«اقجول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن استانادا اشىق ديسكۋسسيا فورماتىنداعى دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. دوڭگەلەك ۇستەلدى ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشەۆ مىرزا جۇرگىزىپ، جيىنعا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ مىرزا مەن ماجىلىستەگى «اقجول» پارتياسىنىڭ فراكتسياسى تولىق قاتىستى. ونداعى اڭگىمەگە قازىرگى قازاقستان مەديتسيناسىنداعى قولعا الىنىپ جاتقان جاڭا باستامالار، رەفورمالار مەن وسى ۋاقىتقا دەيىنگى اتقارىلعان شارۋالار ارقاۋ بولدى. ال دوڭگەلەك ۇستەل اياقتالعان سوڭ مينيستر مىرزامەن جەكە سۇحبات قۇرۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.

«دىمبىلمەس» دارىگەرلەر نەگە جازالانباۋى كەرەك؟

-ەلجان امانتايۇلى، «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا ارنايى سۇحبات بەرۋگە كەلىسكەنىڭىزگە راقمەت. ايتپەسە، ءتۇرلى لاۋازىمداعى ارىپتەستەرىڭىزدى سوزگە تارتۋ قيىننىڭ-قيىنى بولىپ تۇر عوي قازىر. راسىندا، ءبىزدىڭ وقىرمانداردىڭ، جالپى قوعامنىڭ  ءسىز باسقارىپ وتىرعان مينيسترلىكتىڭ كەيبىر باستامالارىنا قاتىستى سۇراعى كوپ. 

قازىر الەۋمەتتىك جەلىدە، ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدى قىزۋ تالقىلاپ جاتىر. وتكەن جولى ءسىز پارلامەنتكە بارىپسىز. ءسويتىپ، سول جەردە «دارىگەرلەردى قاتەلىگى ءۇشىن جازالاماۋ كەرەك» دەپسىز. بۇل بارىپ تۇرعان ابسۋرد قوي. مەنىڭ بىلۋىمشە، بۇنداي دىمبىلمەس دارىگەرلەردى جازادان بوساتۋ دەيتىن دارحاندىق الەمنىڭ ەشبىر مەملەكەتىندە جوق.

-مەنىڭ پارلامەنتتەگى جيىن بارىسىندا «كەيبىر جاعدايدا، اسىرەسە، دارىگەر قاتەلەسكەن جاعدايدا سول دارىگەردى بىردەن جاۋاپكەرشىلىككە تارتپاۋ كەرەك» دەپ ايتقانىم راس. ونى بىلاي تۇسىندىرەيىن. ءتۇرلى جاعدايلار بولادى عوي، ءتۇرلى سەبەپتەر بار. اڭگىمە ناقتى 137-باپ جايلى بولىپ وتىر. مىسالى، وتە اۋىر جاعدايدا جاتقان ازاماتقا دارىگەر قاساقانا، ادەيى كومەك كورسەتپەگەن جاعدايدا، ارينە، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك. وعان ەشقانداي داۋىمىز جوق. تەك ءبىر عانا ماسەلە بار مۇندا. سول دارىگەر ناۋقاسقا قاتە ياعني ستاندارتقا ساي ەمەس ەم جاساسا، ونى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتپاستان بۇرىن ماسەلەنى ەكى جاعدايعا ءبولىپ قاراستىرۋىمىز قاجەت. ول ادەيى جاسادى ما؟ ەگەر ادەيى جاساسا، جازاسى بولۋى شارت. ال ەندى ءار ناۋقاستىڭ ءوزىنىڭ ەرەكشەگىلى بولادى عوي. ءار سيتۋاتسيا ءار ءتۇرلى. ەگەر دارىگەر قولىنان كەلگەنىن ايانباي، بار بىلگەنىن سارپ ەتىپ، الايدا، سول ناۋقاستى ەمدەي الماي، امان ساقتاپ قالا الماسا، ول دارىگەردى بىردەن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتپاي، اۋەلى قايتا وقىتىپ، ۇيرەتىپ شەشۋىمىز قاجەت. بارلىعىن ءبىر باپقا ەنگىزە بەرمەۋ كەرەك.

-بىزدەگى دارىگەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى قانشا قازىر؟

-دارىگەرلەردىڭ جالاقىسى جوعارى، جاعدايى جاقسى دەپ ايتا المايمىن. راس، بارلىعىندا جالاقى از. سالىستىرمالى تۇردە ايتسام، دامىعان ەلدەردەگى كورسەتكىش 3/1 بولسا، بىزدە 2/1. ونىڭ ۇستىنە بىزدە رەانيماتولوگيا از. اۋرۋحانالاردا 130 ورىنعا 6 جانساقتاۋ ءبولىمى. بىزدە قازىر انا مەن بالا ءولىمى ازايدى دەسەك تە، بۇل پروتسەسس  باياۋ ءجۇرىپ جاتىر.

-نەگە؟

-ءبىزدىڭ پەرزەنتحانالاردا رەانيماتولوگيا جوق. دەمەك، ءالى دە العا قاراي ءجۇرۋىمىز كەرەك. ءبىز ءوزى جەكە مينيسترلىك بولىپ، ءبولىنىپ شىققانىمىزعا 1 جىلدان ەندى استى.

سابيليانوۆ سەنبەگەن «ەرتەگى» جانە مەديتسيناداعى قاعازباستىلىقتى جويۋدىڭ جالعىز جولى

-ءسىز وتكەندە مەديتسينا سالاسىن تۇگەلىمەن دەرلىك تسيفرلاندىرۋ كەرەك دەدىڭىز. سول ءۇشىن ءماجىلىس دەپۋتاتى نۇرتاي سابيليانوۆتان ءسوز ەستىپ قالدىڭىز. دەپۋتات مىرزا ءسىزدىڭ جاساعان بايانداماڭىزدى «ەرتەگى» دەدى.  ەندى سونى تارقاتىپ ايتايىقشى.

بۇل اۋىلداعى مەدپۋنكتقا دا، قالاداعى اۋرۋحاناعا دا ورتاق تالاپ. بۇرىنعى تاۋداي قاعازعا كومىلىپ وتىرعان دارىگەر ەندى بارلىعىن كومپيۋتەر ارقىلى جۇرگىزۋى كەرەك. شالعاي اۋدانداعى ناۋقاس كۆوتا الۋ ءۇشىن وبلىس ورتالىعىنا سابىلىپ جۇرمەيدى. ينتەرنەت ارقىلى ونلاين راسىمدەيدى.

رەفورماڭىز يدەيالىق تۇرعىدان وتە جاقسى. ال شىندىعىندا بۇل ءبىرشاما ۋتوپياعا كەلەتىن سياقتى. سەبەبى، وڭىرلەردىڭ دەنى ينتەرنەت جۇيەسىمەن قامتىلماعان. بار-جوعى 14-43 پايىز عانا. الدىمەن وسىنى شەشىپ الۋ كەرەك شىعار؟

- بۇل ۋتوپيا ەمەس. مەن مىنا ماسەلەنى ايتقىم كەلەدى، ءبىز قازىرگى تاڭدا رەسپۋبليكا بويىنشا بارلىق اۋرۋحانالارعا بەرىلەتىن تەگىن مەديتسينالىق ءدارى-دارمەكتى قاعاز تۇرىندە بەكىتەمىز. ەلىمىز بويىنشا 1,5 مىڭنان استام مەكەمە بار. سول مەكەمەلەردەن 1200 ءدارى-دارمەكتىڭ ءتىزىمى كەلەدى. باۋ-باۋ قاعازدى رەتتەۋ دە، ونى جوسپارلاۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس. وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن تەز ارادا بۇكىل مەديتسينا سالاسىن تسيفرلى جۇيەگە وتكىزۋىمىز كەرەك. سوعان قاجەت جۇمىستى  قازىر جاساپ جاتىرمىز. مىسالى، دارىگەر جازعان ەم تىكەلەي بۋحگالتەرياعا بارادى دا، بىزگە كەلىپ تۇسەدى. سودان قاي مەكەمەگە قانشا كولەمدە ءدارى-دارمەك كەرەك، ءبىز ونى كورىپ وتىرامىز. جوبالاۋىمىزشا، بۇنى تولىق ەنگىزۋ ءۇشىن 2 جىلداي ۋاقىت كەتەدى. قازىردىڭ وزىندە اجەپتاۋىر ينتەرنەتپەن قامتىلعان ايماقتار، قالالار بار.

ال ەندى اۋىل-اۋدانداردى  ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ  جالعىز ءبىزدىڭ مينيسترلىكتىڭ موينىنداعى شارۋا ەمەس قوي. ونىڭ ۇستىنە كەز كەلگەن اۋدان ورتالىعىندا ينتەرنەت بار. ونىڭ جىلدامدىعىنا قاتىستى اڭگىمە بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، اۋدانداردىڭ دەنى، باسقاسى بولماسا دا الەۋمەتتىك مەكەمەلەر، اكىمشىلىك، پوشتا، اۋرۋحانا دەگەندەر اقپاراتتاندىرۋ جۇيەسىنە ەنگىزىلگەن. ءتىپتى بولماسا ەنگىزىپ جاتىر. ول ءبىر جىلدا ما، ەكى جىلدا ما، ينتەرنەتپەن تولىق قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك.

باس دارىگەر كىم بولۋى كەرەك؟ مەنەدجەر مە، دارىگەر مە؟

-جىل سايىن جاسالاتىن رەفورمالاردىڭ ىشىندە  اۋىل مەديتسيناسىن دامىتۋ تۋرالى ارنايى باعدارلاما بار ما؟ 

-اۋىل مەديتسيناسىنا ارنالعان ارنايى باعدارلاما جوق. دەگەنمەن قازىر وتاندىق مەديتسينانى دامىتۋعا ارنالعان ۇلكەن باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. قاي ءبىر جىلدارى "100 اۋرۋحانا" دەگەن باعدارلاما بولدى. اۋرۋحانالار، ەمحانالار جىل سايىن جاڭا تەحنولوگيالارمەن، زاماناۋي قۇرال-جابدىقتارمەن تولىقتىرىلىپ وتىر. اۋىلدىڭ جاعدايى «دەنساۋلىق» دەگەن باعدارلامانىڭ ىشىندە قامتىلعان.

اۋىلدىق جەرلەردە قازىرگىدەي 2,5 مىڭ ادامعا 1 مەدپۋنكت ەمەس، 1500 ادامعا ءبىر مەدپۋنكت بولۋى كەرەك. وسى باعىتتا جۇمىس جاساپ جاتىرمىن. سوسىن ماماندار كەرەك.

مەن مىناداي ۇسىنىس ايتقىم كەلەدى. مەديتسينا وقۋ ورنىن بىتىرگەن جاس ماماندى مىندەتتى تۇردە 3 جىل اۋىلدىق اۋرۋحانا، ەمحانا، امبۋلاتوريا سياقتى مەكەمەلەرگە جۇمىسقا جىبەرۋ كەرەك. ديپلومى بار جاس مامان اۋىلدا مىندەتتى تۇردە 3 جىل تاجىريبەدەن ءوتىپ، كەيىن باسقا جاققا بارسا بولادى.

-ءسىزدىڭ اكەڭىز الماتىدا جەدەل-جاردەم اۋرۋحاناسىن باسقارعان، 7-اۋرۋحانادا مەڭگەرۋشى بولعان ادام. بىراق، ءسىز مينيستر دارەجەسىندە ءجۇرىپ، مەديتسينالىق مەكەمەلەردى دارىگەر ەمەس، مەنەدجەر باسقارۋى كەرەك دەگەن ءسوز ايتتىڭىز.

-راس ايتاسىز، مەنىڭ اكەم دە باس دارىگەر بولعان. قازىر ءار اۋرۋحانا نەمەسە ەمحانا ۇلكەن كاسىپورىن. ءتۇرلى جاڭالىقتار بار. جاڭا تەحنولوگيالار كەلىپ جاتىر. بىرىنشىدەن، اقپاراتتىق جۇيەلەر. ونى ءتۇسىنۋ كەرەك. قاجەتتى ءدارى-دارمەكتەردى جوسپارلاپ، ساتىپ الۋ جانە رەتتەۋگە دە مامان كەرەك. وپەراتسيالىق مەنەدجمەنت دەيمىز ونى. قازىرگى مەكەمەلەردى قاراساق، 60 پايىز قۇرال-جابدىقتار اقپاراتتىق تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلىپ جاسالعان. بارلىعى تسيفرلى جۇيە. مەنىڭ ايتپاعىم، بۇگىنگى زامانداعى اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردى مەڭگەرۋ ءۇشىن ارنايى ءبىلىم قاجەت. مەنەدجمەنت قاجەت.

-باس دارىگەر مەنەدجەر بولۋى كەرەك پە، الدە باس دارىگەر بولۋى كەرەك پە؟

-باس دارىگەر ول – دارىگەر بولۋى كەرەك، ال اۋرۋحانا مەڭگەرۋشىسى – مەنەدجەر بولۋى كەرەك. سەبەبى، قازىر مەكەمەنى مەڭگەرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق جۇيەلەر بويىنشا ارنايى ءبىلىمىڭ بولۋى قاجەت. بۇل دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبەدە بار نارسە. ءبىز دە وتكەن جىلدان باستاپ مەديتسينالىق مەنەدجمەنت دەگەن باعدارلامانى ىسكە قوستىق. قازىر ماماندار وقىتىلىپ جاتىر.

-قازىر ءوزى جەكەشەلەندىرۋدىڭ نەشىنشى كەزەڭى ءجۇرىپ جاتىر؟  سول جەكەشەلەندىرۋگە بەلگىلەنگەن مەكەمەلەردىڭ ىشىندە دەنساۋلىقساقتاۋ سالاسىنىڭ  مەكەمەلەرى دە بار كورىنەدى.

-بىرىنشىدەن، جەكەلەشەندىرۋ مەملەكەتتىڭ شىعىستارىنا تىكەلەي اسەر ەتپەيدى.  رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى جەكەشەلەندىرۋدىڭ تىزىمىنە كەيبىر اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار كىرگىزىلدى. ول ءتىزىم قالالىق جانە رەسپۋبليكالىق مارتەبەسى بار مەكەمەلەردى قامتيدى. اۋداندىق اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار ول تىزىمگە كىرمەيدى. سەبەبى، اۋداندا تەك ءبىر عانا مەكەمە بار. ول مەملەكەتتىكى بولۋى كەرەك. ال قالالىق اۋرۋحانالارعا قازىرگى كۇندە وتە كوپ اقشا سالۋ كەرەك. ويتكەنى، ەسكى، توزىعى جەتكەن. مەملەكەتتىك اۋرۋحانالاردىڭ جاعدايى ناشار. ءبىز ەسەپتەپ كوردىك. ەلىمىزدەگى الگىندەي اۋرۋحانالاردى رەتكە كەلتىرىپ، جوندەۋ ءۇشىن 1 تريلليوننان استام قارجى قاجەت ەكەن. ونداي اقشا قازىر بىزدە جوق. بىراق، ونى شەشۋدىڭ باسقا جولدارى بار عوي. وعان جەكە ينۆەستيتسيا تارتۋىمىز كەرەك. سونىڭ ءبىر جولى – اۋرۋحانالاردى جەكەمەنشىككە بەرۋ.

جەكەشەلەندىرۋدىڭ سوڭى جارعا سوقتىرماي ما؟

-ال بىرەۋ قالاداعى اۋرۋحانانىڭ جەكەشەلەندىرىپ الدى دەلىك. سودان ول اۋرۋحانا بولىپ قالسا جاقسى. باسقا ماقساتتا پايدالانىپ كەتسە شە؟

-ولاي بولۋى مۇمكىن ەمەس، سەبەبى، ءبىز جەكەشەلەنگەن اۋرۋحانالاردىڭ قىزمەتىن باقىلاپ وتىرامىز. مەنشىك يەلەرى ءپروفيلدى ساقتاۋى قاجەت. ءبىز مەملەكەتتىك كونتراكت، تاپسىرىس بەرىپ وتىرامىز. جانە ءار ازاماتتىڭ ءوزىنىڭ تاڭداۋى بولادى. الماتىعا بارا ما، جوق وسكەمەنگە مە... ناۋقاس ادام اۋرۋحانا مەملەكەتتىك پە، الدە جەكەنىكى  مە دەپ جاتپاۋى كەرەك. مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسى جوعارى جانە تەگىن بولۋى ءتيىس. ءبىز قازىر جەكە مەنشىكتەرگە مىناداي جاعداي جاساپ وتىرمىز: ينۆەستور كەلىپ، ەسكى اۋرۋحانانى الىپ، وعان جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن سوڭ، تەگىن مەديتسينالىق كومەك كورسەتەتىن بولسا، ءبىز وعان اقشا تولەيمىز. قازىردىڭ وزىندە سونداي مەكەمەلەردىڭ 44 پايىزى جەكە مەنشىك. ونى كوپ جۇرت بىلمەيدى. ءبىزدىڭ كوزدەپ وتىرعانىمىز  –ساپاسىنا قاراي قارجىلاندىرۋ.

-بيۋدجەتتەن تىكەلەي قارجىلاندىرۋ شە؟

-جالپى مەديتسينادا نارىقتىق ەكونوميكالىق دامۋ دەگەن ۇلكەن ماسەلە. قازىر ەل ىشىندە عانا ەمەس، بۇكىل مەملەكەتتەر اراسىندا دا باسەكە ورتاق بولىپ تۇر. تەك مەملەكەت قازىناسىنان قارجىلاندىرامىز دەسەك، وعان كوپ اقشا كەتەدى. ال ءبىزدىڭ قازىرگى بيۋدجەتتىك مۇمكىنشىلىگىمىز وعان جەتپەي جاتىر. قاراپايىم عانا اريفمەتيكا. مەملەكەت تاراپىنان بەرىلىپ جاتقان اقشا، ءار ادامنىڭ باسىنا 50 مىڭ تەڭگە. شامامەن 350 دوللار، ءيا؟  بۇل – جىلىنا. ال دامىعان ەلدەردە ءبىر جىلدا ءبىر ادامعا 2 مىڭ دوللار بولىنەدى. بۇل –  تۇركيادا.

سوندىقتان ءبىز دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن كوتەرۋ ءۇشىن – مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ەنگىزۋىمىز كەرەك دەدىك...

ممس نەگە توقتاتىلدى؟ 90-جىلدان ءبىر مىسال

-كەشىرىڭىز، ءسوزىڭىزدى بولەيىن. مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ (ممس) دەدىك. مەندەگى بار اقپار بويىنشا، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قورعا 20 ميللياردتاي قارجى ءتۇسىپتى. راس پا؟

- 20 ەمەس، 35 ميلليارد...

-دەگەنمەن بۇل باستاما 2020 جىلعا دەيىن توقتاتىلدى. ەلدىڭ ەسىندە بولار،  وسى مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ دەگەن باستاما بۇرىن دا ءبىر كوتەرىلىپ، جۇرت قارجى اۋدارىپ، اقىرى سونىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ازاماتتار قاراسىن باتىردى. 90-جىلداردىڭ ورتاسىندا مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى قۇرىلىپ، وعان ديرەكتور بولعان تالاپكەر يمانباەۆ 2 جىلدا 150 ميلليون تەڭگەمەن بىرگە شەتەلگە قاشىپ كەتتى. ءسويتىپ ەل ۇكىمەتى ءساتسىز اياقتالعان قوردان دا، جۇيەدەن دە باس تارتتى.

ەندى ەكىنشى رەت ەنگىزبەك بولعاندا، قايتادان كەيىنگە شەگەرىلىپ وتىر. بۇل جولى قورداعى ءوزىڭىز ايتقان 35 ميللياردقا كىم قاراۋىل بولماق؟ نەگە كەيىنگە شەگەرىلدى؟

-بۇل ۇلكەن ءارى كۇردەلى رەفورما بولعاننان كەيىن، وعان 2015 جىلدان باستاپ دايىندالدىق.  2-3 زاڭ جوباسى قابىلداندى. قازىر 2,7 پايىز ازامات مەدساقتاندىرۋدى تولەي المايدى. سەبەبى، بازارلاردا، تاعى باسقا جەرلەردە جۇمىس جاسايدى. قيىندىق وسى جەردەن باستالادى. ەرتەڭ ول ازاماتتار تەگىن مەديتسينالىق كومەكتى الا المايدى. نەگە؟ سەبەبى جۇمىس بەرۋشى ساقتاندىرۋ كاپيتالىن قۇيماعان. ال ازاماتتەر نە ىستەيدى سوندا؟ ءبىز اۋەلى سونى شەشىپ الۋىمىز قاجەت بولدى. جەكەمەنشىك كومپانيالاردا ايلىقتى كونۆەرتپەن الاتىن قىزمەتكەردىڭ ساقتاندىرۋ ءپوليۋسى جوق. ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە سونى رەتتەپ الۋىمىز كەرەك. ول ازاماتتار دا تەگىن مەديتسينالىق كومەك الۋى كەرەك.

ارينە، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جالعاستىرا بەرەمىز. الىس ايماقتارداعى ەل ءوز الىنشە كۇنەلتۋدە. ءبىز ولارعا ممس بويىنشا، ەڭ تومەنگى تولەمدى –1400 تەڭگەنىڭ مولشەرىن بەلگىلەپ وتىرمىز. كوبىسى ويلايدى: قازىر تەگىن نارسەنى ەرتەڭ نە قىلامىن دەپ.

-ەرتەڭ تەگىن بولمايدى عوي؟..

-ەرتەڭ دە تەگىن بولادى. بىراق كورسەتىلەتىن كومەكتىڭ ءتىزىمىن بەكىتكەن سوڭ، ءبىزدىڭ بيۋدجەت جەتپەي قالادى. سول قاراجاتتى قازىردەن باستاپ جيناۋىمىز قاجەت. كەڭەيتىلگەن مەديتسينالىق كومەككە ەرتەڭ قول جەتكىزۋى ءۇشىن حالىق قازىر ساقتاندىرۋعا قاتىسۋى قاجەت. سوندا ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز دە كوپ بولادى.

ەڭ باستىسى بۇل پروتسەسس تولىق توقتاتىلعان جوق. قازىر جالپى حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى. ول قارجىنى باسقارۋدىڭ ەكى جولى بار. ءبىرىنشىسى، ارينە، ءار وڭىردە قوعامدىق باقىلاۋ كوميتەتتەرى قۇرىلۋى كەرەك.  سودان كەيىن، الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا اۋدارىلعان بارلىق ساقتاندىرۋ جارناسىنا قاتىستى مالىمەتتەر اشىق تۇردە بولادى. ساقتاندىرۋ جارناسىنا قاتىستى جىل سايىن بۇقارالىق ەسەپ جاسالماق. ساقتاندىرۋ جارناسىن تولەگەن ازاماتتار ارنايى جەلىدەگى «جەكە كابينەتىنەن» تولەمدەردىڭ بارلىعىن اشىق كورە الادى.

بۇعان قوسىمشا، كەيبىر مەديتسينالىق قىزمەت تۇرلەرى بۇرىنعىداي مەملەكەت ەسەبىنەن جۇزەگە اسادى. اسىرەسە، زەينەتكەرلەردىڭ ەم-دومى دا ۇكىمەتتىڭ موينىندا. جالپى، تەگىن مەديتسينالىق كومەك ءۇشىن بيۋدجەتتەن جىل سايىن 900 ميلليارد تەڭگەدەي قارجى بولىنەدى. بيىل ەلىمىزدە قولدانىلعالى وتىرعان مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى الەمدىك تاجىريبەدەگى گەرمانيا، فرانتسيا، گوللانديا، شۆەيتساريا، بەلگيا سىندى مەملەكەتتەردەگى جۇيەگە سۇيەنە وتىرىپ ازىرلەنگەن.

الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا جارنا تولەۋدەن بوساتىلاتىن ازاماتتار دا بار. مۇنداي ازاماتتاردىڭ 15 ساناتىن بەلگىلەنىپ وتىر. ولار: «التىن القا»، «كۇمىس القا» يەگەرلەرى، «باتىر انا» اتاعىن العاندار، ءى، ءىى دارەجەلى «انالىق داڭق» وردەنىمەن ماراپاتتالعان كوپ بالالى انالار، سوعىس ارداگەرلەرى مەن كەمباعال جاندار، جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلگەن ازاماتتار، ينتەرناتتا تاربيەلەنىپ جاتقان بالالار. سونىمەن بىرگە، بالا تۋعا، بالا اسىراپ الۋعا، 3 جاسقا دەيىنگى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى دەمالىستاعى تۇلعالار، جۇمىس ىستەمەيتىن ەكىقابات ايەلدەر ت.ب. جارنا تولەۋدەن بوساتىلادى. ال ەرەكشە ساناتتاعى، ياعني، الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان ازاماتتار ءۇشىن مەملەكەت ورتاشا ايلىق كولەمىنىڭ 7 پايىزى مولشەرىندە تولەماقى اۋدارادى.

بىزگە مەديتسينالىق ءتۋرزيمدى دامىتۋ قاجەت

-تۇسىنىكتى بولدى، ەلجان امانتايۇلى، ءسوزىمىزدى قورىتىندىلاماس بۇرىن مەديتسينالىق تۋرزيم جايلى سۇراماقپىن. قازىر قالتاسى كوتەرەتىن ازاماتتاردىڭ كوبى قازاقستان مەديتسيناسىنا سەنبەي مە، ايتەۋىر، شەتەلگە بارىپ، ەم-دومىن الىپ كەلۋگە تىرىسادى. بۇل – فاكت. سونىڭ ىشىندە وڭتۇستىك كورەياعا ءجيى باراتىن كورىنەدى. ولاردىڭ سانى 4 مىڭنان اسادى ەكەن. بۇل – ستاتيستيكا.  ەندى جاڭاعى ءار ازامات وڭتۇستىك كورەياعا 10 مىڭ دوللاردان تاستاپ كەلەدى دەسەك، بۇل سوما 15 ميللياردقا جۋىقتايدى. ال قازاقستاندا ءبىر عانا ونكولوگيا سالاسىنا بولىنەتىن جىلدىق قاراجات 30 ميلليارد. وسىنى ەسكەرسەك، قازاقستان دا مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋدى قولعا الۋعا بولماي ما؟ الدە وعان ءبىزدىڭ دارىگەرلەردىڭ قابىلەت قارىمى جەتپەي مە؟

-ءبىزدىڭ دارىگەرلەردىڭ قابىلەت قارىمى جەتپەيدى دەگەنىڭىزبەن كەلىسپەيمىن.  مىسالى، وسى استانادا فرانتسيادان ارنايى كەلىپ، اقىلى تۇردە ەمدەلىپ جاتقان ادامدار بار. بۇل سالانى ءالى دە دامىتا ءتۇسۋىمىز قاجەت. جانە مەديتسينا سالاسىنا ينۆەستور تارتۋ دەگەن دۇرىس پىكىر. مەن سىزگە ءبىر دەرەك ايتايىن، قازىردىڭ وزىندە جەكەلەگەن ينۆەستيتسيانىڭ كولەمى 90 ميللياردتان استى.  ناقتى ايتساق، 23 پايىزدان 43-45 پايىزعا ارتتى. ارينە، سوماسى از بولعانمەن، پايىزدىق كورسەتكىش جوعارى. ءبىزدىڭ دارىگەرلەردىڭ دە الەۋەتى تومەن دەپ ايتا المايمىن. قابىلەتتى، ءبىلىمى جوعارى.

-جاقسى، ەلجان امانتايۇلى، ارنايى ۋاقىت ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىزگە جانە ءبىر مارتە راقمەت ايتامىز. ىسىڭىزگە ساتتىلىك!

-جالپى مەديتسينا سالاسىنداعى كەيبىر ماسەلەلەردى حالىق تۇسىنبەي جاتادى. ال ونى اشىپ، ءتۇسىندىرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. سوندىقتان، وسىنداي اشىق سۇحبات ءۇشىن سىزدەرگە مەن دە راقمەت ايتامىن.

سۇحباتتاسقان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz