كەيiنگi 7-8 جىل بويى رەسەي باسپا­سوزiندە 75 جىل جەر استىندا جاتىپ، قايتادان قازىلىپ الىنعان بۋددا دiندارى حامبو-لاما داشي-دورجي يتيگەلوۆ جايلى ۇزبەي جازىلىپ كەلەدi. كەزiندە سەنساتسيا iزدەگەن ەلدi بiر شۋ ەتكiزگەن، بۋرياتيانىڭ يۆولگا داتسانىندا (بۋددالىقتاردىڭ دiني عيباداتحاناسى) بولعان بۇل وقيعا ءالi دە اۋىزدان تۇسەر ەمەس.

حامبو-لاما يتيگەلوۆ جايلى ەستi­مەگەندەر ءۇشiن قىسقارتىپ ايتار بولساق، ول 1852 جىلى بۋريات جەرiندە دۇنيەگە كەلگەن. اكە-شەشەدەن ەرتە ايىرىلىپ، داۋلەتتi ادامداردىڭ قويىن باعادى. بiراق سول كەزدە-اق "تيبەتكە بارىپ وقيمىن، بۋددانىڭ جولىن قۋامىن" دەگەننەن اينىمايدى ەكەن.

كەيiنگi 7-8 جىل بويى رەسەي باسپا­سوزiندە 75 جىل جەر استىندا جاتىپ، قايتادان قازىلىپ الىنعان بۋددا دiندارى حامبو-لاما داشي-دورجي يتيگەلوۆ جايلى ۇزبەي جازىلىپ كەلەدi. كەزiندە سەنساتسيا iزدەگەن ەلدi بiر شۋ ەتكiزگەن، بۋرياتيانىڭ يۆولگا داتسانىندا (بۋددالىقتاردىڭ دiني عيباداتحاناسى) بولعان بۇل وقيعا ءالi دە اۋىزدان تۇسەر ەمەس.

حامبو-لاما يتيگەلوۆ جايلى ەستi­مەگەندەر ءۇشiن قىسقارتىپ ايتار بولساق، ول 1852 جىلى بۋريات جەرiندە دۇنيەگە كەلگەن. اكە-شەشەدەن ەرتە ايىرىلىپ، داۋلەتتi ادامداردىڭ قويىن باعادى. بiراق سول كەزدە-اق "تيبەتكە بارىپ وقيمىن، بۋددانىڭ جولىن قۋامىن" دەگەننەن اينىمايدى ەكەن.

قايتسە دە بiلiم الۋعا قۇمارتقان ول جاسى 15-كە كەلگەندە ءوز تۇراعىنان 300 شاقىرىم جەردەگi اچينسك داتسانىنا جاياۋلاپ قاشىپ بارىپ، بۋددا iلiمiن يگەرە باستايدى. سوڭىنان ۇلكەن دiني جانە قوعام قايراتكەرiنە اينالعان ول پاتشالىق رەسەي ۇكiمەتi تاراپىنان دا قولداۋ تاۋىپ، ەكi ەل اراسىندا وتەتiن ءتۇرلi دiني، قوعامدىق شارالارعا اتسالىسىپ جۇرەدi. سانالى عۇمىرىن بۋددا iلiمiنە ارناعان لامانىڭ سوڭىندا بۋددالىق فيلوسوفيا مەن تيبەت مەديتسيناسىنا ارنالعان، كونە موڭعول تiلiندە جازىلعان 50-دەن استام كiتاپ قالعان ەكەن. قولجازبالار كەڭەس وكiمەتi ورناپ، دiني نانىم-سەنiم قۋدالاۋعا تۇسكەندە، جەر استىنا تىعىلعان كورiنەدi. ولار قازiر عانا تابىلىپ، قۇپياسى اشىلۋدا. ال 2005 جىلى 30 ناۋرىزدا لامانىڭ تۇلعاسىن ودان ءارi قۇپيا­لاندىرا تۇسەتiن تاعى بiر قولجازباسى تابىلعان. وندا يتيگەلوۆ ءوزiنiڭ 12 مارتە رەينكارناتسيانى (ادامنىڭ ءتانi ولگەنiمەن، جانى ولمەي، باسقا بiرەۋگە اۋىسادى دەگەن تۇسiنiك) باستان كەشكەنiن جازىپتى. قولجازبانىڭ ءماتiنi بويىنشا ونىڭ بەسەۋi ءۇندiستاندا، بەسەۋi تيبەتتە، ەكەۋi بۋرياتيادا بولعان كورiنەدi.

ەڭ قىزىعى، 1927 جىلى 15 ماۋسىمدا 75 جاستاعى حامبو-لاما مەديتاتسيا جاساپ وتىرىپ، ەشبiر اۋىرىپ-سىرقاماستان (سانالى تۇردە) و دۇنيەگە اتتانىپ جۇرە بەرەدi. بۋدداشىلارعا ءتان لوتوس كۇيiندە وتىرعان ول شاكiرتتەرiنە ءولiم اۋزىندا جاتقان ادامعا ارنالعان "ھۋگا نامشي" دۇعاسىن وقۋدى بۇيىرادى. بiراق شاكiرتتەرi تiرi وتىرعان ۇستازىنىڭ الدىندا ول دۇعانى وقۋعا داتتەرi بارمايدى. سوسىن دۇعانى حامبو-لامانىڭ ءوزi باستاپ، ونى شاكiرتتەرi قوستاپ، ۇلى ۇستاز بiرجولا ماڭگiلiكتiڭ الەمiنە اتتانىپ جۇرە بەرەدi. لامانى دەنەسi ءوزiنiڭ وسيەتi بويىنشا مايقاراعايدان جاسالعان قوراپقا سالىنىپ، وعان تۇز تولتىرىلىپ، سودان سوڭ 1,5 مەترلiك تەرەڭدiككە كومiلەدi.

ۇلى لاما كوز جۇمعاسىن بiرەر جىلدان كەيiن بۋرياتيادا دiن يەلەرiن قۋدالاۋ ناۋ­قانى باستالادى دا، شاكiرتتەرi جاڭا وكiمەت ءبۇلدiرiپ جۇرەر دەگەن قاۋiپپەن، ونىڭ زيراتىن جەرمەن-جەكسەن ەتiپ تاستايدى. تەك 1955 جانە 1977 جىلدارى حامبو-لامانىڭ دەنەسi بۇلiنبەگەنiنە كوز جەتكiزۋ ءۇشiن وزدەرi قۇپيا تۇردە ەكi مارتە قازىپ الىپ كورiپتi. كەڭەس بيلiگi قۇلاعاسىن يتيگەلوۆتiڭ تاعى بiر وسيەتi تابىلىپ، وندا ول ءوز ءمايiتiن 2002 جىلى بiرجولا قازىپ الۋدى تاپسىرعان ەكەن. ءسويتiپ، ونىڭ بۇل وسيەتi ورىندالىپ، رەسەي بۋدداشىلارىنىڭ بۇگiنگi باسشىسى پانديتو حامبو-لاما ححIV دامبا ايۋشەەۆتىڭ رۇقساتىمەن قازىلىپ الىنىپ، جالپى جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا ۇسىنىلادى.

تاڭعالارلىعى، 75 جىل جەر استىندا جات­قان لامانىڭ دەنەسi ەشبiر بۇلiنبەگەن كورiنەدi. بۇلiنبەگەنi سول، تەرiسi تiرi ادامدiكiندەي قىزعىلت ءتۇستi, بۋىندارى جەڭiل قوزعالادى دەيدi.

ال عيباداتحانانىڭ iشiندە دiني ءراسiم ءجۇرiپ جاتقان ۋاقىتتا ونىڭ دەنەسi كادiمگiدەي تەرلەپ، قىزۋى 36-37 گرادۋسقا دەيiن كوتەرiلiپ، قاتتى تەرلەيتiنi سونشالىق، جiبەك جەلبەگەيدەن ءوتiپ كەتەدi ەكەن.

لامانىڭ شاشى مەن تىرناعىنان، تەرiسiنەن ۇلگiلەر الىپ تەكسەرگەن رەسەيدiڭ سوت-مەديتسينالىق ساراپتاما ورتالىعى ولاردىڭ تiرi ادامعا ءتان ەكەنiن ايتقان. (تەك بiر اياعىندا بولماشى جارا بار ەكەنi بايقالعان. تاڭعالارلىعى، ءماشھۇر بابامىزدىڭ دا بiر اياعىنىڭ تىرناعىندا تۇيرەۋiشتiڭ باسىنداي قارايعان بولعان دەسەدi).

قىسقاشا ايتقاندا، بۇگiندە حامبو-لاما يتيگەلوۆ تەك رەسەي عانا ەمەس، الەم عالىمدارىنا شەشۋi قيىن جۇمباق بولىپ وتىر.

بiر وكiنiشتiسi, رەسەي باسىلىمدارى بۇل سەكiلدi بۇزىلماي ساقتال­عان مايiتتەر ازيا اۋماعىندا تەك قىتاي مەن جاپونيادا، ۆەتنامدا عانا كەزدەسەدi, بiراق ولار جانسىز مۋميەلەر، iشكi قۇرىلىستارى الىنىپ، بالزامدالىپ تاستالعان دەيدi. تiپتi رەسەيلiك كەيبiر اقپارات قۇرالدارى: "عالىمدار وسىعان ۇقساس مىسالدى دۇنيە جۇزiنەن iزدەپ، تابا المادى" دەپ جازعانىن وقىعاندا، اپىرماۋ، مىنالار iرگەسiندە تۇرعان قازاق جەرiندە ءدال وسىنداي جاعدايدا ومiردەن وزىپ، ەشبiر بالزامداۋسىز 21 جىل اشىق قابiردە جاتقان ءماشھۇر-ءجۇسiپ كوپەيۇلى دەگەن ادامنىڭ بولعانىن شىنىمەن بiلمەي مە دەپ ويلايسىڭ.

بiر ايتا كەتەرلiگi, ءماشھۇر-ءجۇسiپ پەن حامبو-لاما - زامانداس ادامدار. لاما 1852 تۋسا، ءماشھۇر-ءجۇسiپ 1858 جىلى دۇنيە­گە كەلگەن. بۋددا لاماسى 1927 جىلى 75 جاسىندا ومiردەن وزسا، ءماشھۇر بابامىز 1931 جىلى كۇز ايلارىنىڭ سوڭىنا قاراي 73 جاسىندا باقيلىققا اتتانادى.

بۇگiندە ءماشھۇر-ءجۇسiپ كو­پەي­ۇلىنىڭ ادەبي مۇرالارى جان-جاقتى زەرتتەلiپ، توم-توم كiتاپ بولىپ شىعىپ جاتىر. رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى ول كiسiنi كوبiنەسە اقىن، تاريحشى، ەتنوگراف، فول­كلورشى، اۋدارماشى، شەجiرەشi, دiن قايراتكەرi رەتiندە بiلەدi. ال ونىڭ ەرەكشە قاسيەت يەسi بولعانى جونiندە وسى توڭiرەكتەگi ايماقتىق باسىلىمداردا بولماسا، كوپ جازىلا قويعان جوق. شىندىعىندا، ءماشھۇردi كەزiندە حالىققا سونشا تانىمال ەتكەن اقىندىق، عۇلامالىعىنان باسقا، وسى اۋليەلiگi, ەلدەن ەرەك قاسيەتi ەكەنi داۋسىز.

ءماشھۇر-ءجۇسiپتiڭ كوزi تiرi­سiندە جاساعان تالاي كەرەمەتتەرiن ايتپاعاندا، ونىڭ ەشقانداي بالزامداۋسىز، تۇزعا سالىنباي-اق، 21 جىل بەتi اشىق قابiردە ەشبiر بۇلiنبەستەن جاتقانىن بiرەۋ بiلسە، بiرەۋ بiلمەيدi!

ءوزiنiڭ ومiردەن وتەر مەزگiلiن الدىن الا بولجاعان ماشەكەڭ جارىقتىق: "73-كە كەلگەنشە بالتالاساڭ دا ولمەيمiن، 73-كە كەلگەن سوڭ مايعا بولەسەڭ دە، ودان ءارi ءومiر سۇرمەيمiن!" - دەيدi ەكەن.

بۇل جايدان-جاي ايتىلماعان. بەس جاسىندا-اق اكەسi كوپەي سوپى دiن جولىنا باعىتتاعان ءماش­ھۇردiڭ بار سانالى عۇمىرى يسلامنىڭ يگi جولىنان اۋماي، وقۋ-بiلiم iزدەۋمەن، شىعارماشىلىقپەن وتكەن. جاس ۋاعىندا ەلدەگi بايجان موللا، ناجمەددين حازiرەت، قامارەددين احون سەكiلدi ادامداردان دiني بiلiمiن اشقان ءماشھۇر كەمەلiنە كەلگەن شاعىندا يسلام iلiمiنiڭ ورداسى ورتالىق ازياعا بارىپ، تاشكەنت، بۇحارا سەكiلدi جەرلەردە ءدارiس الادى.

"ماشھۇردەن كەلە جاتىر ونەر قايناپ،

بۇلبۇلداي قاپاستاعى تۇرعان سايراپ.

سامارقان، بۇقار، تاشكەنت ءبارiن كەزگەن،

جاسىندا بiر كەم وتىز ءتاڭiرiم ايداپ", - دەيدi ءوزi بۇل ساپارى جونiندە.

وسى بۇحارا شاھارىندا وقىپ جۇرگەن ءماشھۇر بابامىز بiردە جۇما نامازىنان كەلە جاتسا، ۇستiندە قارا شاپانى، قولىندا اسا تاياعى بار اقساقال ادام الدىن كەس-كەستەي بەرەدi. ۇلكەن كiسi عوي، جولىن كەسپەيiن دەپ، ماشەكەڭ بوگەلiپ، قول قۋسىرىپ سالەم بەرەدi. الگi اقساقال سالەم الاردا قولىنداعى اسا تاياعىن جەرگە شانشا سالادى. باسىندا تەمiرi جوق جاڭاعى تاياق جەرگە قادالا كiرiپ، دiرiلدەپ تۇرا قالسا كەرەك. كەنەت تاياعىن قايتادان قولعا العان قاريا ءماشھۇردi ءۇش اينالىپ، و جەر، بۇ جەرiنەن تاياعىمەن تۇرتكiلەپ، "جەتپiس ەكi, جەتپiس ءۇش" دەپ كەرi اينالىپ جۇرە بەرەدi. اڭ-تاڭ بولعان ماشەكەڭ مىنا كiسi ماعان 72-73 ساعاتتا ولەسiڭ دەپ كەتتi مە دەپ ايران-اسىر بولادى. ۇيگە كەلiپ ۇيقىعا جاتقان سوڭ، تۇسiنە ارۋاقتار كiرiپ، مازاسىن الىپ شىعادى. ءسويتiپ، شالدىڭ ايتقان 72-73 ساعاتىنان امان-ساۋ وتەدi. ەندi 72-73 كۇندە ءدامiم تاۋسىلا ما دەپ، كۇن ساناۋعا اينالادى. بۇدان دا ساۋ-سالامات وتكەسiن، عۇمىرىنىڭ 73 جىل بولارىنا سەنەدi.

ءماشھۇر-جۇسiپكە ەرەكشە قاسيەت قونۋىنا بايلانىستى مىناداي تاعى بiر اڭگiمە بار. بۇحارادا شاكiرت بولىپ جۇرگەن كەزi ەكەن. بiردە مونشا iزدەپ كوشەگە شىقسا، الدىنان بiر اقساقال ادام كەز بولىپ:

- ءجۇر، بالام، مىنا جەردە مونشا بار، - دەپ باستاي جونەلەدi. ءسال جۇرگەن سوڭ شاعىنداۋ، كوزگە قوراش بiر مونشاعا اكەلiپ كiرگiزiپ، ماشكەڭدi شەشiندiرiپ، ارقا-باسىن ىسىپ، كادiمگiدەي جۋىندىرادى.

«ە، وسىندايدى كاسiپ ەتiپ ءجۇر­گەن­ بiر­ ءمۇساپiر ەكەن عوي» دەپ ويلاعان ءماشھۇر اتامىز قىزمەتi ءۇشiن دەپ شالعا اقشا ۇسىنسا، ول المايدى. Iشiنەن: "اپىرماي، شايحى ادام ەكەن عوي" دەپ ويلاعان ماشكەڭ راقمەتiن ايتىپ، ءسال بىلاي ۇزاي بەرە، ارتىنا قاراسا، مونشا دا، جاڭاعى شال دا جوق. بۇنىڭ نە كەرەمەت ەكەنiن تۇسiنە الماعان ول ەرتەڭiندە مەدرەسەدەگi ۇستازىنا بايان ەتەدi. ول قۋانا تىڭداپ: "بالام، قۇداي جارىلقاعان ەكەن، سەنiڭ بارعانىڭ قوجا باحاۋەدديننiڭ مونشاسىنىڭ ورنى ەدi. ساعان نازارى ءتۇسiپ، شومىل­دىر­عان ءوزi بولار، ءسiرا. ەندi ساعان قاسيەت قوندى، اۋزىڭنان شىققان ءسوزدiڭ ءبارi لەپەس، قابىل بولادى!" - دەپ، قولىن جايىپ، باتاسىن بەرiپتi.

كەزiندە قازاق دالاسىن بارىنشا ارالاپ، ورتالىق ازيا ەلدەرiنە بiرنەشە مارتە ساپارلاپ بارعان ءماشھۇر-ءجۇسiپ بابامىزدىڭ بار عۇمىرى شىعارماشىلىققا باعىشتالعان دەدiك. سونداي-اق، تiرiسiندە اۋليە اتانىپ، حالىق پiر تۇتىپ، جالعىز اۋىز ءسوزiن جەرگە تاس­تاماعان ەرەكشە قاسيەت يەسi بول­عان. ونىڭ وسىنداي اۋليەلiگi مەن كورiپكەلدiگi, باسقاداي ەرەكشە قاسيەتتەرi جونiندە ادام نانعىسىز تالاي-تالاي اڭگiمەلەر بار. ولاردىڭ بارلىعىن بۇل جەردە كەلتiرۋگە ماقالانىڭ كولەمi كوتەرمەيدi. ەگەر قىزىعۋشىلىق تانىتقان وقىرماندار بولسا، الداعى ۋاقىتتا جالپى جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا ۇسىنۋعا بولار ەدi.

باياناۋىل-قىزىلتاۋ توڭiرەگiن­دەگi قۇلبولدى-كۇلiك­تەردەن شىققان، ابىلاي زامانىندا جاساعان جاناق اۋليە جاڭاباتىرۇلى جايلى بiز وتكەندە جازعان بولاتىنبىز. زامانىندا "قاھارلى جاناق", "دوعال وق جاناق" اتانىپ، قاسيەت­ دارىعان بۇل كiسiنiڭ "اتتىم!" دەگەنi ادام بولسىن، مال بولسىن مۇرتتاي ۇشىپ، ولەدi ەكەن. 1914 جىلى ءماشھۇر-ءجۇسiپ سiلەتi بو­يىندا جەرلەنگەن جاناق اۋليەنiڭ زيراتىن ادەيi iزدەپ بارىپ، باسىنا تۇنەپ، وسى "دوعال وعىن" الىپ قايتادى. كەيiن بۇنداي قاسيەت ماشەكەڭە دە قونىپ، ەل iشiندە باسبۇزارلىق جاساعان بiرەر ادامعا ونى قولدانعان دا ەكەن.

ەندi جوعارىدا ايتىلعان جاعدايعا ورالساق، ماشەكەڭ جاسى 73-كە جەتكەن سوڭ، ەسكەلدi دەگەن قىستاۋداعى قازiر ءوزiنiڭ كەسەنەسi تۇرعان توبەنiڭ باسىن تاڭداپ، سول جەردەن قابiرiن قازدىرىپ، ۇستiنەن قوس بولمەلi ءۇي سالدىرادى. اۋليە­نiڭ نەمەرەسi, مارقۇم سۇيiندiك شاراپيدەنۇلىنىڭ ەرتەدە جازىلعان بiر ەستەلiگiندە بۇل جونiندە بىلاي دەلiنiپتi: "جاتار ورنىن (قابiرiن) ۇلكەن كەلiنi زەينەپتiڭ iنiسi دۇسجانعا قازدىرىپ، ءوزi ۇنەمi قاسىندا وتىرىپ، دۇعا جاساپ، ەنiن، ۇزىندىعىن، بيiكتiگiن ەكi جارىم كەز قىلىپ الدىرادى. ول بiتكەسiن ءالi دە كوڭiلi تولماعانداي، تاعى بiراز تەرەڭدەتۋ كەرەگiن ايتادى. بiراز قازعان سوڭ، كۇرەك-قايلا بiر اق كۇلگiن ءتۇستi جالپاق تاسقا تiرەلەدi. دۇسجان:

- موللەكە، مىنا جالپاق تاستى بولەكتەپ ۋاقتايىن با؟ - دەپ سۇرايدى.

- جوق، دۇسجان، مەنiڭ دە كۇت­كەنiم سول ەدi, قيراتپاي تۇتاس ال، - دەپ، تاعى بiر دۇعا وقيدى. كەيiن بيiكتiگi بiر جارىم، ەنi بiر كەزگە جۋىق، قالىڭدىعى 20-30 سم. وسى تاسقا اتى-ءجونiن جازدىرىپ، باسىنا بەلگi ەتiپ قويعىزادى.

سالىنعان زيرات ءۇيدiڭ تورگi بولمەسiندەگi قابiرگە ءوزiن اشىق قويۋدى وسيەت ەتەدi.

اۋىزعى بولمەگە ءوزiنiڭ كۇن­دەلiكتi پايدالاناتىن كiتاپ-قۇراندارىن، ىدىس-اياق، ەر-تۇرمان، ناسىباي ۇككiش، ت.ب. زاتتارىن قويعىزادى. جانە ناسىباي شاقشاسىندا اردايىم ناسىباي بولۋىن دا تاپسىرادى.

- قىسى بار، جازى بار، ءارi-بەرi وتكەن جولاۋشىلار تۇنەر بولسا، بارلىق مۇلكiمدi پايدالانسىن، بiراق، جۋىپ، تازالاپ، قايتادان ورنىنا قويىپ كەتەتiن بولسىن. قورىقپاسىن، مەن كوردەن تۇرىپ، ەشكiمگە باس سالمايمىن.

مەن ولگەن سوڭ، 40 جىلعا دەيiن دەنەم بۇزىلمايدى، تiرi ادام كوزi كورەدi. تەك جازدىڭ ىستىق ايلارىندا اقىرەتiمدi ايىرباستاپ وتىرىڭدار، قىستا قاجەتi جوق. سوندا كوزدەرiڭ جەتەدi", - دەپ وسيەت ايتىپتى.

شىنىندا دا، ءوزi ايتقانداي، سوڭىنان كەيبiر ادامدار اۋليەنiڭ قابiرiنە تۇسكەندە، ءاردايىم بiر حوش يiس اڭقىپ تۇرادى ەكەن.

سۇيiندiك مارقۇم بىلاي دەپتi:

- 1946 جىلى ءسابيت مۇقانوۆ كەلiپ، قابiردiڭ iشiنە تۇسكەن ەدi. 1950 جىلى ءوزiم دە ءتۇسiپ، دەنەسiن سيپاعان ەدiم، سوندا جاداعاي جەردە جاتسا دا، ءبiرتۇرلi حوش يiس شىعىپ تۇردى. ەشبiر قۇرت-قۇمىرس­قا، كوردi جايلاپ الاتىن ساسىق كۇزەن، تىشقاننىڭ iزi بiلiنبەدi.

اۋليە ءماشھۇر تiرiسiندە ءوزiنiڭ جانازا دۇعاسىن دا وقىتادى.

- قۇداي الام دەپ وتىر، شاراپيدەن مەن زەينەپ بەرمەيمiن دەپ وتىر. كوپەيۇلى جۇسiپكە قۇداي راقمەت ايلاسىن! - دەپ ساق-ساق كۇلەدi ەكەن جارىقتىق.

- مەن ولگەن سوڭ كەلiپ، باتا جاساماق تۇگiلi, اركiم ءوز باس قايعىسىمەن كەتەتiن "تۇرىمتاي تۇسىنا" دەگەن زامان بولادى. ونى مەن كورمەيمiن، سەندەر كورەسiڭدەر، كورەسiڭدەر دە، كونەسiڭدەر، - دەيدi ەكەن.

سوڭىنان ماشەكەڭنiڭ ايتقانىنداي، 31-32-نiڭ اشارشىلىعى، 35-37-نiڭ قۋعىن-سۇرگiنi كەلiپ، ارتى ەكiنشi دۇنيەجۇزiلiك سوعىسقا ۇلاسقانىن بiلەمiز.

ءسويتiپ، ءماشھۇر اۋليە 1931 جىلى كۇزدە مۇريتتەرiن بiر اپتا بۇرىن شاقىرتىپ الىپ، اڭگiمە-دۇكەن قۇرىپ وتىرىپ، اۋىرماي-سىرقاماي دۇنيەدەن وتەدi.

ول كەز ەكi ادام بiرiن-بiرi جاۋ ساناعان، كەڭەس بيلiگiنiڭ ناعىز قاھارىنا مiنiپ تۇرعان شاعى. ولگەن ادامنىڭ اشىق قابiردە جاتۋى، ونىڭ تالاي جىل بويىنا ەشبiر بۇلiنبەۋi, حالىقتىڭ ءماش­ھۇر رۋحىنا دەگەن ەرەكشە ىقىلاس-قۇرمەتi قىزىل بەلسەن­دiلەردiڭ مازاسىن الماي قويماسى بەلگiلi. اقىرى 1952 جىلى باياناۋىل اۋداندىق پارتيا كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى ماكين دەگەن ادامنىڭ نۇسقاۋىمەن ءماشھۇر-ءجۇسiپتiڭ زيراتى قۇلاتىلىپ، جەرمەن-جەكسەن ەتiلەدi. (ەل ادامدارىنىڭ ايتۋىنشا، زيراتتى بۇزدىرعان حاتشى دا، ونى بۇزعان ادامدار دا سوڭىنان قارعىسقا ۇشىراپ، وڭباي كەتسە كەرەك).

بۇگiندە ماشەكەڭ ەسiمi قايتادان اسپەتتەلiپ، ادەبي مۇراسى زەرتتەلiپ، زەردەلەنiپ جاتقانىمەن، ول بارلىق جۇمباعىن وزiمەن بiرگە الا كەتتi. تiرلiگiندەگi اۋليەلiك، كورiپكەلدiك قاسيەتتەرiن ايتپاعاندا، قالايشا ەشبiر بۇلiنبەستەن 21 جىل بەتi اشىق قابiردە جاتتى؟ ەگەر زيراتى بۇزىلىپ، قيراتىلماعاندا، ءالi دە نەشە جىل جاتار ەدi? جانە قابiرiن قازدىرۋ ءۇشiن باسقا جەر ەمەس، ەسكەلدiدەگi اتالمىش توبەنiڭ باسىن تاڭداۋىنا نە سەبەپ؟

ەگەر ءالi كۇنگە دەيiن قابiرiنiڭ بەتi اشىق جاتقاندا، ءماشھۇر-ءجۇسiپ جۇمباعى شەشiلەر مە ەدi?

تiپتi كەيدە قابiرiن قازىپ كورسە، قانداي كۇيدە ەكەن دەگەن پەندەلiك ويعا دا بەرiلەسiڭ.

بiراق بارلىعى دا جاراتۋشىنىڭ بيلiگiندەگi شارۋا. دەگەنمەن، قازiرگi اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ داۋiرلەپ تۇرعان شاعىندا، ازيا قۇرلىعىندا ءدال وسىنداي قاسيەتكە يە بولعان جالعىز حامبو-لاما يتيگەلوۆ قانا ەمەس، ءدال سول ۋاقىتتا قازاق جەرiندە ءماشھۇر-ءجۇسiپ كوپەيۇلى دەگەن اۋليە بولعان دەپ رەسەي باق-تارىنا ەكi اۋىز ءسوز جاريالاۋ ويىمىزعا كەلمەي ءجۇر.

«جاسالاش» گازەتى. تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «حامبو-لامانىڭ قۇپياسىنا تاڭداي قاققاندار ءماشھۇر-ءجۇسiپتiڭ جۇمباعىن بiلە مە ەكەن؟»