«تۇسەتۇعىن ءتورت كىتاپتىڭ ءتۇسىپ قويعانىن» ول ىلىكىدەن بىلەدى. سوندا دا، بىراق، جازۋدى قويمايتىنداردىڭ سويىنان بولعان سوڭ با، جىر-پىراعىنىڭ جالىنا اركەز قول ارتىپ تۇرادى. ساعىنىپ، ساعىندىرتىپ... ءوزى ايتپاقشى، «اتاسى ارزان» ءسوزدى «مىسىقشا بالالاتاۋعا» (اسقار سۇلەيمەنوۆ) جانى قاس. ساراڭ جازادى، سارقىلىپ جازادى. بۇلاي دەۋىمىزگە سەبەپ: ءار ولەڭى سوڭعى ولەڭىندەي كۇي اڭعارتىپ، جانىڭدى بەبەۋ قاقتىراتىنى بار. ءسىرا، بۇل ونىڭ ىشتەي ۇزاق شيرىعىپ، زار كۇيىنە ەنگەندە عانا قالامىن قولىنا سەرتكە ۇستاپ، جازۋ ۇستەلىنەن تىنىس تاباتىندىعىن بايقاتسا كەرەك. ءسان قۋعان، قىزىلدى-جاسىلدى دۇنيەگە ەلىكتەپ، ءدۇر جاڭاشىلدىققا بەت قويعان ورتادا ول – ەسكىشىل بولىپ كورىنەدى. ەتەكباستىلىقتان ارىلماي، ەسكىگە ەن سالىپ، ەسىنەپ قانا وتىراتىن قاۋىمنىڭ اراسىندا ول – جاڭاشىلدىعىمەن جارق-جۇرق ەتىپ كوزگە تۇسەدى. كىل كوكمويناق جىردىڭ يەسى – ەسەنعالي! ەس-اعاڭ، ەسەنعالي راۋشانوۆ. باسقانى بىلمەيمىن، قازاق پوەزياسىندا ەسىمىڭدى ايگىلەپ، شايىرلىعىڭدى دالەلدەۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ال بۇل كىسىڭىز قابىلەت قارىمىن، دارحان دارىنىن دالەلدەپ قانا قويعان جوق، ءوز زامانىنىڭ ولەڭ كەرۋەنىن جەتەگىنە الىپ، كوش باستاپ كەتكەلى قاشان... ەسەنعاليدىڭ جىر-كوشى بۇگىننەن ەرتەڭگە، ەرتەڭنەن ەرتەڭدەرگە كەتىپ بارا جاتقان كوش.  وعان كۇمانىڭىز بولماسىن. قارىمىنا تولمايتىن قاي پەندەگە دە قابىلان مىنەز كورسەتىپ، ماڭايىنان جۇرگىزبەيتىن سول ەس-اعامىز دا، مىنە، الپىستىڭ ارعىماعىنا (الپىس جاسقا) ەر سالىپتى. جىر الەمىندەگى داڭقتى جورىعى جالعاسا بەرسىن.

ءسىزدىڭ جىرعا تۇسىنىك جازۋ ءبىزدىڭ قولدان كەلمەيدى. وسى ءبىر شاعىن لەبىزىمىزدى قابىل الاڭىز، جاقسى اعا!

قۇرمەتپەن، داۋرەن قۋات

 

كوركەم گۇل كورسە قوناقتاي

كوبەلەك بەكەر ءماز بوپتى.

بوگەلەك قاققان تورى اتتاي،

بوگەلمەي ءوتىپ جاز كەتتى.

 

تاعى ءبىر جازعا قىسقاردى،

تالايسىز عۇمىر تارىعىپ.

تاعدىر دەيتۇعىن مىستاندى،

جىبىتكەن بار ما جالىنىپ.

 

باق دەيتىن قۇستى قايتارىپ،

قوندىرعان بار ما قولىنا؟

وسەر مە گۇلدەر جايقالىپ،

تىكەنەك بىتكەن جولىما.

 

قول-اياعىمدى تەڭ شىرماپ،

توبەمنەن كارى ءتونىپ قۇز.

قۋ مىستان ويناپ، مەن شىنداپ،

تالاي دا جەرگە كەلىپپىز.

 

شىنىمەن، تەگى وتپەي مە،

قارعىسى قايدا، قايدا ۇشتى؟

«شارشاتسام، كەشىر» دەپ كەيدە،

اياپ تا كەتەم بايعۇستى.

 

ءومىرزايا ۇلمىن مەن دە ءبىر،

ءتوزىمى قۇرىش كوكتەمىر.

وگەي شەشەنىڭ ورمەگىن

ۇزە قاشاتىن جەتپەگىر...

 

 

 

* * *

 Abit non obit^[1]

 

تامىز كەلدى وت قۇشاق، ىستىق ەرىن،

ءبىر پەرىشتە اسپاننان ءتۇستى كەرىم،

ۇشتى مەنىڭ قۇستارىم بۇلتتان ءارى،

جۋساننان دا الاسا مىسكىن ەدىم.

 

مىنا قالا، مىنا جۇرت، مىنا ماڭدا،

(قۇدايىم-اۋ، قالاڭ نە، بۇ عالامدا),

سونشا باقىت، وسىنشا ءنوپىر باقىت،

كوپ ەمەس پە، راسىندا، ءبىر ادامعا.

 

قاراشى، الەم سويلەپ تۇر جىر تىلىندە،

كورىنبەيدى الاتاۋ بۇلتى مۇلدە.

ءتۇس بولسا ەگەر بۇل كۇندەر، ويانبالىق،

ءوڭىڭ بولسا، وتىنەم، كىرپىك ىلمە.

 

كەرىم اي كەپ قونىپ تۇر كەرەگەمە،

قايتا جاندى كوپ جۇلدىز سونە بەرە.

 P.S. مۇنىڭ ءبارى وتىرىك. قايدا سول جاز؟

       قايدا؟

       نەگە، نەگە جوق؟

       نەگە؟ نەگە؟

 [1] كوزدەن كەتتى، كوڭىلدەن كەتكەن جوق (لات.).

 

***

الدەقانداي دىبىس كەپ قاينار بەتتەن،

شولپان كەتكەن، ىزىنشە ايمان كەتكەن.

ءبىزدىڭ اۋىل ۇستىنەن بۇلت كوشكەن جوق،

ءسىزدىڭ اۋىل ۇستىنەن بۇلت كوشكەن جوق،

بۇلتتى كەشىپ اي كوشتى. قايران كوكتەم.

 

اسپان تولى سۋرەتتەر... جالبا بۇلت،

تاستاي قاتىپ ء“بىر قىز” تۇر “نارعا ءمىنىپ”،

نارعا مىنگەن سۇلۋدان كوزىن الماي،

ء”ولىپ” جاتىر وتىرىك “شال” قاعىنىپ.

اي باتادى، اي دەگەن – ارمان-ءۇمىت.

 

تويلانبادى سودان سوڭ كوپ مەرەكەم،

قيىرلاردى كەزىپپىن تەككە بوتەن.

نۋعا قاراي بۇلت كەشىپ زۋلاعان اي،

ەكەۋمىزدى نەگە الا كەتپەدى ەكەن؟

 

كۇندەر قايدا ، قايدا سول ەسىم كەتكەن،

سۇراعىم دا كەلمەيدى نە ءۇشىن دەپ مەن،

ءسىزدىڭ اۋىل ۇستىنەن بۇلت كوشەدى،

ءبىزدىڭ اۋىل ۇستىنەن بۇلت كوشەدى.

قوزعالمايدى اي، بىراق. ەسىل كوكتەم.

* * *

ۇيعىردىڭ ۇلى اقىنى

ساۆۋتجان اكا ماماتكۋلوۆتىڭ

رۋح-شاريفىنە ءمارسيا

 

زۋھرا دەگەن جۇلدىز بار-دى اسپاندا،

زۋھرا دەگەن ءبىر قىز بار-دى قاشقاردا،

سول ەكەۋى تاڭ قالىستى اۋەلى،

بالا شايىر جىردان جاۋھار شاشقاندا.

 

بالا شايىر (الدە، بالا سايتان با؟..)

جىر وقۋشى ەد تويدان بىرگە قايتاردا،

ۇلى ەكەنىن سەزەتىن ول ءوزىنىڭ

تەك قورىقتى ايتارعا.

 

جاسى ەلۋدەن اسقان شاق.

جاسىل جەلەك باۋلار تۇگەل، تاس تا ءان ساپ،

مەرەيتويىن تويلاپ جاتتى سول شايىر،

زۋھرا جۇلدىز تۇردى كوكتە جاسقانشاق.

 

ۇلتتىڭ ۇلى اقىلى

تىك قاراۋعا جەتتى حانعا باتىلى.

كوككە عانا قارامادى ول ءومىرى،

كوكتى كورمەي كوزىن جۇمدى اقىرى.

 

زۋھرا دەگەن جۇلدىز قالدى اسپاندا،

زۋھرا دەگەن ءبىر قىز قالدى قاشقاردا...

 

باسى بار،

بىراق اياعى جوق ولەڭنىڭ ءبىرى

 

بولايىن، دوسىم، قۇربانىڭ،

سەن بىلسەڭ، ايتشى، جوق ايتۋ از-ءدۇر، جىرلاعىن;

سەنىڭ جىرىڭدى كەلەدى-اق ۇيىپ تىڭداعىم،

انادان مەيىرىمدى، انادان دانا، تاعى دا،

ايەلدەن جاۋىز، ايەلدەن كەششە  كىم بارىن،

                                                جىرلاعىن،

                                                 قۇربانىم.

 * * *

كوپ بولدى عوي – كورىنبەدى كۇن كوزى،

اي دا، كۇن دە، جۇلدىز دا جوق – بۇل نە ءوزى،

تابالاپ تۇر تاسباۋىرلاۋ اعاسىن،

تابيعاتتىڭ ءدۇر كەزى.

 

شۇبار الا بۇلت كوشەدى شۇباپ كىل،

ۋاي، نە دەيدى، نە دەيدى اسپان، قۇلاق ءتۇر،

جاڭبىر ەمەس، تەرەزەمنىڭ سىرتىندا

مەنىڭ جالعىز قارىنداسىم جىلاپ تۇر.

 

اسپان جاققا كەتىپ قالدى سول بالا،

ىزدەپ بارسا تابا الار ما سورلى اعا،

سورلى اعاسى قالىپ قويدى جولدا انا،

ەندى قايتىپ كورمەسىنە قورلانا.

 

قالىپ قويدى سوقىر، مىلقاۋ، كەرەڭ بوپ،

اق قۇلىنشاق كوكەم قاشان كەلەر دەپ،

جۇماققا دا كىرمەي، ەسىك الدىندا

مەنى كۇتىپ تۇرعان سىندى ەلەڭدەپ.

 

مىنا جاڭبىر قاشان توقتايدى؟

 

1987 جىلدىڭ باستى وقيعالارى

 كوكتەم كەلىپ تۇر دۇرىلدەپ،

جالعىز ورىككە “جادىراشى ەندى، كۇنىم” دەپ.

باقىتتى بولىپ ۇيرەنبەگەن عوي ول بايعۇس،

قورقا بەرەدى دىرىلدەپ.

 

جۇرگەن دە جەرى جالىن با ەكەن، وت پا ەكەن،

ماسكەۋدەن ءماز بوپ ورالدى دەيدى كوپ كوكەم.

امانحان پاتەر الاتىن بوپتى، وي، توبا،

ورىسشاسى ونىڭ ولجاسقا قالاي جەتتى ەكەن؟

 

مالشىنعان مالشى التىن دا مەنەن كۇمىسكە،

كوكتەم دەگەنىم – ەپيلوگ ەمەس، كىرىسپە.

ەركە جەڭەشەم ەگىز بوساندى (شاماسى،

اقىلدىڭ تۇك تە كەرەگى جوق-اۋ بۇل “ىستە”).

 

مامىر عوي دەيمىن، مامىر عوي مىناۋ باياعى،

قاي تۇسقا بارسام، جولىما كىلەم جايادى.

...تىم باقىتتى بوپ كەتتىم بە، ءتاڭىرىم، وسى جاز

نە بولار ەكەن اياعى؟!

* * *

بۇل ءبىر ەسكى قازاقتىڭ “كۇن جايلاتۋ” نەمەسە “بۇلت قايتارۋ” دەگەن سىقىلدى كونە ولەڭدەرىنىڭ سورابى، باسقا ەشتەڭە دە ەمەس، تۇسپال نە استار مۇندا جوق، بولماعان دا، بولمايدى دا، وسىعان سەنىپ وقىڭىز، ايتپەسە (ابزالى) وقىماڭىز.

 شار، شار دا بۇلت، شار بۇلت،

قاباعى تۇكتى حان بۇلت،

تاڭدارىڭدى تاڭعا ۇرىپ،

بارا ءتۇسىپ بارلىعىپ،

قاھارلى ءۇنىڭ قارلىعىپ،

شاماڭ كەلمەي شالدىعىپ،

نە جاۋمايسىڭ، نە جاۋدىرا المايسىڭ،

سول باياعى جاڭعىرىق،

ەي، دىڭكەلەگەن شال بۇلت!

 

جۇمىرتقاسى تەمىردەن،

جۇمىرشاعى جەلىمنەن،

كەڭىردەگى كەرىلگەن،

ءبىر ورنىندا تەبىنگەن،

تاياعى تەبەندەي بولىپ جەلىنگەن،

جىلاسا بوز بۇلاۋ بوپ ەگىلگەن،

ەلبەڭ، ەلبەڭ ەلىڭ بار

ەبەلەك وتقا سەمىرگەن.

اي ۋاقىتىمەن تولماس پا،

كۇن مەزگىلىمەن شىقپاس پا،

جۇلدىزدار دەر كەزىندە جانباس پا؟

كولەگەيلەمەي،

كولدەنەڭدەمەي،

كوپىرە بەرمەي،

كوستەڭدەمەي،

كوشسەڭ قايتەدى،

كوزدەن جانە كوڭىلدەن.

ەي، شال بۇلت!

* * *

تاڭ سالقىنداۋ، ەرتە شىقسام توڭام با،

قايتپاي قالعان جالعىز ۇيرەك توعاندا.

توي بوپ جاتىر. جاڭا كافە ۋدا-شۋ،

ءبىزدىڭ تويلار وتكەن ەسكى ورامدا.

 

داۋرەن ەدى-اۋ ول دا ءبىر،

شىققىم كەلىپ الاسۇرام جولعا كىل.

”كەتتىك!” دەسەم تارتىنادى امانحان،

قورقاتۇعىن نە بار دەيدى-ەي، سوندا بۇل.

 

ءبىزدىڭ قىزدار قايدا ، قايسى جاقتا ءجۇر،

قايدا ءان-جىر، قايدا كۇلكى ، شاقپا ءازىل.

شۋلاپ شىعا كەلمەس پە ەكەن شايتاندار،

الدىمداعى اينالمادان تاپ قازىر.

 

قالدى بىزدەن ولەڭ دەگەن، حات دەگەن،

وتسەم دەيمىن باياعى ەسكى جاقپەنەن.

ەكى ميلليون ادامى بار قالادان،

ەكى كىسى تابىلمايدى، اتتەگەن.

 

ەشتەڭە دە بۇلىنگەن جوق ەرەسەن،

ەلەگىزىپ نەگە ۇركەسىڭ، نەگە سەن،

الاتاۋدان سول جۇمساق جەل ەسىپ تۇر.

بىلتىرعىدان ءسال سۋىقتاۋ دەمەسەڭ.

* * *

كونە ۇرىم كەنتىنىڭ قيراندىسى،

كەلمەيدى، تەگى ادامنىڭ يلانعىسى،

جەر جۇتىپ ءبىر-اق تۇندە جوعالىپتى،

اۋەلدەن بولماعان سوڭ يماندى ءىسى.

 

جيەكتە تاس قۇدايلار تۇر جاعالاي،

“بىردەن ال الساڭ، ت

ءاڭىرىم، مىلجالاماي”.

سول كۇنى سۋىق حابار جەتتى سەنەن،

قيراتقان كونە ءشاردى ءزىلزالاداي.

 

“كەشىرمەيمىن، سەن داعى كەشىرمە” دەپ،

سوڭىمنان حات جىبەردىڭ نە ءۇشىن كەنەت.

...ءبىزدىڭ ەرامىزعا دەيىنگى،

بىردەڭە دەگەن قالانىڭ،

بىردەڭە دەگەن پاتشاسى ولگەن،

بىردەڭە دەگەن قامال ەدى ول – ەسىمدە جوق.

جاڭا جىلداعى ەسكى ولەڭ

 كەرىم قىس. تايعاق دەمەي تابان استىڭ،

كەلەدى الا قاشقىڭ، جاعالاسقىڭ.

اجەسى ارقالاعان اق بالاداي،

موينىندا ءبىر ۋىس قار قارا اعاشتىڭ.

 

تاعى دا تاۋدان اسىپ تاڭ كەلەدى،

تاڭ كەلىپ ساندەنەدى، بالدەنەدى.

ەسكى اندەي (قايىرماسى ەسىڭدە جوق),

جادىڭا سالعىسى كەپ الدەنەنى.

 

پانالاپ قۋ جاپىراقتى تورعاي قوندى.

بۇل وعان قامقا سارى تونداي بولدى.

قىسسا دا توڭبايدى ەندى قىرىق كۇن اياز،

(شىن باتىر ولگەن سوڭ دا قورعايدى ەلدى).

 

جازعىرما قىس دەيتۇعىن “كارى قۋدى”،

جۇتقانداي تازارماق بوپ تاعى دا ۋدى،

مۇز شايناپ، قار تۇكىرىپ قابارىپ تۇر،

كىم ايتتى وپ-وڭاي دەپ ارىلۋدى.

 

جاڭا جىل. جاڭا بۋىن. جاڭا ءداۋىر.

ءبىز عوي ول – جاڭارمايتىن قارا باۋىر.

سونداي ءبىر كەر كەزەڭگە كەلىپ تۇرمىن.

سىرتى ءبۇتىن، ال ءىشى الا داۋىل.

ءسىز شە؟

* * *

مىنەكي، ءۇت تە زۋ ەتە قالدى بوگەلمەي،

الىپ شاھار تۇر جاسارماي داعى، كونەرمەي

اياۋلى كۇندەر كوپ بولۋشى ەدى ءبىر كەزدە،

اياقتالماعان ولەڭدەي.

 

ەندى ورالمايتىن ەسىل كەشتەردى كورمەي قاپ،

اياۋلى كۇندەر كوپ ءالى دەيمىن مەن بەيباق.

جاز جىلدام ءوتىپ بارادى بۇ جىل، ول جايلى

ويلانعىڭ داعى، ءتىپتى بىلگىڭ دە كەلمەيدى-اق.

 

تۇرعىنىمىز ءبىز باياعى جاسىل كوشەنىڭ،

تىڭداما جۇرتتىڭ قاعىتپا، قاڭقۋ، وسەگىن

وتىرىك.

جالا.

ول مۇمكىن ەمەس! سەنبەڭدەر!

جاز شىنىمەن-اق بىتەدى ءبىر كۇن دەسە كىم.

 

سىرشىل باقتاردى بەكەردەن-بەكەر مۇڭشىل عىپ

جاز بىتەدى دەپ نەگە ءبىز ەرتە كۇرسىندىك.

قىس جىلدان-جىلعا سۇمدىق سۋىتىپ كەلەدى،

ول سولاي، راس.

وكىنىشكە قاراي، بۇل شىندىق.

2012 جىلى قارعا جازىلعان سونەت

كوكتەم كەشىكتى.

كوڭىل جابىرقاۋ.

كوكتايعاق.

كوشە تالدارى – كوككە قول جايعان كوپ بەيباق.

كوپ كەرەك ەمەس، الماتىعا دا، ماعان دا

ءسال عانا مەيىرىم، از عانا شۋاق جەتپەيدى-اق.

 

شارشاڭقى كوڭىل، شاشىراعان وي تارىداي،

وتەر مە ەكەنبىز جىلىلىققا ءبىر جارىماي.

قادەكەڭ كەتتى، تۇماعاڭ كەتتى وتكەن جىل،

ءتۇسىم بولسا ەكەن وسىنىڭ ءبارى، ا، قۇداي.

 

دۇنيە جاڭا ەدى، قالايشا جىلدام كونەردى،

سەن مۇنداي ەمەس ەدىڭ عوي بۇرىن، الماتى،

سەن مۇنشا سۋىق ەمەس ەدىڭ عوي، نە بولدى؟

 

قوش دەيتىن كەز دە كەلەدى-اۋ ەرتەڭ فانيگە

قينالماي ولسەم دەپ ارماندايسىڭ، قور بولماي،

قينالماي ولسەم... (تاپ قازىر ەمەس، ارينە).

تەك

 ء“ۇشبۋ ءدافتارنىڭ يەسىن كۇن ديدارلى، نۇر سيپاتتى، ءتاڭىر تاعالانىڭ سۇيگەن وعلانى، عارىپ-عاسىردىڭ قورعانى قاھان شىڭعىستىڭ قازاققا سىڭگەن ارداسى، جوشى حاننىڭ جالعاسى، اتا تەگى ومان داريا ارناسى، انا تەگى اققۋ قۇستىڭ انداسى، قۇراما تەمىر قۇرىشى، التى ارىستىڭ ىرىسى، قارا سۋدىڭ بويىنان، قارا تاۋدىڭ ويىنان ازىرەت الىدەي تۇلعالى، قارا نادان قۇربانى اپلاتونداي اقىلدى ابىلقايىر سويىنان بوكەيحان تەگى پاڭگەرەي شايىر دەپ بىلەرسىڭىز”.

1922 جىلدىڭ 13 قاراشاسى. ماسكەۋ پويىزى سايقىن ستانساسىنا ەنتىگە كەلىپ توقتاعان. بولەك كۋپەدەگى پاڭگەرەي اقىن ورنىنان تۇراردا الدىندا اشۋلى جاتقان قويىن داپتەرىنە قۇرداستارى جازعان وسى سوزدەردى وقىپ، ميىعىنان كۇلىپ قويدى.

ول پەرروندا جالعىز ءوزى تەڭسەلىپ ءارلى-بەرلى ءبىراز ءجۇرىپ قالدى. ۆوكزال قىزىلدى-جاسىلدى ۇرانعا تولى. جانىنان ساپ قۇرىپ، شەرۋ تارتىپ قىزىل وترياد ءوتتى. اقىن جىبەك ورمالىن الىپ، مۇرنىنا ۇستادى. ساۋداگەر نوعاي كەشىكتى. قارا جىلانداي يرەڭدەپ قازاق قىرىنا ءسىڭىپ بارا جاتقان پويىزدىڭ سوڭىنان اڭىرىپ قاراپ قالعان اقىن “حال نيچيك، سۋلتان” دەگەن جىلىمشى داۋىستى ەستىپ ارتىنا بۇرىلعان، ساۋداگەر دە قىزىل اسكەردىڭ كيىمىن كيىپ الىپتى. “اكەلدىڭ بە؟” دەپ سۇرادى پاڭگەرەي سالعاننان. “ا كاك جە، كاك ۆى پروسيلي، ۆاشە بلاگوروديە” دەدى ول جىلدام سويلەپ. ەندى ءبىر ءسات شايىر ۇسىنعان ءبىر بۋدا اقشانى قوبىراتىپ قوينىنا تىققان ول وڭ قالتاسىنان التىن تاپانشانى سۋىرىپ الىپ، اقىننىڭ الاقانىنا سالدى. پاڭگەرەي تالايدان بەرى جامباسىن قاجاپ كەلگەن قارا ماۋزەردى اعاش كابۋراسىمەن قوسىپ شويىن جولعا لاقتىرىپ جىبەردى دە، ”فراك شە؟” دەدى سۇراۋلى جۇزبەن. “ونى دا اكەلدىم، اعاەكە” دەدى نوعاي قازاقشالاپ.

سول كۇنى ۇلى بەسىندە وردانىڭ وكپە تۇسىنداعى جال قۇمدا، اتا بەيىتتىڭ الدىندا فراك كيگەن اقىن ءوزىن-ءوزى اتىپ ءولتىردى. التىن تاپانشامەن.

 كۇن ديدارلى، نۇر سيپاتتى قاعان شىڭعىستىڭ قازاققا سىڭگەن ارداسى جوشى حاننىڭ جالعاسى، اتا تەگىن سۇراساڭ، ومان داريا ارناسى، انا تەگىن سۇراساڭ، اققۋ قۇستىڭ انداسى، قارا سۋدىڭ بويىنان، قارا تاۋدىڭ ويىنان اپلاتونداي اقىلدى ابىلقايىر سويىنان بوكەيحان تەگى پاڭگەرەي شايىر.

* * *

سۆەتقالي نۇرجانعا

ءۇستىرت بارساڭ، ءدۇزدى كور،

ءدۇز دەگەنىم – قاسقا بولعان ءبىزدىڭ ەل.

ءۇستىرت دەگەن – وقيعالار كەرۋەنى،

وقۋلىققا كىرمەي قالعان ءسىز بىلەر.

 

«قىزىلاسكەر جاقىن قالدى، تايادى، ءا،

ال، كەس، ءىنىم، باسىمدى كەس، اياما،

باسىمدى اكەت، دەنە قۇرسىن، باستى اكەت!

– اقىرەتتە كورىسەرمىز، ءاي، اعا».

 

ءىنى كەتتى، ءتىرى كەتتى جاس بەرەن،

قۇدىرەتتى الا كەتتى باس دەگەن.

...قۇدىققا ايتتىم بۇل تاريحتى جاسىرىپ،

تالاي جىلدار تاۋلارعا ايتتىم تاس كەرەڭ.

 

ءۇستىرت دەگەن – مۇز قۇرساعان كەڭ ايماق،

ۇسكىرىگى بۇلتتى قۋار كەرى ايداپ.

بۇلتتارعا ەرىپ قاڭعىپ كەتكىم كەلەدى،

جارالى اعام جالعىز قالدى-اۋ دەپ ويلاپ.

 

ە، شەرلى ايماق، شەرلى ايماق،

بۇل الەمدە جەر بار ما ەكەن سەندەي ناق.

جەرلەي الماي التىن باسىن اعانىڭ،

جەلمەن بىرگە كوشىپ جۇرگەن مەن بەيباق.

* * *

ءجۇزىم ءالى پىسكەن جوق،

جاپىراعى تۇسكەن جوق،

ءجۇزىم ءشاربات ىشكەم جوق، ماسپىن بىراق.

قىرىق داربازا قۇلىبىن اشتىم ءبىر-اق،

تاۋ جوق ءبىزدىڭ دالادا، نەگە ەندەشە

تاسقىن قۇلاپ كەلەدى، تاستى ۇرعىلاپ.

 

ءشاربات ىشكىم كەلەدى ءبىر وتىرىپ،

جىلاپ العىم كەلەدى كۇلە تۇرىپ.

سەنەن اسقان سۇلۋ جوق بۇل دالادا،

شىرىن، ءلايلى دەگەندەر – كىل وتىرىك.

 

تولا ما ەكەن سونشا ەرتە جيدەك، تەگى،

قايدا تارتىپ بارادى سۇيرەپ مەنى؟

اقىلى ازداۋ جاز بولدى سول جىلعى جاز،

نەگە بۇلاي تەز ءپىستى تۇينەكتەرى؟!

 

كوپ جىل ءوتتى...كوپشىل دە، ساياق تا ەمەن،

ءوزىمدى-ءوزىم ءمۇجيمىن، اياپ كەلەم.

...ءجۇزىم ءالى پىسپەي تۇرعانى،

جاپىراعى تۇسپەي تۇرعانى،

ءجۇزىم شاراپ ىشپەي تۇرعانىم،

جاقسى ەدى عوي، جاقسى ەدى، ءاي، اتتەگەن...

* * *

بەۋ، بالالىق العاۋسىز،

وسى سوزدە ءبىر قۇدىرەت بار داۋسىز.

راۋشان قىز جىلاپ قالدى، وبال-اي،

راۋشان گۇلىن ۇستاپ الىپ اڭداۋسىز.

 

گۇل استىندا تىكەن بارىن بىلدىرگەن،

ەرتەڭ قيماي قوشتاساسىڭ بۇل كۇنمەن.

راۋشان گۇلى مانگى قالماق جادىڭدا

راۋشان قىز، بۇلدىرگەن.

 

راۋشان قىز، اينالايىن اق بالا،

ەكى كوزىڭ قاپ-قارا.

بۇدان بىلاي جان-جاعىڭا ساق قارا

راۋشان گۇلىن جۇلما بەكەر، تاپتاما.

 

P.S. تاعى دا ءبىر ايتارىم،

راۋشانوۆ جازعان جىردى جاتتاما،

كەرەگى جوق، اينام!

* * *

جوق، كۇن تۇتىلعان جوق،

مەنىڭ كوڭىلىم تۇتىلدى.

قالاي، قايتىپ وتكىزەمىن بۇ ءتۇندى؟

اۋىلىم جاتىر كوشكەن ءۇيدىڭ جۇرتىندا،

ۇمىت قالعان كونە بەسىك سىقىلدى.

 

اسپان نەگە كۇلگىن كوك؟

قۇلاعىما نەگە ءۇن كەلدى كۇڭگىرلەپ،

قاتار جاتىر اعالارىم بەيىتى،

قاتار جۇرمەك جوق ەكەنىن بىلگىن دەپ.

 

قاڭتار ءتۇنى وت كەشتىم.

جىلاپ السام قايتەدى وسى جوقتا ەشكىم.

قارىنداسىم قابىرى اناۋ جاسقانشاق –

مەن كەتكەن سوڭ بوزدارى انىق.

كەتپەسپىن.

 

مەن كەتپەسپىن، كەتكىسى كەپ باتتى كۇن،

السا قۇداي الا قويسىن تاپ بۇگىن.

تىرلىگىڭدە قۋاندىرا العام جوق،

و دۇنيەڭدە جىلاتپاسپىن، اق قۇلىن.

 

كونە قورىم شۇبالعان.

مەنىڭ دەيمىن، نەم اياۋلى بۇلاردان.

ءبىزدىڭ ءجۇرىس نالەت ءجۇرىس، راسى،

توڭىرەگىم قوراشىل يت، قۇبا ارلان،

 

كەپ-كەشەگى ەر كوڭىل،

ەكى يىعىن جۇلىپ جەگەن دەلبە ءبىر.

جەل ءۇپ ەتسە سارناپ قويا بەرەتىن

كونە بەسىك قوڭىراۋى مەن دە ءبىر.

 

قۇلاعىما ءۇن كەلەدى، اقىرعى ءۇن.

جاڭبىر سىڭبەي كولكىپ جاتقان تاقىرمىن.

...قايتىپ كەلەم بەيىتتەن،

بالكىم، بارا جاتىرمىن.

* * *

Fiat lux^[2]

مىنا قۇرىپ كەتكىردىڭ ايى قۇرىپ كەتسە ەكەن

تەزىرەك،

كۇندە قۇريتىن جاعىنا.

كۇتكەنىم ازداي سارىلا،

الدى عوي ءبارىن، الدى عوي مەنەن ءتۇپ-تۇگەل،

نە كەرەك بۇعان تاعى دا؟

 

تاڭ اتادى ەرتەڭ، جوق ولاي ەمەس دۇرىسى،

تاڭىم اتادى، جارىق بىتكەننىڭ ۇلىسى.

ءدال وسىنداي ءتۇن ءولتىردى-اۋ قابىل ابىلدى،

ءدال وسىنداي ءتۇن ءبىتتى، استە ونىڭ تىنىسى.

 

اسپاندا كەزىپ، رۋحى شات بوپ ولگەندەر.

تۇسالىپ سايتان (بار ما ەكەن سونى كورگەندەر؟),

پەرىشتە بىتكەن جەرگە تۇسەدى ءتۇن اۋا،

تىلەگىڭ قابىل بولادى دەيدى ەل. سەنبەڭدەر.

 

قايدا بارادى قارا تىگىلگىر جول مىنا،

ۇزاق ءتۇن بويى ۇيىقتاي المايسىڭ، قورلىق، ءا؟

بەبەۋ قاعادى بەيشارا ءبىر قۇس اۋلاقتا.

ول داعى دەيمىن مەندەي ءبىر بولعان سورلى دا.

 

اي نۇرىن توگىپ، جاۋسا دا جۇلدىز سان مىڭداپ،

گۇلدەيتىن كەزىڭ جاستىق شاق، قايران، بالعىن باق:

سوڭعى پەرىشتە كەتەم دەگەنشە قايتا ۇشىپ،

العاشقى ترامۆاي وتەم دەگەنشە سالدىرلاپ،

مەن ونى بىلمەپپىن...

 

^[2] جاساسىن جارىق كۇن (لات.).

«مەن ءالى داڭقتى اقىن بوپ ورالامىن،

نە قۇريمىن، ءبىرجولا جوعالامىن».

سو بالانىڭ نە ايتقانىن تۇسىنە الماي ،

قىز تۇراتىن ۋماجداپ ورامالىن.

 

ۇرىستى قىزعا «جەلوكپە، كۇلەگەش»دەپ،

بالكىم پەرى و،بالكىم جىن ەلەستەپ،

ولىمنەن دە قورىقپادى ول، كۇلدى تاعى،

«ءولىم دەگەن نەمەنە، ول تۇك ەمەس»دەپ.

 

«ءماشھۇر بولىپ كەلەم مەن، انت بەرەمىن!»،

...ءومىر ءوتتى كۇتۋمەن حات-دەرەگىن.

تاجال دەگەن سەكىلدى ەستىلەدى،

سودان بەرى قىز ءۇشىن داڭق دەگەنىڭ.

 

تاجال دەگەن سەكىلدى ەستىلەدى،

كىمدى كۇتتى، قانشا جىل توستى نەنى؟

كەلىنتوبە دەيتۇعىن اۋىل مىناۋ،

مۇندا نۇقىل جابىرقاۋ كەشتىڭ ءوڭى.

 

...ول بۇگىندە بايبىشە تۇرعىلىقتى،

ۇل-قىزى بار، شالى بار تىڭعىلىقتى.

ەڭ باقىتتى ايەلى سىر بويىنىڭ،

بالكىم الاش جۇرتىنىڭ، كىم ءبىلىپتى.

Abai.kz