1920-1933 جىلدارداعى ستالين بيلەگەن سوۆەت وكىمەتىنىڭ قازاققا قاساقانا جاساعان گەنوتسيدىنىڭ قۇرباندارىن ەسكە الۋ جيىلىسىندا پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولات بوقاۋوۆ كورشى ەلدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە عانا سويلەگەن كورىنەدى. بۇل تۋرالى قوعام بەلسەندىسى رۋزا بەيسەنبايتەگى "فەيسبۋك" جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا جازدى.

رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە (ورىس ءتىلى) ۇزاعىراق سىلتەپ، قازاق تىلىندە ءبىر مينۋتتاي عانا سويلەگەن وبلىس باسشىسى بولات بوقاۋوۆتىڭ ارەكەتىنە نارازى بولعان بەلسەندىنىڭ جازباسىن جاريا ەتۋدى ءجون دەپ تاپتىق.

رۋزا بەيسەنبايتەگىنىڭ جازباسى:

ء"بىز دە بولدىق، تاستاردىڭ جانىندا... ەسكەرتكىش ورناتامىز دەگەن تاستارعا گۇل قويدىق. ەسكەرتكىشتى، حالىق جينالماسىن (ميتينگى بولىپ كەتەدى دەگەن قاۋىپ قوي) دەپ قالانىڭ سىرتىنا شىعارىپ قويعان، زيرات باسىنا. وندا دا 2 جىل بۇرىن وسى بوقاۋوۆ (سول كەزدە قالا اكىمى) قۇران باعىشتاۋعا رۇقسات بەرمەگەن. زيرات باسىندا مۇسىلماندارعا قۇران باعىشتاۋعا رۇقسات بەرمەگەن دەگەن نە سۇمدىق دەپ جاعامىزدى ۇستادىق. مەن سۇراپ ەدىم، ىشكى ساياساتقا قولىن سىلتەدى. نە ءوزى مۇسىلمان ەمەس جانە وعان قارسى. ەكىنشى ءبىر نۇسقا: شەكسىز قورقاقتىق (ورىستار بار عوي دەگەن قورقاقتىق). تاستارعا يمام دا گۇل قويدى. ءبىر جاقسىسى، الدىڭعى جىلدارداعى ءجاي ءسوز سويلەۋدەن ايىرماشىلىق بار. اسكەريلەر سالتاناتتى تۇردە، سەبەت-سەبەت گۇل قويدى. سوعان راحمەت دەسەك تە، بوقاۋوۆتىڭ 1 مين. قازاقاشا، 5 مين. ورىسشا سويلەگەنىنە تاعى قارنىم اشتى. سونى ايتا باستاپ ەدىم، (ارتىندا تۇرعام) "سوسىن، ميتينگى" ءبىتسىن دەدى. ءبارىبىر ايتتىم: "قازاق تىلىنە دەگەن ديسكريميناتسيا عوي، اكىم بولا تۇرىپ ىستەپ تۇرعانىڭىز" دەپ. راحمەت دەدى. (قانداي پيعىلمەن ايتقانىن تۇسىنبەدىم).

ايتپاقشى، بولات بوقاۋوۆ قازاق ءتىلىن تەك فورمالدىلىق ءۇشىن قولداناتىن جالعىز اكىم ەمەس. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيتىن اكىم-قارالار تۋرالى وسىعان دەيىن دە جازعان ەدىك. ءتىپتى، باقىتجان ساعىنتاەۆ باسقاراتىن ۇكىمەتتە قازاق ءتىلىن ۇمىتىپ قالعان مينيسترلەر دە بار. مىسالى، تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، مارات بەكەتاەۆ ت.ب. ۇلتتىق بانك باسشىسى دانيار اقىشەۆ تا انا ءتىلىن بىلمەيتىنىن ايتىپ، ۇيرەنىپ الۋعا ۋاقىت سۇراعان. سۇراعان ۋاقىتى زىمىراپ وتە شىققانىمەن، دانياردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەنىن كورمەدىك. مىنە سولاي. قازاق ءتىلىن (مەملەكەتتىڭ ءتىلىن) بىلمەي بيلىك تۇتقاسىن ۇستايتىندار - قازاقستاندا عانا بار ما؟

2016-2017 جىلعى دەرەكتەر بويىنشا قازاق ءتىلى دومينات ءتىل دەڭگەيىنە جەتتى. قازاقستان حالقىنىڭ 80 پايىزدان استامى - قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن ەكەن. ەندەشە اكىم-قارالاردىڭ، شەندى-شەكپەندىلەردىڭ قازاق ءتىلىن ەكىنشى پلاندا ۇستاۋىن قالاي تۇسىنەمىز؟

ءبىز كوپ ۇلتتى مەملەكەتپىز دەسەك، مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى. ءبىز فەدەرالدى مەملەكەت ەمەسپىز. دەمەك - ءتىل بىرەۋ. ول - قازاق ءتىلى بولۋى كەرەك. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربىر ازاماتى - مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋى كەرەك، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋ كەرەك، بولات مىرزا! مۇنى ەسكەرگەنىڭىز ءجون!

نۇرزات توعجان

Abai.kz