وزبەكستاندا الداعى 10 جىل ىشىندە ەكونوميكالىق ءوسۋ جانە وركەندەۋ بولمايدى. سەبەبى جاڭا پرەزيدەنت يسلام كارىموۆتىڭ ەسكى جولىمەن ءجۇرىپ، مەملەكەت ءۇشىن اۋاداي قاجەت بولعان ساياسي رەفورمالاردى قولعا العان جوق. بۇل تۋرالى وپپوزيتسياداعى وزبەكستان «بىرداملىك» حالىق-دەموكراتيالىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى ءباھادىر چوريەۆ مالىمدەدى.

ورىس، وزبەك، اعىلشىن تىلدەرىندە باياندالعان جانە PDF فورماتىندا وقۋعا بولاتىن ماتەريالدا چوريەۆ بيلىككە كەلگەن جاعدايدا نە ىستەيتىنى جازىلعان. سونداي-اق، وزبەكستان ەكونوميكاسىن رەفورمالاۋ جوبالارى باياندالعان. 2004-جىلدىڭ 10-ساۋىرىندە قۇرالعان «بىرداملىك» ۇيىمى رەسپۋبليكاداعى «كارىموۆ-ميرزياەۆ جۇيەسىنە» قارسى كۇش جۇمساماي كۇرەس جۇرگىزۋدى جانە مەملەكەتتە ساياسي رەفورمالار جاساۋدى ءوز موينىنا الىپ وتىر.

چوريەۆتىڭ ايتۋى بويىنشا، وزبەكستان «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسىندا تاس-تالقانى شىققان ەۋروپانىڭ، دالىرەك ايتساق، گەرمانيا جانە جاپونيانىڭ جولىن تاڭداۋى قاجەت. وڭتۇستىك كورەيا، سينگاپۋر سياقتى مەملەكەتتەر تاجىريبەلەرىن ۇتىمدى پايدالانۋى كەرەك.

وزبەكستان الدا مىناداي نەگىزگى قادامداردى جۇزەگە اسىرۋى قاجەت:

ينۆەستورلاردى تارتۋ ءۇشىن ىڭعايلى جاعدايلار جاساۋ;

ەكونوميكانى تۇگەل بازار جۇيەسىنە كوشىرۋ;

ينۆەستورلار جانە جەرگىلىكتى ىسكەرلەر، وندىرۋشىلەر، ديقان جانە فەرمەرلەر، بارلىق وزبەكستاندىقتار كومەگىمەن ەرىكتى باسەكەلەستىككە شىدايتىن ەكونوميكالىق ورتانى ءتۇزۋ قاجەت.

بۇل قۇبىلىس ەلدى دامىعان مەملەكەتتەر دارىجەسىنە كوتەرەدى».

«ەلدى دامىتۋ جولىندىعى نەگىزگى شارانى باستاۋ جانە ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءتورت-بەس جىل اينالاسىندا كەمىندە 200 ملرد اقش دوللارى شاماسىندا كرەديت الۋ قاجەت. بۇل كاپيتالدار كۇيزەلىس جاعدايلارىن اياقتاۋعا جۇمسالادى» دەيدى چوريەۆ. سودان كەيىن «ۆاليۋتا-كرەديت» ساياساتىن رەتتەۋ جانە ۆاليۋتانىڭ قارا بازارىن جوعالتۋ قاجەت. وزبەكستان بانكىلەرى ۇلتتىق ۆاليۋتا – سۋمدى ەشقانداي كەدەرگىسىز ايىرباستاي الاتىن بولادى. ال ءبىر جىلدان سوڭ مەملەكەتتە جاڭا اقشا – «تۋرون» بىرلىگى ەنگىزىلەدى.

وزبەكستانداعى پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن نەگە ءدال سونداي جول ۇسىنىلىپ تۇرعانىن جانە ول مەملەكەتتى قانداي جاعدايلارعا اپاراتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن ءباھادىر چوريەۆتىڭ PDF فورماتىنداعى ورىس، وزبەك، اعىلشىن تىلدەرىندە باسىلعان ماقالاسىنىڭ تولىق ماتىنىمەن تانىسۋ كەرەك.

***

ەسكەرتە كەتەيىك. ءباھادىر چوريەۆ اقش-تا تۇراتىن ساياسي بوسقىن. ول وزبەكستان پرەزيدەنتى بولۋدى ارماندايدى. 1969 جىلدىڭ 31-قازانىندا قاشقاداريا وبلاسى، شاحريسابز اۋدانىندا تۋىلعان. 1986 جىلدا تومسك پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ كەشكى بولىمىندە وقۋعا تۇسكەن جانە تومسك قالاسىنداعى №17-پروفەسسيونالدىق-تەحنيكالىق ۋچيليششەسىندە وقىعان. 1987 جىلدان 1999 جىلعا دەيىن تومسك قالاسىنداعى «كونتۋر» زاۋىتىندا راديومونتاجشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن، اسكەردە بولعان. 1989 جىلى ۇيلەنگەن، ءتورت بالانىڭ اكەسى. وزبەكستانعا ورالىپ 1999-جىلدا «كەش» اشىق اكتسيونەرلىك قاعامىن باسقارا باستاعان.

2001 جىلى «ەكونوميكالىق قىسىم جاساعان» دەگەن نەگىزسىز كىنا تاعىلىپ التى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلعان. جارتى جىلدان سوڭ چوريەۆ امنيستياعا ءتۇسىپ، بوستاندىققا شىقتى.

ول وزبەكستاننىڭ رەسمي تۇلعالارىنا قارسى اكتسيالار ۇيىمداستىرۋعا تىرىستى. بىراق، بەلگىسىز ادامدار توبى وعان قارسى شىعىپ، ۇرىپ-سوققان. وسىنداي بىرنەشە اۋىرتپالىقتاردان سوڭ، ول مەملەكەتتى تاستاپ اقش-تا ساياسي بوسقىن ستاتۋسىن العان. اقش-تا ول جۇك تاسىمالدايتىن «كەش» كومپانياسىن اشتى. بىرنەشە رەت وزبەكستاندا دا، امەريكادا دا كەلىسپەۋشىلىك اكتسيالارىن ۇيىمداستىرعان. ول وزبەكستاندا رەفورمالار وتكىزۋگە ارنالعان بىرنەشە ماقالالارىن اقپارات قۇرالدارىندا جاريالاعان.

رۋزي ازيمي

Abai.kz