سەرىك اقسۇڭقارۇلى: ء"بىزدىڭ زيالىلاردىڭ ەستەرى دۇرىس ەمەس..."
- سەرىك مىرزا، الماتىدان الىستا ءجۇرسىز. كەيبىر جازۋشىلار الماتىدان جىراقتا جۇرگەن قالامگەردىڭ شىعارماسىندا قۋات بولمايدى، ادەبي ورتا بولماعان سوڭ، جازعاندارى ءنارسىز كەلەدى دەگەن پىكىر ايتادى. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ ايتقاندارىمەن كەلىسەسىز بە، ءوزىڭىز نە جازىپ ءجۇرسىز؟
- مۇنداي اڭگىمە - سوناۋ جىلداردان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان اقجەمى شىققان قاساڭ دۇنيە. ادەبي ورتا الماتىدا دەۋ - جاڭساق ءسوز. مەنىڭ ۇعىمىمدا ادەبي ورتا - الەم ادەبيەتى. ياعني ادەبيەتتە الەمدىك ورەگە كوتەرىلگەن جازۋشىلار. ولاردىڭ اراسىندا قازاقتىڭ دانىشپان ابايى، اقيىق مۇقاعاليى دا بار. كىتاپتارى ءۇيىمنىڭ قابىرعاسىندا سىرەسىپ تۇر. ال الماتىداعى ادەبي ورتا شە؟ جاسىراتىنى جوق، الماتىلىق جازۋشىلاردى كورىپ ءجۇرمىز عوي، داستارقاننىڭ باسىندا ءبىرىن-ءبىرى ماقتاعاننان باسقا ورەلى ەش نارسە ايتپايدى. ايتپايدى دەۋ ازدىق ەتەر، ايتايىن دەسە، تۇك بىلمەيدى. اۋەلى سول جازۋشىلاردىڭ ءبىرازى ءوز شىعارمالارىنان باسقا قالامگەرلەردىڭ جازعاندارىن مۇلدە وقىمايتىن سياقتى. وقىماعان سوڭ، وزىنەن باسقا كلاسسيك كورمەيدى، ەشكىمدى مويىندامايدى. ولارعا قاراعاندا، مەن باقىتتى جازۋشىمىن. سەبەبى، قابىرعاسى الەم كلاسسيكتەرىنىڭ كىتاپتارىنا تولعان ۇيىمدە - ادەبي ورتامدا ءومىر سۇرەمىن. وقيمىن، مويىندايمىن.
- ءسىز ءبىر ماقالاڭىزدا اقىن تەمىرحان مەدەتبەكوۆتىڭ «كوك-تۇرىكتەر سارىنى» كىتابىن جاقسى باعالاپسىز. ماقتاعاندىق ەمەس، مەدەتبەكوۆ، ءسىز ايتقانداي، ادەبيەتتە عانا قايرەتكەر ەمەس، ول - قوعامدا دا وزىندىك ورنى بار اقىن...
- سەرىك مىرزا، الماتىدان الىستا ءجۇرسىز. كەيبىر جازۋشىلار الماتىدان جىراقتا جۇرگەن قالامگەردىڭ شىعارماسىندا قۋات بولمايدى، ادەبي ورتا بولماعان سوڭ، جازعاندارى ءنارسىز كەلەدى دەگەن پىكىر ايتادى. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ ايتقاندارىمەن كەلىسەسىز بە، ءوزىڭىز نە جازىپ ءجۇرسىز؟
- مۇنداي اڭگىمە - سوناۋ جىلداردان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان اقجەمى شىققان قاساڭ دۇنيە. ادەبي ورتا الماتىدا دەۋ - جاڭساق ءسوز. مەنىڭ ۇعىمىمدا ادەبي ورتا - الەم ادەبيەتى. ياعني ادەبيەتتە الەمدىك ورەگە كوتەرىلگەن جازۋشىلار. ولاردىڭ اراسىندا قازاقتىڭ دانىشپان ابايى، اقيىق مۇقاعاليى دا بار. كىتاپتارى ءۇيىمنىڭ قابىرعاسىندا سىرەسىپ تۇر. ال الماتىداعى ادەبي ورتا شە؟ جاسىراتىنى جوق، الماتىلىق جازۋشىلاردى كورىپ ءجۇرمىز عوي، داستارقاننىڭ باسىندا ءبىرىن-ءبىرى ماقتاعاننان باسقا ورەلى ەش نارسە ايتپايدى. ايتپايدى دەۋ ازدىق ەتەر، ايتايىن دەسە، تۇك بىلمەيدى. اۋەلى سول جازۋشىلاردىڭ ءبىرازى ءوز شىعارمالارىنان باسقا قالامگەرلەردىڭ جازعاندارىن مۇلدە وقىمايتىن سياقتى. وقىماعان سوڭ، وزىنەن باسقا كلاسسيك كورمەيدى، ەشكىمدى مويىندامايدى. ولارعا قاراعاندا، مەن باقىتتى جازۋشىمىن. سەبەبى، قابىرعاسى الەم كلاسسيكتەرىنىڭ كىتاپتارىنا تولعان ۇيىمدە - ادەبي ورتامدا ءومىر سۇرەمىن. وقيمىن، مويىندايمىن.
- ءسىز ءبىر ماقالاڭىزدا اقىن تەمىرحان مەدەتبەكوۆتىڭ «كوك-تۇرىكتەر سارىنى» كىتابىن جاقسى باعالاپسىز. ماقتاعاندىق ەمەس، مەدەتبەكوۆ، ءسىز ايتقانداي، ادەبيەتتە عانا قايرەتكەر ەمەس، ول - قوعامدا دا وزىندىك ورنى بار اقىن...
- مەدەتبەكوۆ - بولمىسى بولەك جاراتىلعان اقىن. ول - كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە قازاق پوەزياسىنا عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس كىرگىزگەن شايىر. ال تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن تەم-اعا توماعاسىن سىپىرىپ، باسقاشا تۇلەدى. بىراق ونىڭ ولەڭىن كوپ جۇرت تۇسىنە بەرمەيدى. اسىرەسە ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان الماتىنىڭ ادەبي ورتاسى ونى باعالاي الماي ءجۇر.
ولاردىڭ ۇعىمىنداعى قارا ولەڭ ۇيقاسىن تەمىرحان كۇلتەگىن قۇلىپتاسىنداعى كوكتۇرىكتەردىڭ ولەڭ ولشەمىمەن تۇرلەنتتى. ءسويتىپ، اقىن قاتىپ-سەمگەن قارا ولەڭ ولشەمىن بۇزدى، وزىنشە تۇرەننەن جول سالدى. سول ولشەممەن وزگە اقىندار ايتا الماي جۇرگەن دۇنيەلەرگە باردى، ايتتى. مەدەتبەكوۆتىڭ پوەزياسى تۋرالى پىكىرىمدى «تونىكوك پەن تەمىرحان» دەگەن ماقالامدا ايتقام. ونىڭ پوەزيادا جاساعان جاۋىنگەرلىگىن وسى كۇنگە دەيىن بىردە-ءبىر قالامگەر قايتالاي العان جوق.
- نەگە؟
- وسى ماسەلەگە مەنىڭ دە تاڭىم بار. وزدەرى قازاق تىلىندە شىعارما جازادى، سولاي بولا تۇرا، قازاقتىڭ مۇددەسىنە كەلگەندە، جۇمعان اۋىزدارىن اشپايدى. ۇلتتىق ماسەلە كوتەرىلگەن ورتا، جيىنداردان بويلارىن اۋلاق سالادى. اۋرۋىڭدى جاسىرعانمەن، ءولىمىڭنىڭ اشكەرە بولاتىنى سياقتى، بۇل جاعداي - قازاق زيالىلارىنىڭ باسىنداعى تراگەديا، ۇلتتىق قاسىرەت.
مۇنداي ۇلتتىق قاسىرەت پەن قازاقتىق تراگەديانىڭ تامىرى رەپرەسسيادا جاتىر. اۋەلى باسى «قازان توڭكەرىسىنەن» باستاۋ الادى. سونان سوڭ بايلاردى قۋدالاۋ، اشارشىلىقتىڭ زاردابى سياقتى بىرقاتار زۇلمات جىلدار ءبىزدىڭ حالىقتىڭ بويىنا ۇرەي ۇيالاتقان. قازاقتىڭ زيالىلارى سول ۇرەيدەن ارىلا الماي جاتىر. ال ورىس زيالىلارى شە؟ ولاردىڭ شەنەۋنىكتەرىنىڭ ءوزى ورىس ۇلتىنىڭ كوسەگەسىن قالاي كوگەرتۋدى ويلايدى. بىزدەي ەمەس، ەشكىمگە بودان بولماعان ورىستىڭ زيالىلارى وسى كۇنى ءوز ۇلتىن قالاي ساقتاپ قالۋدىڭ، قالاي ەل بولۋدىڭ قامىن ويلاپ، ۇنەمى باستارىن قوسىپ، ماسەلە كوتەرىپ جاتادى. ءبىزدىڭ زيالىلار تەمىرحان سياقتى تەبىنى كۇشتى ازاماتتاردى قولداۋدىڭ ورنىنا، ەتەگىنەن تارتادى. جالپى، وسى ءبىزدىڭ زيالىلاردىڭ ەستەرى دۇرىس ەمەس.
كەزىندە الاش زيالىلارى قازاقتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتىن قۇرۋدى كوكسەپ ەدى. الايدا ونىسى جۇزەگە اسپاي قالدى. ءسويتىپ، وتار ەل بولدىق. بۇل - وتكەن تاريح. تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن بىزگە وتارسىزدانۋ ساياساتى جۇرگىزىلۋگە ءتيىس ەدى. ءويتكەنى وتار ەلدىڭ تاۋەلسىزدىك الىپپەسى - وتارسىزدانۋ ساياساتى، يدەياسى ەكەنى انىق. بىراق ءبىز ول الىپپەنى وقىعان جوقپىز. سونىڭ كەسىرىنەن ءالى قۇلدانعان كەيپىمىزدەن ارىلا المادىق. جۇرت جاقسى بىلەدى، ءبىز تاۋەلسىزدىك العان كەزدە ەڭ الدىمەن ەكونوميكامىزدى دۇرىستاۋعا ۇمتىلدىق. ۇلتتىق يدەيا كەيىنگە قالدى. انىعى، ۇلتتى ۇلت ەتەتىن - قارىننىڭ قامى ەمەس، ۇلتتىق يدەيا.
- سەكە، قازاقستان جازۋشىلار وداعى تۋرالى تالاستى اڭگىمە كوپ ايتىلىپ جاتىر. جۋىردا وتكەن ۇجىمنىڭ مەرەيتويىندا توراعانىڭ ورىنباسارى بەرىك شاحانوۆ: «قازاقستان جازۋشىلارى وداعى ساياساتقا ارالاسپايدى»، - دەپ، ازاردا-بەزەر بولىپ، ماقالا جازدى...
- بۇل - ناعىز توپاس پىكىر. ساياساتتىڭ ارالاسپايتىن جەرى جوق. ەگەر ساياسات - قازاقتىڭ رۋحاني تاۋەلسىزدىگى، ۇلتتىق يدەيا ازاتتىعى بولسا شە؟ وندا ونىمەن اينالىسپاعان جازۋشىلار وداعىنىڭ كىمگە كەرەگى بار؟ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن ءبىر اۋىز تاۋەلسىز وي ايتپاعان، قۇلدانعان سانانى وياتۋعا ءۇن قوسپاعان جازۋشى قازاقتىڭ قاي تەسىگىنە جاماۋ بولادى؟ ال «قۇرمەتتى توراعالىق» دەپ، جازۋشىلار وداعىن الاساپىرانعا سالىپ جاتقان ماسەلەگە كەلسەم، سونى ايتۋ ەمەس، ويلاۋدىڭ ءوزى - ۇيات نارسە. ءبىز نەگە كوسەمشىل بولىپ كەتتىك؟ وسىنىڭ الدىندا عانا «ۇلت كوسەمىن» شىعارىپ ەدىك، ەندى «وداق كوسەمىن» تاپتىق. ماسقارا!
- بيىل ءسىز مەمسىيلىققا تۇسۋدەن باس تارتىپسىز. وتكەن جىلى الا الماعان سوڭ، سۋىنىپ قالدىڭىز با، جوق الدە تاعى دا ادىلدىك بولمايتىنىن سەزدىڭىز بە؟
- جازۋشى شىعارماسىن سىيلىقپەن ولشەۋ رەسەيدە دە، ەۋروپادا دا بار. رەسەيدەگى سىيلىقتاردىڭ جازۋشىلارعا بەرىلۋ ءداستۇرى دۇرىس قالىپتاسقان. ولاردىڭ كوميسسياسىندا تاۋەلسىز ساراپشىلار وتىرادى. ساراپشىلارى - ادەبيەتتى بىلەتىن ماماندار. ال ەۋروپادا دا، رەسەيدەگىدەي، ادەبيەتتىڭ قادىر-قاسيەتى ساقتالعان. بىزدە عوي - جازۋشى سورلاپ، «مەمسىيلىقتىڭ» قۇنى كەتكەنى. سوندىقتان كوزىمنىڭ ءتىرى كەزىندە ءوزىمدى مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنبايمىن دەپ شەشتىم. ادەبيەتتىڭ ولشەمى - سىيلىق ەمەس، حالىق جانە ۋاقىت.
جاسىراتىنى جوق، قازىر مەملەكەتتىك سىيلىقتى الىپ جاتقان جازۋشىلاردىڭ تەڭ جارتىسى - حالتۋرششيكتەر مەن گرافوماندار. قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى سياقتى، الەمنىڭ «نوبەل سىيلىعىنىڭ» بەرەكەسى شايقالعانى بايقالا باستادى. كەشىرىڭىز، «مەمسىيلىق» تۋرالى ويىمدى سوزبەن ايتقاننان گورى، ولەڭمەن جەتكىزگەنىم كىمدە-كىمنىڭ بولسىن قىشىعان جەرىن قاسىپ، ءسىزدىڭ سۇراعىڭىزدى قاناعاتتاندىرادى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان ولەڭ وقيىن!
بولسام دا كەرىم ۇلى كەمەل ۇلتتىڭ،
پەندەدەن زيات قاشان كەرەلىكتىڭ.
المايمىن مەملەكەتتىك
سىيلىقتى دا،
قولىنان مەملەكەتسىز شەنەۋنىكتىڭ.
پەندەنى قايتەم،
كۇندە سالىپ ءبىر ءان.
اللانىڭ الدىنا ىلعي بارىپ تۇرام.
گومەردىڭ كىسىلىگى مەندە قالعان،
نوبەلدىڭ سىيلىعىن دا تارك قىلام.
تۋا ساپ التىن قۇرساق اناشىمنان،
اقىن بوپ ارىستانداي الاسۇرعام.
اللانىڭ كوزى كەلىپ ماعان تۇسسە،
ميلليون الاش ۇلى اراسىنان.
جارىماي،
جان، كۇي دەيتىن زامانعا ەرگەن.
پەندەنىڭ ءبارى دە ادام، زامان
كەلگەن.
باسىمدى ادامعا ەمەس، اللاعا ءيدىم،
ابايعا بەرگەنىنەن ماعان بەرگەن.
ءتانتى بوپ رۋحىمنىڭ شەتىنە كوك،
ولسەم دە تۇرام ەرتەڭ ەلىمە تەك.
مەن - «ءتاڭىرى سىيلىعىنىڭ»
لاۋرەاتى،
مەنىمەن ۇلى - مىنا مەملەكەت.
مەنىمەن سۇلۋ - مىنا مەملەكەت.
- جۋىردا باتىس قازاقستاننان شىعاتىن «جۇماداعى جۇزدەسۋ» دەگەن گازەتتە باتىس-قازاقستاندىق جازۋشىلاردىڭ ۇلكەن جيىنى وتەتىنى تۋرالى حابارلاما جازىلىپتى. وقىعان جۇرت اڭ-تاڭ: كەڭەس ۇكىمەتى تۇنشىقتىرعان ترايباليزم قايتا ءتىرىلدى مە دەپ. جالپى، ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەر، جازۋشىلار اراسىندا وسى ۇدەرىس سوڭعى ۋاقىتتارى كەڭ ەتەك الا باستاعانداي. ءوزىڭىز مۇنداي جاعدايدى سەزىنگەن جوقسىز با؟
- كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ءترايباليزمدى قاتتى ايىپتاپ ەدىك، قازىر ءتىپتى ۋشىقتىرىپ الدىق. نەسىن جاسىرايىن، بۇعان دىم بۇركىپ وتىرعاندار - بيلىكتەگى شەنەۋنىكتەر.
ويتكەنى ولارعا بۇرىنعىلاردىڭ «ءبولىپ ال دا، بيلەي بەر» ساياساتى ۇنايدى. حالقى ەنجار، جازۋشىسى جاعىمپاز مەملەكەتتى بيلەۋ بيلىك باسىنداعىلارعا ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن.
ونىڭ ۇستىنە، رۋعا، جەرگە ءبولىنىپ، ىشتەرىنەن ىرىگەن قازاقتى سىرتتاي قىزىقتاۋ - تاق ءۇشىن تىنىشتىق. قالاي دەگەنمەن قاراپايىم قازاقتى ايتپاعاندا، زيالى اتى بار جازۋشىلاردىڭ رۋعا، جەرگە ءبولىنىپ، قىرىقپىشاق بولۋى - «داۋىل الدىنداعى تىنىشتىق» ەمەسىنە كىم كەپىل؟ سونداي-اق قازاق تاريحىندا بولماعان «رۋلار سوعىسىنىڭ» تۇتانباۋىنا كىم جاۋاپ بەرەدى؟ كەيدە ويلايمىن: ءبىز ءالى ۇلت بولا الماعان، رۋ-رۋ بولىپ وتىرعان ەل سياقتىمىز.
- قازاق جەرىنىڭ بايلىعى جاتتىڭ جۇمىرىندا كەتىپ جاتىر دەپ، باسپاسوزدە بايبالام سالادى جۋرناليستەر. الايدا وسى ماسەلە جالپىلىق سيپات الىپ، قوعام قاۋىمىن تولىق وياتا الماي وتىر. قازاق پەن ونىڭ مەملەكەتىنىڭ بولاشاعى زيالىعا جات پا، جوق الدە ولاردا ەل ەرتەڭىنە ۇمىتسىزدىك باسىم با؟
- انىعىندا، قازاق پەن ونىڭ مەملەكەتىنىڭ كەز كەلگەن ماسەلەسى زيالىعا دا، بيلىكتە وتىرعان شەنەۋنىكتەرگە دە جات ەمەس. الايدا ءبىزدىڭ زيالىلار «قاجىدى، شارشادى». ال شەنەۋنىكتەردە ناعىز زيالىنىڭ قام-قايعىسى جوق.
- نەگە، ەل ەرتەڭى - ۇلت مۇراتى مەن قازاق مۇددەسى كىمگە ءتان سوندا؟
- ەن-تاڭباسىن سالىپ ايتار بولساق، ەل ەرتەڭى قازاققا عانا ءتان. بىراق قازىر ءار قازاقتىڭ ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمى - «سايتان ءۇمىت». ونىڭ ءجونى بار. ويتكەنى تاۋەلسىز ءباسپاسوزدىڭ جازعانى راس بولسا، ءبىزدىڭ سىرتقى قارىزىمىز بەلشەدەن ەكەن. ياعني قازاقستان شەتەلگە 111 ميلليارد دوللار قارىزدانعان كورىنەدى. «بارلىق سىرتقى قارىزدى جالپى قازاقستاندىققا شاققاندا، ومىرگە جاڭا كەلگەن ءار ءسابيدىڭ 7,5 مىڭ دوللار قارىزى بار»، - دەپ جازىپتى ساراپشىلار. سۇمدىق! ەگەر مىنا ستاتيستيكا راس بولسا، وندا مەن وزىمنەن ەمەس، ەندى ومىرگە كەلەتىن بولاشاق ۇرپاعىمنان قورقامىن. ويتكەنى ولار ءوز وتانىندا جاتتىڭ قۇلى بولۋى بەك مۇمكىن عوي. ۇرپاعىم قۇل بولسا، وندا وعان الدىمەن بۇگىنگى بيلىكتە وتىرعان ازاماتتار، سونان سوڭ حالىق جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس. سەبەبى، ەل ىشىندەگى بارلىق جاعدايدى كورىپ، ءبىلىپ وتىرىپ حالىقتىڭ بۇعا بەرۋى - قاتەلىك. قاتەلىك - قاسىرەت! تاريح بىزگە ونى تالاي مارتە دالەلدەگەن.
- الماتىنىڭ جازۋشىلارىنا قاراعاندا، ەلگە ءبىر تابان جاقىن جۇرەسىز عوي، قازىر اۋىلداعى اعايىننىڭ جاعدايى قالاي؟ ەگەمەندىك العانىمىزعا 20 جىل بولىپ قالدى، ەسى كەتكەن ەلدىڭ ەڭسەسى ءالى تىكتەلەر ەمەس. وسىنىڭ ءجونىن بىلە الدىڭىز با؟
- ءيا، اۋىل توزدى. اۋىلمەن بىرگە ءبۇكىل الاش توزدى. الاشتىڭ توزۋى - «دالا دەموكراتياسىنىڭ» توزۋى. قازاق - ەجەلدەن قۇس سياقتى ەركىندىكتى قالاعان، ەركىندىكتىڭ قادىر-قاسيەتىن باعالاعان جۇرت. بىراق ەركىندىك ەكەن دەپ، جايىلىپ كەتپەگەن، «دالا دەموكراتياسىنا» باعىنعان حالىق.
وسى كۇنى دەموكراتيانى باتىستان ىزدەپ، ساندىراقتاپ جۇرگەندەر بار. الايدا ونىڭ قازاق دالاسىندا بولعانىن ەشكىم ەسكەرىپ جاتقان جوق. قازاقتىڭ «دالا دەموكراتياسى» جويىلعان سوڭ، ءبىز قاپاستاعى قىرانداي جۇدەدىك، اۋىلدىڭ توزۋى سودان.
- قازاقستاندا ءدىن ماسەلەسى كۇننەن-كۇنگە اسقىنىپ بارادى. جاستار جالىنداپ جاناتىن شاعىندا ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ قۇلى بوپ كەتتى. اللاعا سەرىك قوستىرمايتىن يسلامنىڭ كەيبىر اعىمدارى پايدا بولىپ، ەلىمىز ءتۇرلى ءدىننىڭ بەينە قويىرتپاق قازانىنا اينالعانداي. ازامات رەتىندە بۇل جاعداي جانىڭىزعا باتپاي ما؟
- باتقاندا قانداي!.. شىنىمدى ايتسام، قۇداي دەگەن قۇلمىز عوي. بىراق قۇدايدى «قۋىرشاققا اينالدىرىپ»، بىلگەنىن ىستەپ جۇرگەن ءدىنبۇزارلاردى كورگەن سايىن قورقىنىشپەن ءومىر سۇرەتىن بولدىم. ويتكەنى ءدىن - بومبا. ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن بۇل بومبانىڭ جارىلاتىن كۇنى جاقىن سياقتى. بۇرىن كاپىر، مۇسىلمان بولىپ بولىنسەك، ەندى مۇسىلماندارىمىزدىڭ ءوزى ىشىنەن قىرىققا ايىرىلعان. ءبىر ۇيدە بىرنەشە ءدىننىڭ ادامى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جاعدايلار دا كەزدەسەدى. جاعداي بۇلاي جالعاساتىن بولسا، ەندى جۋىق ارادا «ءدىن سوعىسى» بۇرق ەتۋى مۇمكىن. ويتكەنى ءدىننىڭ اڭگىمەسى ۇلعايىپ بارادى. نەگىزىندە، مۇنىمەن ىشكى ىستەر ورگاندارى اينالىسۋى كەرەك ەدى. الايدا سولاردىڭ نە قاراپ وتىرعاندارىنا تاڭىم بار. دەگەنمەن بىلمەي وتىرعان جوق قوي. مۇندا شيكىلىك بار.
- قازاقتا قوناقكادە دەيتىن ءداستۇر بولۋشى ەدى، سونى جاڭعىرتىپ، سياسى كەپپەگەن ءبىر ولەڭىڭىزدى وقىڭىزشى...
- ەگەر رۇقسات بولسا، ءبىر ەمەس، ەكى ولەڭ وقىپ بەرەيىن. العاشقىسى ەلگە ارنالسا، ەكىنشىسى ۇلتتىق سەزىمگە ارنالعان.
***
وسىنداعى ءاربىر ۇلتتىڭ،
بار ءبىر عاجاپ ستانى:
جويتتىڭ يسرايىلى،
ۇيعىردىڭ قازاقستانى،
قىرعىزدىڭ قىرعىزستانى،
جۇلدىزدىڭ جۇلدىزستانى.
بەت بۇرىسسە كوزدە كولدەي جاسى بار،
وپسە بولدى، وكسىگى دە باسىلار.
ورىستاردىڭ رەسەيى ورمانداي،
ءبىر كارىستىڭ ەكى كورەياسى بار.
الدىندا جوق ءبىر ءتىرى جان، ءتىل ۇعار،
مۇحيت اسقان ۇلىلارى قۇرىپ ءان.
مۇستافا شوقاي، مۇحتار ماعاۋين كوكەمنىڭ،
جۇرەگىنىڭ تۇگى بار عوي، تۇگى بار.
كۇنگە قاراي كەرۋەن تارتقان كەزىم بۇل،
تۇمان دۇنيە كوكجيەكتەن كوزىڭ ءدۇر.
قازاقستان سەنەن باسقا تۇگىم جوق،
گۇل قىلساڭ دا، كۇل قىلساڭ دا - ءوزىڭ ءبىل.
ۇل قىلساڭ دا، تۇل قىلساڭ دا - ءوزىڭ ءبىل.
***
نە عاجاپ بار ءتاڭىردىڭ قۋاتىنداي،
ۇيات بەردى ۇلتىمنىڭ ۇياتىنداي.
توپىراققا كەرەمەت كيە سالدى،
بوكەيحاننان ءاليحان تۋاتىنداي.
كوكىرەككە كول قىلىپ شەر ءسىڭىردى،
كوز جاسىمەن كويلەگىن جۋاتىنداي.
يمان بەردى ءناپسىنى تىياتىنداي.
قابىر بەردى ىشىنەن تىناتىنداي.
تاعدىر تارتتى تار جولمەن
تايعاق كەشىپ،
اقىل-ەستى ابدىراپ جياتىنداي.
دالام قانداي - بەس بىردەي
فرانتسيا،
بەبەۋلەمەي بەلىمە سىياتىنداي.
ار دا مىقتى ارزىماس تەك ءتىرىتىپ،
كوكبورىسى كەۋدەمدە كەتتى ۇلىتىپ.
قالاي ءتاڭىرى وسىنشا ۇلى ۇلىسقا،
ۇلتتىق سەزىم سىيلاۋدى كەتتى ۇمىتىپ.
- ولەڭىڭىزگە دە، اڭگىمەڭىزگە دە كوپ راقمەت، جازارىڭىز جارقىراي بەرسىن!
جۇقامىر شوكە
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» ( «DAT» № 42 (79) 24 قاراشا 2010 جىل.
