(جالعاسى. باسى مىنا سىلتەمەدە: http://www.abai.kz/post/53627)

وسىنى جەتكىزە وتىرىپ ءسوز سوڭىندا ىلىمگەرلەرگە شاقىرتقى بولۋ ءۇشىن وسى كىتاپتان مىنا ءۇزىندىنى كەلتىرە كەتسەم ارتىق بولماس، ولارعا وي سالار دەگەن نيەت بولىپ وتىر.

«...ءدىن - ادام بالاسىن  جانناتقا باستار جولعا شاقىرار دۇنيە ءبىلىم دەپ ۇيرەتەدى. الدىمەن ءبىلىم، ال ءبىلىمنىڭ اتاسى - ءىلىم. ءبىلىم مەن ءىلىم ەكەۋى ەكى دۇنيە. ءىلىم كوكتەن تۇسەدى جانە ەرەكشە تاڭدالعان ادامدارعا تۇسەدى. ولار ىلىمشىلەر اتالادى. ولار العان ىلىمدەرىن بىلىمشىلەرگە تارقاتادى.

نەگە اڭگىمەنى جانناتتان باستادىق. جاننات دەگەن ءدىننىڭ جاڭىلدىرماس تەمىرقازىعى.  كوكتەن اللا تاعالام  ادام بالاسىن جانناتقا جاراتىپ، «جانناتقا قايتىپ كەل»- دەپ جىبەرگەندە «مەن ساعان ارتىڭنان كىتاپ بەرەمىن، سەندەرگە پايعامبارلار جىبەرەمىن، سول جولدى كورسەتەمىن»- دەپ ايتقان. دەمەك ادام جەرگە دايىن بىلىممەن كەلدى. ادام جەرگە ىشكى ۇعىنۋمەن كەلدى.

ءبىلىمنىڭ ەكى ءتۇرى بار; ول ىشكى ۇعىم جانە سىرتقى ءتۇسىندىرىلىم دەپ اتالادى. ىشكى ۇعىممەن ادام كيىنىپ تۇسسە، ەكىنشىسى سىرتپەن كەلەتىن ءىلىم. ول - ۇعىندىرۋ. ىشتەن ءبىلىپ كەلدىك ءبارىمىز. ويلانىپ قاراساق وسى جولدى كورسەتەتىن سىرتتان دا كۇشتەر بار ەكەن. وسى ءىلىمدى العاندا، «ءبىلىمنىڭ ىشىندە نە ءبىلىم كەرەك؟»- دەگەن سۇراق تۋادى. بۇل ءبىلىمنىڭ ىشىندە سەن الدىمەن ادام ەكەنىڭدى ءبىلۋىڭ كەرەك. ال ادامنىڭ كىم ەكەنىن ءبىز بىلەمىز. ال ادام قايتىپ ءومىر ءسۇرۋ كەرەك دەگەن ساۋالدا، ادام ەڭ الدىمەن اللانىڭ; «ارتىڭنان كىتاپ جىبەرەمىن ساعان، مەن كومەكتەسەمىن»- دەگەن ۋادەسىنە جۇگىنۋى كەرەك. اللادان باسقا سەن ەشكىمگە جۇگىنبەيسىڭ. ارۋاققا دا، تاسقا دا، پىرلەرگە دە، باسقالارعا دا، تەك اللانىڭ جولىنا عانا جۇگىنەسىڭ. سول جولدى كورسەتكەن پايعامبارلاردىڭ جولىنا عانا جۇگىنەسىڭ. ولاردىڭ كورسەتكەنى دۇرىس جول، سول جولدان تايماس ءۇشىن ولار تەك قانا دۇرىس جول كورسەتكەن. سوندىقتان  سولاردىڭ عانا جولىنا جۇگىنۋىڭ كەرەك. سيىرعا، بۇزاۋعا، مايمىلعا، پىلگە، ەمەس، ولار – شىرىك. ارۋاققا تابىنۋ، تاسقا تابىنۋعا بولمايدى. بۇلار جاراتىلعان جاراتىلىس، ونى دا اللا جاراتتى عوي. نەگە ءبىز اداممەن قاتار اللا جاراتقان دۇنيەنى قۇداي دەيمىز؟ نەگە ءبىز اللانىڭ جىبەرگەن سىناعىن «اللا جىبەرگەن اللانىڭ بالاسى» دەيمىز؟ ول ادامدارعا رۋح قىلىپ جىبەرگەن دۇنيە عوي. نەگە ءبىر تال قۇداي تۇرعاندا ءبىز مىڭ تال قۇدايدى قولدان جاساپ  جانىمىزعا قويامىز. قاشاندا قۇداي جاراتقان دۇنيە ءوزىنىڭ تەگىندە قالادى.

تۇبىندە ادام ولەدى عوي. سوندا ماڭگىلىك ولمەيتىن قۇداي تۇرعاندا  نەگە ادامدار كەشىرىمدى قۇدايدان سۇراماي، قاسىندا جۇرگەن پىرىنە قول بەرىپ سودان سۇرايدى. ءبىزدىڭ الدىمىزدا وتكەن پايعامبارلارىمىز بار، سولاردىڭ جۇرگەن  جولدارى بار ەمەس پە، نەگە سونىمەن جۇرمەيمىز. وسى جولمەن جۇرمەگەن ادامعا كەشىرىلىم بەرىلمەيدى، سەبەبى ادام جاراتۋشىنىڭ جارىلقاۋىمەن ءبىلىپ تۋدى عوي. «نەگە سوعان قارسى شىقتىڭ؟»- دەيدى ەرتەڭ احيرەتتە.  ويتكەنى ىشتەن ادام بىلمەي تۋمايتىندىعىن جوعارىدا ايتتىق. سەبەبى ادام جاراتۋشىنى سەزىپ، سونىڭ ءدىنىنىڭ ارقاسىندا ومىرگە ءبۇتىن قۇرانمەن قاپتالىپ كەلەدى. ال سول قۇراندى اشىپ وقىساڭ ءبۇتىن قۇران ءوزىڭنىڭ تاعدىرىڭ. ونداي بولسا وسى قىسقاشا عانا دۇنيە - ءبىلىم ەكەن.

«ادام جەرگە سيمايدى»، «ادام جەرگە سيمايدى ازايتىپ وتىرۋىم كەرەك»- دەپ تاعى كىم ايتتى؟ اللا وسىلاي دەپ ايتتى ما؟  بۇل ادامنىڭ وزىنەن شىققان سايتانداردىڭ قىلىعى. اللا تاعالانىڭ قۇدىرەتى كۇشتى، سيدىرامىن دەسە، ءبارىمىزدى بيدايدىڭ دانەگىن جاپقان قاۋىزعا دا  سيدىرىپ جىبەرەدى. سيدىرمايىن دەسە بيدايدىڭ تەسىگىندەي جەرگە سيدىرماي جىبەرەدى.

ونداي بولسا ءبىلىم ادامعا - جانناتقا جول. ال ەندى بىلىمسىزدىك - دوزاققا جول. اللا تاعالانىڭ ادام  بالاسىنان سۇرايتىن ەڭ ءبىرىنشى ءبىلىمى نە – ءدىن. الدىمەن ءدىنىن تانىسىن، ەكىنشى ۇلتىن تانىسىن، ءۇشىنشى بىلىمىنە ساي ءوزىنىڭ بويىنداعى قىزمەتىن حالىققا دۇرىس ىستەسىن دەيدى. وسى ۇشەۋى ادام بالاسىنىڭ بويىنداعى قۇدايدىڭ سۇرايتىن دۇنيەسى. سەن ءدىنىڭدى تانىماي ۇلتىڭدى تانىماي، ەلگە قىزمەت ەتە المايسىڭ. ءدىنىڭدى سىيلاپ، سول جولمەن جۇرمەسەڭ باقىتتى بولمايسىڭ. ۇلتىڭدى سيلاپ سول جولمەن جۇرمەسەڭ سەن ەلىڭە قورعان بولمايسىڭ. ال العان بىلىمىڭمەن حالىققا قىزمەت ەتپەسەڭ، سەن حارامداناسىڭ. حالىققا قىزمەت ەتۋ دەگەن نە؟ دىنگە قىزمەت ەتۋ! دىنمەن جۇرگەندەردى سيلاۋ. ساۋداگەر بولساڭ - جەمەۋ، مۇعالىم بولساڭ بىلگەنىڭدى -شارشاماي ءتۇسىندىرۋ. دارىگەر بولساڭ تازا ەمدەۋ. باسقا ماماندا بولساڭ ادام رازى بولاتىنداي ماماندىعىڭا ساي قىزمەت ەتۋ. سول ەڭبەگىڭە قاراي اللا ساعان اقىڭدى تولەتەدى.

ەندى نەگە وسىنىڭ ءبارىن جانناتقا جول دەيمىز. سەبەبى جانناتقا اللا سۇيگەن اسىل قۇلدار عانا كىرە الادى. «سەن جانناتقا باراسىڭ مەنىڭ ارتىمنان ەرسەڭ، سانسىز زىكىر سالساڭ، تەك قانا مەنىڭ ايتقانىمدى عانا ورىنداساڭ، جانناتقا باراسىڭ»- دەپ ادامدارعا ايتقان. ءدىندار بولساڭ سەن تاقۋالارعا سەنەسىڭ، ءسويتىپ ايتقان يمامدارعا سەنەسىڭ، قۇرانعا سەنەسىڭ، رۋحقا سەنەسىڭ، پەرىشتەلەرگە سەنەسىڭ، ارۋاقتىڭ بار ەكەنىنە سەنەسىڭ. ءبىلىمدى بولعاننىڭ ارقاسىندا عانا سەن وسى جولعا وتەسىڭ.

وسى جەردە ادامعا مىنانداي سىر اشىلادى. «سەن ءدىنىڭدى بىلمەي، ۇلتىڭدى بىلمەي، سيلاماي، سەن حالىققا قىزمەت ەتە المايسىڭ»- دەپ تۇرعانمەن سول ادام ۇلتىن دا، ءدىنىن دە سيلاماسا دا ءبىلىمدى عوي. ءبىلىمدى مۇعالىم بە، دارىگەر مە، باسقا مامان با، ارتىق بىلەدى. وسىنى ماقۇلدايسىڭ با؟ جوق! سەبەبى ول العان ءبىلىمىن جانىن باعۋ ءۇشىن الىپ ەدى. ول ەكەۋىن سالىستىرا بىلمەسە ونىڭ العان  ءبىلىمى سايتاننىڭ ءبىلىمى بولىپ قالادى. دارىگەر بولسا دا، مۇعالىم بولسا دا، ءتىپتى عالىم بولسا دا، قانداي دا ءبىر عالىم  بولىپ جەتىستىكتەرگە جەتىپ بيىكتە تۇرسا دا، ول ءدىنىن تازا ءبىلىپ، ونى مويىنداماسا، ۇلتىن قادىرلەمەسە، ونىڭ جازعان كىتاپتارى حارام قىزمەت ەتەدى. سول سەبەپتى دە وتە كوپ عالىم دوزاققا بارۋعا شاق قالادى. ال عالىمنىڭ جاي ادامنان ايىرماشىلىعى نە؟ وعان اللا ءبىلىمدى تەرەڭ ۇيرەتەدى. ارتىق نۇر قۇيادى. بىراق ول سول نۇردى ناپسىمەن قاتار كەلگەندىكتەن، ءوزىنىڭ كەرەگىنە قۇيىپ الادى. قاناعات تۇتپايتىن ناپسىسىنە قۇيىپ الادى. سويتەدى دە قارعىس اتادى. بىراق سول كەلگەن نۇر وعان ءبىلىم الۋعا كومەكتەسەتىن باق بولىپ كەتەدى. قارا قۋات، اق قۋات  ءبارى بىراق قۋات.

وسىلاي ايتساڭ عانا ءىلىمدى - بىلىمدىلەر مەن عالىمدارعا كورسەتە الاسىڭ. بىراق عالىمداردىڭ جازعانىنا قاراعاندا بۇل وتە قاراپايىم، ەرەكشە قاراپايىم ايتۋ. بۇل – ءىلىم، تىڭداۋشىعا ءىلىم.  ءىلىم - بىلىمنەن دە ارتىق تاڭىرقاتاتىن دۇنيە. ول - جاڭالىق، بىراق قاراپايىمدىلىعىمەن جاڭالىق. سەن بۇرىن ەستىمەگەن، قابىل الماعان، بىراق سول قالىپتا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىڭدى مويىنداتقان ءىلىم. ول - جوق، ايتىلماعان دۇنيەدە. ساعان قايتىپ ءبىر سۇراق قويىلادى، نەگە قاناعاتتا سەندەر تەك قانا اس جاعىن ءبىلىپ قالدىڭدار. اسقا قاناعات تۇتساڭ باسقاسىنا قاناعات كەرەك ەمەس ەكەن؟

تازارۋ دەڭگەيى تومەن بولعاندىقتان، قۇران اشىلماعاندىقتان، ءبىلىم ىزدەلىنبەگەندىكتەن، سەندەر ويلارىڭدا قاناعاتتىڭ نە ەكەنىن ۇقپاي قالدىڭدار. ەندى قۇراندى كوپ وقىعان بولساڭ، سەن ۇقپاي وقىعاننىڭ وزىندە دە اللا ساعان نۇرىن كۇشەيتەدى، سەن ءار جەردە قۇران وقي وتىرىپ قاناعاتىڭ كۇشەيە باستايدى. قاناعاتتى توقتاۋسىز بەرەتىن كىتاپ قۇران. ونداي بولسا جانناتقا جولدا ەڭ ءىرى جول قاناعات بولسا ەندى سونى كۇشەيتەتىن جول - قۇران. ال قۇرانعا اكەلەتىن جول – ءىلىم.

ال ەندى ساعان اللا تاعالا نە دەپ تۇر. «بارىنە قاناعات كەرەك»- دەپ تۇر. «ىشتەگى نۇردى ساقتاۋ ءۇشىن»- دەيدى. ونداي بولسا مي ارينە اقىل بەرەدى. بىراق سول تولعان ميدا اقىل جوق بولسا، ول اقىل بەرە بەرمەيدى عوي. ەگەردە سەندە قاناعات بولماسا، العان ءىلىمىڭ بولماسا. نيەتىڭ بولماسا. ميدىڭ ءوزى دە ساعان ەكى جولدا كەلەدى عوي.

ميى بار اقىماقتار بار. ميى بار وتە اقىلدى سياقتى كورىنەدى. بىراق - اقىماق. اقىماق بولعاندا ءوزىنىڭ دىنىنەن تايىپ جۇرگەن اقىماقتار. اقىماق دەگەن ءسوز جانناتتان باس تارتۋ دەگەن ءسوز. ال ەندى اللانىڭ ءار ءسوزى ءىلىم. بۇل سەن ءۇشىن قاناعات. وقىرماندارىڭا وتە ۇلكەن سىي. سەبەبى وسىنى وقىپ قولىنا الىپ وتىرعان ادام، ودان كەيىن قۇرانىن اشىپ قۇدايدان قاناعاتىن تىلەي باستايدى. ءجونىن كورەدى، ءوزى كورە باستايدى. ول دا ادامعا ءتان قاسيەتتەر. بىراق ونى كورە ءبىلۋ سەندەردىڭ ميلارىڭا بەرىلگەن. ونى سەن كورە بىلەسىڭ ەگەردە ەرەكشە سابىرلى بولىپ اللادان سۇراي بىلسەڭ. ەندى قاناعات ەرەكشە نۇر بولعاندىقتان نۇر دەنەگە سىڭە مە؟ نۇردىڭ ءسىڭۋى اۋادان دا تەز. ونداي بولسا سەن «قاناعات»- دەگەن بولساڭ، اۋادان دا تەز ءسىڭىپ، قابىل الا الاسىڭ دەگەن ءسوز. اۋادان دا تەز سىڭەدى. سەبەبى سەندەر ادام بالاسى نۇرمەن جاسالىنعاسىڭدار.

قۇراننىڭ ىشىندە ساعان تاعدىرىڭا جول كورسەتەتىن وتە ۇلكەن نۇر بار. قۇراننىڭ ىشىدە ساعان بەرەكە داۋلەت بار. قۇراننىڭ ىشىندە سەنىڭ دۇشپانىڭدى جازالايتىن جول بار. قۇراننىڭ ىشىندە جولىڭنان تايدىرمايتىن بەلگىلەر بار. قۇراننىڭ ىشىندە بالاڭا بەرەتىن تاربيە بار. قۇراننىڭ ىشىندە جانناتقا، اللانىڭ الدىنا بارعاندا ولشەيتىن سەنىڭ تارازىڭ بار. قۇراندى سەن وقىپ وتىرىپ ءوزىڭنىڭ سالماعىڭدى كورەتىن بەلگىلەر بار. قۇراننىڭ ىشىندە سانسىز قاتىساتىن پەرىشتەلەر بار. قۇران – اللا.

جابىرەيىل ساعان ۇنەمى نە دەيدى، "اشۋلانساڭ دا ريزامىن"- دەيدى. سەبەبى سەنىڭ اۋزىڭنان قازىنادان ءسوز شىعۋدا. مۇنى بۇرمالاپ جاتساڭ دا، سەن ءتاڭىرىمنىڭ ءسوزىن ايتىپ جاتىرسىڭ. سەبەبى سەنىڭ جانىڭدا اللاھ تۇر. سول سەبەپتى ءبىز ساعان قاتتى ايتپايمىز. «اللا رازى بولسىن»- دەيتىنىمىز اللاھ وتىرادى قاسىڭدا. سەن دە جابىرەيىل سياقتى باسقا اداممەن سويلەسكەندە، ونى قوشتاۋىڭدا، قۇپتاۋىڭدا عانا ۇتاسىڭ. دىندە قارسىلىسپايدى. دىندە قوشتايدى، قول ۇستاسادى، بىرىگەدى. سوندا ول سەنى قابىل ەتىپ تىڭدايدى. ونداي بولسا سەن قولىڭدى سالىپ، ونىمەن قول ۇستاسىپ، ۇستانۋ، ءدىندى، عىلىمدى، ىلىممەن جالعاۋدا  دانەكەرلىك قىزمەتىن جاسايسىڭ.

 عىلىمعا قاراعاندا  ءىلىم ماسەلەسى ول شەكسىز، عىلىم ماسەلەسىندە دەڭگەي بار، ءبىلىم ماسەلەسىندە دە دەڭگەي بار. ونى سەن ءوز اۋزىڭنان ۇلىقتاعايسىڭ. سەبەبى باسقالارمەن سويلەسكەندە ولاردا ىلىمدىك  دەڭگەي جوق.  بۇل اۋقىمدى كەلگەن جوسپار، قۇرانعا  تابىنىپ، اللاھقا تابىنىپ، قۇراننىڭ ءسوزىن جاتتاپ قانا ەمەس، سونى ءبۇتىن كيىپ قابىل ەتۋ ماسەلەسىندە بەرگەن ءىلىم».

 ماعان جابىرەيىلدىڭ ايتقانى بار;

«... كەيبىرەۋلەر سەنىڭ سوزىڭە وراي «ونى بىزگە شايتان ايتادى، جىن ايتادى"- دەگەن ماسەلەنى قوزعايدى، ولارعا ايت;  ادام بالاسىن جىن دا، شايتان دا كورىپ تۇرادى. ونى ادامدار كورمەيدى. ولار جۇرەگىمىزدىڭ قوبالجۋىنا جاقىن تۇرادى. ءبىز قوبالجي باستاساق ولار، جانىمىزعا جەدەل كەلە الادى. سەبەبى ولار ءبىزدى اڭدۋدا. ءىبىلىس تە، شايتان دا ءبىلىم العان. ال ءىلىم - ولارعا دارىتىلماعان. اللاھ ولارعا بەرمەيدى. ناقتى سەنگەن تاقۋا مەن ناقتى سەنگەن مۇمىنگە ولار جولاي المايدى، جاقىنداي المايدى. ويتكەنى ناقتى تاقۋا مەن ناقتى ءمۇمىندى اللاھ ولاردى قۇران سياقتى ساقتايدى».

بۇل سوزدەر سۇيىنشىلەپ وتىرعان عايىپ كىتابىنان بولسا، وسى جەردە ىلىمگە بايلانىستى ءوزىمىزدىڭ عالىمدارىمىز دايىنداعان بۇگىندە ەلىمىزدە جوعارى وقۋ ورىندارى ءۇشىن وقۋلىق كىتاپ بولىپ باسپادان شىققان «فالسافا تاريحى» كىتابىنان ءبىرسىپىرا ءىلىم يەلەرىنىڭ ءىلىم تۋرالى مىنا پىكىرلەرىنە دە نازار اكدارا كەتكەندى ءجون كورىپ وتىرمىن.

 ءال فارابي; «ەسىڭدە بولسىن  دۇنيەدە سۋبستانتسيا مەن اكتسيدەنتسيادان جانە ولاردى جاراتۋشى ماڭگىلىك جاردان باسقا ەشنارسە جوق». «بۇل عىلىم جاراتىلىستانۋ عىلىمىنىڭ ورەسىنە سىيمايدى. ونى «مەتافيزيكا» نەمەسە «اكايد» (قۇداي تانۋ) عىلىمى دەپ اتايدى. بۇل عىلىم بارلىق عىلىمداردىڭ باسى مەن سوڭى بولىپ تابىلادى، ودان كەيىن زەرتتەۋلەردىڭ ەش ماعاناسى جوق. بارلىق زەرتتەۋلەردىڭ تۇپكى ماقساتى مەن تاعات تاباتىن جەتەر شەگى دە وسى عىلىم». («عىلىمداردىڭ شىعۋ تەگى» تراكتاتى).

ءىلىمشى باكىر عۇلاما يبن رۋشدتىڭ; «ايان ارقىلى بەلگىلى بولعان ءىلىم مەن فيلوسوفيالىق پايىمداۋلار ارقىلى الىنعان ءبىلىم سايكەس كەلە مە؟»- دەگەن سۇراعىنا ول; «الەمنىڭ شەكسىز سۋبستانتسيالارىن تانۋدا كادىمگى بىلىمدەر دارمەنسىز، ول تەك ميستيكتەردىڭ قولىنان كەلەتىن ءىس» -دەپ جاۋاپ بەرگەن.   

ادام ساناسىنىڭ باستاۋىن ىزدەگەن عۇلاما يبن ارابي - حاق تاعالا مەن پەندەنى ءبولىپ قاراستىرىپ، مىناداي تۇجىرىم ايتىپتى. “...كامىل ادام قۇدىرەتى - قۇدايدىڭ كولەڭكەسى نەمەسە ءابسوليۋتتى ماندەگى كەرەمەتتىڭ قىسقاشا شاعىن كورىنىسى. ادام ەشقاشان قۇدايدىڭ قاسيەتتەرىنە يە بولماق ەمەس. حاقتىڭ ءبىلىمى – ماڭگىلىك، ال ادامنىڭ ءبىلىمى پايدا بولعان. جاسالۋشىدا جاساۋ قۇدىرەتى بولمايدى. كىمدە جۇرەك بولسا سوعان وسيەت، كىمدە اقىل بولسا ەمەس. سەن اللاعا ونى كورىپ تۇرعانداي قۇلشىلىق جاسا. جاراتقاننىڭ ءمانىن پايعامبارلار مەن سوپىلار اراسىنان شىققان تەولوگتاردان وزگە ەشبىر عالىمدار بىلگەن ەمەس. تەورياشىلدىق ونى ەشۋاقىتتا اشا المايدى, ول جولداعىلار قاشان دا ايدالاعا لاعىپ كەتەدى...”.

 وسى كىتاپتا ءال عازالي مىناداي تۇجىرىم ايتىپتى; “...مەن فيلوسوفتاردىڭ بىرنەشە پاراعا، ال ولاردىڭ عىلىمى – بىرنەشە ساتىلارعا بولىنەتىنىن كوردىم. بىراق، ول تولىپ جاتقان پارالاردىڭ قايسىسىنا جاتپاسىن ولاردىڭ كونەلەرى مەن وتە كونەلەرىنىڭ جانە كەيىنگىلەرى مەن ەرتەدەگىلەرىنىڭ اراسىندا ءبىرىنىڭ شىندىققا جۋىق، ەكىنشىسىنىڭ قاشىق بولۋى ماعاناسىندا ۇلى الشاقتىق جاتقانىمەن، بارلىق فيلوسوفتاردا ءسوزسىز ءبىر عانا تاڭبا – سەنىمسىزدىك پەن قۇدايسىزدىق تاڭباسى جاتىر” (“فالسافا تاريحى” 131 بەت).

ءسوز سوڭىندا ايتارىم، قۇدايدىڭ مىنا قۇدىرەتىنە نە دەۋگە بولادى، اللاھتىڭ ايان الىپپە ءىلىم كىتابى ايانمەن جەتى كۇندە ءتۇسىرىلدى، ون كۇندە باسپادان شىعىپ قولىما ءتيدى. ءبىز بۇگىنگە دەيىن جاستارىمىزدى اتەيست عالىمدار دايىنداعان «ءدىنتانۋ» وقۋلىعىمەن وقىتىپ كەلەمىز.  عايىپتان تۇسكەن مىنا ايان-الىپپە -  «ءدىنتانۋ» مەن ءدىندى قالاي وقىتۋ كەرەكتىگىن، قۇراننىڭ قاسيەتىن باسقاشا ءدىننىڭ تىلىمەن عانا تۇسىندىرەدى. بۇل كىتاپ تا – مۇعجيزا. مەن وسىنداي تاعى ءبىر ەرەكشە كىتاپتىڭ عايىپتان قابىلدانعاندىعىن سۇيىنشىلەپ جەتكىزگىم كەلدى...

(سوڭى)

باقتىباي اينابەكوۆ،

ءىلىمشى –جازۋشى