قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋبليكانىڭ سوت جۇيەسى جاڭاشا دامۋ ۇستىندە. ەلباسى جاڭا باسشىنىڭ الدىنا سوت بەدەلىن ارتتىرۋ مىندەتىن قويعان بولاتىن. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن، سوتتارعا قولجەتىمدىلىك، اشىقتىق، باق-تارمەن بايلانىستى نىعايتۋ، ءتىپتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ قاجەتتىگى تۋىندايتىنى ءسوزسىز. ۋاقىت تالابىن تەرەڭ تۇسىنگەن قازاقستان رەسپۋبلكاسى جوعارعى سوتىنىڭ توراعاسى جاقىپ اسانوۆ جوعارعى سوتتىڭ سايتى ارقىلى ءوز جوسپارىن، وي-تۇجىرىمدارىن وقىرماندارمەن ءبولىسۋ ءتاسىلىن تاڭداپتى.

بۇگىن جاقىپ اسانوۆتىڭ سوتسىز تاتۋلاسۋ تۋرالى كەلەلى پىكىرلەرى مەن ۇتىمدى ۇسىنىستارىن جوعارعى سوت سايتىنان الىپ، ۇسىنىپ وتىرمىز.

«قۇرمەتتى وقىرماندار!

«ەل داۋسىز بولماس» دەيدى حالىق ماقالى. داۋلار - كەز-كەلگەن قوعامعا ءتان قۇبىلىس.

بىراق، سول داۋ-جانجالدى رەتتەۋ مادەنيەتىمىز قانداي؟

بىزدە داۋدى تەك سوت شەشەدى دەگەن كوزقاراس سانامىزدا قاتىپ قالعان. ءسال داۋ تۋسا، دەرەۋ سوتقا جۇگىرەمىز. ەكى اراداعى ماسەلەنى سوت ارەناسىنا شىعارىپ، شەشكىمىز كەلەدى.

ال، داۋدىڭ بارلىعىن سوتتا شەشۋ مۇمكىن ەمەس. سوت ەكى جاقتى بىردەي قاناعاتتاندىرا المايدى. ونىڭ ۇستىنە ءىستىڭ اق-قاراسىن ايىرۋعا كەلمەيتىن جاعدايلار بار. مىسالى، وتباسىنداعى، اعايىن-باۋىر، دوستار، كورشىلەر اراسىنداعى تالاستى سوت تارازىسىنا سالۋ قانشالىقتى دۇرىس؟

ءسىز سوتقا ارىز بەردىڭىز دەلىك. ءارى قاراي نە بولماق؟

بىرىنشىدەن, ءىستىڭ قارالۋى سوزىلىپ كەتۋى مۇمكىن. ىسكە نۇكتە قويىلعانشا، ادەتتە، ءبىر ەمەس، بىرنەشە سوت وتىرىسى وتەدى. شاعىمدار وبلىستىق، ءتىپتى جوعارعى سوتقا جولدانىپ جاتادى. قايتا-قايتا جۇمىستان سۇرانىپ، كاسىپتى توقتاتىپ، جەكە تىرلىكتى ىسىرىپ قويۋعا تۋرا كەلەدى.

ەكىنشىدەن, ۇلكەن شىعىن. مەملەكەتتىك باج تولەيسىز، سوت شىعىنىن وتەيسىز، زاڭگەردى جالدايسىز، جولعا شاشىلاسىز.

ۇشىنشىدەن. وسىنشاما كەزەڭدەردەن وتسەڭىز دە داۋ ءسىزدىڭ پايداڭىزعا شەشىلەتىنىنە ەش كەپىلدىك جوق.

كەرىسىنشە، ەكىنشى تاراپ - تۋىسىڭىز، دوسىڭىز، قىزمەتتەسىڭىز بولسا، ەكى اراداعى قاتىناسقا، سىيلاستىققا، ارىپتەستىككە نۇقسان كەلەدى.

نەگە دەسەڭىز، سوت – داۋ الاڭى. وندا ايتىسۋعا، تالاسۋعا ءماجبۇر بولاسىز. كەيدە تاراپتار اشۋعا بەرىلىپ، ءبىر-بىرىنە اۋىر سوزدەر ايتىپ جاتادى. سول سەبەپتەن كەشەگى تۋىستار بۇگىنگى جاۋ، كەشەگى دوستار بۇگىنگى قاسقا اينالۋى ابدەن مۇمكىن.

سوتقا جۇگىنبەستەن بۇرىن اقىلعا سالىپ، ويلانعان ءجون. ءسىز نەمەسە سوتقا جۇگىنەمىن دەگەن تانىسىڭىز ەموتسياعا بەرىلگەن جوق پا؟ اشۋدى اقىلعا جەڭدىرىپ، ءوزارا كەلىسىمگە كەلىپ، شەشۋگە بولار ەدى عوي دەپ كوبىسى كەيىننەن وكىنىپ جاتادى.

ەڭ دۇرىسى – تاتۋلاسۋ، كەلىسۋ، بىتىمگە، ءبىر مامىلەگە كەلۋ. ودان ەكى جاق تا ۇتادى. ۋاقىت جوعالمايدى. اقشا ۇنەمدەلەدى. قاتىناس ۇزىلمەيدى. جۇيكە مەن ابىروي-بەدەل ساقتالادى.

اتا-بابالارىمىز داۋدى بەيبىت جولمەن شەشىپ وتىرعان. دامىعان ەلدەردە دە سولاي - داۋلاردىڭ 70-90% سوتسىز، بىتىممەن اياقتالىپ جاتادى.

بىزدە بولسا، داۋلاردىڭ كوپتىگىنەن سۋديالاردىڭ جۇكتەمەسى جىلدان-جىلعا ارتۋدا. 2013 جىلى سوتتاردا 1,25 ملن. ءىس قارالسا، 2017 جىلى – 2,6 ملن.، ياعني ەكى ەسەدەن اسقان.

بۇل جاعداي سوتتاردىڭ جۇمىس ساپاسىنا، ىستەردى قاراۋ مەرزىمىنە اسەرىن تيگىزۋدە. ءار سۋديانىڭ وندىرىسىندە ءبىر مەزەتتە 100-دەن استام ازاماتتىق ءىس پەن ماتەريالدار. ىستەرگە كومىلگەن سۋديادان قانداي ساپا، قانداي ناتيجە كۇتۋگە بولادى.

قازىر ءاربىر ازاماتقا سوتقا دەيىن دە، سوتتىڭ وزىندە دە تاتۋلاسۋى ءۇشىن جان-جاقتى جاعداي جاساپ جاتىرمىز.

1. سوتقا دەيىنگى تاتۋلاسۋ بويىنشا.

رەسپۋبليكالىق كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى جانە قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىمەن بىرگە وڭىرلەردە سوتسىز تاتۋلاسۋ ورتالىقتارىن قۇرۋدامىز. وندا كاسىبي مەدياتورلار جانە باسقا دا ماماندار جۇمىس ىستەۋدە.

ولاردىڭ مىندەتى - كەلىسسوز جۇرگىزۋ، ەكى جاققا قولايلى، كوڭىلگە قونىمدى شەشىم ىزدەۋ جانە ۇسىنۋ. تاتۋلاسۋدىڭ باستى ارتىقشىلىعى – ول تەك داۋدى رەتتەپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە قارىم-قاتىناستى ساقتاپ، قالپىنا كەلتىرەدى. تاراپتار ءوز ەركىمەن، سانالى تۇردە ورتاق كەلىسىمگە كەلەدى. مەدياتوردى ءاربىر ادام ءوزى تاڭداعان سوڭ جەمقورلىققا دا جول بەرىلمەيدى.

2. سوتتا تاتۋلاسۋ بويىنشا.

ەكى جاق تا قالاسا، سوت تاتۋلاسۋ پروتسەسىن باستاۋ ءۇشىن ءىستىڭ قارالۋىن كەز-كەلگەن ساتىدا توقتاتا الادى.

اتالعان ماسەلەگە قاتىستى سۇراقتاردى جەرگىلىكتى سوتتار ءتۇسىندىرىپ، جول كورسەتۋگە مىندەتتى.

تاتۋلاسۋ - داۋدى شەشۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءادىسى».

استانا

Abai.kz