سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىندا جۇمىس كۇشى تاپشى.  ونىڭ ۇستىنە مۇنداعى اۋدان، اۋىلداردا ەڭبەككە جارامدى ازاماتتاردىڭ قاتارى دا  كۇن ساناپ كەمىپ بارادى.  وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىراتىن ءبىر-اق جول بار. ول — وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ حالقى تىعىز ورنالاسقان ماقتاارال، سارىاعاش اۋداندارىنداعى جۇمىسقا جارامدى حالىقتى كوشىرىپ اكەلۋ.  ەل ۇكىمەتى بيىل بۇل ماقساتقا 88 ملرد تەڭگە ءبولىپ وتىر.

اتالعان  قارجى حالقى تىعىز ورنالاسقان وڭiردەن سولتۇستiك ايماققا حالىقتىڭ قونىس اۋدارۋىن ۇيىمداستىرۋ ىسىنە جۇمسالاتىن بولادى. ياعني ۇكىمەت وڭتۇستىك جۇرتىنىڭ   سولتۇستىك ايماققا بارىپ قونىستانۋىنا، وندا بەيىمدەلۋىنە، جۇمىس تابۋىنا بارىنشا قولداۋ بىلدىرمەك.   بۇل قۇپتارلىق-اق ءىس.  ەڭ باستىسى — قارجى بار، قولداۋ جەتكىلىكتى. ەندىگى ماسەلە — جۇيەلى جۇمىس اتقارىپ، ىشكى كوشى-قون باعدارلاماسىن ويداعىداي جۇزەگە اسىرۋ قاجەت.

راس، سوڭعى جىلدارى وڭتۇستىكقازاقستاندىق بىرنەشە وتباسى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى اتاندى. ورتا جاسى 30 بەن 50-ءدى قۇرايتىن وڭتۇستىكقازاقستاندىقتار نەگىزىنەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تەلجان، اششىكول، القاتەرەك جانە قوندىباي ەلدى مەكەندەرىنە ورنالاستىرىلدى. ءالى دە كوشىپ بارعىسى كەلەتىندەردىڭ قاراسى از ەمەس.

تاياۋدا عانا جۇمىس كۇشى مول وڭىرلەردەن سولتۇستىك وڭىرلەرىنە ەڭبەك رەسۋرستارىن قونىس اۋدارۋ ماقساتىندا وبلىستاعى حالقى تىعىز ورنالاسقان ماقتارال، سارىاعاش، شىمكەنتتە وتكىزىلگەن «ەڭبەك رىنوگىنىڭ ۇتقىرلىعىن دامىتۋدىڭ بيزنەس-فورۋمى» مەن بوس جۇمىس ورىندارى جارمەڭكەلەرىنە قوستاناي، پاۆلودار، سولتۇستىك قازاقستان، شىعىس قازاقستان وبلىستارىنان 60-تان استام وكىلدەرى قاتىستى.

قازىر 2019 مۇشەسى بار 672 وتباسى قونىس اۋدارۋعا نيەت بىلدىرۋدە. ونىڭ ىشىندە ەڭبەككە قابىلەتتى 1008 ادامنىڭ 116-سى اۋىل شارۋاشىلىعىمەن، 98-ءى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋمەن اينالىسۋعا، 794-ءى مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسۋعا قاۋقارلى.

قازىرگى وزىندە  900 وتباسىدان ءوتىنىش كەلىپ ءتۇسىپتى.  جالپى حالىقتا ۇمتىلىس بار، نيەت بار. بۇگىنگى تاڭدا كۇنگەيدەگى بارلىق اۋدان تۇرعىندارىنا   باعدارلامانىڭ ءمان-جايى جان-جاقتى  تۇسىندىرىلىپ جاتىر.  مەملەكەت تاراپىنان قانداي كومەكتەر كورسەتىلەتىنىن ەگجەي-تەگجەيلى باياندالۋدا.  سولتۇستىكتىڭ جۇمىس ىستەۋگە قولايلى ايماق ەكەنى، كاسىبىن اشامىن دەۋشىلەرگە دە مول مۇمكىندىك قاراستىرىلعانى ايتىلۋدا.

جالپى، ىشكى كوشى-قون ماسەلەسى ءتيىمدى شەشىم بولعانى راس. وڭتۇستىك تۇرعىندارى جاڭا قونىسقا تەز بەيىمدەلىپ كەتەدى جانە ولار مۇندا ءوز ءىسىن ءارى قاراي دا جالعاستىرا الاتىنىنا سەنىم مول. حالقى سيرەك سولتۇستىك تۇرعىندارىنىڭ سانىن ارتتىرۋعا ۇلەس قوساتىنى تاعى بار.  شىنى كەرەك، ادەتتە، وڭتۇستىكتىڭ حالقى سولتۇستىكتىڭ ىزعارلى ايازىنا بەيىمدەلە المايمىز دەپ قورقا بەرەدى. دەگەنمەن ءتوزىمدى حالىق مۇنى دا ەڭسەرەتىنى ءسوزسىز. بۇل تۇرعىدا قىستان امان-ەسەن شىعۋىنا ەرتە كوكتەمنەن ارەكەت جاساعان ءجون.

مەملەكەت تاراپىنان كوشىپ-قونۋىنا دەپ بەرىلگەن سۋبسيديانى ونداعىلاردىڭ كوبىسى مال الۋعا جۇمسادى. مەملەكەت تاراپىنان ءاربىر وتاعاسىنا 50 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش، ياعني 106 مىڭ تەڭگە بەرىلسە، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ارقايسىسىنا 35 ەسەپتىك كورسەتكىش ەسەبىندەگى، ياعني 74 مىڭ تەڭگەدەن تولەنەدى.  ماسەلەن، العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قونىس اۋدارعان  ايبۇبى اپا سول قارجىعا ساۋىن سيىر مەن ون شاقتى قوي الىپ، اۋلاسىندا باعۋعا بەل بايلاپتى.  ول سونداي-اق اۋىلدىق كافەنى دە جالعا العان. القاتەرەك اۋىلىنا قونىستانعان التىنبەك ەسىمدى ازامات بولسا،  3 ميلليون تەڭگە كولەمىندە نەسيە الۋعا قۇجاتتارىن وتكىزگەن. ول دا مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسپاق نيەتتە ەكەن. ونىڭ جۇبايى اۋىلداعى مەكتەپكە جۇمىسقا ورنالاسقان. كوشىپ بارعانداردىڭ اراسىندا جاس جۇبايلار دا جوق ەمەس.  ولار اتاقونىسىندا ۇيلەنۋ تويىن وتكىزىپ، سولتۇستىك قازاقستاندا جاڭا ءومىرىن باستاۋدى ۇيعارىپتى.

ايتا كەتەيىك، سارىاعاشتىقتار جىلىجاي كەشەندەرىن سالۋداعى مول تاجىريبەسىن ەندى سولتۇستىكتە ىسكە اسىرماق. وعان بۇگىندە وڭتۇستىكتەگى جىلىجاي شارۋاشىلىعىنىڭ باسىم بولىگى سارىاعاش اۋدانىندا ورنالاسقانى دالەل بولا الادى. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ومسك قالاسى وڭتۇستىكقازاقستاندىقتار قونىس تەپكەن اقجار جانە ءۋاليحانوۆ اۋداندارىنا نەبارى 70 شاقىرىم جەردە. سوندىقتان جىلىجاي ءونىمىن جىل ون ەكى اي رەسەيگە ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك مول. جالپى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا جوبا مەن جوسپار كوپ. بۇگىندە وڭتۇستىكقازاقستاندىق وتباسىلار كوشى-قون باعدارلاماسىنا ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.

وقو-نىڭ ەڭبەككە قابىلەتتى تۇرعىندارىنىڭ كوپتىگى باسقا وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا باسەكەلەستىك تۇرعىدان ارتىق بولاتىنى جاسىرىن ەمەس.   بۇل رەسپۋبليكامىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىندەگى ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى ماسەلەسىن شەشۋگە ىقپال ەتەدى دەگەن ءسوز. مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا ەڭبەك رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا كوڭىل ءبولىپ، جۇمىسشىلارى از جەرگە ىشكى كوشi-قونعا جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىن ايتقان بولاتىن. ارينە، بۇل — قازاقستاننىڭ شىعىس جانە سولتۇستىك وڭىرلەرىنە تەك ماقتاارال نەمەسە سارىاعاش اۋدانى تۇرعىندارىنىڭ كوشۋى ءتيىس دەگەن ءسوز ەمەس. ەڭبەك كوشى-قونىن دامىتۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى تالاپتارىن وبلىسىمىزدىڭ باسقا اۋداندارىندا دا ءتۇسىندىرۋدى جانداندىرۋ كەرەك. ەگەر تۋعان اۋىلىندا جۇمىس جوق بولسا قول قۋسىرىپ، ۇيدە بوس وتىرا بەرۋگە بولمايدى. ەڭبەك ەتەمىن دەگەن ادامعا قاشان دا جۇمىس تابىلادى. مەملەكەت تاراپىنان جاسالىپ وتىرعان مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قالۋ كەرەك. ويتكەنى باعدارلاما اياسىندا كوشىپ باراتىن جەرلەردە مىندەتتى تۇردە ەڭبەكپەن قامتۋ، بالالاردى مەكتەپتەر مەن بالاباقشالارعا ورنالاستىرۋ سىندى شارالار قابىلدانىپ جاتىر.
جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ، كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ماقساتىندا «ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىن» ىسكە اسىرۋعا جالپى 10,9 ملرد. تەڭگە ءبولىنىپ،   64 مىڭنان استام ادام قامتۋ كوزدەلۋدە.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz