جاستار بيزنەسكە بەت بۇردى. ستارتاپ جوبا، كاسىپكەرلىك مادەنيەت، بيزنەس ساۋاتتىلىق... ولاردىڭ كۇندەلىكتى لەكسيكاسى. بۇل ۋاقىت تالابى. قاجەتتىلىك. ءبىز دە وزەكتى بوپ تۇرعان ستارتاپ جوبالار بايقاۋىن ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا قازاقستاننىڭ بىرقاتار ايماقتارىن ارالاۋعا شىقتىق.

ساپارىمىز ەلدىڭ سولتۇستىك ايماعىنان باستالدى. ەلدىڭ ءبىراز ايماعىندا كوكتەمنىڭ ءيسى سەزىلە باستاعانمەن، قىزىلجاردا اياز ءالى سىنباپتى. ساقىلداپ تۇرعان ايازعا قاراماستان، پويىزدان تۇسە سالا قالانى ءبىر ارالاپ شىعۋدى ءجون كوردىك.

جول باسشىلارىمىز ءبىزدى قالانىڭ ورتاسىنداعى ءبىر عيماراتقا الىپ كەلدى. ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسى دەيدى. جاتاقحانا دەۋگە اۋىز بارمايدى (باسقا ايماقتارداعى ءبىز كورگەن ستۋدەنتتەر تۇراتىن جاتاقحانالارمەن  سالىستىرۋعا كەلمەيدى). ءار بولمەنىڭ جۋىناتىن بولمەسى، پلازمالى تەلەديدارى، قاجەت جيھازىنىڭ ءبارى تۇر. كەڭ، ءارى جابدىقتالعان اسى ءۇيى دە بار. كادىمگى شاعىن بولمەلى پاتەر دەرسىز. ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايى جاقسى كورىنەدى.

جاتاقحانادان شىعىپ شارا وتەتىن اكادەميك ماناش قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باس عيماراتىنا قاراي بەت الدىق. جولاي ءجون سۇراسقان قازاقتىڭ ءبىر قىزى: «مەن كازاكشا نە پونيمايۋ» دەمەسى بار ما. اشۋعا بۋلىعىپ كەلە جاتقان ماعان قاسىمداعى جەرگىلىكتى ۋنيۆەرسيتەتتە ءدارىس بەرەتىن اپايدىڭ «مى مەستنىە» دەپ جۇرەتىن قازاق جاستارىنىڭ بۇلاي دەپ جاۋاپ بەرۋىن، ءتىپتى ماقتان كورەتىندەرىن ايتىپ، ودان ءارى وتقا ماي قۇيعانداي بولدى. كوز الدىما ءبىزدى ۆوكزالدان كۇتىپ العان قازاق جىگىتىنىڭ: «ا ەتو ناشا گوردوست – لەنينا. ەتو «وگونەك»، - دەپ قازاق اتاۋىنان ماقۇرىم قالانى ارالاتىپ كەلە جاتىپ ايتقانى ويىما ورالدى. ءسويتىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە دە كەلىپ قالىپپىز.

«حابار» ارانسىنان كورسەتلىپ جاتقان «مەنىڭ ارمانىم» باعدارلاماسىنا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى قازاقستان بويىنشا بايقاۋعا قاتىسۋعا قىزىعۋشىلىق ءبىلدىرىپ، بەلسەندىلىك تانىتقان ايماقتاردىڭ كوش باسىندا تۇر. سونىمەن، سۋپەر يدەيالاردىڭ اۆتورلارىنان سۇحبات الىپ، جاقىنىراق تانىسار ءسات تە كەلدى.

قوعامعا پايدامدى تيگىزسەم، ماقساتىما قول جەتكىزسەم دەگەن،  ۇكىلى ۇمىتتەرى مەن تالابى زور جاستار. ءبىرى جابىق سپورت الاڭىن ۇسىنىپ، بيزنەس جوسپارىن تانىستىرىپ جاتسا، ءبىرى جىلىجاي سالامىن، ەندى ءبىرى جاس جۋرناليستەر مەكتەبىن اشامىن دەيدى. توعجان دۇيسەنعالي بولسا، ستۋدەنتتەر ءۇيى جانىنان اسپازدىق ونىمدەر ساتاتىن شاعىن دۇكەننىڭ جوباسىن ازىرلەپتى.

تىلدەرى تۇنىق، ەتى ءتىرى، جانىپ تۇرعان جاستارمەن تانىسا كەلە، ولاردىڭ بۇل جەرگە ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىنان كەلىپ، «سەرپىن» باعدارلاماسىمەن وقىپ جاتقاندارىن بىلدىك.

وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ريددەر قالاسىندا الماتى، قىزىلوردا جانە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىنان وقۋعا ستۋدەنتتەر شاقىرىلىپ، پيلوتتىق جوبا قولعا الىنعان. وڭتۇستىك ايماقتاردان بارعان 12 مىڭنان استام جاس باتىس، شىعىس جانە سولتۇستىك قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەرىندە ءبىلىم الۋدا. ال، قىزىلجارعا «سەرپىندىكتەردىڭ» العاشقى لەگى ءۇش جىل بۇرىن كەلىپتى. ستۋدەنتتەردىڭ ايتۋلارىنشا، الاڭسىز ءبىلىم الۋلارىنا بارلىق جاعداي جاسالعان. ولار جاتاقحانا، شاكىرتاقىمەن قامتاماسىز ەتىلىپتى.

اقجان امانبەك (سۋرەتتە) قىزىلجارعا جامبىل وبلىسىنان كەلگەن. ءۇش جىل بۇرىن مەكتەپ بىتىرگەن ول «سەرپىن» باعدارلاماسى تۋرالى ەستىپ، ەلدىڭ سولتۇستىگىنە بارىپ باعىن سىناماق بولادى. باسىندا تىلدىك ورتادا قينالعانىم بولماسا، قالا ماعان بىردەن ۇنادى دەپ اعىنان جارىلدى ول. وقۋىن اياقتاعان سوڭ، اقجان وسى وڭىردە قالىپ، ەڭبەك ەتپەك. ايتۋىنشا، قازىردىڭ وزىندە جۇمىسقا شاقىرتۋلار ءتۇسىپ جاتىر. ايماقتا پەداگوگ كادرلارعا سۇرانىس جوعارى.

«سەرپىندىكتەردى» وقۋ ورنىنىڭ باسشىلىعى دا باعالاپ وتىر.  «ەڭبەكقورلىقتارى مەن بەلسەندىلىكتەرى قۋانتادى»- دەيدى ولار. م.قوزىباەۆ اتىنداعى سقمۋ-ءدىڭ عىلىم جانە يننوۆاتسيا جونىندەگى پرورەكتورى اقمارال عۇسمانقىزىنىڭ ايتۋىنشا، وقۋ ورداسىندا مىڭنان استام «سەرپىندىك» ءبىلىم الۋدا. «جوبا جاستاردىڭ ساپالى ءبىلىم الىپ، تۇراقتى جۇمىس تابۋىنا مۇمكىندىك بەرۋدە»،- دەيدى ول. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بيىلعى تۇلەكتەرىنىڭ دەنى  قالادا قالۋدى جوسپارلاپتى. كەيبىرى بىلىمدەرىن  جالعاستىرماق. مامانداردىڭ كوبى ءوندىرىس ورىندارىنا ورنالاسىپ ۇلگەرىپتى، قالعاندارى دا جۇمىسسىز قالمايتىندارىنا سەنىمدى.

وتكەن جىلى جوبا بويىنشا 2050 جاس وقۋعا تۇسسە، بىلتىر «سەرپىنگە» بولىنگەن گرانت 3 ەسەگە ءوسىپ، 6200-گە جەتتى. ولاردىڭ 5 مىڭى تەك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ گرانتتارى.

ءبىر قاراعاندا، ءبارى جاقسى. الايدا، كوپتىڭ كوكەيىندە اتالمىش جوباعا قاتىستى ساۋالدار جوق ەمەس. اسىرەسە، جوباعا قاتىسۋ شارتتارى، وقۋ ورىندارى مەن ماماندىقتار، ءبىلىم گرانتتارىنىڭ قالاي بولىنەتىندىگى تۋراسىندا اقپاراتتاندىرۋ جاعى كەمشىن ەكەنىن ايتادى الەۋمەتتانۋشى رامازان ساتتارۇلى.

«سەرپىن» باعدارلاماسى ءساتتى جۇزەگە اسسا، بىرقاتار ماسەلە شەشىمىن تابار ەدى. الدىمەن، ىشكى كوشى-قون دامىپ، ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ جوعارىلاۋىنا جول اشىلماق. وڭتۇستىك ايماقتار ءۇشىن – ول بوس گرانتتاردى يەلەنىپ،  جاستاردىڭ ساپالى ءبىلىم الۋى بولسا، قابىلداۋشى ايماقتارعا – ول  جاڭا ماماندار.

العاشىندا باعدارلاما سىنعا دا ۇشىرادى. دايەكتى، ورىندى سىنمەن قاتار ءتۇرلى كۇمان، كۇدىك تە بولدى. الايدا، بۇگىنگى كۇنى «سەرپىن» باعدارلاماسىنىڭ ءونىمى رەتىندە بىرنەشە مىسالداردى ايتا كەتپەسكە بولماس. مىسالى، سولتۇستىك قازاقستاندا وقىپ جۇرگەن جاستاردىڭ مونشا سىپىرعىشتارىن جاساپ، وڭتۇستىككە اپارىپ كاسىپ جاساپ جۇرگەندىگى. ءدال سول وڭىردە جاستار جەردى جالعا الىپ، كارتوپ ەگىپ، شاعىن بيزنەستەرىن دوڭگەلەتىپ جۇرگەن كورىنەدى. سونىمەن قاتار «سەرپىندىكتەر» ەلەكتروندى بيلەت ساتۋمەن، كەپتىرىلگەن جەمىس-جيدەكتەرمەن اينالىسىپ، كەيبىرەۋلەرى وزدەرىنىڭ دۇكەندەرى مەن تىگىن شەبەرحانالارىن، كافەلەرىن اشىپ، بارمەن، شاشتاراز، اسپاز بولىپ جۇمىس ىستەۋدە.

2015 جىلدان باستاپ  «سەرپىن-2050» جوباسىن جۇزەگە  اسىرۋشى  جوو رەتىندە بەلگىلەنگەن ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەملەكەتتىك باعدارلامالارداعى باسىمدىلىققا يە ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، اقپاراتتىق  تەحنولوگيا، اۋىلشارۋاشىلىعى مەن ۆەتەريناريا باعىتتارى بويىنشا 14 ماماندىققا سەرپىندىكتەردى قابىلداي باستادى.  2015-2016 وقۋ جىلى  اتالمىش جوبا بويىنشا  ۋنيۆەرسيتەتكە  450, ال 2016-2017 وقۋ جىلى 145 ءبىلىم گرانتى ءبولىندى. قازىرگى تاڭدا ۋنيۆەرسيتەتتە 570 ستۋدەنت «سەرپىن-2050»  الەۋمەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتىر. ايتپاقشى، ءبىزدىڭ كەلەسى ساپارىمىز قوستانايلىق «سەرپىندىكتەرمەن»  كەزدەسۋگە ارنالادى.

زارينا ادىلبەك

Abai.kz