بۇل ءبىزدىڭ قوعامداعى اسا وزەكتى تاقىرىپتى كوتەرگەن العاشقى تۋىندى. ونىڭ وزىندە كوركەم فيلم. كورۋگە اسىقتىق. ەكى وكپەمىزدى قولعا الىپ، جۇگىرىپ جەتتىك. رەجيسسەر سابيت قۇرمانبەكوۆتىڭ «ورالمان» ءفيلمىنىڭ تۇساۋكەسەرىن ايتامىن دا. بەلگىلى كينوشى سلامبەك تاۋەكەل اعامىز ماقتاعان تۋىندى وسال بولماس دەپ ويلاعانبىز. قاتەلەسكەن جوقپىز، بىراق، جارتىلاي عانا. دەگەنمەن، تۋىندىدا ءتاۋىر جاقتارى دا بارشىلىق. بارىنەن بۇرىن ءوز باسىم «قازاقفيلم» ۇلتتىق كينوكومپانياسىنىڭ ديجيتال فورماتىنداعى وزىق تەحنولوگيالىق ۇلگىدەگى تۇسىرىلىمىنە بەك رازى بولدىم. مۇنداي سۋرەتتى الەمنىڭ كەز كەلگەن وركەنيەتتى ەلىنە اپارىپ ۇيالماي كورسەتۋگە بولادى.

ەكران ىشىندەگى الەمگە ءوزىڭ كىرىپ كەتكەندەي، كەيىپكەرلەرمەن بىرگە جۇرگەندەي سەزىمگە بولاتىن جايلارى بار. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە وپەراتور مارس ۋماروۆتىڭ ەڭبەگىنە ءتانتى بولىپ قالاسىڭ. رەجيسسەر رەتىندە ءسابيتتىڭ دە ۇتىمدى شەشىمدەرى بارشىلىق. باس كەيىپكەردىڭ اكەسىن ارقاعا سالىپ كوتەرىپ الىپ كەلە جاتقان تۇستارىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى. اۋعانستاننىڭ تاۋ شاتقالىندا ورنالاسقان قۇندىز پروۆينتسياسىنداعى ءتۇسىرىلىمدى كورگەن ادام تۇپ-تۋرا سوندا بارىپ، تابان تىرەپ كەلگەندەي-اق اسەردە قالارلىقتاي ەكەن. ونىڭ ۇستىنە ءبارى پۋشتۋن-داري تىلدەرىندە سويلەپ، ورىسشا جۇگىرپە جولداردى عانا قاراپ وتىرساڭ...

ەل شەكاراسىن اتتاعان ساتتەگى ورالمان قاريانىڭ شەكارا اسكەرىنەن «بۇل قازاقتىڭ جەرى مە؟» دەپ ناقتىلاپ الىپ، تىزەرلەپ وتىرا قالىپ قار جامىلعان مۇزدى سۇيگەن جەرىنە كەلگەندە كورەرمەن ءبىز بولىپ، ءسىز بولىپ كوزگە جاس الۋىمىز كەرەك ەدى، كوڭىلى بوستاۋ بىرەۋلەر ەڭىرەپ تۇرىپ جىلاپ جىبەرەر بولسا كەرەك ەدى.

بىراق، ولاي تەبىرەنە المادىق. سەبەبى، قۇندىز پروۆينتسياسىنان شىققاننان بەرگى ۇزاق جولدا ولار ەش قاجىعان جوق. ارىپ-اشىمادى، باس اۋىرىپ، بالتىر سىزدامادى. ەشبىر توسىن وقيعا دا بولمادى. قۇندىزدان شىعاردا كەلىنى «اتام وسى اۋىر جولعا توتەپ بەرە الار ما ەكەن؟» دەپ كۇماندانعان سەكىلدى ەدى، ونىسى دا بەكەر ەكەن.

ستسەناريستىڭ سىزىپ قويعان ءتۇزۋ سىزىعىمىن دىزىلداتىپ وتىرىپ قازاقستانعا توپ ەتە قالدى. ونىڭ ۇستىنە قاريا جەردى ەمەس، قار بولىپ قاتقان مۇزدى سۇيگەنى كوڭىلگە قونبادى. قازاق ءۇشىن كيەلى دۇنيە توپىرىق ەدى عوي. قاردى قولىمەن سىپارا باستاعاندا ءبىز توپىراق كۇتكەنبىز. بىراق، ولاي بولمادى. قازاق بالاسى «تۋعان جەردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعى»، «كيەلى توپىراق تارتادى» دەگەن سوزدەردى بەكەرگە ايتپايدى. ادامنىڭ ءوزى ءاۋ باستا توپىراقتان جارالىپ، جەر قوينىندا توپىراققا سىڭبەۋشى مە ەدى.  ال، مۇزدى ءسۇيۋ سونشالىقتى اسەرلى بولا قويمادى.

ەلىنە ورالعان ورالمان وتباسىن قابىلداعان اكىم دە تىم سۇلەسوق. جالپى، ورالماندارعا كينوداعى شىڭعىس ەسىمدى بوزبالادان وزگە وڭ قاباق تانىتىپ جۇرگەن ءجىبى ءتۇزۋ ءبىر ادام جوق. ونىڭ ءوزى سول وتباسىنىڭ بويجەتكەن قىزىن ۇناتىپ قالعاندىقتان عانا بولماسا... ءبارى ورالماندى جاۋىنداي كورەدى، ءتىپتى، ءتۇتىپ جەپ قويۋعا دا بار. اتا جۇرتتىڭ، ءدۇيىم ەلدى سونشاما يتتەي ەتىپ بەينەلەتىندەي ولاردىڭ نە جازىعى بار ەدى؟

تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا جان-جاقتان اعىلىپ كەلگەن ورالمانداردى ءيىلىپ جاستىق، جايىلىپ توسەك بولىپ، جۇرەكجاردى قۋانىشپەن قارسى العان، ەرۋلىگىن اكەلىپ، قانداستارىنىڭ اياق-قولدارىن جەرگە تيگىزبەي بىرنەشە اي بويى كەزەكتەسىپ، قوناق ەتىپ توبەسىنە كوتەرگەن دە وسى جەرگىلىكتى باۋىرلارىمىز ەدى عوي. ونەردەگى كوركەمدىك شىندىق تاريحي اقيقاتتان تىم ۇزاق الشاق كەتىپ، اۋىتقىماۋى  كەرەك ەدى.

الايدا، اۋىتقىعاندا تىم الىسقا ۇزاپ كەتتى. اكەسىنىڭ ءولىمىن ەستىرتە كەلگەن ورالمان جىگىتكە اۋىل اكىمىنىڭ «بۇگىن-ەرتەڭ بىزدە مەيرام عوي» دەپ تىم بەزبۇيرەكتىك تانىتقان جەرى دە ارتىقتاۋ. قازاق بالاسى توپىراقتى ولىمدە ەشقاشان كەرى تارتىپ، ولاي كەرىلىپ وتىرمايدى.

اكەسىنىڭ مۇردەسىن ۇلى جالعىز ءوزى جابىق پوليگون الاڭىنداعى قورىمعا اپارىپ جەرلەۋگە بارا جاتقانى – ءاۋ باستا شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «عاسىردان دا ۇزاق ءبىر كۇن» اتتى اتاقتى تۋىندىسىن ەسكە تۇسىرگەن. ونى ستسەناريست ءوزى دە اڭعارعان با ەكەن، دەرەۋ باسقاشا باعىتقا كوشىپتى. ورىس اسكەرى اياق استىنان مەيرىمدى بولا قالىپ، اۆتومات مىلتىعىن تاستاي سالىپ، قاتىپ قالعان توڭ جەردى قازۋعا كومەكتەسىپ جاتىر. (شىركىن-اي، ورىس بولماسا ارام قاتاسىڭ دەگەنى شىعار)

ال، جەرگىلىكتى قازاقتار ورالماننىڭ ولگەنىن جەرلەسپەيدى، دۇرىستاپ كوڭىل ايتپايدى، اي دالاداعى زىمىران ۇشاتىن پوليگونعا جالعىز ءۇي تاستاپ، كەلگەن بەتتە قاڭعىرتىپ جىبەرەدى. ونىمەن قويماي جىلقىسىنىڭ ەتىن قىمباتقا ساتىپ، ونىڭ ەتىن ءوزى جەپ كەتەدى. اكىمدەرى جالعىز ءوزى مەشىت سالىپ جاتقان ورالماننىڭ عيماراتىنا كەلىپ اراق ءىشىپ، توبەلەسەدى. ەكى اكىم ءبىر-ءبىرىنىڭ ءشيىن شىعارادى. ەكەۋى دە اۋعانستاندا سوعىستا بولعان ەكەن. ۇلكەن اكىمى ورالماننان ءوش الماققا ۇمىتىلىپ ءجۇر. كەيىن مەشىتتى ءوزى سالدىرعان بولىپ، جۇرتقا بەتى بۇلك ەتپەستەن وتىرىك ايتىپ ءجۇر.

زىمىران ۇشاتىن پوليگوندى كۇزەتىپ جۇرگەن ورالماندى جەرگىلىكتى قازاق جىگىتتەرى سوققىعا جىعىپ، تەمىر-تەرسەك، كابەل-ءمابىل ءۇشىن ءولىمشى ەتىپ ساباپ تاستايدى.

قىسقاسى، وسىنداي وقيعالار تىزبەكتەلىپ وتە بەرەدى. كەيىپكەرلەردىڭ ءوزارا ديالوگتارى، جالپى، كينونىڭ ءتىلى رەسمي گازەتتىڭ قاساڭ اۋدارماسى سەكىلدى تىم جۇتاڭ. ستسەناريست پەن ءماتىن رەداكتورىنىڭ شالاعايلىعى مەن جازۋ-سىزۋعا توسەلمەگەن جاندار ەكەندىكتەرى بىردەن كوزگە ۇرىپ تۇر. سوزدەرى قۇلاققا تۇرپىدەي تيەدى.

سولاي بولاتىن ءجونى دە بار ەكەن. سەبەبى، ستسەناري اۆتورى – نۇرلان سانجار ءاۋ باستا شىعارمانى ورىسشا جازعان. بالا كەزىندە «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىندە قوجانىڭ ءرولىن سومدادى دەمەڭ نۇرەكەڭ جازۋشى ەمەس، ينجەنەر ادام دەپ ەستىگەنبىز. ونىڭ ۇستىنە ءورىستىلدى «ستسەناريست». ورالماندارمەن ورىسشا ءتىل تابىسىپ جۇرمەسە، شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنەن حاباردار دەپ تە ويلامايمىن. كينونىڭ تال بويىندا سەلت ەتكىزەر شىمىر وقيعانىڭ بولماۋى، كوڭىل تەبىرەنتەتىن ليريكالىق كوركەمدىك شەشىمنىڭ كەزدەسپەۋىنىڭ سىرى وسىندا جاتسا كەرەك.

كينو وقيعالارىنىڭ دا مەحانيكالىق تاسىلمەن ءورىلىپ، اۆتوماتتى تۇردە ءوربىپ وتىرۋى ينجەنەر-قالامگەردىڭ عانا ءتول تۋما تۋىندىسى ەكەندىگىن ايعاقتاي تۇسەدى.

قۋاندىق شاماحايۇلى،

قر مادەنيەت قايراتكەرى

Abai.kz