مىرزاحان ايسارين. تۋىس ەمەسپىز، دۋلاتپىز!
"ۆرەميا" گازەتى قازاق بيلىگىنىڭ جوعارى ەشەلوندارىنداعى قارىم-قاتىناستار مەن قاقتىعىستار تۋرالى حاباردار باسىلىمداردىڭ ءبىرى. گازەتتى سول جاقتا قاجەتتى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتەتىن، ال قاجەت بولسا وعان ارا تۇسەتىن مىقتى قۇرىلتايشىلارى دا جوق ەمەس. سوندىقتان دا بولار قازاق ءباسپاسوزى بارا المايتىن كوپتەگەن اششى تاقىرىپتاردى ەركىن قوزعاي بەرەدى. سونداي تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بيلىك ورىندارىنداعى تامىر-تۋىستىق ءھام رۋشىلدىق ماسەلەسى.
جاقىندا گازەتكە تانىمال جۋرناليست گەننادي بەنديتسكيدىڭ "پو سەمەينىم وبستوياتەلستۆام" دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. وندا الماتى قالاسى اۋەزوۆ اۋداندىق سوتىنىڭ سۋدياسى گۇلنار ساعىنبەكوۆانىڭ "بەلسەندى قىزمەتى" تۋرالى ايتىلىپتى. بارلىعىن توپشىلاي كەلە، "ۆرەميانىڭ" ءجۋرناليستى گۇلنار حانىمنىڭ ۇستىنەن ءبىراز ارىزداردىڭ تۇسكەنىن، ولاردىڭ بارلىعى دەرلىك قاراۋسىز، ناتيجەسىز قالىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتىپتى. بۇنىڭ "سيقىرىن" بەنديتسكي مىرزا وسى كەيىپكەردىڭ جوعارى سوتتىڭ توراعاسى م.الىمبەكوۆ پەن باس پروكۋراتۋراداعى دوكەيلەرگە جاقىندىعىمەن تۇسىندىرۋگە تىرىسقان.
مىسالى، دەيدى بەنديتسكي، گۇلنار ساعىنبەكوۆا كەزىندە جامبىل وبلىستىق ىشكى ىستەر باسقارماسىن باسقارعان گەنەرال مەيىرحان جامانباەۆتىڭ تۋعان قىزى-مىس. ونىڭ شەشەسى قازىرگى جوعارى سوت توراعاسى الىمبەكوۆتىڭ تۋعان قارىنداسى ەكەن. الىمبەكوۆ ءوز كەزەگىندە قازىرگى باس پروكۋرور قايرات ماميگە قۇدا بولىپ كەلەدى دەگەندى ەستىپ جاتىرمىز. ولاي بولسا ساعىنبەكوۆا حانىم دا پروكۋراتۋراعا جاۋ بولماس دەپ تۇسىنەمىز.
"ۆرەميا" گازەتى قازاق بيلىگىنىڭ جوعارى ەشەلوندارىنداعى قارىم-قاتىناستار مەن قاقتىعىستار تۋرالى حاباردار باسىلىمداردىڭ ءبىرى. گازەتتى سول جاقتا قاجەتتى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتەتىن، ال قاجەت بولسا وعان ارا تۇسەتىن مىقتى قۇرىلتايشىلارى دا جوق ەمەس. سوندىقتان دا بولار قازاق ءباسپاسوزى بارا المايتىن كوپتەگەن اششى تاقىرىپتاردى ەركىن قوزعاي بەرەدى. سونداي تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بيلىك ورىندارىنداعى تامىر-تۋىستىق ءھام رۋشىلدىق ماسەلەسى.
جاقىندا گازەتكە تانىمال جۋرناليست گەننادي بەنديتسكيدىڭ "پو سەمەينىم وبستوياتەلستۆام" دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. وندا الماتى قالاسى اۋەزوۆ اۋداندىق سوتىنىڭ سۋدياسى گۇلنار ساعىنبەكوۆانىڭ "بەلسەندى قىزمەتى" تۋرالى ايتىلىپتى. بارلىعىن توپشىلاي كەلە، "ۆرەميانىڭ" ءجۋرناليستى گۇلنار حانىمنىڭ ۇستىنەن ءبىراز ارىزداردىڭ تۇسكەنىن، ولاردىڭ بارلىعى دەرلىك قاراۋسىز، ناتيجەسىز قالىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتىپتى. بۇنىڭ "سيقىرىن" بەنديتسكي مىرزا وسى كەيىپكەردىڭ جوعارى سوتتىڭ توراعاسى م.الىمبەكوۆ پەن باس پروكۋراتۋراداعى دوكەيلەرگە جاقىندىعىمەن تۇسىندىرۋگە تىرىسقان.
مىسالى، دەيدى بەنديتسكي، گۇلنار ساعىنبەكوۆا كەزىندە جامبىل وبلىستىق ىشكى ىستەر باسقارماسىن باسقارعان گەنەرال مەيىرحان جامانباەۆتىڭ تۋعان قىزى-مىس. ونىڭ شەشەسى قازىرگى جوعارى سوت توراعاسى الىمبەكوۆتىڭ تۋعان قارىنداسى ەكەن. الىمبەكوۆ ءوز كەزەگىندە قازىرگى باس پروكۋرور قايرات ماميگە قۇدا بولىپ كەلەدى دەگەندى ەستىپ جاتىرمىز. ولاي بولسا ساعىنبەكوۆا حانىم دا پروكۋراتۋراعا جاۋ بولماس دەپ تۇسىنەمىز.
قويشى، نە كەرەك، ايتەۋىر سوت جاعىنداعىلار وسىنىڭ بارلىعىن ءتىزىپ جازعان "ۆرەميا" گازەتىنە ولەردەي بوپ وكپەلەيدى. جاي عانا وكپەلەمەيدى، وسىنىڭ بارلىعىن تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەدى. سوتتار مەن پروكۋراتۋرداعى شەن-شەكپەندىلەردىڭ اتىنان وسىنداي حاتتى الماتى قالالىق سوتىنىڭ توراعاسى ت.بارپىباەۆ جازىپتى. ءبىز ءۇشىن بار قىزىعى وسى حاتتا.
بارپىباەۆ مىرزا بەنديتسكيدىڭ ماقالاسىنداعى فاكتىلەردى جوققا شىعارعانداي بولىپ، اقىرىندا ەڭ "موشنىي" دالەل كەلتىرىپتى. ونىسى بىلاي (تسيتاتا): "بولەە توگو، سوۆەرشەننو نەوبوسنوۆاننو ۆ ستاتە ۋكازانو و ياكوبى رودستۆەننىح وتنوشەنياح سۋدي ساگىنبەكوۆوي گ.م. س پرەدسەداتەلەم ۆەرحوۆنوگو سۋدا رك اليمبەكوۆىم م.ت. ي "ۆىسوكوپوستاۆلەننىمي چينوۆنيكامي" گەنەرالنوي پروكۋراتۋرى. ەسلي وبراتيتسيا ك يستوري، تو دەيستۆيتەلنو ۆ ح-حI ۆەكە موجنو نايتي وبششەگو رودستۆەننيكا مەجدۋ پرەدسەداتەلەم ۆەرحوۆنوگو سۋدا رك ي سۋدي ساگىنبەكوۆوي گ.م. - دۋلاتا، ۆ XI ۆەكە ۋ كوتوروگو بىلو چەتىرە سىنا جانىس، شىمىر، بوتپاي، سيكىم. پري ەتوم، اليمبەكوۆ م. ت. ياۆلياەتسيا پوتومكوم بوتپايا، ا مات سۋدي ساگىنبەكوۆوي گ. م. - پوتومكوم جانىسا".
بارىمىزدە قازاقپىز. قازاق بولعان سوڭ شىققان تەگىمىز بار، شەجىرەمىزدى بىلۋگە تىرىسامىز. الايدا، ەشقايسىمىز دا شەجىرەلەرىمىزدى تولقۇجاتىمىز بەن جۇمىستاعى انكەتاعا قوسىپ جاتقانىمىز جوق. ششەجىرە سوت ءۇشىن دە، زاڭ ءۇشىن دە دالەل بولىپ تابىلمايدى. ول ادامنىڭ جاقسى-جاماندىعىنىڭ دا، الىس-جاقىندىعىنىڭ دا كەپىلى بولا المايتىنىن جاقسى تۇسىنەمىز. سوندىقتان دا بولار، بارپىباەۆتىڭ رەسمي حاتىن وقىپ، ونى جازعانداردىڭ دا، وعان قول قويعاننىڭ دا ەسى دۇرىس پا دەپ ويلانىپ قالدىق. ەگەر شىنىمەن دە ساعىنبەكوۆا حانىم اسقان مامان بولسا، وندا نەگە ونىڭ جۇمىسىنىڭ كورسەتكىشتەرىن، كاسىبي مامان ەكەنىن اڭعارتاتىن دەرەكتەرىن كورسەتپەيدى؟ وسىنداي ء"بىز تۋما-تامىرلاس ەمەسپىز، بىراق ءبىز ءبىر رۋدانبىز" دەگەن "قيسىنسىز" حاتتارمەن ادامدى اقتاي المايسىڭ، كەرىسىنشە، قارالايسىڭ، مازاق قىلاسىڭ. قازاعىڭ بولىنسە اۋىلدىڭ ىشىندە دە بولىنەدى، قوسىلسا ادام اتا مەن نۇح پايعامباردىڭ وزىنە دەيىنگىلەردى اعايىن ەتىپ جىبەرەدى ەمەس پە؟ وسىنى اڭعارعان "ۆرەميالىقتار" دا قاراپ قالماپتى: جازىلعانداردىڭ بارلىعىن سوت الدىندا دالەلدەپ بەرەمىز، شەجىرەگە كەلەتىن بولساق بىزدەر ون ءبىرىنشى عاسىردا ءومىر سۇرگەن جوقپىز، ەشتەڭە ايتا المايمىز دەپ.
اينالىپ كەلگەندە الماتى قالالىق سوتىنىڭ توراعاسى بارپىباەۆ سول "ۆرەميا" گازەتى سىناعان قازاق بيلىگىندەگى رۋشىلدىق پەن تۋما-تامىرلاستىقتىڭ كەڭ ورىن الىپ وتىرعانىن مويىنداپ وتىر ەمەس پە؟ ەگەر وندايى بولماسا ءبىر رۋدىڭ ىشىندەگى ەكى ۇلكەن اتانىڭ اراسىنا ون عاسىر سالىپ اجىراستىرعانى قاي ساسقانى؟ ءتىپتى تاڭ قالدىق: بۇل سۋديا زاڭداردان گورى باسشىلارى مەن قىزمەتكەرلەرىنىڭ شەجىرەسىن تەرەڭىرەك بىلە مە دەپ؟ رۋشىلدىق، رۋعا ءبولىنۋ وسىنداي "ەسەپ-قيساپتان" باستالماي ما؟ ەگەر ساعىنبەكوۆا كەرەمەت مامان، سۇراپىل زاڭگەر بولسا الىمبەكوۆكە ورىنباسار بولسىن وعان تيتتەي دە قارسىلىعىمىز جوق. بىراق، اتالعان گازەت جازعانداي ونىڭ جۇمىسىنا قاتىستى قيسىندى سۇراقتار تۋىنداپ جاتسا، كەشىرىڭىزدەر، سوتقا جاقىنداۋىنا قاقى جوق. بۇل ورايدا، ارينە، جوعارى سوت باسشىلىعىنا دا زاڭدى سۇراقتار پايدا بولاتىنى ەشكىمگە دە جۇمباق بولماس. ونىڭ ۇستىنە رۋ ماسەلەسى رەسمي قۇجاتقا ەنسە، ەرتەڭ بارا-بارا كونستيتۋتسيامىزدان بىراق شىقپاسىنا كىم كەپىل؟ ونسىز دا پارلامەنتتى، بيلىك ورگاندارىن رۋلىق پرينتسيپپەن قۇرايىق دەگەن ناداندار تابىلىپ جاتىر. بۇلاي كەتە بەرسەك، يننوۆاتسيالىق، زايىرلى، زەردەلى مەملەكەت ەمەس، فەودالدىق دالباسا قوعامنىڭ قوتانىندا وتىرىپ داڭعىرلايتىن بولامىز! جيىرما ءبىرىنشى عاسىرعا اۋپىرىمدەپ جەتكەن ۇلتىمىزدى بارپىباەۆ ايتقان ون ءبىرىنشى عاسىردان بىراق شىعارىپ جۇرمەيىك!
نە بولسا دا ىسىمىزگە دە، سوزىمىزگە دە ساق بولايىق، اعايىن! اباي بولايىق!
"اباي-اقپارات"