«بارشا قاۋىمنان ءسۇيىنشى سۇراعانداي بولىپ وتىرمىن! اكەم مۇحتار اۋەزوۆتىڭ بەس حاتى تابىلدى. م.اۋەزوۆتىڭ رۋحاني جازبا مۇراسى - شەكسىز مۇحيت. ەندى مۇحتارتانۋ عىلىمى العا ورلەيدى»، - دەيدى مۇرات اۋەزوۆ.

الپىس جىلدان كەيىن جازۋشىنىڭ ءوز قولىمەن ۇلىنا ارناپ جازعان حاتتارى پەرزەنتىنىڭ قولىنا ءتيدى. اكە حاتتارىن قولىنا العان مۇرات اۋەزوۆتىڭ تولعانىسىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. مۇرات مۇحتارۇلى سياسى سول قالپىندا ساقتالعان اكە حات­تارىن پاراقتاپ، تولعانا ءارى قۋانا وقىدى. الەم­گە تانىلعان ۇلى جازۋشى مۇحتار ومارحان­ۇلى­نىڭ حاتتارىن مۇرات اۋەزوۆكە سەمەي قالا­سىنىڭ تۇرعىنى بالتاش ەرسالىموۆ تابىس ەتتى. بالتاش اقساقال اباي­دىڭ جيەنى بولىپ كەلەدى. قازىر­دە «اباي» قورىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىن ات­قارىپ ءجۇر. بالتاش ەرسالىم جەكە قورىندا 30 جىل بويى ساقتاپ كەلگەن جازۋشى حاتتارىن تابىس ەتۋ ءۇشىن مۇرات اۋەزوۆتى سەمەي قالا­سى­نا ارنايى شا­قىرتىپتى. مۇرات اۋەزوۆ قۋانىشتى حا­باردى ەستي سالا سەمەيگە جەتكەن. بەس حاتتىڭ ءتور­تەۋى 50-جىل­دارى ول كەزدەگى بالا مۇراتقا ارناپ جا­زىل­­عان. قولجازبانىڭ بىرەۋى 45-جىلدارى اۋەزوۆتىڭ ءماس­­كەۋدە ءجۇرىپ، جارى فاتيماعا جازعانى. جازۋ­شى وندا ءوزىنىڭ امان-ساۋلىعىن ايتىپ، وتبا­سىنىڭ جاع­دا­يىن سۇراستىرىپتى.

«بارشا قاۋىمنان ءسۇيىنشى سۇراعانداي بولىپ وتىرمىن! اكەم مۇحتار اۋەزوۆتىڭ بەس حاتى تابىلدى. م.اۋەزوۆتىڭ رۋحاني جازبا مۇراسى - شەكسىز مۇحيت. ەندى مۇحتارتانۋ عىلىمى العا ورلەيدى»، - دەيدى مۇرات اۋەزوۆ.

الپىس جىلدان كەيىن جازۋشىنىڭ ءوز قولىمەن ۇلىنا ارناپ جازعان حاتتارى پەرزەنتىنىڭ قولىنا ءتيدى. اكە حاتتارىن قولىنا العان مۇرات اۋەزوۆتىڭ تولعانىسىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. مۇرات مۇحتارۇلى سياسى سول قالپىندا ساقتالعان اكە حات­تارىن پاراقتاپ، تولعانا ءارى قۋانا وقىدى. الەم­گە تانىلعان ۇلى جازۋشى مۇحتار ومارحان­ۇلى­نىڭ حاتتارىن مۇرات اۋەزوۆكە سەمەي قالا­سىنىڭ تۇرعىنى بالتاش ەرسالىموۆ تابىس ەتتى. بالتاش اقساقال اباي­دىڭ جيەنى بولىپ كەلەدى. قازىر­دە «اباي» قورىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىن ات­قارىپ ءجۇر. بالتاش ەرسالىم جەكە قورىندا 30 جىل بويى ساقتاپ كەلگەن جازۋشى حاتتارىن تابىس ەتۋ ءۇشىن مۇرات اۋەزوۆتى سەمەي قالا­سى­نا ارنايى شا­قىرتىپتى. مۇرات اۋەزوۆ قۋانىشتى حا­باردى ەستي سالا سەمەيگە جەتكەن. بەس حاتتىڭ ءتور­تەۋى 50-جىل­دارى ول كەزدەگى بالا مۇراتقا ارناپ جا­زىل­­عان. قولجازبانىڭ بىرەۋى 45-جىلدارى اۋەزوۆتىڭ ءماس­­كەۋدە ءجۇرىپ، جارى فاتيماعا جازعانى. جازۋ­شى وندا ءوزىنىڭ امان-ساۋلىعىن ايتىپ، وتبا­سىنىڭ جاع­دا­يىن سۇراستىرىپتى.

مۇحتار اۋەزوۆتىڭ قولجازبالارى كەزىندە ءبور­لىدە جازۋشى مۇراجايى اشىلاردا اۋەزوۆ وتبا­سى­نان ارنايى الىنعان ەكەن. سول كەزدەرى اباي اۋ­دانىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى قىزمەتىن اتقارعان حافيز ماتاەۆ حاتتىڭ ۇشەۋىن بورلىدەگى جازۋشى مۇراجايىندا قال­دىرىپ، قالعانىن سەمەيدەگى ولكەتانۋ مۇراجايىنا تاپ­سىرعان. بالتاش ەرسا­لىم­نىڭ ايتۋىنشا، ولكەتانۋ مۇرا­جايىنىڭ قىز­مەتكەرلەرى مۇحاڭنان قالعان سول قۇن­دىلىق­تار­دىڭ ءبىرسىپىراسىن ىرىكتەپ قويىپ، قال­ع­ان جادىگەر­دى ەلەۋسىز قالدىرعان.

ەسكەرۋسىز حاتتار 1980 جىلى ولكەتانۋ مۇراجايىنا ديرەكتور بولىپ تاعايىندال­عان بالتاش ەرسالىمنىڭ قولىنا تۇسەدى. سول ۋاقىتتان بەرى بالتاش اقساقال كەيىنگى ۇرپاققا ءبىر كەرەگى بولار دەپ، جازۋشى حاتتارىن ءوز ۇيىندە ۇكىلەپ ساقتاپ كەلگەن.

بالتابەك ەرسالىموۆ، «اباي» قورىنىڭ پرەزيدەنتى:

- بۇگىن ءبىر ءساتى تۇسكەن كۇن. بىرنەشە جىل ساقتاپ كەلگەن حاتتاردى ءوز قولىمنان ۇرپاعىنا تاپسىرىپ وتىرمىن. بۇگىنگى كۇن - مەن ءۇشىن كەرەمەت باقىتتى كۇندەرىمنىڭ ءبىرى.

مۇرات اۋەزوۆتىڭ قولىندا وسىعان دەيىن دە بۇل حاتتاردىڭ كوشىرمەلەرى بول­عان. بىراق تۇپنۇسقالارىنىڭ كوپ جىلدار تابىلماۋى مۇرات مۇحتارۇلىن مازالاپ جۇرسە كەرەك.

مۇرات اۋەزوۆ، مادەنيەتتانۋشى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى:

- ۇزاق جىلداردان كەيىن اكە حاتتارىنىڭ قولىما جەتكەنىنە شەكسىز قۋانىشتىمىن. ءوزىم سەمەيگە قاناتتانىپ كەلدىم. مىنە، بالتاش اعامىزدىڭ قولىنان حاتتى الىپ وتىرمىن. اكە حاتىن وقىپ ءبىر تولعانامىن، ال بۇلاردىڭ عىلىمعا بەرەرى كوپ ەكەنى ءسوزسىز. اۋەزوۆتانۋشى عالىمدارعا ءمانى ۇلكەن دەر ەدىم. وعان كۇمانىم جوق. اكەمنىڭ ءوز قولىمەن جازعان سوزدەرىنە، ارىپتەرىنە قاراپ، قاتتى تولعانىپ وتىرمىن. «اينالايىن، مۇراتىم» دەپ جازعان حاتتارى مەنى ءبىراز جاسقا كەلسەم دە قاتتى تولعاندىردى. مىنە، بىردەن بەس حاتى قولىما ءتيىپ وتىر. بۇل ىزدەنىس جولىنداعى جاقسى باستاما بولادى. ءسۇيىنشى سۇراعانداي بولىپ وتىرمىن. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءاربىر جازعان ءسوزى - ۇلكەن ولجا. بۇگىنگى تاڭدا اۋەزوۆتىڭ 50 تومدىق اكادەميالىق جيناعى جازىلىپ جاتىر. بۇل حاتتار مىندەتتى تۇردە سول جيناقتان ورىن تاباتىن بولادى. م.اۋەزوۆتىڭ رۋحاني جازبا مۇراسى - شەكسىز مۇحيت. مۇحتارتانۋ عىلىمى ەندى العا ورلەيدى. ونىڭ ءومىرى تۋرالى جاڭا مالىمەتتەر وسى حاتتار ارقىلى جارىققا شىعادى دەپ ويلايمىن.

حاتتاردان بولەك بالتاش اقساقال مۇرات اۋەزوۆكە وزگە دە ەستەلىكتەردىڭ ءبىر بۋماسىن تابىس ەتتى. ونىڭ ىشىندە 1940-1945-جىل­دا­رى جازۋشى جايلى جارىق كورگەن ماقا­لا­لار مەن لاتىن تىلىندەگى «ەكپىن» گازەتى، بىرقاتار فوتوسۋرەتتەردىڭ كوشىرمەلەرى بار. مۇرات اۋەزوۆتىڭ ايتۋىنشا، تابىلعان حاتتاردىڭ بارلىعى الماتى قالاسىنداعى مۇحتار اۋەزوۆ مۇراجايىنىڭ تورىنەن ورىن الاتىن بولادى.

راۋشان مۇقاجانوۆا، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى، اۋەزوۆتانۋشى:

- حالقىمىزدىڭ ۇلى جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوز قولىمەن جازعان تۇپنۇسقا حاتتارىنىڭ بىرنەشە جىلدان كەيىن جارىققا شىعۋى، سونىمەن قاتار وسى ۋاقىتقا دەيىن ساقتالۋى ءبىز ءۇشىن، اۋەزوۆتانۋشى عالىمدار ءۇشىن تاپتىرماس قازىنا، ۇلكەن ولجا دەگىم كەلەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن «اۋەزوۆتىڭ عىلىمي ءومىربايانى جازىلعان جوق» دەپ ايتىپ ءجۇرمىز. بۇل ۇلى جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىن، ءومىرىن، بۇكىل عۇمىر جولىن تىڭ دەرەكتەرمەن تولىقتىرۋعا وزىندىك ۇلەسىن قوسارى ءسوزسىز. كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن دە، اسپيرانتتار مەن ماگيسترانتتار، زەرتتەۋشىلەر ءۇشىن دە قۇندى دەرەك، تىڭ دۇنيە. ەڭ باستىسى، جازۋشىنىڭ عىلىمي ءومىربايانىن قالىپتاستىرۋداعى ورنى ەرەكشە بولاتىنىنا سەنىمىم مول.

نۇرگۇل سادىق، سەمەي

«الاش ايناسى» گازەتى