مىرزاتايدىڭ جۇرەگى مۋزىكامەن تىنىستايتىن

شۋاعى مول قۋاتتى جۇرەك!

                                                                             يليا جاقانوۆ.

سەزىمسىز قالىپ بارا جاتقان مىنا اينالا تىرشىلىكتىڭ سالقىنىنا ۇرىنا باستاعان كوڭىل شىركىننىڭ ءبىر سەرپىلىپ، ءبىر سەرگىپ قالعانى دا  وسى بولدى. ءبىرازدان بەرى جانسىزدانا باستاعان سول كوڭىل شىركىننىڭ  شاتتانىپ، شالقي جونەلگەنىن دە قايتەرسىز؟!  جۇرەگىم وياندى! جانىم سەرگىدى! شالقىپ ءبىر سويلەگەنىم دە سول ەدى سول جولى! «ءۇن قاتشى كوڭىلىم!» دەپ ۇيىقتاپ قالعان سانا تۇپكىرىندەگى سەزىمىمدى قانشالىقتى شاقىرعانىممەن ول قۇرعىرىڭ سەلت ەتپەي، وي سەرگەلدەڭىنە ۇشىراعان سول ءبىر تۇستا لاپ ەتىپ، تۇتانعانىم دا سول بولدى.

انادا، ءيا... سول ءبىر كوڭىل پەرنەسىن ءدىر ەتكىزگەن كەشتە، بەلگىلى دە اتاقتى كومپوزيتور ءارى ونەر زەرتتەۋشىسى يليا جاقانوۆتىڭ «دۇنيە شىركىن...» دەپ اتالاتىن ەسسە-ەلەگيا كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەر تاناستىرىلىمىندا ساحناعا شىعىپ، پىكىر بىلدىرگەنىمدە  شالقىعان كوڭىل كۇيىنىڭ شارىقتاعان شابىتىمەن بىرازعا دەيىن اسقاقتاپ تا ءجۇردىم. بۇل نەنىڭ قۇدىرەتى دەر بولسام، بۇل ءان مەن كۇيدىڭ جانە دە مەنىڭ قوس اعالارىم، ءوزىمنىڭ ومىرلىك ۇستازىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ پەن  ءان كوڭىلدىڭ اجارى يليا جاقانوۆ سىندى تاماشا ادامداردىڭ ءبىر- بىرلەرىنە دەگەن سىيلاستىقتارى مەن ءبىر-بىرلەرىنىڭ جان دۇنيەلەرىن تاني بىلگەن، ءبىر-بىرلەرىن باعالاي بىلگەن، ءبىر-بىرلەرىن دارالاي دا، بيىكتەتە بىلگەن اسىل ادامي قاسيەتتەرىنىڭ قۇدىرەتى ەدى.

«دۇنيە شىركىننىڭ...» تۇساۋكەسەر تانىستىرىلىمى سول كەزدە تۋعانىنا سەكسەن جىل تولعان يليا جاقانوۆتىڭ مەرەيتويىمەن تۇسپا-تۇس كەلسە دە، جانى جايساڭ يليا اعامىز «بۇگىنگى كەش مىرزەكەڭنىڭ كەشى» دەپ ايتۋدان ءبىر تانباسا،  سۇڭعىلا مىرزاتاي اعام «بۇگىنگى كەش يليانىڭ كەشى، ءان كەشى» دەۋمەن بولدى. اپىر-اي، قىزعانىشتىڭ قىزىل سويىلىن سوعىپ،  قوس جۇيرىگىن مارەگە قاتار جەتكىزبەيتىن قازاقتا دا ءدال مىنانداي ىرىلىك تانىتار مىنەز بەن قاسيەت قالعان ەكەن-اۋ دەگەن پەندەشىلىك ءبىر ويمەن ساحناعا شىعىپ، «دومبىرانىڭ قوس ىشەگىن قاتار شەرتپەي ءان ايتۋعا دا، كۇي تارتۋعا دا بولمايتىنى سياقتى، بۇگىنگى كەشتى مىرزاتاي اعامىز بەن  يليا اعامىزدىڭ ەسىمدەرى قاتار اتالار، قوس جۇرەكتىڭ اڭسارلى ءان كەشى دەۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى كەشتە سول قوس جۇرەك قاتار سويلەپ، سول قوس جۇرەك قاتار ءان سالىپ تۇرعانداي اسەردەمىز» دەپ كەسىمدى پىكىر ايتىپ، كوڭىل شىركىننىڭ تيەگىن اعىتىپ ەدىم.

القيسسا، اۋەلگى ءسوز يليا جاقانوۆتىڭ «دۇنيە شىركىن...» ەسسە-ەلەگيا كىتابى مەن مىرزاتاي اعامىزدىڭ «دۇنيە شىركىن...» اتتى ويلى كوڭىلدىڭ ويلى دا عاجايىپ ءبىر ءانى حاقىندا بولسىن دا،  ومىرگە، سول ءومىردىڭ جالعاندىعى مەن جاساندىلىعىنا، باعى مەن باقسىزدىعىنا، سول باق پەن تاق تالاستى  بايانسىزدىعىنا قاراماستان  وسى ءبىر عانا كىتاپ تا، وسى ءبىر عانا ءان دە تاعى دا سول ءومىردىڭ اقتىعى مەن پاكتىگىن جۇرەك تىلىمەن ايتۋ ءۇشىن دومبىرانىڭ قوس ىشەگىندەي كۇمبىر قاققان سول قوس جۇرەكتىڭ ىڭكارلى اۋەنىن قوسىپ،  جان-دۇنيەڭدى تەربەپ تە كوڭىلىڭدى سەزىم بەسىگىنە سالىپ تەربەتەر دە قۇدىرەتىن سەزىندىرە العاندىعىن ايتار ەدىك.

ءان ءومىر!  ادام جانى ءان مەن كۇيدەن تۇرادى. ادامنىڭ بالاسىن انمەن ەستى دە، ەسەر دە قىلۋعا بولادى. ءان سول ادام بالاسىنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ ايناسى، جۇرەك تازالىعى مەن اقىل-پاراساتىنىڭ جانە دە   وي-نيەتىنىڭ ولشەمى،  سەزىم تەربەلىسى مەن كوڭىل كۇيىنىڭ قۇدىرەتتى قۇبىلىسى! ءان وتكەن ومىرىڭمەن تابىستىرادى، ساعىنىشىڭدى باسادى. ءان كەلەر كۇندەرىڭە ىنتىقتىرادى.  ءان كوڭىلىڭنىڭ كىرىن ارشيدىپ، تازالايدى، ءۇمىتىڭدى وياتادى. عاشىق قىلادى.  ءان ادامنىڭ ءوزى! كوڭىلدىڭ كۇيى! ارينە، مىنا دۇنيە جايىن  ان بولىپ سويلەتۋ ءۇشىن جۇرەك تازا بولۋى كەرەك. نيەت ادال بولۋى كەرەك. نازىك جانىڭ بولۋى كەرەك. سول دۇنيە قۇدىرەتتىڭ جاقسىلىعى مەن سۇلۋلىعىن عانا  كورە بىلەتىن، سولاردى  عانا تاني بىلەتىن سەزىم كەرەك. مىنا دۇنيەنىڭ كەز-كەلگەن ادام بالاسىنىڭ سەزىنە  الماس تىلسىم سىرلارىن سەزىنە بىلگەن سەزىم ءان اۋەنىنە دە تىڭداعان جاننىڭ كوڭىل كۇيىن جايلاندىراتىن اقىل مەن پاراسات كەرەك. ەڭ ابزالى، جۇرەك... جۇرەك كەرەك!

وسى ءبىر ويدى  مىرزاعامنىڭ «دۇنيە شىركىن...» ءانىنىڭ  ىرعاعى ايتقانداي بولارى بار.  وسى ءبىر ويدى يليا اعامنىڭ ءار ءانىنىڭ اۋەنى قايتالاپ تۇرارى دا بار.  قوس جۇرەك مىنا دۇنيەنىڭ اڭسارلى ءانىن مىنا جارىق الەمگە قوسارلانا جەتكىزگىسى كەلگەندەي سەزىنەمىن. سول ساتتە بۇگىنگى ەسەر دۇنيەنىڭ ەسسىز اۋەنى ەلىكتىرىپ تە جەلىكتىرىپ تە بارا جاتقان مىنا داڭعازالى دۇنيەنىڭ ەستى ءانى مەن ەستى جانىن تانىپ الارلار  بار ما ەكەن، قالدى ما ەكەن ءوزى دەپ الاڭدارىڭ دا بار. سول ساتتە تاماعىم بار، قارىنىم توق بولسا دا، جانىم جۇدەيدى... قۇرمانعازىنىڭ «سەرپەر» كۇيىنە سەل ەتپەيتىندەر، اقان سەرىنىڭ «قارا تورعاي» ءانىنىڭ  اۋەنىنەن ادام بالاسىنىڭ قايعىسى مەن قاسىرەتىن تاني المايتىندار، موتسارتتىڭ «ايلى ءتۇن» سوناتاسىن ساناسىمەن قابىلداي بەرمەيتىندەر مەن شوپەننىڭ «اق جاۋىن»  ءۆالسىنىڭ تاتتىلىگىن سەزىنە بىلمەيتىندەر ءان جازىپ، ءان ايتىپ جۇرگەن مىنا زاماندا ەندىگىنىڭ دۇنيەسىنەن دە، ەندىگىنىڭ انىنەن دە بەزىنگىڭ كەلەرى دە بار.

داۋرەن ءوتىپ بارادى قارايلاماي،

قۇبىلادى كۇن سايىن قالاي-قالاي!

سەنىڭ التىن  ساۋلەڭە نە جەتەدى،

جارقىلداعان تىرشىلىك شارايناداي،-دەگەن مىرزاتاي اعامنىڭ «دۇنيە شىركىن...» ءانىنىڭ ايتار وسى ءبىر وي دۇنيەسىنىڭ اۋەنىندە سول دۇنيە شىركىنگە دەگەن ادام بالاسىنىڭ ىڭكارلىگى مەن ماحابباتى، ءسۇيىنىسى مەن كۇيىنىشى، سۇيىسپەنشىلىگى مەن ىنتىزارلىعى، الدەبىر وكىنىشى مەن ءتاتتى ءبىر ساعىنىشى جاتىر. بالكىم، مىرزاتاي اعانىڭ وسى ءانى جايىندا يليا جاقانوۆتىڭ:  « دۇنيە شىركىن...» ءانى الگى ءبىر تىلسىم تۇڭعيىق ويدان ەلەڭ ەتكىزىپ، ءبىر ەرتەگى دۇنيەسىندەي جايناعان تاڭعاجايىپ دۇنيەگە مەنى جەتەلەي جونەلەدى»،-دەپ وي تەربەۋىندە كەز كەلگەنىمىز تاني بەرمەيتىن، ءتىپتى تاني دا الا المايتىن كەرەمەت ءبىر تىلسىم اۋەندى سىر جاتقان بولار.

بالكىم، مەنىڭشە، مىرزاعامنىڭ وسى ءبىر «دۇنيە شىركىن...» انىندە نەمىستىڭ ۇلى اقىنى گەتەدەن ورىستىڭ ۇلى اقىنى لەرمونتوۆ اۋدارعان «گورنىە ۆەرشينى سپيات ۆو تمە نوچنوي» دەپ باستالار عاجايىپ جىرىن قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ابايدىڭ  «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ» دەپ اۋدارعان جانە دە سول جىردى سوعان  پارا-پار   انگە سالعان، ءان ەمەس-اۋ، كوڭىل ىرعاعىنا، جۇرەك تەبىرەنىسى مەن تەربەلىسىنە سالعان تورىققان جان سەزىمىنىڭ ءدال سول اباي كۇيى جاتقاندىعىن اڭدار ەدىك. ويلىلاردىڭ ءومىر تولقىنى مەن كوڭىل تولقىنى بۇل!..

و، ءسىز اقىن جۇبان مولداعاليەۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان يليا جاقانوۆتىڭ «ەدىل مەن جايىق» ءانىن بىلەسىز بە؟! وسى ءاندى بىلسەڭىز، ءانشى بولماساڭىز دا، سول ءاندى ايتىپ كورىڭىزشى.

قۇلپىرادى دالا، گۇلدەيدى ورمان،

ەمىزەدى ەگىز ەدىل مەن جايىق، - دەپ باستالار وسى ءبىر ءاننىڭ ءان اۋەنى تاپ-تازا، ءموپ-ءمولدىر، سەزىمنىڭ نازىك ءبىر ىرعاعىمەن تەربەلە باستالادى دا، سول جۇرەك تەربەلىسىنىڭ ءۇنى ونان ءارى ءان بولىپ جۇرەكتىڭ وزىنەن- ءوزى شىعىپ، وزىنەن-ءوزى توگىلە بەرەدى، توگىلە بەرەدى.  سول ساتتە دۇنيە شىركىنىڭ كەڭىپ سالا بەرەرىن دە، سول دۇنيە شىركىننىڭ جىلىپ سالا بەرەرىن دە سەزىنەرىڭىز بار. قامىعىپ جۇرگەن  كوڭىلىڭىزدى قۋانىش كەرنەپ، جابىعىپ جۇرگەن جانىڭىز جادىرايدى. دۇنيە مۇلگيدى! تىلسىم تابيعاتتىڭ ءوزى دە  ۇنسىز مۇلگيدى. سول مۇلگىگەن دۇنيەنىڭ قۇشاعىندا ءبىر ءوزىڭ جالعىز قالىپ، تۇرعاندايسىڭ!

اق شاعالا ايدىن، اقتالعان ارمان،

تەربەلەدى كەمە، وينايدى قايىق،-دەگەن كوڭىل ىرقىنا كونبەي كەتىپ بارا جاتقان ءان اۋەنىن «ا...ا...ا...ا...ا...اي...» دەگەن كەڭ تىنىسىڭىزبەن ءبىر قايىرىپ الىپ:

اعادى شالقىپ،

اققۋلارى قالقىپ،

ەدىل مەن جايىق!، - دەپ  شالقي  توگىلگەن ءان سەزىمدى سابىرلى ساباسىنا ءبىر ءتۇسىرىپ الىپ، تەڭىزدەي تولقىپ، تەربەلگەن دۇنيە بەسىگىندە عانا بولار جان تىنىشتىعىنىڭ  ءتاتتى ءبىر ءدامىن سەزىنەسىز دە، سول تازا دا ءتاتتى سول جۇرەك اۋەنىنىڭ كوڭىل قۇسىن كەۋدەڭىزگە قايرا ءبىر قوندىراسىز دا، انمەن بىرگە اۋەلەي بەرەسىز، اۋەلەي بەرەسىز!..

وسى ءبىر «ەدىل مەن جايىق» ءانى ارقىلى يليا جاقانوۆ بۇكىل ءبىر تۇتاس دۇنيەنى ءوز جۇرەگىنىڭ بەسىگىنە سالىپ تەربەيدى، الديلەيدى، ايالايدى. سول ساتتە مۇنداي قۇدىرەتتىڭ قاينار كوزى قايدا جاتىر ەكەن دەپ تە ويلانارىڭىز بار. البەتتە، ءومىر تولقىنى مەن كوڭىل تولقىنىنىڭ قيلى ساتتەرىنىڭ عاجايىپ  ءبىر اسەرىمەن جۇرەك شىركىننىڭ ءان بولىپ سوعار تەربەلىس ءۇنىن اق قاعازعا، نوتاعا  تۇسىرە بىلگەن ادام بالاسىنىڭ وسى ءبىر تاماشا بىلىمدارلىعىنا  شەكسىز رازى بولارىڭىز دا بار.

سول اق قاعازدى نوتاعا تۇسكەن يليا جاقانوۆ اندەرىنىڭ بارلىعى دا ايتەۋىر ءان جازۋ ءۇشىن كۇشەنىپ شىققان كومەسكى دۇنيەلەر ەمەس، كومپوزيتوردىڭ كوڭىل تولقىنىنىڭ عاجايىپ ءۇنى مەن ادام بالاسىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ سىرلى سەزىمىنەن سىعىلىپ الىنعان ءتاتتى ءبىر بال اۋەنى.بۇل ارادا يليا اعانىڭ «جايلاۋكول كەشتەرى»، «اسەل»، «دانياردىڭ ءانى» سياقتى ادام جانىنىڭ سول بال اۋەنىن شەرتەر اندەرى قاي كەزدە بولماسىن، قاي زامانالاردا بولماسىن ادام جۇرەگىنىڭ تۇپكىرىندەگى تۇنىق بۇلاق بولىپ مولدىرەپ قالا بەرەرى انىق. مىنە، مىرزاعا مەن يليا جاقانوۆ جۇرەك تۇپكىرلەرىندەگى جان تازالىقتارىنداي سول ءمولدىر بۇلاق  ەكەۋارا ءان مەن جان ۇقساستىقتارى «دۇنيە شىركىن..» بولىپ ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرىپ تا، تامساندىرىپ تا تۇرعانى  سول!

وسى ءبىر اۋىز پىكىرىمىزدى جانداندىرىپ، قۋاتتاندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن اقىن فاريزانىڭ «ال، اعا... مەن كولگىرسۋدى بىلمەيمىن، ءسىزدىڭ ءان دۇنيەڭىز ماعان تولىق ايان، ال، ال مىنا مىرزاتاي اعامىزدىڭ... قالاي دەسەم ەكەن...ءىم.. ءبىر عانا «دۇنيە شىركىن»  دەپ اتالاتىن انىنە الگى شىركىندەردىڭ مەنىڭ ولەڭدەرىمە جازعان قىرۋار اندەرىن شالىپ جىبەرسەم، وكىنبەس ەم»،-دەگەن ادال سىرى يليا جاقانوۆتىڭ ايتۋىمەن، قاعازعا تۇسىرىلۋىمەن «دۇنيە شىركىن...» كىتابىنىڭ بەتتەرى ارقىلى (15-ءشى بەت)  بىزگە جەتىپ وتىر. جانە دە ولمەس ءسوز بولىپ قالىپ وتىر. ساف التىندى تاني بىلەرلىكتەي قاسيەتىمەن  شىنايى ونەردىڭ، سونىڭ ىشىندە قوس بىردەي تالانت يەلەرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ پەن يليا جاقانوۆ شىعارماشىلىقتارىنىڭ قاسيەتىن  فاريزا وڭعارسىنوۆا سىندى تابيعي تازالىقتىڭ ادامى تاني وتىرىپ، ايتىپ كەتكەن بولسا، بۇل باعانىڭ ولمەس مۇراعا بەرىلگەن ولمەس باعاسى دەپ قابىلدارىمىز دا انىق.

الايدا... ءيا، الايدا... بار سانالى عۇمىرىن قازاق ادەبيەتىنىڭ ارعى بەرگى- تاريحىن زەرتتەپ، زەردەلەۋگە، تۇرىك دۇنيەسىن تۇگەندەۋگە ارناپ كەلە جاتقان عۇلاما عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ جان دۇنيەسى مەن جان جۇرەگى وسى «دۇنيە شىركىن» ءان كۇيىن  نەگە شەرتتى ەكەن دەپ ويلانارىڭ دا بار. ارينە، ءان جازىپ تاريحتا قالعىسى كەلمەگەندىگى، بولماسا  ءبىر ماقتاندى ابىرويدى يەلەنگىسى كەلمەگەندىگى دە باسى اشىق ماسەلە. وسى ءبىر وي ساۋالىنا يليا جاقانوۆتىڭ ءوزى مىرزاعانىڭ ءبىر اڭگىمەسىنەن جاۋاپ العانداي بولادى.

«ادام رۋحاني اشتىقتى كوتەرە المايدى. ادامنىڭ دارمەنى، جان-جۇرەگىنىڭ قۋاتى – مۋزىكا! سۇلۋلىق الەمى! سونى سەزىنىپ، تانىپ-بىلۋگە، سودان ءلاززات الۋعا ىنتىق بولدىق. ءبىز سول تاربيەمەن ءوسىپ-جەتىلىپپىز،-دەگەن مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ وسى ءبىر اۋىز كوڭىل سىرىندا «دۇنيە شىركىننىڭ» دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ بار سىرى مەن بار اقيقاتى جاتقاندىعىن ۇعىنىپ ەدىك. ەندەشە مىرزاعامىزدىڭ «دۇنيە شىركىن» ءانىن سول دۇنيەنىڭ كەڭدىگى مەن كەڭىستىگىندەگى ادام بالاسىنىڭ مىنا ومىرگە دەگەن جان  قۇشتارلىعى مەن جۇرەك ءلۇپىلى دەپ تانىر ەدىك. سۇلۋلىققا دەگەن ىڭكارلىك تە، دۇنيەگە دەگەن ناز دا، ومىرگە دەگەن ماحاببات تا وسى اندە بار  جاراسىمىن تاپقان. سول جاراسىمدىلىقتى ايتا وتىرىپ، ءان قۇدىرەتىنە قايران قالار  ەدىك. ءان ءومىردىڭ دە، ادامنىڭ دا ءوزى دەگەنىمىز وسى ارادا بەكەر بولىپ شىقپاسى جانە دە بار.

ادام بالاسىنىڭ جابىققان دا قامىققان ءھام تورىققان جان دۇنيەسىن ءان تازارتىپ، اشار ەدى.   كەشەگى رابيعا ەسىمجانوۆا مەن راحيا قويشىباەۆا، ءلاززات سۇيىندىكوۆا مەن ەرمەك سەركەباەۆ، اعايىندى ريشات پەن ءمۇسىلىم ابدۋلليندەر، روزا باعلانوۆا، جامال وماروۆا سىندى  پەرىشتەلەردىڭ سۇلۋ دا تاپ-تازا  ان-ۇندەرى كەڭ  دالانىڭ ساۋمال سامالىنداي كوكىرەگىڭدى اشار ەدى. مىرزاعا مەن يليا اعانىڭ جان تۇيسىكتەرى سول ءبىر سۇلۋلىقتى اڭساي ما دەگەن وي قالدى.  ويتكەنى، اڭسارلى قوس جۇرەكتىڭ اۋەنىن زەردەلەي وتىرىپ، وسى ءبىر تاماشا جاندارعا ءتان ورتاق ءبىر قاسيەتتى، ولاردىڭ جان مەن ار تازالىقتارىن، ومىرگە قۇشتارلىقتارى مەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن تانىر ەدىڭىز.

التىنمەن تورىڭ اپتالعان،

وزەگىڭ تولى وكىنىش، - دەگەن مىرزاتاي اعانىڭ «توتىقۇس» ءانى، بولماسا:

قىز داۋرەن-قىزىل بۇلدىرگەن،

وتەرىن جازدىڭ بىلدىرگەن،

ويناقتاپ جۇرگەن بوتانىڭ،

كەتەرىن ۇزاپ كىم بىلگەن؟!، - دەگەن «قىز داۋرەن اقبوتا»  انىنىڭ دە ءومىر اڭسارلىعى مەن كوڭىل اشارلىق قاسيەتىن يليا جاقانوۆ وسى «دۇنيە شىركىن...»  كىتابىندا «ۇلى تىرشىلىك كەڭىستىگىن اڭساعان بۇلا كوڭىلدىڭ ساعىنىشى، اڭساۋى بوپ جۇرەك پەرنەسىن سىزداتا شەرتتى» دەپ ءبىر تۇيسە، سونان سوڭ «تىڭداۋشىسىن تەرەڭ تولعانىسقا، تەبىرىنەسىكە تۇسىرەدى» دەپ قايىرا ءبىر وي پىسىقتاپ، جولداسبەكوۆتىڭ كومپوزيتورلىق قاسيەتى مەن ونىڭ اندەرى مەن كۇيلەرىنىڭ كەڭىستىگى جايىندا كەڭىنەن پىشىلگەن پىكىرلەرىن مىرزاعاڭنىڭ اندەرى مەن كۇيلەرىنىڭ اۋەن ىرعاقتارىمەن دالەلدەي سويلەيدى.

«جۇرەگىمنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا...» دەگەن اباي حاكىمنىڭ ۇنىمەن ۇندەس تاقىرىپتى ەسسەسىندە يليا جاقانوۆ «قوسباسار»-قازاقتىڭ كۇي ونەرىندەگى كلاسسيكالىق ويلى جۇرەكپەن تولعاپ، ونىڭ تابيعاتىن، كۇردەلى قۇرىلىسى مەن شەرتىس مانەرىن تولىق يگەرىپ، بەرىك ساقتاعان مىرزاتايدىڭ قۇپياسى تۇڭعيىق كومپوزيتورلىق امپۋلاسىن اشا تۇسەتىن سونى تۋىندى،-دەپ باعاسىن بەرسە، «ويتولعاۋ» - ادام كوڭىلىنىڭ ەكستازى، قيال قوزعايتىن شارىقتاۋى... «قوسباسار دا، «ويتولعاۋ» دا قيلى-قيلى تاريح حيكايالارىن ءتىلسىز شەرتەتىن جان-جۇرەكتىڭ ءۇنى!» دەپ سىرىن اشسا، وسى ءبىر قوس پىكىردى قوس تالانتتىڭ ءبىرىن-ءبىرى تاني العان العىر كوڭىلدەرىنىڭ العى سوزدەرى دەپ بىلسەك ەتتى.

ەندىگى ءبىر القيسسا، يليا اعامىزدىڭ «مىرزاتايدىڭ كومپوزيتورلىق بەت-بەينەسى – بار قۇپياسىن ىشكە بۇككەن تۇڭعيىق سىر. تىلسىم قۇبىلىس»،-دەپ ايتا وتىرىپ، سول ءان مەن كۇي تۇنعان مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ جان سارايىنا تۋا قونعان سول كومپوزيتورلىق قاسيەتتىڭ تامىرىن تاپقىسى بار، وزەگىن كورگىسى بار، ارقاۋىن اجىراتقىسى بار زەرتتەۋىنە ويىسار بولساق، بۇل ارادا دا كەلىسۋگە  ابدەن تۇرارلىق كەسىمدى ويلار  بار. وسى ارادا يليا جاقانوۆ ءوزىنىڭ «دۇنيە شىركىن...» كىتابىندا  «ءان قونعان اۋىل» اتتى كەسەك ءبىر دۇنيەسىندە  اڭگىمەنى ارىدەن شوقان تاريحىنان، ول وسكەن ورتا حاقىندا ايتقان  عۇلاما الكەي مارعۇلاننىڭ دايەكتى سوزدەرىن كەلتىرە وتىرىپ، اڭگىمە جەلىسىن مىرزاعانىڭ تۋىپ وسكەن اۋىلى قارت قاراتاۋدىڭ قويناۋىنداعى اقتوبەگە اكەلىپ تىرەيدى دە،سول توڭىرەكتىڭ  توپىراعىنىڭ  مەن ادامدارىنىڭ قاسيەتى جايىندا تەرەڭىنەن سىر ايتادى. اقتوبە ءان قونعان كوپ اۋىلدىڭ ءبىرى عانا بولسا، سول اۋىلدىڭ تۋماسى  مىرزاتاي جولداسبەكوۆ «ءوز كەزىنىڭ فەنومەنى دەرلىك ءىرى تۇلعاعا اينالعان عۇلاما!» دەگەن يليا جاقانوۆتىڭ وسى ءبىر پىكىرىنىڭ استىنا ءبىز دە  قولىمىز قالتىراماستان قول قويار ەدىك.

ومىرلىك جىر مەن ومىرلىك سىردىڭ قوس پەرنەسىن قاتار شەرتەر «دۇنيە شىركىن...» مىرزاتاي جولداسبەكوۆ پەن يليا جاقانوۆ سىندى ساف التىنداي تازا تالانتتاردىڭ مىنا بۇگىنگى كۇنى دارىنىمەن ەمەس، كەۋدەمسوقتى قۇر داڭعازاسىمەن، ادەبيەتە دە، مادەنيەتتە دە، ءومىر مەن ءان ساحناسىندا بۇرىن-سوڭدى وزىنەن باسقا وزگە ەشكىم بولماعانداي سەزىنىپ جۇرگەن كەيبىر « بولماي جاتىپ بولعاندار مەن تولماي جاتىپ تولعاندار» ءۇشىن ساباق ءارى ونەگە بولسا ەتتى دەپ وي كەشەرىڭ بار. يليا اعامىزدىڭ وسى كىتابىنداعى «توتىقۇس» پەن «دۇنيە شىركىن» ەسسەلەرى مىرزاعانىڭ وسى اتتاس اندەرىنىڭ شىعۋ جايىن عانا بايانداپ قويمايدى، سونىمەن قاتار ءان تۋار جۇرەك پەن ءان تۋعىزار ادامنىڭ جان دۇنيەسىن زەردەلەۋىمەن دە باعاسىنىڭ ارتا تۇسەرى بار. «دۇنيە شىركىن»- عاجاپ ءان. بۇگىنگى جاستار ونداي ءان شىعارا المايدى»-, دەپ يليا اعانىڭ كوڭىلگە قونىمدى وسى ءبىر پىكىرى مىرزاتاي اعامىزدىڭ قايتالانباس جان دۇنيەسىنىڭ جارق ەتەر ايناسىنداي  سەزىلگەنى بار. تالانت پەن ادام تانىعان جاننىڭ ادال كوڭىلىنىڭ ءسوزى بۇل!

تاعى دا ءبىر ايتار ءسوز يليا اعامىزدىڭ «بەس ءاننىڭ حيكاياسى» اتتى كوڭىل سىرىندا مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ  «اتانعانىم مىرزاتاي ەل ارقاسى»، «قىز داۋرەن اقبوتا»، «بايتەرەك»، « شىركىن داۋرەن»، «سەن بولماساڭ» اتتى وسى ءبىر جۇرەك قىلىن شەرتە تۇسەر اۋەندى دە سازدى اندەردىڭ دۇنيەگە كەلۋ سىرىن بايانداي وتىرىپ، وسى ءبىر اندەردىڭ ىشكى ءبىر يىرىمدەرىن دە ءدوپ باسىپ تاني العان زەردەلىلىكتىڭ دە تاڭ قالدىرارى بار. اۋەندى اۋليە ءاننىڭ الديىمەن تەربەلەر مىنا دۇنيەنىڭ تال بەسىگىندەگى ادام ءومىرى مەن تاعدىرىنىڭ، ادام جانىنىڭ مۇڭى مەن قۋانىشىن،  ساعىنىشى مەن اڭسارىن اڭداپ تۇرار كومپوزيتور سەزىمى مەن جۇرەك لۇپىلىندەگى نوتالاردى دا كەز كەلگەنىمىز ايىرىپ، اجىراتىپ ءارى  تانىپ وقي دا الماسىمىز انىق جاي دا، سوعان ساي كومپوزيتور يليا جاقانوۆ ءوز كەيىپكەرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ سىندى تىلسىم سىرلى ءبىر جان يەسىنىڭ «جۇرەك لۇپىلىندەگى نوتالارىن» مىنا ءسىز بەن بىزگە تاراتىپ ايتا بىلگەندىگى ءۇشىن باس ءيىپ، قول سوعايىق! ويتكەنى، مىرزاعا سىندى قاسيەتى مول ادامنىڭ تەرەڭ ويى مەن سەزىمىن، جان تولعانىسى مەن تەبىرەنىسىن، سىرشىلدىعى مول جۇرەك ءۇنىن كىم كورىنگەننىڭ قۇلاق ءتۇرىپ ەستي دە الماسى، زەر سالىپ بويلاي الماسى دا، قات-قابات جاتقان جان الەمىندەگى جان سىرىن تۇسىنە الماسى دا انىق. مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ سول قات-قابات جان الەمىندەگى جان سىرىن اشىپ ايتا ءبىلۋ ءۇشىن دە ەڭ اۋەلى يليا جاقانوۆتىڭ «ەدىل مەن جايىعىنداي» ءان كەلتىرۋىڭ كەرەك دۇنيەگە!

دۇنيە شىركىن!.. سەن ءان ەكەنسىڭ-اۋ!..

جابال ەرعاليەۆ، جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى

Abai.kz