( «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى» ر. نىسانبايۇلىنا اشىق حات)

بيسميللاھير يراحمانير راحيم

قۇرمەتتى حازىرەت راتبەك مىرزا!

مەنىڭ ءسىزدىڭ اتىڭىزعا بۇل حاتتى جازۋىما سەبەپ بولىپ وتىرعان، بالكىم ءوزىڭىز دە وقىعان بولارسىز،  «وردا-kz» (№3, 30.07.2010 ج.) گازەتىندە «ءدىني باسقارمانى تاراتۋ كەرەك» دەگەن تاقىرىپپەن  جاريالانعان،  جامبىل وبلىسى قورداي اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، دارىگەر ءبىرجان الىمبەتوۆتىڭ جانايقاي سىر-سۇحباتى.

وقىعان ادامنىڭ قۇيقا تامىرى شىمىرلايتىن بۇل  جانايقاي-سۇحباتتا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 22 ماۋسىمىندا اقتاۋ قالاسى ماڭىنداعى قاتاڭ ءتارتىپتى رەجيمدەگى تۇرمەدەن قاشىپ شىقان 21 تۇتقىننىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارعا كورسەتكەن قارۋلى قارسىلىعىن، بىرنەشە كۇنگە سوزىلعان ابىگەردەن كەيىن ولاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ قازا تاپقانىن، سولاردىڭ اراسىندا ءبىرجاننىڭ ءوز ۇلى داۋرەن الىمبەتوۆتىڭ قايداعى ءبىر جات ءدىن سودىرلارىنىڭ ناسيحاتىنا ەرىپ  قىرشىن جاسىندا تەكتەن-تەككە «شاھيت» بولىپ، وققا ۇشقاندىعىن اڭگىمەگە وزەك ەتىپتى. ارينە، جان تۇرىگەرلىك ايانىشتى دا قايعىلى ءجايت...

تەرگەۋ ورىندارى ءالى ءوزىنىڭ ناقتىلى قورىتىندىسىن ايتپاي وتىرعان وسى ءبىر قاندى وقيعاعا بايلانىستى، گازەت ءتىلشىسىنىڭ سۇراعىنا وراي،  قايعىدان قان جۇتقان اكە شاشىراڭقىلاۋ ايتسا دا،  ءوز  اڭگىمەسىندە  بۇرىننان دا ەل ءبىلىپ جۇرگەن، بۇگىنگى تاڭدا ەشكىمنەن جاسىرۋعا بولمايتىن كۇردەلى ەكى ماسەلەنىڭ باسىن  اشىپ كورسەتىپتى.

( «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى» ر. نىسانبايۇلىنا اشىق حات)

بيسميللاھير يراحمانير راحيم

قۇرمەتتى حازىرەت راتبەك مىرزا!

مەنىڭ ءسىزدىڭ اتىڭىزعا بۇل حاتتى جازۋىما سەبەپ بولىپ وتىرعان، بالكىم ءوزىڭىز دە وقىعان بولارسىز،  «وردا-kz» (№3, 30.07.2010 ج.) گازەتىندە «ءدىني باسقارمانى تاراتۋ كەرەك» دەگەن تاقىرىپپەن  جاريالانعان،  جامبىل وبلىسى قورداي اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، دارىگەر ءبىرجان الىمبەتوۆتىڭ جانايقاي سىر-سۇحباتى.

وقىعان ادامنىڭ قۇيقا تامىرى شىمىرلايتىن بۇل  جانايقاي-سۇحباتتا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 22 ماۋسىمىندا اقتاۋ قالاسى ماڭىنداعى قاتاڭ ءتارتىپتى رەجيمدەگى تۇرمەدەن قاشىپ شىقان 21 تۇتقىننىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارعا كورسەتكەن قارۋلى قارسىلىعىن، بىرنەشە كۇنگە سوزىلعان ابىگەردەن كەيىن ولاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ قازا تاپقانىن، سولاردىڭ اراسىندا ءبىرجاننىڭ ءوز ۇلى داۋرەن الىمبەتوۆتىڭ قايداعى ءبىر جات ءدىن سودىرلارىنىڭ ناسيحاتىنا ەرىپ  قىرشىن جاسىندا تەكتەن-تەككە «شاھيت» بولىپ، وققا ۇشقاندىعىن اڭگىمەگە وزەك ەتىپتى. ارينە، جان تۇرىگەرلىك ايانىشتى دا قايعىلى ءجايت...

تەرگەۋ ورىندارى ءالى ءوزىنىڭ ناقتىلى قورىتىندىسىن ايتپاي وتىرعان وسى ءبىر قاندى وقيعاعا بايلانىستى، گازەت ءتىلشىسىنىڭ سۇراعىنا وراي،  قايعىدان قان جۇتقان اكە شاشىراڭقىلاۋ ايتسا دا،  ءوز  اڭگىمەسىندە  بۇرىننان دا ەل ءبىلىپ جۇرگەن، بۇگىنگى تاڭدا ەشكىمنەن جاسىرۋعا بولمايتىن كۇردەلى ەكى ماسەلەنىڭ باسىن  اشىپ كورسەتىپتى.

ءبىرىنشى, قارالى اكەنىڭ سوزىنە يلانساق، بالاسى «اللاھۋ اكپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرگەن. ويتكەنى، دەنەسىنىڭ ءبارى كۇل تالقان بولىپ شاشىلىپ كەتكەن. ادەتتە، ءجاي وق تيگەن ادامنىڭ دەنەسى بۇلايشا شاشىلىپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس قوي. قيسىندى ءۋاج. سوندا بۇل جىگىت كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن، قانداي ماقساتپەن جاس جانىن «شاھيت» قۇرباندىققا تىگىپ، ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرىپ وتىر؟ بۇلاردىڭ ارتىندا قانداي كۇش، قانداي ساياسات  تۇر؟..

ەكىنشى، سۇحبات تاقىرىبىندا ايقايلاپ تۇرعانداي قارالى  دەپۋتات ءوزى ءدىندار بولماسا دا، ەل سەنىم ارتىپ كەلگەن ۇيىم رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىن تاراتۋدى تالاپ ەتەدى. نەگە؟..

بىزگە جات جۇرتتىق ءدىني اعىمدار  ەمەس، ءداستۇرلى ءوز يسلامىمىز كەرەك

قۇرمەتتى حازىرەت!

اڭگىمەنى العاشقى «اللاھۋ اكپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرگەن ماسەلەدەن باستايىق. «جاۋ جوق دەمە، جار استىندا» دەگەن ەمەس پە؟  ءبىز ويلايمىز، «ەلىمىزدە ءبارى تىنىش، جۇرت جاپپاي مەشىتكە بارىپ جاتىر ...» دەپ. سوڭعى جىلدارى  مەشىتتەر كوپتەپ سالىنعاندىقتان، ەلدىڭ يمانى كۇشەيىپ كەلە جاتىر دەپ ەلدىڭ يمانىن مەشىتتىڭ سانىمەن، سالىنىپ جاتقان قۇرىلىسىمەن ولشەيتىنىمىز دە جاسىرىن ەمەس. سوندا ءوز جاندارىن كوزسىزدىكپەن قۇربان ەتكەن جاستارىمىزدىڭ مىنا «شاھيت» جارىلىستارىن ەلگە قالاي ءتۇسىندىرىپ، ولاردىڭ  ۇرەيىن باسۋعا بولادى؟ بۇرىن مۇنداي «شاھيت» جارىلىستار شەت ەلدەردە ورىن الىپ جاتاتىنىن باق-تار ارقىلى عانا ءبىلۋشى ەدىك، ەندى ءوز ەلىمىزدە، ءتىپتى ۇرىقساتسىز جان بالاسىنىڭ اياعى جەتە بەرمەيتىن قاپاستاعى تۇرمەمىزدىڭ تورىندە ورىن الۋىن كىم قالاي  ۇعىنادى؟..

ءبىز سوڭعى جىلدارى تۇرمەلەردە مەشىتتەر اشىپ، قىلمىسكەرلەردى يماندىلىققا  شاقىرىپ تاربيەلەيمىز دەپ جۇرگەندە، ونداعى جاتقان جانكەشتىلەر وسىلايشا   باستارىن قوسىپ، «ماقساتتى ساباقتارىن» جەتىلدىرىپ، ءوز بىلگەندەرىن قاپاستا وتىرىپ-اق جۇزەگە اسىرۋعا  دايىندالىپ جاتسا،  سويقاننىڭ كوكەسى  توبەسىن كورسەتىپ تۇرعانى ەمەس پە؟  مۇنى ايتىپ وتىرعانىم، كەزىندە ءسىز دە مۋفتي بولىپ تۇرعانىڭىزدا الماتى ماڭىنداعى قاراسۋ مەشىتى جانىنداعى ءوزى قارجى تۋىپ، جاستارعا   يماني تەگىن ءتالىم ءبىلىم بەرگەن   «شاكارىم مەدرەسەسىنىڭ»جەتەكشىسى سماتۋللا تاقسىرعا ورىنسىز ءتيىسىپ، سوت شەشىمىمەن ەلدەن قۋدىرتىپ تىنىپ ەدىڭىز. تاقسىردىڭ سونداعى  بار ايىبى جاي-باسار ءدىني باسقارما قۇزىرىن مويىنسىنباي، ءوزىمىزدىڭ ماقتانىشىمىز ءياسساۋيدىڭ سوپىلىق اعىمىن جاڭعىرتىپ  اباي، شاكارىم، ءماشھۇر ءجۇسىپ ىلىمدەرىن  ءدىني تۇرعىدا تەرەڭدەتىپ وقىتىپ، جاڭاشا ءبىلىم بەرۋدىڭ  جارقىن جۇيەسىنە  تالپىنىس جاساعانى بولاتىن. نالاسىنا قالدىڭىز-اۋ ءسىز سوندا ەلىم دەپ كەلگەن ورالمان تاقسىردىڭ...

دەگەنمەن، قازىرگى جاعدايدا ويلانىپ قاراسام، وسى قياناتىڭىزدىڭ وزىندە ءسىز تاراپىنان بولعان ەلدەگى يسلامعا ەنىپ كەتەر اعىمدارعا دەگەن قىراعىلىق-ساقتىق شارالارىن بايقاۋعا بولاتىن سىياقتى ەكەن. ..

وسى قىراعىلىق ساقتىق شارالارى ءدال قازىر ەلگە وتە قاجەت بولىپ وتىر.  2000 جىلعى باق-تار حابارىنا سەنسەك ءسىز باس مۋفتيلىقتان ءوز ءوتىنىشىڭىز بويىنشا شەتتەتىلدىڭىز.  سودان بەرى «اڭگىمەسى مول» ون جىل ءوتتى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءدىني باسقارما دارمەنسىزدىگىنەن، ەلىمىزدە بۇرىن سوڭدى اتىن ەستىمەگەن، جەر الەمدە باستارى سيماي قۋعىندا جۇرگەن، ءدىني لاڭكەستىك قاۋپى بار اعىمدار كوبەيىپ كەتتى. قازىرگى تاڭدا سونىڭ ەڭ باستىلارى بولىپ ۋاحابيلەر، قۇرانيتتەر، سالافيلەر... ءتىپتى تاياۋدا رەسەيدە ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تانىلىپ، تيىم سالىنعان «تابليعي جاماعات» ءدىني باعىتىن ۇستانعاندار ت.ب. سانالىپ وتىر. قازىر قاي مەشىتكە بارساڭ دا «سەنىكى بۇرىس، مەنىكى دۇرىس» دەپ بىرىمەن-ءبىرى تالاسىپ، ايتىسىپ-تارتىسىپ، كەيدە باس جارىسىپ  توبەلەسىپ جاتقانداردى كورەسىڭ.  بۇلارعا «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا بولار» يمامدارىمىزدىڭ وزدەرى دىننەن ساۋاتى شامالى دۇمشەلەر بولىپ وتىر. ولار بەس-التا سۇرەنى جاتقا بىلگەندەرى بولماسا، ءدىني اعىمدار جۇمىسىن تارازىلاماق تۇگىلى يسلامنىڭ وسى عاسىرداعى بولمىسىنان ماقۇرىم جاندار. وسىنىڭ سالدارىنان بەتىمەن كەتكەن بۇل ءدىني اعىمدار سوڭعى كەزدە ، ەل ىشىندە ىلاڭ سالۋدىڭ نەبىر ايلا شارعىسىن كورسەتىپ ۇلگەردى. ماسەلەن، 2005 جىلى ا.ميرونوۆ دەگەن بىرەۋ اتىراۋدىڭ اكىمشىلىگىن، 2007 جىلى ەندى بىرەۋلەرى ستەپاگورسك قالاسى اكىمدىگىن جارىپ جىبەرمەكشى بولدى، ال ماقۇلبەكوۆ باستاعان توپ ءتىپتى شىمكەنتتەگى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى عيماراتىنىڭ كۇلىن كوككە ۇشىرۋعا تىرىستى. ورال قالاسىنداعى ايمۇقانبەتوۆتىڭ لاڭكەستىك توبى بىرنەشە قاراقشىلىق وقيعالار ۇيىمداستىرسا، 2008 جىلى ماڭعىستاۋداعى بەس ۋاحابشىنىڭ ءىسى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ولىمىمەن اياقتالدى. ءدال وسىنداي  پوليتسيا مايورىنىڭ قازاسى تاياۋدا جامبىل اۋدانىنىنىڭ ورتالىعى ۇزىناعاش ەلدى مەكەنىندە دە ورىن الدى. ال، توپالاڭى شىعىپ جاتقان  قىرعىز ەلىمەن كورشىلەس   جامبىل وبلىسىندا بيشكەكتەن كەلگەن «تاكپىرشىلەر جاماعاتى» مەن  ۋاحابيتتەرى قانشاما ۋاقىتتان بەرى ءوز بىلگەندەرىن ايىلدارىن جيناماستان  اشىق جۇزەگە اسىرۋدا. وسى وبلىستا  2008 جىلى قوردايداعى جانعوجاەۆتىڭ ۇيىنەن بىرنەشە «كالاشنيكوۆ» اۆتوماتى مەن ءتۇرلى جارىلعىش قارۋلاردىڭ تاركىلەنۋى بىزگە ءالى كۇنگە ساباق بولماي وتىر. بۇل - ەستە قالعان ۇرەيلى كەيىنگى دەرەكتەر. بۇدان بۇرىن دا  مۇباراك ءدىنىمىز يسلامدى قارۋ ەتىپ، "حاليفات ورناتامىز!"- دەپ ەلىمىزگە العاش ىلاڭ الىپ كەلگەن  "حيزبۋت تاحرير"  ەكسترەميستەرىنىڭ الدى سوتقا تارتىلعان بولاتىن. قاراپ وتىرساق قىلمىس ۇستىندە ۇستالعاندار سوتتالعان، ال سول سودىرلاردى ەلگە كىرگىزىپ، جۇمىسىنا باسشىلىق ەتىپ وتىرعان ەل ىشىندەگى باسشىلارىن تاۋىپ، ولاردى قىلمىستى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋى ءالى كۇنگە قولعا الىنعان ەمەس. ال وسى ءدىني ساياسي توپتىڭ ەل ءۇشىن دە، ءدىن ءۇشىن دە قانشالىقتى ۇرەيلى ەكەنىن بىلە تۇرا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى  دىني باسقارماسىنىڭ جۇمعان اۋىزدارىن اشپاي كەلۋى، ءتىپتى كەيبىرىن ءوز قولتىقتارىنىڭ استىنا الۋى ارينە جاقسىلىق ەمەس. وسىنى بىلە تۇرا ۇكىمەت تاراپىنان دا وسى ماسەلەگە ناقتىلى نازار اۋدارىلماي وتىر. وعان باستى سەبەپ، ءوز جۇمىستارىن وسىلايشا قينالماي ۇيىمداستىرىپ وتىرعان، اتالىنعان ءدىني اعىمداردىڭ سوڭىندا ولاردىڭ قولتىعىنان دەم بەرەر، جوعارعى ورىنداردا قامقورشى ساياسي كۇشتەر مەن جەتەكشىلەردىڭ بولۋى. مىسالى، شەتەلدىكتەردىڭ قارجىلاندىرۋىمەن جۇمىس جاساپ وتىرعان قۇرانيتتەر اعىمىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ا.مۋسين مىرزا،  سالافيلەردى رەسپۋبليكا مۇسىلماندىرى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى ءا. دەربىسالىنىڭ  تىكەلەي ءوزى جەلەپ-جەبەپ جۇرگەنىن باق-تار جامىراي جازۋدا. تاياۋدا ءدىن توراعاسى ءا.دەربىالىنىڭ ەكى-ءۇش پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىن قاسىنا ەرتىپ سارىاعاشتاعى وسى كۇنگە دەيىن بوي تاسالاپ جۇمىس جاساپ كەلگەن سالافيلىك جۇيەدەگى مەدىرەسەنىڭ سالتاناتتى  اشىلۋ ءراسىمىن وتكىزىپ قايتقانىن «اسىل ارنا» تەلەارناسىنان كوردىك...

قازىر مەملەكەت قىزمەتكەرلەرى اراسىندا كلاندىق توپتاردىڭ قىلمىستارى اشكەرەلەنىپ، ەل ءىشى دۇرلىگە باستادى. ارينە، مۇنداي  كلاندىق كادرلاردى اۋىزدىقتاۋ زاڭ ورىندارى ءۇشىن پالەندەي قيىندىققا سوقپايدى. ولار بيلىكتە وتىرعانىمەن ساۋساقپەن سانارلىق از. ال ءدىني اعىمدار كوزسىز سوراقىلىققا باراتىن بولسا، بۇل ەل ەگەمەندىگى مەن حالىققا ۇلكەن نابىت الىپ كەلەدى.  وسى ورايدا كورشى تاجىكستاندا وتكەن جىلدىڭ 8 قاڭتارىندا  باس پروكۋراتۋرانىڭ تالابىمەن ءسالافيزمنىڭ ەل اۋماعىندا تارالۋىنا تىيىم سالعان تاجىكستان جوعارى سوتىنىڭ شەشىمىنە نازار اۋدارتقىمىز كەلەدى. بىزدەن گورى  «ءدىن تازالىعى» جولىنداعى بىتىسپەس سوعىستىڭ اششى ءدامىن ەرتەرەك تارتقان كورشى اعايىننىڭ  بۇل «ىلىمسىماقتان» ءوز بويلارىن ەرتەرەك اۋلاققا سالۋى بىزگە نەگە ساباق بولمايدى؟ بىزدەگى قۇزىرلى ورىندار وسىنداي لاڭكەس اعىمدارعا توقتاۋ سالۋ ورىنىنا اللانىڭ ادامزات بالاسىنا سىيلاعان ەڭ ۇلى كىتابى - قۇراننىڭ كەيبىر سۇرەلەرىن ەكسترەميستىك باعىتتا دەپ ايىپتاپ، سوت شەشىمىمەن وقۋعا جانە تاراتۋعا تىيىم سالىپ، الەم جۇرتشىلىعى الدىندا ماسقارا بولىپ وتىر. وسىنى كورىپ بىلە وتىرىپ نە ءدىني باسقارما، نە ءدىن زيالىلارى اۋىزدارىن اشقان ەمەس. سايىپ كەلگەندە مۇنىڭ ءوزى دە  ەلىمىزدەگى  ءداستۇرلى يسلام دىنىنە ەگە بولاتىن زيالى ءدىن قايراتكەرلەرىنىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى. ءدال وسى  دارمەسىزدىك  ەلىمىزدەگى كىرمە ءدىني اعىمداردىڭ كوبەيۋىنە جانە ولاردىڭ ەركىن كۇش الۋىنا جول اشۋدا. قازىر ءوز قاتارلارىن  كۇشەيتكەن اتالىنعان ءدىني كىرمە  اعىمدار وزىمەن-ءوزى بىتىسپەس كيكىلجىڭگە ءتۇسىپ، جاساعان قىلمىستارىن ءبىر-بىرىنە اۋدارىپ سالىپ، بىرىمەن-ءبىرى قىرقىسىپ باعۋدا. وسى رەتتە باق بەتتەرىندە وقىس وقيعا رەتىندە كورسەتىلگەن «سەنىم. ءبىلىم. ءومىر.» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى جەتەكشىلەرىنىڭ جاپپاي اياق استىنان  تۇتقىندالۋى دا ويلاندىراتىن جاعداي. بۇل بىرلەستىك سوڭعى ون جىل كولەمىندە مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارمەن بىرلەسىپ، ءتىپتى كوپتەگەن وبلىستىق اكىمشىلىكتەر جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن قويان قولتىق  ارالاسىپ  «ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ جانە ونى تۇپكىلىكتى جويۋ» تاقىرىبىندا بىرىككەن جوسپارلى تۇردە كونفەرەنتسيالار مەن دوڭگەلەك ستولدار وتكىزىپ جۇرگەنىن بۇحارالىق باق بەتتەرىنەن تالاي رەت وقىدىق قوي. سوندا بۇل نە «جۇمباق»؟ ەل ىشىندە جۇرگەن ەكستەميستىك توپ جەتەكشىلەرىن تاپپايمىز، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن  بىتە قايناسىپ جۇمىس جاساپ جۇرگەن جەتەكشىلەرىن تۇتقىندا ۇستايمىز. جوق بۇل الدە رەسپۋبليكا مۇسىلماندارىنىڭ الداعى قۇرىلتايى الدىنداعى «سپەكتاكللمە»؟    بۇل تىرشىلىك ودان ءارى جالعاسا بەرسە، مۇنداي  قىرقىسۋلاردىڭ سوڭى ەل ەگەمەندىگىنە قاتەر بولىپ تيەر قاندى قىرعىنعا ۇلاسۋى دا بەك مۇمكىن. ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا بۇل بەرەكەسىزدىك، ەلباسىمىز ن.نازارباەۆتىڭ سارا ساياساتى نىڭ ارقاسىندا قالىپتاسقان  بۇگىنگى ونەگەلى دە وركەندى قادامىن كورە الماي وتىرعان دۇشپاندارىمىزدىڭ قيمىلى. ولار  سۇتتەي ۇيىعان كوپ ۇلتتى،  ەل ىنتىماعىن بۇزار  سوعىس وتىن تۇتاندىرۋ ءۇشىن ەشتەڭەدەن ايانبايدى. ەلىمىزدە ءدىن زيالىلارىنىڭ جوقتىعىنان  كىرمە ءدىني اعىمدارعا ەرگەن جاستارىمىز قازىر وسىنى ۇعىنا الماي وتىر. ايتپەسە «الاھۋ اقپارلاپ» ءوزىن-ءوزى جارىپ جىبەرۋ دەگەن نە دەگەن سۇمدىق؟! ەلىمىزدە بۇرىن-سوڭدى مۇنداي سوراقى جانكەشتىلىك بولىپ پا ەدى. ءومىر - اللانىڭ ادامعا بەرگەن ەڭ باستى سىيلىعى. مۇنى ءار پەندە قادىرلەي ءبىلۋى كەرەك.  اللاعا ادامنان ەشتەڭە كەرەك ەمەس. اللا الدىندا وتەيتىن بەس پارىزىمىز دا اللا ءۇشىن ەمەس، ءوزىمىز ءۇشىن.  ءبىزدىڭ، كۇنى كەشەگە دەيىن باسقا ءدىني اعىدارسىز دا تاڭىمىز اتىپ، تاۋىعىمىز شاقىرعان.  سوندا، تىنىش ەلدىڭ شىرقىن بۇزار مۇنداي بۇزاقى  ءدىني اعىمدار كىمگە قاجەت؟  ەلىمىز  ءۇشىن ءدال قازىر ەشبىر يسلامي ءدىني اعىمنىڭ قاجەتى جوق! كىرمە ءدىني اعىمدارعا زاڭ جۇزىندە دە، ءدىني جولمەن دە جەدەل توقتاۋ سالۋىمىز كەرەك. يسلامنىڭ اتىن جامىلعان مۇنداي جاعىمسىز ەكسترەميستىك كۇشتەرمەن ۇكىمەت تە، زاڭ ورىندارى دا قاتاڭ كۇرەس جۇرگىزۋى ءتيىس. بۇلاردان دا بۇرىن ءوزىمىزدىڭ ءداستۇرلى قازاقى يسلام  ءوزىن-ءوزى كورسەتە ءبىلۋى كەرەك. كەيبىر ءدىن دۇمشەلەرى «يسلام ءدىنى ۇلتقا تۇسپەگەن، جالپى الەم جۇرتشىلىعىنا تۇسكەن» دەپ ءدىندى ۇلتتان قاشقاقتاتقىسى كەلەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. ءدىن دەگەن -  سەنىم. ال سەنىمى بولماسا ەل بىرلىگى، ۇلت بىرلىگى تۋرالى، ونىڭ ىرگەسىنىڭ مىقتىلىعى تۋرالى اڭگىمە دە ايتۋعا بولمايدى. بۇل پىكىرگە  يسلام دا  قارسى ەمەس. قۇران دا; «ەي، ادام بالاسى! ءشۇباسىز سەندەردى ءبىر ەر، ءبىر ايەلدەن جاراتتىق. سونداي-اق ءبىر بىرلەرىڭدى تانۋلارىڭ ءۇشىن سەندەردى ۇلتتار، رۋلار قىلدىق» («حۇجىرات» 49 - 13). دەپ ۇيرەتەدى. دەمەك، جاراتۋشىمىز ۇلت ەتىپ جاراتقان سوڭ، ونىڭ دەربەستىگى مەن بىرلىگىن ساقتاۋ ءاربىر ۇلت ازاماتىنىڭ عانا ەمەس، ءدىن يەلەرىنىڭ دە ابرويلى بورىشى.

ەلدى، ءدىندى دىنسىزدەردىڭ باسقارعانى شارشاتتى

قۇرمەتتى حازىرەت!

ەندى رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى تاراتىلۋى ءتيىس دەگەن وداعايلاۋ ەستىلەر ەكىنشى ماسەلەگە ويىسايىق. ارينە، ءوزىڭىز العاش نەگىزىن قالاعان ءدىني باسقارمانى جويۋ تۋرالى تالاپتى ەستۋ سىزگە دە وڭاي ەمەس. مەن بۇل ورايداعى اڭگىمەنى ءوزىم كەش ءبىلىپ قالعان، ءسىزدى مۋفتيلىقتان شەتتەتۋ كەزىندەگى زاڭسىزدىقتان باستاعىم كەلىپ وتىر. ءبىز الەم مويىنداعان قۇقىقتىق مەملەكەتپىز.  رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ 23 مامىر 1996 جىلى ادىلەت مينيسترلىگىنە تىركەلگەن جارعىسىنىڭ 9 تاراۋ 4-ءشى تارماعىندا «قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى، باس مۋفتي جوعارى ءدىني ءبىلىمى بار، اراب ءتىلىن جەتىك بىلەتىن جانە ءدىن باسقارۋ جۇمىسىندا كەمىندە 10 جىلدىق تاجىريبەسى بار، دەنساۋلىعى شاريعات ۇكىمىنە سايكەس كەلەتىن ادام بولۋى قاجەت» دەپ جازىلعان. سولاي بولا تۇرا  2000 جىلعى ماۋسىم ايىندا وتكىزىلگەن قۇرىلتايعا    سول كەزدەگى رەسپۋبليكا مادەنيەت، اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم ءمينيسترى، مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ مىرزا قاتىناسىپ، جارعى تالاپتارىن بەلدەن باسىپ، بىرنەشە قايتارا ءسوز سويلەپ، ەلباسىنىڭ ۇسىنىس-اماناتىن العا تارتىپ، باسقارما توراعالىعىنا  جوعارى ءدىني تۇگىلى، ارنايى ورتا ءبىلىمى دە جوق، ءدىني باسقارۋ جۇمىسىندا ون جىل تۇگىلى، ون كۇن دە جۇمىس جاساماعان، (دەنساۋلىعى شاريعات ۇكىمىنە سايكەس كەلەتىن-كەلمەيتىنىن ايتپاي-اق قويايىن، «ساي ەمەس دەپ» ايتامىن دەپ ءدىني باسقارمانىڭ بۇرىنعى تەكسەتۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى س.جاڭاباەۆ دەگەن ازامات جازىقسىز سوتتى بولىپ، اياعىندا سول سوت ادىلەتسىزدىگىنەن سىرقاتقا ۇشىراپ، مارقۇم بولىپ كەتتى) ءدىني ورتاعا بەيتانىس، ءوزىنىڭ كوممۋنيستىگىن قاساقانا جاسىرعان - اتەيست، فيلولوگ-عالىم ءا.دەربىسالىنى  زورلاعانداي ەتىپ سايلاتتىرعانىن كوزىڭىزبەن كوردىڭىز. بۇل - ءارى زاڭسىزدىق، ءارى ءدىنىمىزدىڭ وركەندەۋىن ون جىلعا تۇرالاتقان ۇلكەن قاتەلىك بولدى جانە  مۇنداي ادىلەتسىزدىك ەش ۋاقىتتا ەشكىمگە ابروي بەرگەن ەمەس. ارتىنشا-اق دىننەن قۇق ەتپەيتىن  جاڭا ءدىنباسى  ايت،  جۇما نامازدارىن وتكىزە الماي ءدىننىڭ دە، ەلدىڭ دە ابرويىن تۇسىرگەنى جالپاق جۇرتقا جاريا بولدى. ءتىرىنىڭ نامازانا، ولگەننىڭ جانازاسىنا يەلىك ەتە الماعان جاڭا ءدىنباسىنىڭ بۇل ءدىني ساۋاتسىزدىعىنا اشىنعان رەسپۋبليكانىڭ ون ەكى يمامى "جاڭا توراعا جاعدايدى جاقسارتتى ما؟ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ مىرزاعا اشىق حات", "قازاق ەلى" №7, 2001 جىل/ دەگەن ماقالا جاريالاپ، مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىندا ورىن الىپ وتىرعان وسى ولقىلىقتى ەلباسى نازارىنا سالعانىنان ءوزىڭىز دە حاباردار بولارسىز. بۇل ماقالادان كەيىن ءدىن تۇگىلى كەۋدەسىندە يمانى بار ادام بۇل ورىندا وتىرماق تۇگىلى، ءدىني ورتادان كەشىرىم سۇراپ، الدە قاشان ءوز ءجونىن تاپقان بولار ەدى. بىراق، يمانسىز جانعا شارا بار ما؟...  ءدۇبىرلى دابىل اياقسىز قالدى. قىسقاسىن ايتقاندا، قۇدايدان قورىقپاعان "قۇداي جولىندا" قالىپ، قۇداي دەگەن «ارىزقوي يمامدار» قۋعىنعا ۇشىراپ، يمامدىق قىزمەتتەرىمەن قوشتاستى. يسلام ءدىنى جولىنداعى ءدىندارلاردى دىنسىزدەر ايدىڭ، كۇننىڭ امانىندا وسىلايشا دەگەنىنە كوندىردى. ءدىنىمىز تۇرالادى. ءدىندارلارىمىز دارمەنسىز بولىپ شىقتى...

بۇل سۇمدىقتىڭ باسى عانا ەكەن. تەرەڭىرەك زەرتتەپ قاراساق ءدىن توراعاسى ءا. دەربىسالى بولمىسىنان يسلامنىڭ دۇشپانى بولعاندىعى انىقتالدى. بۇعان  جاۋاپتى ءابساتتاردىڭ  1982 جىلى "مەكتەپ" باسپاسىنان جارىق كورگەن "اراب ادەبيەتى" كىتابىنان تابۋعا بولادى. كىتاپتان ءۇزىندى كەلتىرەلىك;

"...يسلام نەگىزىن سالۋشى مۇحاممەد اللانىڭ ءامىرىن، تىلەگىن جەردەگى  ادامدارعا جەتكىزۋشى پايعامبار دەپ ەسەپتەلىنەدى. جالپى يسلام وقۋى بويىنشا ادامزات تاريحىندا ادام، نۇح، يبراھيم، مۇسا، يسا، مۇحاممەد سياقتى التى  پايعامبار بولعان. (قۇرانداعى اتى اتالعان پايعامبارلاردىڭ دا سانىن بىلمەگەنى مە؟ ب.ا.). ال  ەندى وسى پايعامبارلاردىڭ وقۋى مەن ءىسىن جالعاستىرۋشى ەكىنشى كەزەكتەگى (ول قانداي جانە كىم شىعارعان كەزەك؟ ا.ب.).  پايعامبارلار قاتارىنا مۇحاممەد بيبليانىڭ كەيىپكەرلەرى لۇت، ايۋب، قارۋن، داۋد، سۇلەيمان، يلياس، يسحاق، ياكۋب، يۋنيس، يدريس،يۋسۋف، زاكاريا، ياحيا، ماريامدى(؟) (124 مىڭ پايعامباردىڭ ىشىندە ايەلدەن پايعامبار بولعان ەمەس. ب.ا.) جاتقىزعان. ءوزىن ۇلى پايعامبارلاردىڭ كىشىسى ءارى سوڭعىسى دەپ جاريالاعان..."(؟)

...قۇران سۋرالارى ءتورت توپقا بولىنەدى. بىرىنشىسىنە مۋحاممەدتىڭ ءوزى قۇراستىرىپ (؟!), قۇداي ءسوزى دەپ جاريالاعان(؟!) سۋرالار (مىنا سوزىمەن تازا كاپىر بولدى ەمەس پە؟.. پايعامبارىمىز بىردە-ءبىر سۇرەنى ويدان قۇراستىرعان ەمەس. اۆتور پايعامبار وتىرىك ايتادى دەپ وتىر. استاپىر اللا! بۇل تۋرالى "ناقىل" سۇرەسىنىڭ 36 اياتىندا "جەردىڭ ءجۇزىن كەزىڭدەر دە پايعامباردى وتىرىككە شىعارۋشىلاردىڭ سوڭى نە بولعانىن كورىڭدەر"-دەپ ەسكەرتۋ جاسايدى. ويتكەنى، ول ەلگە وتە اۋىر ءزىلزالا اكەلۋى مۇمكىن. ب.ا.)  ەكىنشىسى جاڭا ءدىن ناسيحاتتالا باستاعان تۇستاعى، ءۇشىنشىسى بولاشاق ءومىردى سۋرەتتەۋگە ارنالعان، ال سوڭعىسى مەديتسينالىق كەزەڭگە جاتاتىن سۋرالار كىرەدى...

... قۇراندا كومپوزيتسيالىق تۇتاستىق جوق(؟!). (قۇران - مۇعجيزا. مۇعجيزاعا قانداي كومپوزيتسيا قاجەت؟ ب.ا.). مۇحاممەدتىڭ ۋاعىزدارى، ءدىني جارلىقتار، دۇعالار جانە كۇندەلىكتى تىرلىككە بايلانىستى زاڭدار جۇيەسىز ورنالاستىرىلعان. سونداي-اق مۇنداعى سان سالالى جانە ءتۇرلى ماتەريالداردىڭ ىشىندە يۋدا، حريستياندىق پارىزدار (؟!)  مەن مۇسىلماندىق پراۆولار جانە  ارابتىڭ فولكلورىنا (؟!)  دا كوپ ورىن بەرىلگەن..."

كىتاپ وسىلاي كەتە بەرەدى...

مىنە، حازىرەت، ءسىز نەگىزىن قالاعان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى قانداي «عۇلامانىڭ» جانە كىمنىڭ قولىنا ءوتىپ كەتكەن. بۇل  دەگەن سۇمدىق ەمەس پە! وسىنى بىلە تۇرا،  قازىرگى يمامدارىمىز ناپاقا ەتىپ وتىرعان قىزمەتىنەن ايىرىلىپ قالماۋى ءۇشىن اللادان بۇرىن ءابساتتاردىڭ اتىن ۇلىقتايتىن دارەجەگە جەتتى.  دىندە بۇدان ارتىق بەيشارالىق بولۋشى ما ەدى. وتە ايانىشتى ءجايت!..

البەتتە، ءدىني باسشىسى وسىنداي ەلدە، ءدىندى ەرىككەننىڭ ەرمەگى جاساعىسى كەلەتىن، اتاعىن شىعارۋ ءۇشىن ەش نارسەدەن تايىنبايتىن، يمانى ءالسىز جالاقورلار مەن مۇنافىقتاردىڭ بوي كورسەتپەي قالۋى مۇمكىن ەمەس. سوندايلاردىڭ ءبىرى، الپىستان اسقان جاسىندا الجاسىپ مۇحاممەد پايعامبارىمىز تۋرالى حيكايات جازعان جازۋشىمىز دۇكەنباي دوسجانوۆ. ول ءوزى جازعان حيكاياتىندا كۇللى مۇسىلمان قاۋىمىنا قاستەرلى ەسىم - ايشا انامىزدىڭ (عايشا حازىرەتىنىڭ) ەسىمىن قورلاپ، ونى ءوزىنىڭ ءناپسىسى مەن سەزىمىنە يە بولا المايتىن جەڭىلتەك، ۇشقالاق ايەل ەتىپ كورسەتتى. وسىعان وراي ءبىر توپ قايراتكەرلەر ءدىن باسىنا ەمەس ەلباسى اتىنا اشىق حات جاريالادى. "جاس الاش", "قازاق ادەبيەتى","تۇركىستان", "انا ءتىلى" تاعى باسقا گازەتتەردە ءدىنتانۋشىلارىمىزدىڭ، مادەنيەت پەن ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ اشىق حاتتارى مەن اشۋلى، ىزالى پىكىرلەرى جارىق كوردى. ودان ارىگە بارۋعا ول پاقىرلاردىڭ دا ءدىني سەنىمدەرى ءالسىز بولدى. وسى حاتتارعا وراي دۇكەنباي دوسجان ءباسپاسوز بەتىندە ءوزىنىڭ ارتىق كەتكەنىن مويىنداپ، كۇللى مۇسىلمان باۋىرلارىنان كەشىرىم ءوتىنىپ، ايشا انامىزدىڭ رۋحىنان كەشىرىم سۇرادى.

ارتىنشا قمدب-ءنىڭ توراعاسى ءابساتتار دەربىسالىنىڭ كوسەمسىنىپ "دۇكەنباي باۋىرىمىزدىڭ قاتەلىگى وزگەلەرگە عيبرات بولسا ەكەن دەيمىز"- دەگەن تاقىرىپپەن ايتىس-تارتىستى توقتاتۋعا باتۋاعا شاقىرعان ءبىر-ەكى باسىلىمدا تورەلىگى جاريالاندى. ول ءوز تورەلىگىندە، "...جازۋشى دۇكەنباي دوسجان ءوزى بىلە بەرمەيتىن تاقىرىپقا بارىپ ء(ابساتتاردىڭ ءوزى ءدىندى  بىلسە جوعارىداعىداي ەڭبەك جازا ما؟ ب.ا.), ناتيجەدە وت باسىپ، وپىق جەدى"- دەپ وكىنگەن بولىپ، بۇدان ءارى، "...بۇل كۇندەرى، جاسىرىپ جابارى جوق، تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا دەيتىن كەيبىر جازعىشتار ءدىني ساۋاتىنىڭ شامالى ەكەنىنە قاراماستان، دىنىمىزگە قاتىستى ءوزى وزىق دەپ ويلايتىن مەشەۋ ويلارىن تىقپالاپ، ماقالاسىماقتارىن جازىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، مۇنىسى كەرىسىنشە شىعىپ، ءوزىن عانا ۇياتقا قالدىرۋمەن قويماي، دىنىمىزگە "پايداسى" ەمەس، زيانى كوبىرەك تيەدى. وسى جايتتى مۇسىلمان بۋىرلارىمىز، اسىرەسە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى مىقتاپ ەسكەرسە". ("جاس الاش" №82, 12.10.2006 ج.)- دەپ سىپايىلاپ باق- تارعا تاپسىرما بەرەدى.

ءدىن توراعاسى مۇنىمەن نە ايتپاق بولدى ەكەن؟ مەن وسى ءسوزدى سوڭعى ۋاقىتتا ءدىني تاقىرىپتا اششىراق سىن جازىپ، "اللاعا سەنەمىز بە، الدە ابساتتارعا سەنەمىز بە؟"-دەپ اشىق ماسەلە كوتەرىپ  جۇرگەن جۋرناليست رەتىندە ەڭ الدىمەن ءوزىمنىڭ اتىما قابىلدادىم.  راس، مەن الىپ بارا جاتقان ءدىندار جان ەمەسپىن، تەك اتادان وزىمىزگە ونەگە بولىپ قالعان ءداستۇرلى ءدىنىمىزدىڭ جاناشىرى، قاراپايىم نامازحان رەتىندە وتكەن جىلى وسى ويلارىمدى تارازىلاپ، الدىمەن "اللاعا سەنەمىز بە، الدە ابساتتارعا سەنەمىز بە؟..." دەگەن تاقىرىپتا ماقالا جازىپ "زاڭ گازەتىنە" باستىردىم.

وسى ماقالامدى وقىعان قاراپايىم نامازحان وقىرمان تۇگىلى، ء"دىن جاناشىرىمىز" دەپ كوكىرەگىنە نان ءپىسىپ جۇرگەن ءدىندارلاردىڭ ءوزى  جۇمعان اۋىزدارىن اشپادى. ويتكەنى قازىر ەلىمىزدە  "اللاھ!"- دەۋدىڭ ورنىنا الدىمەن اۋزىنا ءابساتتار تۇسەتىن، ءدىن اتىن جامىلىپ، ءدىندى ساۋداعا  سالىپ جۇرگەن دۇمشەلەر، ءدىن بيلىگىن ءوز قولدارىندا ۇستاپ وتىر.  سوندىقتان جوعارىدا اتالىنعان  ماقالامنىڭ نەگىزىندە  ء"دىن - حالىققا قاجەت" جانە "اللاعا سەنەمىز بە، الدە ابساتتارعا سەنەمىز بە؟.."  اتتى ۇلكەن ەكى تاراۋدان تۇراتىن "ەسىگىڭدى اش، وكىمەت پەن ۇكىمەت، ءدىن كەلىپ تۇر.  ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ پايىمداۋىنا"- دەگەن اتپەن 180 بەتتىك كىتاپ جازىپ، ونىڭ العاشقى دانالارىن  ەلباسىنا، سەنات پەن ءماجىلىس توراعالارىنا، ۇكىمەت باسشىسىنا تاپسىرىستى حاتپەن جولدادىم. وسى ماقالام مەن كىتابىمدى وقىسا، كەۋدەسىندە يمانى بولسا ءابساتتار دەربىسالى - بۇكىل نامازحاندار مەن  قازاق حالقىنىڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋى كەرەك ەدى عوي... جاۋاپ ورىنىنا

رەسپۋبليكا جاستارىنىڭ سۇيىكتى باسىلىمى "جاس الاش" گازەتىنىڭ 19 ءساۋىر 2001 جىلعى سانىندا "مەن مۇندا ءدىنىمىزدى كوركەيتۋ ءۇشىن كەلدىم"- دەگەن تاقىرىپپەن جاريالانعان سۇحباتىندا;

- ءدىن تاقىرىبىنا جازعان ەڭبەگىڭىز بار ما؟- دەگەن ءتىلشى ساۋالىنا;

- 1978 جىلى "كوگىلدىر كۇمبەزدىڭ كونە جازۋلارى" اتتى ۇلكەن زەرتتەۋىم جاريالاندى. بۇل قۇل قوجا احمەت ياسساۋي بابامىزعا بايلانىستى ىزدەنىس ەدى. سودان كەيىن "اراب ادەبيەتى" دەپ اتالاتىن ەڭبەگىمدە "قۇران - اراب ادكەبيەتىنىڭ جازبا ەسكەرتكىشى"- دەگەن تاراۋ بار"- دەپ ءتوسىن ۇرعىلاپ، ايىلىن جيماعان قالپى جاۋاپ بەرگەنىن كوردىك.  سوندا اۆتوردىڭ كىتابىنداعى مۇسىلمان بالاسى كەشىرۋگە بولمايتىن وسىنداي سوراقى ءدىني قىلمىستارىن ايتقانىمىز ءۇشىن، ءبىز "مەشەۋ ويلارىمىزدى تىقپىشتاعان", ء"دىني ساۋاتىمىز كەم", ء"وزىمىز بىلمەيتىن تاقىرىپتى قاۋزاعان جان" بولىپ شىعامىز با؟!...

مىنە، سىزدەن كەيىن ءبىز كىمدى دارىپتەپ، كىمدى ءدىن قايراتكەرى تۇتىپ ءجۇرمىز.

دۇنيە ءجۇزى  مۇسىلماندارىنىڭ اشۋ ىزاسىن تۋدىرعان، سودان بەرگى جيىرما ەكى جىل (1988ج.) كولەمىندە ءوزى دە ءوڭ مەن ءتۇس، ءولى مەن ءتىرىنىڭ ورتاسىندا كۇن كەشىپ كەلە جاتقان   "سايتاني جىرلار" اتتى  تەكسىزدىكتەن تۋعان اتى شۋلى روماننىڭ اۆتورى، تەگى ۇندىلىك جازۋشى سالمان ءرۋشديدتىڭ  كىتابى جارىق كورگەننەن سوڭ، ءبىر جىلدان كەيىن 1989 جىلدىڭ 14 اقپانىندا يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ رۋحاني باسشىسى اياتوللا حومەيني "فاتۋا" جاريالاپ، انگلياعا جاسىرىنعان جازۋشىنىڭ سىرتىنان ءولىم جازاسىن كەسىپ، باسىن بەس ميلليون اقش دوللارىن باعالاعان ەدى. وسىلايشا ءوز باسىنا ءولىم تىلەپ العان جازۋشى ءوز رومانىندا  قۇداي ءىلىمىن ءتۇسىندىرىپ كەتكەن پايعامبارىمىزعا جالا جاۋىپ، "مۇمىندەردىڭ اناسى" اتانعان ايشا، زەينەب، ماريا ت.ب. انالارىمىزدىڭ اتتارىن وزگەرتپەي «دجاھيليا شاھارىنىڭ جەزوكشەلەرى» دەگەن ات تاڭادى. بۇل كىتابتىڭ تولىق مازمۇنىن ايتۋدىڭ ءوزى تاربيەسىزدىك بولار. دەگەنمەن، جازۋشىنىڭ ولىمگە كەسىلگەندەگى باستى كىناسى وسى -جالعان  جالاسى. اتى وشكىر سول سالمان رۋشديدكە وسىنداي ءدىني جازا قولدانىلعان كەزدە، سول جازۋشىدان بەس جىل بۇرىن ءدال سونداي پىكىرمەن كىتاپ جازىپ، ونى شيرەك عاسىر بويى جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتۋعا ۇسىنىپ كەلگەن ءابساتتاردى دا ءدىني جاۋاپقا تارتۋ ورىنىنا، رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ توراعاسى ەتىپ ۇستاپ وتىرۋ قاي اقىلعا سايادى؟ ءابساتتاردان دا ءدىني جاۋاپكەرشىلىك سۇراپ، كىتابىن ەل الدىنا شىعارىپ ماسقارالاپ ورتەۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ بالكىم، يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ رۋحاني باسشىسى اياتوللا حومەني مىرزادان بىزگە دە فاتۋا سۇراۋ قاجەت بولار.

وسى ويمەن تاياۋدا «يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ رۋحاني باسشىسى اياتوللا حومەينيگە حات. ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ پايىمداۋىنا» دەگەن 210 بەتتىك كىتابىمدى شىعارىپ، ەلباسى مەن وسى ەلدىڭ ەلىمىزدەگى ەلشىلىگى ارقىلى يراننىڭ رۋحاني كوسەمى اتىنا جولداۋعا تۋرا كەلدى. كىتاپتا دۇنيە ءجۇزى مۇسىلماندارىنىڭ اشۋ ىزاسىن تۋدىرعان  «سايتاني جىرلار» اتتى اتى شۋلى كىتابىنا وراي سىرتىنان ءفاتۋا شىعارىلىپ،  ءولىم جازاسىنا كەسىلگەن سالمان رۋشديدتەن بەس جىل بۇرىن، ودان دا زور كۇناعا باتقان، ەلىمىزدەگى  رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا كەزدەيسوق توراعا بولاپ سايلانىپ العان مۇناپىق ءابساتتار دەربىسالىگە دە مۇباراك ءدىنىمىز يسلامعا قارسى جازعان ەڭبەكتەرى ءۇشىن  ءفاتۋا جازا شىعارىپ بەرۋى تالاپ ەتىلدى...

ويلانايىقشى، مۇنداي سوراقى كىتاپ جازعان ادامنان ەندىگى جەردە ءداستۇلى دىنىمىزگە جاناشىرلىق  كۇتۋگە بولا ما. ارينە بولمايدى. سونىڭ ناقتىلى دالەلى قازىر ونىڭ باسشىلىعىنداعى ءسىز قۇرعان رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى باسىلىم بەتتەرىندە ايتىلىپ جۇرگەندەي ۋاحابيلەر مەن سالافيلەردىڭ شاڭىراعىنا اينالدى. وسىنى كورىپ ءبىلىپ جۇرگەن                                         ءبىزدىڭ ءدىندارلارىمىز بەن زيالىرىمىز، ءدىني بىرلەستىكتەرىمىز بەن ءدىن عۇلامالارىمىز  نەگە دارمەنسىزدىك تانىتىپ وتىر؟  جاسىراتىن دانەڭە دە جوق، قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اتادان قالعان ءداستۇرلى يسلام ءدىنى بۇرىن سوڭدى بولماعان ءمۇساپىر ءحالدى باسىنان كەشۋدە.  بۇل  جۇمىسقا جەتەكشىلىك ەتەر رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ەل-ەلدە بيزنەسمەن باۋىرلارىمىز  ءوز تۋعان جەرلەرىنە سالدىرعان جاڭا مەشىتتەرىن تىركەتتىرىپ، ەگەلىك ەتكەننەن باسقا، يسلامدى وركەندەتۋدە ەشتەڭە دە تىندىرىپ وتىرعانى بايقالمايدى. قازىر، بەتىن اۋلاق ەتسىن، جەر-جەردەگى يمامداردىڭ ءبىرازى  مەشىتتەن جانازانى بولە قالسا، قۇتتىقانا مەشىتتى تاستاپ، جانازا ماڭىنا ويىسىپ كەتىپ قالاتىن  قايىرشىلارعا اينالعان. ءدىندارلارىمىزدىڭ وسى دۇمشە دارمەنسىزدىگىنەن ەلدەگى  يسلامنىڭ ءوزى ءوز ىشىندە بىرنەشە سەكتالار مەن ۇيىمدارعا بولىنۋمەن قاتار، كەيبىر مەشىتتەر مەن بىرلەستىكتەر رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى قۇرامىنا ەنۋدەن اشىقتان-اشىق باس تارتۋدا. وسى الاۋىزدىقتان   قازىر الەمدە جوق جاساندى دىندەر ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەمىن ەركىن  تىركەلىپ، ءوز جۇمىستارىن وربىتۋمەن بىرگە ءدىن بيلىگىنە ۇمتىل باستادى. مۇنداي اتى مەن زاتى  بەلگىسىز ەسەپسىز ءدىني اعىمداردى ۇكىمەت ەش ۋاقىتتا توقتاتا المايدى.  ءدىندى -  ءدىن عانا توقتاتادى. ول ءۇشىن ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى ءدىن يسلام كۇشتى دە، قۋاتتى بولۋى كەرەك. بىزدەگى قازىرگى يسلام وسى قۋاتىنان ايىرىلعان. ەلدى ءدىندى دىنسىزدەردىڭ باسقارعانى ابدەن شارشاتىپ وتىر.

دىنىمىزدە ورىن الىپ وتىرعان مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەرگە ەندىگى جەردە ەش كەلىسۋگە بولمايدى.  ءبىر ۇلتتىڭ الدەنەشە ءدىن مەن سەكتاعا ءبولىنۋى اسا اۋىر قاسىرەت. تاريحقا ۇڭىلسەك، مۇنداي جاعداي ۇلتتىڭ دا، مەملەكەتتىڭ دە تۇتاستىعىن جويىپ، تۇبىنە جەتىپ تىنعان. سوندىقتان جاقىن ارادا كەزەكتەن تىس  قۇرىلتاي شاقىرىپ، ەلىمىزدەگى يسلام جۇمىسىنا باعا بەرىپ،  ءدىنىمىزدى ءوز اتىمەن اتاپ، رەسپۋبليكا   يسلام ءدىني باسقارماسى ەتىپ قايتا قۇرۋمىز كەرەك سياقتى. ول ءۇشىن باس مۋفتيدەن بۇرىن مۋفتيات قۇرامى سايلانىپ، ونىڭ قۇرامىنا ءدىن قايراتكەرلەرى مەن زيالىلارىن تارتا ءبىلۋ شارالارىن قاراستىرۋ كەرەك. باس مۋفتي مەن ونىڭ سايلانۋ مەرزىمىن جانە قۇقىقتارىن ەلباسى مەن وسى مۋفتيات كەلىسىپ بەلگىلەگەنى ماقۇل.  بۇل جۇمىستا تازا ءدىن جاناشىرلارى مەن زيالىلارى وزدەرىن كورسەتە بىلۋلەرى كەرەك. ولاي بولماعان جاعدايدا ءدىنىمىز تاعى دا ءبىر الاياق توپتاردىڭ قولىندا كەتۋى عاجاپ ەمەس.

قازىر «قۇراننىڭ ءبىر سۇرەسىن تولىق جاتقا بىلمەيتىن ءابساتتار ون جىل ءدىندى باسقارعاندا ون-ون بەس سۇرەنى جاتقا بىلەتىن ءبىز نەگە مۋفتي بولمايمىز؟» دەگەن ءدىننىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن ونشاقتى اتاققۇمار «ءدىندارلار» باس مۋفتي بولۋعا شىمىرىكپەستەن جوعارى جاقتىڭ ەسىگىن جاعالاپ جۇرگەنىن بايقاپ وتىرمىز. ولار;  " مەن وسى ورىنعا سايلانۋعا ىلايىقتىمىن با، ءدىني ءبىلىمىم، ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىم جەتە مە، قۇدايدان قورقايىن-اۋ؟"- دەپ ويلانا دا بەرمەيتىن جاراتۋشىنىڭ ىسىنە ارالاسىپ ءابساتتار سياقتى ءوزىن ءوزى قاجى اتاپ جۇرگەن دۇمشەلەردەن شىققان شولاق بەلسەندىلەر.  بۇكىل ءدىندارلار بولىپ ساقتاناتىن ۇرەيلى قوزعالىس!   بۇل سايلاۋدا تۋرا جولدان جاڭىلساق ءداستۇرلى دىنىمىزدەن تۇپكىلىكتى ايىرىلامىز...

كەنيانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى دجۋمو كەنياتانىڭ «ميسسيونەرلەر افريكاعا كەلگەندە، ءبىزدىڭ جەرىمىز بار ەدى، ال ولاردىڭ «ءىنجىلى» بولدى. ولار ءبىزدىڭ كوزىمىزدى جۇمىپ قويىپ تابىنۋعا كوندىردى. اقىرىندا كوزىمىزدى اشقان كەزدە ءبىزدىڭ جەرىمىز ولاردىڭ يەلىگىندە، ال «ءىنجىل» بىزدە قالدى» دەگەن ءسوزى ءبىزدىڭ دە باسىمىزعا ءتونىپ كەلەدى. «ءدىن باسشىسى» ءابساتتاردىڭ سوزىنە سەنسەك قازىردىڭ وزىندە جارتى ميلليون قازاق يسلام اعىمدارىنان باسقا ءدىننىڭ ىقپالىندا كەتىپتى. ارينە، بۇل جالعان دەرەك. اللا بەتىن اۋلاق قىلسىن..

يسلام بىرلىگى - ەل بىرلىگى. قازىرگىدەي قازاق حالقى ۇلت بولىپ بىرىگىپ جاتقان كەزدە ەلىمىزدە ادىلەت مينيسترلىگىنە تىركەلىپ جۇمىس جاساپ جاتقان بارلىق يسلام ءدىني بىرلەستىكتەرى دە ءوزارا بىرلىككە كەلىپ، ەلباسىمىز ن.نازارباەۆ ۇستاپ وتىرعان ەلىمىزدىڭ بىرتۇتاستىعىن ساقتاپ قالۋ جونىندە ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ەل تاعدىرىن شەشۋدە ەلباسىمەن ىنتىماقتاسىپ جۇمىس جاساۋعا كۇش بىرىكتىرۋلەرى كەرەك. بۇل ورايدا بىزگە جىل سايىن مەككەدە وتەتىن قاجىلىقتاعى الەم مۇسىلماندارىنىڭ نامازدا قۇبىلاعا بىرىگىپ ءبىر كىسىدەي ساپ تۇزەپ،  بەت بۇرعان سۇلۋ ىنتىماقتاستىعى ونەگە بولسا جاراسار ەدى. ءبىزدىڭ ءدىندارلار بۇدان بۇرىنعى قۇرىلتايدا وپىق جەپ قالدى. ەندى سول كەمشىلىكتەن ساق بولعانى ءجون. ءوز دىنىڭە ءوزىڭ ەگە بول، ەي مۇسىلمان قازاق باۋىرىم. كوزىڭدى اش. يسلام ءدىنىڭنىڭ تازالىعى مەن ابرويى ءۇشىن كۇرەس. ويتكەنى، ەندىگى جەردە ەل بولىپ قالۋىڭ، ەڭ الدىمەن ءداستۇرلى ءدىنىڭنىڭ تازالىعى مەن قۋاتتىلىعىنا بايلانىستى.

سوزدەن ىسكە كوشەتىن كەز كەلدى

قۇرمەتتى حازىرەت!

ماقالا سوڭىندا مەن بۇل حاتتى نەگە ءسىزدىڭ اتىڭىزعا جازعانىما توقتالا كەتكىم كەلىپ وتىر. جوعارىدا ايتىلعان اڭگىمەلەر ءسىزدىڭ مۋفتياتقا باسشىلىق ەتكەن كەزىڭىزدە  كەمشىلىك بولمادى دەگەنگە سايماسا كەرەك. كەمشىلىگىڭىز بولماسا مۋفتيلىقتان بوساۋىڭىزعا قۇرىلتايعا قاتىناسقان يمامدار دا مۇمكىندىك بەرمەس ەدى. ءسىز ءدىن-حازىرەتى بولا تۇرىپ ءوز كەزىڭىزدە ءدىني باسشىلىققا  ايەلىڭىزدى ارلاستىردىڭىز. ءدىندى جانازانىڭ ماڭىنان ۇزاتپادىڭىز. دىندەگى زاماناۋي پروگرەسسكە ءوز دارەجەسىندە دەن قويمادىڭىز. ۇيىمنىڭ جاندى ورگانيزم ەكەنىن ۇعىنعىڭىز كەلمەدى. قانشاما جىل قاسىڭىزدا جۇرگەن حامزا قاجى سول قۇرىلتايدا، بارلىق ءىستى ەشكىممەن اقىلداسپاي ءوزىڭىز شەشەتىنىڭىزدى، مىنەزىڭىزدە مۇسىلماندىق كوركەمدىك جەتىسپەيتىنىن اشىق ايتتى. ءدىن كادرلارىن تاربيەلەۋدە دارمەنسىزدىگىڭىز ءسوز بولدى.  بۇل پىكىردىڭ ناقتىلى دالەلى - ءسىز مۋفتيلىق قىزمەتتەن كەتكەلى ارتىڭىزدان بىردە-ءبىر شاكىرتىڭىزدىڭ وسى كۇنگە دەيىن  ىزدەۋ سالماۋى. دىندە سانالى شاكىرتكە اتا -انادان كەيىنگى ەڭ جاقىن جان وزىنە ءبىلىم بەرگەن ۇستازى بولماۋشى ما ەدى. ءوز كەزىڭىزدە تازا ءدىندارلار تاربيەلەسەڭىز بۇگىنگە دەيىن سولاردىڭ اراسىنان ءسىزدىڭ ىزدەۋشىلەرىڭىز شىعۋى ءتيىس ەدى. ولاي بولماي وتىر. قازىرگى ەسىكتەگى يمامدىق جۇمىسىڭىزعا دا بەس جىل ۇيىڭىزدە جۇمىسسىز وتىرىپ قالعان سوڭ، «حالىق قاھارمانى» روزا باعلانوۆا ءانشى اپامىز سياقتى دىنگە ەش قاتىسى جوق،  زيالىلار ەلباسىنا حات جازىپ ءجۇرىپ، ارەڭ ورنالاستىرعانى وزىڭىزگە ايان... بۇل تۋرالى كەزىندە مەن ءوز پىكىرىمدى گازەتكە ماقالا ەتىپ جازعانمىن...

وسى ءجاتتاردى بىلە تۇراسام دا، بۇگىنگى حاتتىڭ جازىلۋىنا «اقىلدى تاقتاعى ەمەس، تاعىنان تۇسكەن پاتشادان سۇرا.  تاعىنان تۇسكەن پاتشا ساباسىنا ءتۇسىپ، سابىرعا كەلەدى. تەرەڭ ويعا بارىپ، اقىلىڭا اقىل قوسادى» دەگەن ەسكىلىكتەن جەتكەن ۇلاعاتتى اڭگىمە دانەكەر بولىپ وتىر. قازىر ەلىمىزدەگى تىرشىلىك انا سۇتىندەي اق، انا تىلەگىندەي تازا بولىپ تۇرعان جوق. ءدىني باسقارمادان كەتكەن  ون جىل سىزگە دە ساباق بولعان شىعار. ونىڭ ۇستىنە ەلدەگى قازىرگى ءدىني  جاعداي ءسىزدى دە بەي جاي كۇيدە قالدىرا قويماس. قازىر ەلىمىزدەگى ىشكى ءدىني اقۋال ەل ەگەمەندىگىن بارىنشا قاۋىپتى جاعدايعا اكەلىپ تىرەپ وتىر. بۇل جاعدايدى قازىر كىم جونگە سالا الادى، مۇنىمەن تۇپكىلىكتى كىم اينالىسۋى ءتيىس؟.. بىزگە ءدال قازىر ءسوز ەمەس، ناقتىلى ءىس قاجەت.

سىزگە 24 ماۋسىم 2000 جىلى الماتىدا وتكەن، سول كەزدەگى پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ باسشىسى سارىباي قالمىرزاەۆ، مادەنيەت، اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم ءمينيسترى التىنبەك سارسەنباەۆ جانە ۇكىمەت جانىنداعى ءدىني بىرلەستىكتەرمەن بايلانىس كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى تەلمان ساۋرانبەكوۆ مىرزالار قاتىناسقان  قازاقستان مۇسىلماندارى ءىىى قۇرىلتايىندا، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش ءمۋفتيى رەتىندە، ءبىر اۋىزدان «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى» مارتەبەسى  بەرىلگەن. بۇل مارتەبەڭىزگە سول جيىنعا قاتىسقان 138 دەلەگات ءبىر اۋىزدان داۋىس بەرگەن. بۇعان قوسىمشا وسى قۇرىلتاي الدىندا ءوزىڭىزدى ەل پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ قابىلداپ، رەسپۋبليكا كولەمىندە شەشىمىن تاپپاي وتىرعان ءدىني ماسەلەلەر جايلى كەڭ كولەمدە جەكە اڭگىمەلەسىپ، تالاپ-تىلەكتەرىڭىزگە قۇلاق اسقان بولاتىن. ەلدەگى ءدىننىڭ پروبلەمالارى تۋرالى ءبىراز ورتاق پىكىرگە توقتاسقانسىزدار.

مىنە، وسى مارتەبەڭىز بەن ابىرويىڭىز، ءدال قازىر سىزگە ەلىمىزدەگى ءدىننىڭ بۇگىنگى جاعدايىنا بايلانىستى ەل الدىنا شىعۋعا دا، ەلباسىمەن جولىعىپ پىكىرلەسۋگە دە  مورالدىق قۇقىق بەرەدى.  بۇعان قوسىمشا بۇگىنگى تاڭدا الەمدەگى ءدىني ىنتىماقتاستىق تۋرالى ىقپالدى جۇمىس جاساپ جۇرگەن ەلباسىمىز ءسىزدىڭ ەلىمىزدەگى يسلام دىنىنە سىڭىرگەن مول ەڭبەگىڭىزدى جاقسى بىلەدى جانە  قۇرمەتتەيدى. سوندىقتان ەندىگى جەردە ءوزىڭىز نەگىزىن قالاعان رەسپۋبليكا مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ قازىرگى بەتىمەن كەتكەن جايىنا،  رەسپۋبليكاداعى بىردەن-ءبىر زيالى ءدىن قايراتكەرى، ءدىن حازىرەتى رەتىندە ءوزىڭىزدىڭ تىكەلەي ارالاسۋىڭىزعا تۋرا كەلەدى. ەلىڭىز بەن دىنىڭىزگە جانىڭىز اشىسا، ۇلكەن سىلكىنىسپەن قايرات جىگەر شاقىرىپ، ەلباسى الدىنا ناقتىلى ۇسىنىسپەن شىعۋىڭىز كەرەك.

«توقال ەشكى ءمۇيىز سۇرايمىن دەپ ساقالىنان ايىرىلىپتى» دەمەكشى، كەزىندە ۇكىمەت ءدىني باسقارما جارعىسى تالاپتارىن بۇزا وتىرىپ، بۇل ءدىني ۇيىمعا ءدىنسىز ادامدى باسشى ەتىپ قويىپ، قازىر سونىڭ بارىنشا زاردابىن تارتىپ وتىرعانىن  وزدەرى دە  سەزىپ  وتىر.  بۇعان قوسىمشا جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمىزدەي ءدال قازىر، شولاق ويلى ونشاقتى ءدىن دۇمشەلەرى تانىس-تامىرلارىن سالىپ ەلباسى ماڭىن وراعىتىپ جۇرگەنىن دە كوزىمىز كورىپ وتىر. ءدىندى ساياساتقا اينالدىرعىسى كەلەتىن بۇل «بەلسەندىلەردىڭ» ەكى-ۇشەۋىنىڭ شەت ەلدەن قارجىلانىپ وتىرعانىن باق بەتتەرى كۇن قۇرعاتپاي ءسوز ەتۋدە. مەن بىلەتىن بۇل «بەلسەندىلەردىڭ» ىشىندە ءداستۇرلى يسلام ءدىنىنىڭ قامىن جان-تانىمەن ۇعىناتىن جان بايقالمايدى. ءبىرى قۇدايدان قورىقپاي، جاي عانا ءابساتتار قۇساپ  اتاق قۋالاسا، ەكىنشىسى ءدىندى بيزنەس كوزىنە اينالدىرىپ، بايىعىسى كەلەتىن دىننەن مۇلدەم ساۋاتسىز مۇناپىقتار.  ءدىن - اللانىڭ ءىسى، ساياسات - ادامنىڭ ءىسى. ساياسات - ساعات سايىن وزگەرۋى مۇمكىن، ءدىن - ماڭگىلىك. وسىلاردىڭ ارقاسىندا بۇرىن ءۇش جۇزگە، رۋعا بولىنسەك، ەندى ءتۇرلى ءدىن مەن اعىمعا بولىنە باستادىق.   ءدىن مەن ساياساتتى قوسقىسى كەلىپ  جۇرگەندەردىڭ بۇل ماقساتى ۇرەي تۋدىرادى. بۇل وتە قاتەرلى قادام، قاتە پىكىر. قوعامعا بۇلىك سالادى. مۇنداي قاۋىپ قاتەردى كورە بىلە تۇرا ءۇنسىز قالساق، اللا الدىندا دا، وتان الدىندا دا قىلمىس بولىپ سانالادى. بۇل رەتتە كورشى قىرعىز، وزبەك ەلدەرىندە ورىن العان قاندى قىرعىن وقيعالاردان ساباق الۋىمىز كەرەك.

قۇرمەتتى «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءمۋفتيى»  حازىرەت راتبەك مىرزا!

اللا ەلىمىزدە سىزگە بارىمىزدەن ارتىق ءدىني ءبىلىم بەردى. ول ءبىلىمدى قارا باسىڭىزعا ەمەس ەلىڭىزدىڭ، حالقىڭىزدىڭ، ءدىنىڭىزدىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ ءۇشىن بەرگەن بولار.  ەندىگى جەردە ەلىمىزدەگى ءدىن حازىرەتى، ءارى زيالىسى ەسەبىندە ءوزىڭىز نەگىزىن قالعان ءدىني باسقارما جۇمىسىنا جاناشىرلىق تانىتادى دەگەن ويمەن وسى حاتتى ءوز اتىڭىزعا جازىپ وتىرمىن. ارتىق ابەس ءسوزىم كەتسە كەشىرىممەن قارارسىز. اللا ءسىزدىڭ يماني قادامىڭىزعا ساتتىلىك بەرسىن. اتادان قالعان ءداستۇرلى يسلامىمىزعا قۇداي قۋات بەرسىن.

سالەممەن، ءىنىڭىز باقتىباي اينابەكوۆ

«قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى.

07.10.2010 جىل

«اباي-اقپارات»