ەلباسى ن.نازارباەۆ قازاقستان قوعامىنىڭ ىرگەلى نەگىزىنە اسەر ەتەتىن ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋىنىڭ باستالعانىن كۇنى كەشەگى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا جاريا ەتتى. بۇل ماقالا جىل باسىنداعى جولداۋدىڭ جاراسىمدى جالعاسى. وسىنداي ءبىر رۋحاني سىلكىنىسكە، ۇلتتىق رۋح سەرپىلىسىنە باستايتىن باعدارلامالىق دۇنيەنى قوعامنىڭ كۇتكەنى دە راس. ەلباسى وسىنى كورەگەندىكپەن سەزىنىپ، كەمەڭگەرلىك تانىتىپ وتىر. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ماقالاسىنان قازاقستاندىقتار، ونىڭ ىشىندە قالامگەرلەر قاۋىمى، بۇكىل زيالىلار كوپتەن بەرى تولعاندىرىپ جۇرگەن سۇراقتارىمىزدىڭ جاۋاپتارىن جان-جاقتى تاۋىپ، سەرپىلىپ قالدىق. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ رۋحاني بەرىكتىگىنە جانە كەيبىر كەمشىلىكتەردىڭ دە بار ەكەندىگىنە نازار اۋدارا كەلە ەڭ باستىسى، ۇلتتىق سانانىڭ ساپالىق جاڭعىرۋى قاجەتتىگىن دالەلدەپ كورسەتكەن. ماقالانىڭ ءاربىر تارماعى تالداۋ مەن تارازىلاۋعا تولى، وندا ءسوز بولعان ماسەلەلەر كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن كۇدىكتەردى سەيىلتكەندەي اسەرگە بولەنەسىز.

ەلباسى ماقالاسىنىڭ «ءححى عاسىرداعى ۇلتتىق سانا تۋرالى» تاراۋىندا «...زامانا سىنىنان سۇرىنبەي وتكەن وزىق داستۇرلەردى تابىستى جاڭعىرۋدىڭ ماڭىزدى العىشارتتارىنا اينالدىرا ءبىلۋ قاجەت. ەگەر جاڭعىرۋ ەلدىڭ ۇلتتىق-رۋحاني تامىرىنان ءنار الا الماسا، ول اداسۋعا باستايدى. سونىمەن بىرگە، رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق سانانىڭ ءتۇرلى پوليۋستەرىن قيىننان قيىس­تى­رىپ، جاراستىرا الاتىن قۇدىرەتىمەن ماڭىزدى. بۇل – تارلان تاريحتىڭ، جاسامپاز بۇگىنگى كۇن مەن جارقىن بولاشاقتىڭ كوكجيەكتەرىن ۇيلە­سىمدى ساباقتاستىراتىن ۇلت جادىنىڭ تۇعىر­ناماسى. مەن حالقىمنىڭ تاعىلىمى مول تاريحى مەن ىقىلىم زاماننان ارقاۋى ۇزىلمەگەن ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىن الداعى وركەندەۋدىڭ بەرىك ءدىڭى ەتە وتى­رىپ، ءاربىر قادامىن نىق باسۋىن، بولاشاققا سەنىم­مەن بەت الۋىن قالايمىن...» – دەپ اتاپ وتكەن.

قازىرگى قازاق قوعامىنداعى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني وزگەرىستەر مەن جاڭعىرۋلار ۇدەرىسى بۇل ماسەلەنىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرا تۇسۋدە. رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ ۇلتتىق نەگىزدەرىن جاڭا قوعامدىق قاتىناستار تالابىنا بەيىمدەۋ، ونى رۋحاني ءومىردىڭ وزەگىنە اينالدىرۋ – تەك فيلوسوفيالىق، دۇنيەتانىمدىق ماسەلە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ساياسي ماسەلە. رۋحاني قۇندىلىقتاردى تەرەڭ تۇسىنبەۋدىڭ سالدارىنان ءتۇرلى جالعان ۇستانىمدارعا بوي الدىرىپ،ونىڭ سوڭى لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە ۇلاسۋى قوعامدا تەرىس كوزقاراس قالىپتاستىرۋدا. رۋحاني قۇندىلىقتاردان الىستاعان قوعام ازعىندايدى. ال، ادامزات ساناسىن دەندەگەن بوس كەڭىستىكتى جالعان دۇنيەدەگى زۇلىمدىق، مەنمەندىك جاۋلاۋدا. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ ماڭىزى مەن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ جانە جەتە مەڭگەرىپ، جان-جاقتى جاڭعىرۋ ۇلتتىق سانا-سەزىمىمىزدى قايتا تۇلەتۋگە ىقپال ەتەدى.

قازىر قارقىن الا باستاعان ۇلتتىق باستاۋلارعا ورالۋ، ۋاقىت سىنىنان وتكەن ءداستۇرلى رۋحاني قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتۋ ارقىلى ۇلتتىق بولمىستى قايتا تۇعىرلاندىرۋ، ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن قالپىنا كەلتىرىپ، وسكەلەڭ بۋىندى جات يدەولوگيادان اراشالاۋ باعىتىنداعى بارلىق شارالار، ەڭ الدىمەن، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ باعىتىنداعى سانالى قادامدار دەپ باعالاعان ءجون.

ارينە، قازاق – سوناۋ كونەدەن باستاۋ الاتىن تاريحى باي، سالت-داستۇرلەرى ساي حالىق. ونىڭ سول باعزى زامانداردان بۇگىنگە دەيىن جەتكەن سان-سالالى مادەنيەتى، ادەبيەتى، ءتىلى، تاريحى، ادەت-عۇرپى مەن ءجون-جورالعىلارى قالىپتاسقان. وسى ورايدا كەز-كەلگەن حالىق اتا-باباسىنان قالعان سارا جول مەن داڭعىل ءداستۇردى جاڭعىرتا وتىرىپ، كەرىتارتپا كەسەلدەردەن ارىلىپ، ءوزىن زامانا مەن بولاشاق تالاپتارىنا ساي كەمەلدەندىرۋى كەرەك.

قازاقتىڭ ۇلتتىڭ قۇندىلىقتارى وزىمەن بىرگە ماڭگى جاساسىپ كەلە جاتقان قۇمارلى تىلىندە، وزىق سالت-داستۇرلەرىندە، ورەلى دە ءورىستى ونەرىندە. ولاردى ءبىر-بىرىنەن ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. سەبەبى، ولار ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ بىرەگەيلىگىن،ءبىتىم-بولمىسىن قۇرايدى. سوندىقتان قازاق ەلىنىڭ قايتا جاڭعىرۋى – حالىقتىڭ ءوزىنىڭ رۋحاني ءتۇپ-تامىرىن تولىق تۇسىنۋگە دەگەن ۇمتىلىسى. بولاشاققا دەگەن قۇلشىنىسى. رۋحاني قۇندىلىقتاردى زەرتتەۋ، زەردەلەۋ، زەرلەي جەتىلدىرىپ، مەڭگەرۋ، كەلەر ۇرپاقتارعا ۇلاستىرۋ قازىرگى قازاق قوعامىنىڭ پراگماتيزمى مەن پاراساتىنا، سانا ساپاسىنا تىكەلەي بايلانىستى. ولاي بولسا، ەلباسى مەملەكەت پەن قوعامنىڭ الدىنا قويىپ وتىرعان ايقىن ماقساتتار مەن انىق مىندەتتەردىڭ ماڭىزى وراسان زور. وزگەرۋ مەن جاڭعىرۋعا ارقايسىمىزدىڭ تەبىرەنە، تەرەڭ ءمان بەرىپ، تاريح شاڭىنا كومىلىپ قالماۋ ءۇشىن ءسوزىمىز بەن ءىسىمىزدى ءبىر جەردەن شىعارا بىلۋگە پارىزدارمىز.

Abai.kz