە قاجەت ەكەنىن جەتە ەسكەرگەن ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ 2004 جىلى "مادەني مۇرا" باعدارلاماسىن قالىپتاستىردى. تاريحى تەرەڭگە كەتكەن  قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتى مەن كوركەم فولكلورلىق تۋىندىلارىن، ونداعى فيلوسوفيالىق وي-تۇيىندەردى  قايتا وڭدەپ، قوعامنىڭ  رۋحاني جەتىلۋىنە قىزمەت ەتكىزۋ جارقىن بولاشاققا اپاراتىن داڭعىل جول ەكەنىنە حالىقتىڭ كوزىن جەتكىزدى. ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ  ۇسىنعان ءاربىر باعدارلاماسى ەلىمىزدىڭ رۋحاني دامۋى جولىنداعى باسپالداق، ىزدەنىستەر مەن ارماندارعا تولى جوسپار دەسە دە بولعانداي.

اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ قارىشتاپ دامىعان  زامانىندا الەۋمەتتىك جۇيەدە ۇستەمدىك ەتەتىن لاتىن ءالىپبيى ەكەندىگى داۋسىز. بارشامىزدىڭ قولدانىپ وتىرعان ەلەكتروندىق جەكە پوشتامىز بار. ول كيريلل، اراب، نەمەسە باسقا ەمەس، لاتىنمەن جازىلعان. كەرەك دەسەڭىز، استىمىزداعى كولىگىمىزدىڭ  نومىرى،  جەكە كۋالىگىمىزدەگى ارىپتەر دە لاتىن تىلىندە بەرىلگەن. وسىنداي مىسالدار جەتەرلىك. دەمەك، لاتىن ءالىپبيى بىزگە تاڭسىق دۇنيە ەمەس. ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا قازاق ءتىلىن بىرتىندەپ لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋ جۇمىستارىن باستاپ، بۇل ماسەلەگە نەعۇرلىم دايەكتىلىكپەن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، بايىپپەن قاراۋ قاجەتتىگىن

تىلگە تيەك ەتتى. راسىندا، تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، V-XV عاسىرلاردا تۇركى ءتىلى ەۋرازيا اۋماعىنىڭ اسا اۋقىمدى بولىگىندە ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى بولدى.  التىن وردا، اق وردا، كوك وردانىڭ بۇكىل رەسمي قۇ­جات­تارى مەن حالىقارالىق قاتىناسى تۇركى تىلىندە جازىلدى. لاتىن ءالىپبيىنىڭ جازۋ ۇلگىسى قازاق قوعامىندا 1929 جىلدان 1940 جىلعا دەيىن قولدانىلىپ، كەيىن كيريلليتساعا اۋىستىرىلعاندىعى ءمالىم. ەگەر ءبىز ءىستىڭ تۇبەگەيلى جاعىنا ۇڭىلسەك، ەلباسىمىزدىڭ كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەسى  - ءتىل تازالىعى.  بۇل بىزگە نە بەرەدى دەر بولساق، بۇدان ءبىز ۇتپاساق ۇتىلماسىمىز انىق. قازاق تىلىندەگى جات دىبىستاردى تاڭبالايتىن ارىپتەردى قىسقارتىپ، سول ارقىلى قازاق ءتىلىنىڭ تابيعي تازا قالپىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن بىرگە،  قازاق ءتىلىن وقىتقان كەزدە باسى ارتىق تاڭبالارعا قاتىستى ەملە، ەرەجەلەردى قىسقارتادى.  ول مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ بارلىق جوعارعى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋ ءۇردىسىن جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى – قازاق ءتىلىنىڭ حالىقارالىق دارەجەگە شىعۋىنا، حالىقارالىق اقپارات كەڭىستىگىنە كىرىگۋگە ءتيىمدى جولدار اشىلماق. لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى ۇلت مۇراتىنىڭ جاڭا ءبىر بەلەسكە ورلەۋىنە، تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ ءوزارا ءتىل بايلانىسىنىڭ ارتۋىنا، جاڭا زامان تالابىنا ساي وسكەلەڭ ۇرپاقتارىمىزدىڭ اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋىنە زور مۇمكىندىك تۋادى.  سوندىقتان ەلباسىنىڭ تىل ماسەلەسىنە قاتىستى وي تولعامىنا ىنتا جىگەرىمىزبەن قولداۋ بىلدىرۋ بۇگىنگى تاڭدا كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە.

بەرىك بايبولوۆ،

تۇركىستان قالاسى 

Abai.kz