(نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ ولەڭدەرى تۋرالى)

تەڭدىك ءتيىپ، ەگەمەن ەل قۇرعانىمىزعا 25 جىل بولسا دا، كەنەسارى ۇرانىنا ەرىپ، كەمەلىمىزگە كەلىپ، تولىسا الماي جاتقانىمىزدى، بايتەرەگىمىزدىڭ ءدىڭىن سارىارقامىز تورىندە نىق تىكتەسەك تە، جاقىن جانە الىس شەتەلدەرگە شاشىراپ، تارالىپ كەتكەن جاسىل جاپىراق، الۋان بۇتاقتارىمىزعا بولىسا الماي جاتقانىمىزدى نەسىنە جاسىرامىز؟! ونى جاسىرعاندا شىندىقتى دوستارىمىز كورمەي مە، ءتۇرلى  تىلەكتەس ەمەس قاستارىمىز شىن جاعدايىمىز – احۋالىمىزعا كوڭىل بولمەي مە؟ داۋ جوق، ەڭ باستى شۇكىرشىلىگىمىز: تابان تىرەپ تۇرعان تۋعان توپىراق – جەرىمىز، بۇگىنگى  كۇننەن دە كەڭ قانات جايىپ، الداعى ۋاقىتتا كوككە ورلەتەر بوستان ەلىمىز بار: باس ەركىمىز ءوز قولىمىزدا. بيلىگىمىز تۇزەلسە، گۇل ءبىتىپ، نۇر توگىلۋى ابدەن مۇمكىن الىس ساپار – اق جولىمىزعا. جاس مەملەكەتىمىزدى ناق وسىنداي كەڭىستىك كەلەگە جەتكىزەر، وركەندى  ورەگە وتكىزەر باستى ءبىر سەبەپ-فاكتوردىڭ ءبىرى – داۋ جوق، دياسپوراعا اينالعان، اينالماعان كورشى-كورشى  ەمەس ەلدەردەگى قانداستارىمىزدىڭ كوشىپ كەلسە – وزدەرىن، جاس ۇرپاعىن،  قاتارىمىزعا قوسۋى، وتىرعان جەرلەرىندە ىرگە كوتەرمەي قالا بەرسە – سوزدەرىن، اق تىلەگى: ياعني ادەبيەتى مەن پاك جۇرەگى: مادەنيەتىن اتاجۇرت قازاق ەلىنە جەتكىزىپ، ورتاق ۇلت يگىلىگىنە اينالدىرۋى ۇلى سىرداريا  تاڭىرتاۋداعى باستاۋ-سۋات، جولدان قوسىلعان جۇزدەگەن بۇلاق-وزەندەردەن قور جيناپ، دارقان دارياعا اينالسا، ءبىز دە بولاشاقتا سامۇرىق قۇس ۇيا سالار الىپ بايتەرەك بولىپ بوي تۇزەيمىز دەسەك، سىرتتاعى 5 ميلليون قازاقسىز كۇن كورسەك تە، قورەك اشىپ، التىن وردادان بولىنگەن كەشەگى تەرەڭ  تامىرىمىز – ءىرى قاعانات قازاق حاندىعىنداي قالىپقا قايتا جەتە المايمىز.

ءبىز ءوز باسىمىز سوندىقتان دا سىرتتان كىندىك اتاجۇرتىنا جەتكەن ءاربىر قازاقتى جالعىزىم دەپ قانا قويماي، سول سىرتتاعى ءاربىر اقىندى،    مادەنيەتكە جاقىندى، الاشتىق قوڭىر سازدى، ساڭلاق ونەرپازدى لايىقتى باعالاي ءبىلۋ – ەلدىك ماسەلە، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەسەلى دامۋى ءۇشىن وتە قاجەت بۇلاق، جانىپ تۇرعان شىراق دەپ ەسەپتەيمىز. ارينە، بۇل ايتەۋىر ولار جازعان ۇيقاسقاندى ولەڭ دەۋگە ۇلاسپاۋعا تاستۇلەك قىراندار، قۇلاندار ورنىنا قارعالار مەن شىرعالار قىر اسپاۋعا ءتيىس. ياعني بۇل تۇستا دا ادەبي دەڭگەي، ونەرلى بولمىس-ءبىتىم ءبىرىنشى ورىندا; ولار ءوز ەلدەرىندە قانداي ەڭبەك ءسىڭىرىپ كەلدى، اۋەزوۆ بولا الماسا دا الىمقۇلوۆ (تاكەن) بولدى ما، ءوز ءۇنىن، كۇنىن كەمەرى مەن بەدەرىن تاپتى ما، بىزگە كەلگەن سوڭ دا تازا بۇلاق بولىپ مولدىرەپ اقتى ما، وسىنىڭ ءبارى ەكشەلىپ-ەسكەرىلۋى كەرەك. ونەردە كوكپەڭبەك تالعار شىڭىنا قوسا باسى شالعان كوكتوبەنىڭ دە باسقالار باسا الماس ءوز ورىنى، قوش پورىمى بار ەكەنىنە كەلىسسەك، قازاق جىرىنىڭ قۇلاگەرى ءىلياس جانسۇگىروۆ:

لەرمونتوۆ بولماعانمەن ءبىزدىڭ اقان،

جان با ەدى اقىندىقتان قۇرالاقان، –

دەپ ايتقانى قاشاندا قالتقىسىز شىندىعىمەن مويىنداتا بەرسە كەرەك.

بىزدىڭشە، كىندىك اتاجۇرت قازاقستانعا كوشىپ كەلگەلى دە ەكى-ءۇش ءارلى ولەڭ، ءنارلى قاراسوز جيناقتارىن شىعارىپ، ادەبي سىنىمىزعا دا  شاما-شارقىنشا ارالاسىپ جۇرگەن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى دا – وسىنداي ەلەنۋگە، قۇرمەتكە بولەنۋگە ءتيىس تۇلعا، ءتاۋىر قالامگەرلەرىمىزدىڭ ءبىرى. ونىڭ شىعارماشىلىعى جونىندە تۋعان جەرى قىتاي ەلىندە قۇندى بايلام-پىكىرلەر ايتىلىپ، جەكە ماقالالار جازىلىپ قانا قويماي، بۇگىنگى ءبىزدىڭ  قازاق ەلىندە دە  ءبىراز لايىقتى باعالار بەرىلىپ، ماقالالار جارىق كوردى. مۇنىڭ ۇستىنە جەكە باسىمىز ن. جانۇزاقۇلى  ەڭبەكتەرىنە ەڭ باستى ولشەم، ءادىل تارازى – وسى اقىن، قالامگەر ارىپتەسىمىزدىڭ ءتول شىعارماشىلىعىنىڭ شىنايى كوركەمدىك كەلبەتى، شىن جەتكەن بيىگى، قازاق ادەبيەتىنە قوسقان ۇلەس-جىر جاڭالىقتارى دەپ بىلەمىز.

مەن اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىمەن قاشان جانە قالاي تانىستىم.؟ اشىعىن ايتسام، ءدال قاي جىلى، سول جىلدىڭ قاي كۇنى ءجۇز كورىسىپ، ءجون سۇراسقانىم ەسىمدە جوق. بىراق ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز بۇرىننان، باياعىدان جاقسى بىلەتىن جاندارداي جاتىرقاماي ارالاسىپ كەتكەنىمىز انىق. شىندىعى دا وسىعان سايادى-اۋ; ول مەنىڭ شىعارماشىلىعىمدى  بەيجىڭنىڭ «ۇلتتار» باسپاسىنان 1982 جىلى جارىق كورگەن «اقيقات الدىندا» كىتابىنان بەرى جاقسى بىلەدى ەكەن. ال مەنى وعان تابىستىرىپ، بىردەن باۋىرلاستىرىپ جىبەرگەن – «ءومىر – ولەڭ، ءومىر – دۋمان» اتتى اقجەلەڭ جىرى. ايتپاقشى، بۇل ولەڭنىڭ قياعا قانات سەرمەيتىن، جۇرەكتەن تەربەيتىن ادەمى ءان-اۋەنى دە بار. ءوزى ونى كانىگى انشىلەردەي قازداي قالقىتىپ، شابىتپەن شالقىتىپ شىرقاعاندا مەن نەگە ەكەنىن قايدام، سازگەرى كىم دەپ سۇراماپپىن دا. سۇرانىپ تۇرعان سۇلۋ ولەڭىنە ءوزى شىعارعان جۇرەكجاردى ءانى دەپ ويلادىم. ايتەۋىر كەمى جوق، تەڭى جوق ءبىر سۇلۋ ءان.

ءومىر – ولەڭ، جاراندار، ءومىر – دۋمان،

دۋمانداتىپ جۇرەدى  ۇل بوپ تۋعان.

ءومىر دەگەن – جاقسىعا توي مەن دۋمان،

اجىراتپا، قۇدايىم، وسى دۋدان.

 

ەسىكتىڭ الدى قوعالى-اي،

جاقسىنىڭ ورنى جوعارى-اي!

سىيلاسىپ وتكەن  ءبىر كۇنىڭ

مىڭ كۇنگىدەي بولادى-اي.

 

 

مەن ءانىمدى ايتامىن وسىندايدا،

ەلدىڭ باسى ەلىنە قوسىلماي ما؟!

ەلدىڭ باسى ەلىنە قوسىلماسا،

پەرىشتەسى قازاقتىڭ شوشىماي ما؟

 

ەسىكتىڭ الدى كولدەي-ءدى،

سەزىمىم كەيدە شولدەيدى.

ارتىمدا قالعان سول ءومىر،

قايتا اينالىپ كەلمەيدى.

 

مەن ءانىمدى ايتامىن وسىندايدا،

دوستار باسى دوسىنا قوسىلماي ما؟!

دوستىق كەتسە، اراڭنان سىيىڭ كەتسە،

قامشىڭ كەلىپ جوتاڭا وسىلماي ما؟!

شىرقالعان ءان-ولەڭ بۇرىنعى حالىق اندەرىنە ۇقساپ تۇر ما؟ ۇقساپ تۇر. الايدا بۇل بايىرعىلىق وسىناۋ ولەڭ-انگە حالىقتىق سيپات سىيلاپ، قاراپايىمدىلىق سىمبات دارىتىپ، تابيعي ەتە تۇسكەن. «تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ» دەپ قايران ابىز اباي عاجاپ ايتقانداي، مىنا ولەڭدە دە ءومىر – ولەڭ، ءومىر – دۋمان ەكەنى اجارلى جەتكىزىلىپ تۇرعان جوق پا؟! انىق اباي ءىزى، الايدا قايتالاۋ ەمەس. اباي جىرىنىڭ نۇرلى ءجۇزى، بىراق نۇرمۇقان ايقىن ءوز ديدارىن تاپقان. ولەڭنىڭ اڭعارتارى – ەلگە ەل قوسىلماسا، قاي قازاقتا دا بىرلىك بولماسا، قازاقتىڭ پەرىشتەسى قاشىپ كەتەرى; دوسقا دوستىڭ باسى قوسىلماسا، سىيلاستىق سۇيىلىپ، باستاعى باقىت  بەزىپ، ۇلتتىڭ جوتاسىنا ارازدىقتىڭ، ازعىندىقتىڭ قامشىسى سوعىلارى. جاقسىلىققا، جاقسىلارمەن جۇزدەسكەنگە، سىيلاسقانعا، سىرلاسقانعا نە جەتسىن! سوندىقتان دا ارقاشان «جاقسىنىڭ ورنى جوعارى-اي!» سوندىقتان دا «سىيلاسىپ وتكەن ءبىر كۇنىڭ مىڭ كۇنگىدەي بولادى-اي».

مىنە، وسىلاي باستالعان تانىستىق اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى شىعارماشىلىعىمەن تابىسۋعا، جاقسى ادام، جوعارى ازامات نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنا جاناسۋعا ۇلاستى. ياعني ءبىزدى جۇزدەستىرىپ، جاقىنداستىرعان – ولەڭ. ورەسىز ولەڭ ەمەس، ومىرشەڭ ولەڭ.

سىرتتان اڭساپ جەتىپ، بۇگىنگى ارقاتىرەك اسقار تاۋى – تاريحي وتانىمەن  ساعىنا تابىسقان قانداستارىمىزدىڭ مىنا بىزدەردەن باستى ايىرماشىلىعى – تاۋەلسىز قازاق ەلىن قاتتى قاستەرلەيتىنى، ءولىپ-ءوشىپ جاقسى كورەتىنى. بىزدەرگە بادىرايىپ كورىنىپ تۇرعان ءىرى كەمشىلىك، وراسان ولقىلىقتارعا كوز جۇمىپ ەمەس، كەشىرىممەن قارايتىنى. ءبىزدىڭ جەمقور، ءالى ورىستىڭ وتارشىلدىعىنان باس تارتپاعان بەيشارا، بۇقاراسىمەن بوگدە تىلدە سويلەسەر بيلىگىمىزدى ءوز ۇكىمەتىمىز دەپ سانايتىنى. «قانشا جامان، بودان بولسا دا، جاقسىسىن كىم بەرەدى؟!». بۇعان باعىپ ءمىندى كورمەيدى، دىمدى  «بىلمەيدى» دەۋ ورىنسىز. ورتاق تاعدىر، بالالار قامىن ويلاۋ، ورتاق بولاشاق قامىن تۇگەلدەۋ، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىز قۇرىلىسىنا بەل شەشە قاتىسۋ ولارعا بىزدەن دە گورى ءتان، بىزدەن گورى دە ەرەكشە ەتەنە دەسەك قاتەلەسپەيمىز.

توپىراعىمنان كورىپ ءمولدىر بۇلاقتى،

بۇلاق بولىپ جۇرەگىمنەن جىر اقتى.

اڭساپ جۇرگەن توپىراعىمدى يىسكەپ،

شالعىنىڭا شاتتانا كەپ قۇلاپپىن.

 

جۇرەگىمنەن بۇلاق بولىپ جىر اقتى،

ءسۇيدىم-اۋ كەپ تاۋ، دالامدى، قىراتتى.

بۇلىتتارىڭ قۇشاقتادى، جۇباتتى،

ماڭدايىمدى سامالىڭمەن سىلاتتىم.

 

اتامەكەن، قويىنىڭا قۇلادىق،

قۇشاقتاستىق، اعا-ىنىلەر جىلادىق.

قۇشاعىمىز جازىلماسىن ماڭگىلىك،

ءبىر اللادان قاتار تۇرىپ سۇرادىق...

 

ءوز توپىراعىم

قالاي جۇرەم جەرسىنبەي،

توپىراعىم تانىماس-اۋ تەر سىڭبەي،

وتانداسىم، ءبىزدى ءتۇسىن، كەلىسىم بەر!

ال، قايسىڭ بار،

ەرۋلىككە كەلسىن دەر...

 

توپىراعىما تويعالى ءۇشىن كەلگەم جوق،

ەجەلدەن-اق وزىمدىكى جەر مەن كوك.

مەنىڭ جاۋىم قۋسا داعى قاي جاققا،

بار تۇكپىردە ۇلت نامىسىن بەرگەم جوق...

باعزى بابالاردان اسىل مۇرا – اتامەكەن جەرگە دەگەن، تۋعان ەلگە دەگەن مۇنداي مازداق ماحابباتتان، ءمولدىر سەزىممەن بۇلاق بولىپ جىر اقپاۋى مۇمكىن ەمەس. جاي ادامنىڭ جۇرەگىنىڭ ءوزى جىرلاپ تۇرسا، (جەتكىزە الۋ ءبىر باسقا، ارينە) اقىن ادامنىڭ، داۋ جوق، جۇرەگىنەن بۇلاق-جىر بۇلقىنا اعادى.

اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ ولەڭدەرى – سونداي جىرلار، اق ماڭداي سىرلار، اق تاڭداي نۇرلار.

 

اتا قالام الماتى، ساعىنىپ، اڭساپ ءجۇرىپ مەن كەلدىم،

ەركىندىككە، ەلدىككە جان ساپ ءجۇرىپ مەن كەلدىم.

قازاقستان شارۋاسىن شالقىتايىن دەپ كەلدىم،

قازاق ءيسىن الەمگە اڭقىتايىن دەپ كەلدىم.

 

ەگىز تۋعان انادان تۋىسقانىڭ مەن بولام،

قالماقتى ۇرىپ قاق باسقا قۋىسقانىڭ مەن بولام.

تىنىشتىقتا تىرتاڭداپ وكپەلەسكەن مەن بولام،

جاۋ جاعادان العاندا ءورتتى كەشكەن مەن بولام.

 

جەتى اتامنىڭ جەرىنەن قۋىلعان ەر مەن ەدىم،

جەتپىس جەتى ۇرپاعىم تۋىلعان جەر سەن ەدىڭ.

قازاق اتىن وزىڭنەن ۇعىنعان ەر مەن ەدىم،

نامىسىمدى بەرمەۋگە ءوزىڭدى ىزدەپ كەلەمىن...

 

الاتاۋدى جاستانىپ، ويلار جيناپ جاتىرسىڭ،

قاسيەتتى قارت قالام قازاعىن تۇگەل شاقىرسىن.

الاشىل، بولگىش ادامعا الماتى اتام اقىرسىن!

ەلبۇزار، ءدىنسىز، ەسسىزگە   تىزەسىن اتام باتىرسىن.

 

تىلەگىم بار، الماتىم،

بەرشى ماعان ءتورت تىلەك،

(انا تىلگە اياماي قويعان ەكەن ءورتتى كەپ).

ءتىل، ءدىن، ءداستۇر، توپىراق –

بۇل تورتەۋىن قورعايىق،

قورعاي الماۋ تورتەۋىن – اتا جاۋدان دەرتتىرەك.

جۇرەكتەن شىققان ءسوز جۇرەككە جەتەدى. اقجارما اقىننىڭ اق، ادال ماحابباتى ايالاپ باۋرايدى. ونىڭ كول-كوسىر ىستىق سەزىمى – ءبىر اۆتور اقىننىڭ عانا سەزىمى ەمەس، وتانعا  كوشىپ كەلىپ جاتقان بارشا اعايىننىڭ دا كول-كوسىر سەزىمى. ونى ايتاسىز، وسى وتاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بارشامىزدىڭ جان-جۇرەگىمىزدەن اقتارىلعان مارحابات پەن ماحاببات، پاراسات پەن شاپاعات تەڭىزى. جوعارىدا ايتا دا كەتكەنىمىزدەي، «الماتىعا ايتارىم» اتتى بۇل ولەڭدە سىر عانا ەمەس، سىن دا بار. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ   بەسىگى، ازاتتىعىمىزدىڭ ەسىگى الماتى – بۇل كەزدە  ءالى استانا – جۇمىر جەر بەتىندەگى بار قازاقتى ەلگە شاقىرعان دا سول; دىنسىزدىككە، ەلسىزدىككە تىزەسىن باتىرعان دا ءدىلسىز كومەسكى مەن ءتىلسىز ەمەسكىگە اقىرعان دا سول; ءداستۇر-سالتىمىزدى قۇراعان، وتارشىل ورىسقا قوسا الەمنەن تەڭدىك سۇراعان، الاشىمىزعا اق تاڭ اتىرعان دا سول. دەمەك، اقىننىڭ اتا  قالا، استانا الماتىدان ءتورت تىلەك تىلەپ، مەملەكەتتىك تۋعان ءتىلدى،  ماڭدايىمىزعا     بىتكەن ءتول ءدىن-يسلامدى، قاستەرلى تاريحىمىز بەن  قايعىلى-قۋانىشتى تاعدىرىمىزدى ءتۇزىپ، قورعاپ، ساقتاعان ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى، انا-توپىراق قازاق جەرىن كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قورعايىق دەۋى – زاڭدى پەرزەنتتىك «جۇمىسى» ەلدىك جۇرەك تىنىسى. راسىندا بۇل تورتەۋىن قورعاي الماۋ –  جاھاندانۋدان دا ورتتىرەك، اتا  جاۋدان دا دەرتتىرەك.

«الماتىعا ايتارىم» اتتى بۇل ولەڭگە توقتالۋ سەبەبىمىز – ونىڭ اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى شىعارماشىلىعىمداعى اتتاپ كەتۋگە بولمايتىن اردا جىرى بولۋىندا عانا ەمەس. ول – بۇگىنگى ءومىرىمىز ءبىتىمىن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى جىلدارداعى تىنىسىن ءجىتى تانىتادى. بۇعان قوسا اتالمىش تۋىندىدا اۆتوردىڭ اقىندىق شەبەرلىگىن دە، ادامدىق كەمەلدىگىن دە جاقسى اڭعارتادى دەسەك اسىرا ايتپايمىز. ماسەلەن، اقىندا اقجارىلىپ ايتار ويلارى وسال ەمەس، بۇگىن كۇن ءبىتىمىن بايقاتۋداعى بويلارى الاسا ەمەس بولسا دا، ورىندالۋى جۇپ-جۇمىرلىعى تۇرعىسىنان (ۇيقاسۋى، تۇرلىك كەلىسىمى،  مازمۇندىق ماعىناسىن جارقىراتىپ اشۋ ءتۇسۋى) تۇرعىسىنان ولقى، قوپال ولەڭدەر بارشىلىق. ال مىنا تۋىندى قاي جاعىنان الساڭ دا جۇتىنىپ، وزىقتىق، اقجال ارعىماقتاي سۇلۋلىق بايقاتادى. سىرتقى ۇيقاس تاستاي، ءاربىر جولدىڭ اياقتالۋى ادەمى ەكەنىن بىلاي قويعاندا، بالتالاسا بۇزىلماس: «اڭساپ ءجۇرىپ»، «جان ساپ ءجۇرىپ»، «شالقىتايىن»، «اڭقىتايىن»، «تۋىسقانىڭ»، «قۋىسقانىڭ»، «وكپەلەسكەن»، «ءورتتى كەشكەن» ءتارىزدى ىشكى ۇيقاستاردىڭ ءوزى قوسىمشا كورىك  قوسىپ، جىر قۋاتىن ارتتىرا تۇسكەن. ءوزى شابىتىنان تانباسا، اللا تاعالا قولداسا، نۇرمۇقاننىڭ نەشەتۇرلى نۇرلى، قازاققا قۇتتى قانداي دا ءبىر تۋىندىلاردىڭ دا جالىنان ۇستاپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن قورىنا قاقپايلاپ قوسا الاتىنىن كورسەتەدى.

اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى ازات اتاقونىس تابالدىرىعىن اتتاعالى بەرى دە جەرىمىزدە دە، ەلىمىزدە دە وڭ وزگەرىس كوپ.  الەۋمەت قامىنان دا، ادەبيەت جاعىنان دا قاتتى ىلگەرىلەۋ بار. ءومىرىمىز جاڭعىرۋدا، مادەنيەتىمىز جاڭارۋدا. مەملەكەتىمىز ورتالىق ازيا كولەمىندە عانا ەمەس، حالىقارالىق الەمدە دە ءوسىپ، وركەشتەنىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءوزى ادامدارىمىزدى دا وسىرگەنى – اكسيوما.  ەندەشە اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ دا بىرگە ءوسىپ كەلە جاتقانى ايعاق تىلەمەيدى. ايتالىق، ول التىن ارقا تورىندەگى جارقىن جاڭالىقتاردى، ارشىندى العا باسۋدى «استانا – عاجاپ» دەپ جالاڭ تامسانىپ قويماي، ەركە وزەن «ەسىلدى كوردىم» دەپ تاڭدانىپ، وقىرمانىن جۇرەك سوزىنە سەندىرىپ، قاراپايىم عانا جەتكىزەدى. ال ومىردەگى، ونەردەگى شىن سۇلۋلىق تۇگىل شىن ۇلىلىق تا – قاراپايىمدىلىق قىمباتتا، حالىقتىق سىمباتتا.

ەسىلدى كوردىم، انامدى كوردىم،

انام سۋ العان دالامدى كوردىم.

جاعاسىنداعى جاڭا قالامدى كوردىم.

استانامداي پانامدى كوردىم.

بابامنىڭ باسقان ىزدەرىن كوردىم،

ءسىڭىرى سوزىلعان زاماندى كوردىم.

ەسىلدى كوردىم، دەسىمدى كوردىم،

كۇلكىنى كوردىم، دوسىمدى كوردىم.

 

ەسىل اعىسى، تولىسىپ ەدىڭ،

عاسىردىڭ جانى شوشىنىپ ەدى.

بۇگىنگى سۇلۋ سىبدىر، سىڭعىرىڭا

ءان شىرقادىم قوسىلىپ ءوزىم.

 

ەسىل اعادى، ەسىل اعادى،

الەمنىڭ كوڭىلىن تەسىپ اعادى.

ەسىلىم مەنىڭ – ۇلتىمنىڭ سۋسىنى،

تاعدىرىن حالىقتىڭ شەشىپ اعادى.

 

ەسىلىم مەنىڭ – ەسىمىم مەنىڭ،

جاتايىن جاعاڭدا كوسىلىپ ءوزىم.

سەنى قورعايمىن شەشىنىپ ءوزىم،

ءتاڭىر الدىنداعى شەشىمىم مەنىڭ.

وزگەشە ورەلى، ءورىستى ولەڭ. جالعىز جاراسپاي تۇرعان «ءسىڭىرى سوزىلعان...» دەگەن زامانعا انىقتاۋىشتىڭ ءوزى – بيلىگىمىزدىڭ قۇلقىن، بايلارىمىزدىڭ عۇرپىن كورىپ-بىلگەننەن كەيىن ارتىق ەمەس-اۋ دەيسىڭ. ۇلى زامانىمىزدىڭ ءسىڭىرىن سوزىپ جاتقان – سولار بولماسا، باسقا كىم؟!

اناۋ تۇرعان تاۋلارىڭ

اكەمنىڭ ءوزى سياقتى.

بۇلاعىڭ مەن كولدەرىڭ

اينامنىڭ كوزى سياقتى.

سوققان مايدا جەلدەرىڭ

جارىمنىڭ ءسوزى سياقتى.

ۇل-قىزىمدى كورگەندە

دالامنان كورەم قۇراقتى.

سوققان سەنىڭ بورانىڭ

ەلىمنىڭ تەزى سياقتى.

ولەڭنىڭ ۇيقاستارى  وڭاي، قاراپايىم كورىنگەنمەن، ەجەلگى حالىقتىق ۇعىمعا تامىر تارتقان. اسقار تاۋلار مەن شولدەردىڭ، اكەنىڭ وزىنە بۇلاق پەن كولدەردىڭ انانىڭ كوزىنە ۇقساۋى سياقتى عانا ەمەس، اينىمايدى. قالعاندارى دا ناق وسىنداي تاۋىپ-تانىپ ايتىلعان تاماشا تەڭەۋلەر. رۋحاني اشتىعىڭدى باسار تەنەۋلەر.

تاۋىما تاعزىم ەتتىم. قۇلاق ءتۇردىم.

بەيىشتى تىرشىلىكتە-اق ءبىر-اق ءبىلدىم.

تاۋ سۋى سارقىرايدى، سىلدىرايدى،

بىلمەدىم  كۇلىپ تۇرمىن، جىلاپ تۇرمىن.

 

بارساڭىز شۇبارتالدىڭ جىلعاسىنا،

قالادى جان قۇمارىڭ ءبىر باسىلىپ.

كەشىندە قويمەن بىرگە جاتادى ەكەن،

شوشىنباعان ارقار مەن قۇلجاسى دا.

 

سايرايدى بۇلبۇلدارى دارا تىنباي،

جاپاندا جالعىز سۇلۋ جاراتىلعان.

جىلقىشى قيقۋلايدى قىردان اسىپ،

شالماسىن اي موينىنا سالاتىنداي.

 

ساعىنىشتى شۇبارتال ۇعادى ەكەن،

ۇلت تاعدىرى ماڭگىلىك وعان مەكەن.

توپىراعىڭدى قاپ-قارا يىسكەسەم،

قارا شاشىم قايتادان شىعار ما ەكەن؟..

تابيعي اق تىلەك. قاراپايىم ءبىتىمدى. وسىعان قاراماستان جۇرەكتەن شىققان قۇنارلى سوزدەر. ءتىپتى ايرىقشا مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ءمولدىر ماقامىن، جىر جازۋ جاراتىلىسىن جادقا تۇسىرەتىندەي. وسى ۇلى اقىن ءونىپ-وسكەن ولكەنىڭ ءبىر پۇشپاعىن بەينەلەپ وتىرعاندىقتان با؟ جوق الدە نۇرمۇقاننىڭ ءوزى دە وسىنداي تاۋ، وزەن، باۋرايلاردا تۋىپ وسكەندىكتەن بە ەكەن؟ مىناداي تاۋ، اڭعار، مىناداي وزەن، كەزەڭدە، ارقارلار مەن قويلار قوتاندا كەشكە ءبىر جاتاتىن وڭىردە، جىلقىشىنى موينىنداعى شالماسىن اسپانداعى ايعا اسا سالاتىنداي كۇي كەشتىرەتىن ولكەدە ولەڭ وسىلاي جازىلۋعا ءتيىس-اۋ. قالاي بولعاندا دا اقيىق  مۇقاعالي مەن اقىن نۇرمۇقاندا ءبىر قانداستىق، جانداستىق بار.

ارى قاراي اقىننىڭ جاڭا قىرلارىن اڭداپ، سونى سىرلارىن ءبىراز بارلاپ كورەلىك.

جىبىرلاعان قۇرتتى دا،

ۇستىنەن باسىپ وتكەم جوق.

قاستاندىق قىلعان بۇلتتىعا

قاستاندىق تۇرماق وكپەم جوق...

 

نايزاعاي تۇسسە گۇر ەتىپ،

شامى دەپ تىرلىك قۋاندىم.

جىلاسا ءسابي شىر ەتىپ،

ولە عوي دەسە، ءتىل الدىم.

اق كوڭىل، جومارت جاندى، ءومىردى ءولىپ-ءوشىپ سۇيگەن اقىن تابيعاتىنان جاقسى حابار بەرەر جولدار بۇلار.

مۇردەلەر، جات، ۇيىقتا. كەشە ءتىرى.

زاڭ سولاي: ءتىرىنىڭ بار كوشەتىنى.

«ادامعا تۋماق – پارىز، ولمەك – سۇندەت»،

راس ول ەگىز-ەكى دەسەتىنى.

 

تۇيىقتاپ توپىراقپەن توڭىرەگىڭ،

جاتىرسىڭ ەل قورعانى – نەبىر ەرىم.

جىلىم جەر ءبارىن جىمداي جاسىرىپتى،

توپىراعىڭ تورقا بولسىن!

ەگىلەمىن...

 

جەرلىككە تاعى ءبىر جان قاتار كەلدى،

تىرلىكتە الا كوزبەن اتار ەلدى.

ونىڭ دا «جاقسى ادام» دەپ جاپتىق بەتىن،

وتىرىك، شىن جاپ-جاقىن جاتار ەندى.

 

اقىرى ءبىر توبەگە جيىلىپتى

تويدىڭدار كوزدەرىڭە قۇيىلىپ قۇم.

اقىرعىش، تىلدەگىشتەر اياز بۇركىپ،

تاڭىلىپ ەكى ەلى اقپەن – تيىلىپتى.

 

اداممىن. ارۋاقتى دا قيماس بالاڭ،

اقىن با – ءولى-ءتىرىسىن جىرلاسپاعان.

ەركەك پە – ەلى ءۇشىن قىردى اسپاعان،

ەلدىك پە – ءتىرى كەزدە  سىيلاسپاعان...

وسى ولەڭگە قوسالقى تۇسىنىكتىڭ كەرەگى شامالى. ول – «قابىر باسىنداعى وي» – ءولىم ولەڭى عانا ەمەس، ءومىر ولەڭى. بويىندا اششى شىندىق بار، بالكىم بىزدەر زورعا سەنەر سۇمدىق بار; اللا تاعالا ۇكىمىنە باعىنىپ، ەكى-اق ەلى اق شۇبەرەكپەن تاڭىلىپ، قوس قارىس جەر-مولاعا كومىلىپ، جاقسى مەن جامان، ەر مەن ەز، ارمان مەن جالعان «تاتۋلاسىپ»، باقۇلداسىپ قاتار جاتار تىرشىلىكتىڭ قاتال زاڭىن ايعاقتاعان اجال جىرى.

اجال سىرى اشىلعان سوڭ، اقىرەت جىرى  شاشىلعان سوڭ، وقىپ وتىرعان وقىرمان ويىنا ەرىكسىز ادام ءومىرىنىڭ باسى – العاشقى  جارىق كۇنىڭ ورالماي ما؟! ول – نارەستەلىك، سابيلىك بولسا، ونىڭ دا تاعى ۇلى باستاۋى بار ەمەس پە؟ ياعني ول انا جىرى، انالىق سىرى. بىراق، بىراق... مۇنىڭ وزىنە جانە قاينار كوز كەرەك. ول – قىز بەن جىگىتتىڭ مازداق تا ءمولدىر ماحابباتى. سونىڭ جۇمباعىن اشاتىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ جانە ءبىر جىرىنا دەن قويساق، ول – «سۇلۋدى كىم سۇيمەيدى؟» دەپ اتالاتىن ولەڭى. بۇل – ارۋعا، وعان دەگەن عاشىقتىق سەزىمگە ارنالعان جىر عانا ەمەس،  ءىس جۇزىندە انالىق جىرى، جاڭا دا جاسامپاز ءومىر ولەڭى.

كىم سۇلۋدى سۇيمەگەن، جاراتپاعان،

جىگىت پە ەكەن سۇلۋ قىز قاراتپاعان؟

سۇلۋ ءومىر، سۇلۋ جىر، سۇلۋ جاردان،

ودان ارتىق دەپ جۇرمە جاننات تابام.

 

سۇلۋ جىردى جازعاننىڭ جانى بالداي،

ءار شۋماعى جانىڭدى جانىعانداي.

ماحابباتىن جىرلاساڭ ادامزاتتىڭ،

ادالدىقتان قالاسىڭ ارىلا الماي.

 

سۇلۋ جاردىڭ بەلگىسى ماڭدايىندا،

سۇلۋ جارسىز باعىڭىز جانبايدى دا.

سۇلۋلىعى  اقىلدان تابىلاتىن

قايسى قىزدار كەزدەسەر قانداي ۇلعا.

 

سۇلۋلىقپەن اقىننىڭ وسەر جىرى،

سۇلۋلىقپەن كوڭىلدىڭ  وسەر گۇلى.

جۇرەكتەردىڭ سۇلۋى قانداي جاقسى،

«ەتىكپەن سۋ – دوسىڭنىڭ – كەشەر كۇنى».

 

سۇلۋ كەرەك، بۇل الەم سۇلۋ بولسا،

تىنىش ءومىر  – الەمگە سۇلۋ تولسا.

ەڭ سۇلۋى ءومىردىڭ ودان اسپاس،

ءار  وتاۋدىڭ ءتۇتىنى ءتۇزۋ بولسا.

ولەڭ كورىكتى-اق – بالكىم سۇلۋلىقتى سۇلۋ جىرلاي العاندىقتان شىعار. «ادالدىقتان قالاسىڭ ارىلا الماي». «جۇرەكتەردىڭ سۇلۋى – قانداي جاقسى»  دەسەك تە، مىناۋ ءتاتتى ءارى تار جول-تايعاق كەشۋلى – قاتتى ءومىردىڭ ەڭ سۇلۋلىعى – ءاربىر وتاۋدىڭ ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشۋى. وسىلاي    تامامدالعان ولەڭنىڭ ءتۇيىنى قانداي ۇلاعاتتى؟!

«ماحابباتسىز ءومىر – بوس» (اباي), قاراڭ. ماحاباتپەن ءومىر – دوس، ساعان. كوڭىلسىز جۇبايلىق جۇپتان قۇلعانا بالا تۋسا، ماحابباتسىز التىن كۇن كوككە كوتەرىلمەيدى; القىزىل گۇل وسپەيدى، سامال جەل ەسپەيدى، اقشا بۇلتتار  كوشپەيدى. ماحابباتسىز مەشىت تە سالىنبايدى، سىر دا ايتىلمايدى، جىر دا جازىلمايدى. تىرشىلىك جالعاسپايدى. ماحاببات وتى ماڭگىلىككە وشسە، مۇردەنى  كومەتىن ادام تۇگىل  ءتۇپتىڭ تۇبىندە ولەتىن ادام دا تابىلماي  قالۋى ابدەن مۇمكىن.

ءجا، وسىلاي ويلاۋعا بولسا دا، سارى ۋايىمعا سالىنباي، اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ شىعارماشىلىق الەمىنە قايتايىق; پوەزياسىنىڭ كەلەسى ءبىر جاڭا قىرىن ايتايىق. الايدا ونىڭ ولەڭدەرىنىڭ كەلەسى ءبىر جاڭا قىرى دا – تاعى دا ماحاببات.

...كەلسە دە  قىسىم، كۇز بەنەن،

ماحاببات جانبىز ىزدەگەن.

جەتىمدى كورسەك جەتەكتەپ،

قايىرىمسىزدىققا توزبەگەن،

ماحابباتى عوي بابانىڭ

جەلىسىن ۇلتتىڭ ۇزبەگەن.

ماحابباتىمىزبەن وسىردىك

ۇل مەنەن قىزدى ءبىز دەگەن.

ماحاببات كەرەك سىزگە دە،

ماحاببات كەرەك بىزگە دە.

ماحابباتى تاۋلاردىڭ

سىرلاسار سولاي سىزبەنەن.

ءيا، مىنا جارىق كۇنىمىزدىڭ جۇرەگى جارقىن ءومىرىمىزدىڭ تىرەگى – ماحاببات. ماحاببات كەرەك قىس بەن كۇزدە دە; ماحاببات كەرەك ءبىز بەن سىزگە دە. ءومىرىڭ  نۇرلى، جىرلى بولسىن دەسەڭ، كۇيىپ-سۇيە ءبىل. ماحابباتقا قول جەتكىز، يە بول. ءبىر ادامداردى ايالاي العاندىقتان زور جاسايتىن دا – ماحاببات، ءبىر ادامداردى سايالاي الماعاندىقتان قور جاسايتىن دا – ماحاببات. دەمەك، قادىرلى وقىرمان، جاس بولساڭ دا، جەر ورتاسىنا جەتسەڭ دە، جەتپىسكە تولساڭ دا، كىلت وزىڭدە: ماحابباتتىڭ قۇپياسىن اش، شۇعىلاسىن وتباسىڭا، وتانىڭا شاش.

قالامداسىمىز نۇرەكەڭ ەلۋدەگى ەر كەزى تۇگىلى الپىستان اسسا دا، جەتپىستى جەلكەلەپ، سەكسەنگە قاراي قادام باسسا دا، تىرشىلىك نۇرى – ماحابباتقا باي. سوندىقتان دا ول اباي ايتقان ءۇش نارسەگە: «ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەككە» كەنەن. ناق وسى سەبەپتەن دە كولەمدى داستاندارعا قۇلاش ۇرسا دا، اندەرگە ءماتىن جازسا، دا، سىرلاس-سىيلاستارى مەن الاشتىڭ ارداقتى تۇلعالارىنا ولەڭ ارناسا دا، ساتتىلىككە قول جەتكىزەدى. ءتىپتى كەيبىر رەتتەردە ول سىقاق ولەڭدەردىڭ دە سىنىن كەلتىرىپ، بالعىن بوبەكتەردىڭ دە ءتىلىن تاۋىپ، اق قاعازعا بال ولەڭدەر تۇسىرەتىنى بار. ءبىز سونىڭ ءبارىن تۇگەلدەپ، اقىننىڭ وسى قىرلارىن دا بايىپتاپ، ارنايى توقتالار بولساق، ماقالامىزدىڭ تاعى دا ۇزارىپ كەتەرى كامىل. مەن سوندىقتان دا ونىڭ «قايران قالدەكەڭ» اتتى بىرەگەي ولەڭىن عانا تانىستىرا كەتكىم كەلەدى.

سىرلاسىپ جۇردىك، جان اعا،

ءۇرىمجى دەگەن قالادا.

ارالاپ شىعىس قازاعىن،

كەزىكتىڭ  شال مەن بالاعا.

مۇڭ مەنەن سىردى بولۋگە

وزىڭنەن باسقا بارا ما؟!

سولاردىڭ ءبارى سانادا.

 

اقىلىڭ – التىن، پەيىلىڭ – اق،

سۇرادىق، اعا، نە قىمبات؟

جاۋابىڭ، اعا، – جەر قىمبات،

بارىنەن ۇلتىڭ – ەڭ قىمبات.

ۇلتتىڭ نارقىن سومداعان،

ەلدى ويلاعان ەر قىمبات.

ەركەكتىڭ، ەردىڭ ىشىندە

تاڭداۋلى، اعا، سەن قىمبات.

نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ ساعىنىپ،  ساف التىنعا  بالاپ جىرلاپ وتىرعان كىسىسى – قايران قالدەكەڭى – كادىمگى قالداربەك نايمانباەۆ. كەشە عانا ومىردەن وتكەن اسىل ەر، ارداقتى ازامات، ابزال ادام، قابىرعالى قالامگەر، سيرەك تە سوم قايراتكەر، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولعان، اتاجۇرت قازاقستاننان تىسقارى بەس قۇرلىقتى مەكەندەگەن 5 ميلليون قازاق تۇگەل تانىعان، سول بەس  ميلليون قازاقتىڭ قامىن جەپ، بارىن بازارلاپ، جوعىن تۇگەلدەگەن قالداربەك نايمانباەۆ. ۇلتىمىز قاشاندا ءتىرى بولسا، ول – ۇمىتىلماس ۇلت  ۇلى. وكىنىشكە وراي، ورنى بۇگىن دە ويسىراپ تۇر. كەيىنگىلەر ورنىن تولتىرماق تۇگىلى وڭالتا الار ەمەس. دەمەك الاشىمىز ازاتتىعى بولاشاعىنا، بار قازاقتىڭ باسى قوسىلۋىنا قاتىستى الاڭداتارلىق احۋال نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى ايتسا ايتقانداي:

ءدال وزىڭدەي دوس قايدا،

ءدال وزىڭدەي ەس قايدا؟

ۇلتىن سەندەي تۇسىنەر

تابا المادىق ەشقايدان;

ءوزىڭ باستاپ شۇباعان،

قازاقتاعى كوش قايدا؟!

 

تەڭەلەر ساعان بوي بار ما،

تەڭەلەر ساعان وي بار ما؟

تەڭەلسىن وي مەن بويلار دا،

وسى ءبىزدىڭ قازاقتا

«قازاقپىن!» – دەگەن وي بار ما؟!

ءوزىڭ جوقتا، قالدەكە-اۋ،

كەتەمىن اۋىر ويلارعا!..

وي. وي. وي. ويلانعان دۇرىس-اۋ. نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنداي اقىندار حالىققا وي سالعاننان باسقا نە ىستەيدى؟ بوي قايدا، اۋ، ۇكىمەت! توپ جارىپ، تىزگىن ۇستار، شەتەلدەردەگى قالىڭ قازاققا ەس بولار، ەگەمەن ەلىنە دوس بولار سوي قايدا، الاش ازاماتتارى!

قالداربەكتەي قاجىمۇقان بولماعانمەن، شەتەلدەردەگى قازاقتار ىشىندە دە نەبىر ەرلەر مەن سەرىلەر  جوق ەمەس قوي. نارتۇلعا ازاماتتار بار. نۇرمۇقان كەلىستى مۇسىندەگەن سول اعالاردىڭ بىرەۋىن قالەكەڭ  قاتارىنا قوسىپ، قالدىرماي حالىقپەن تابىستىرا كەتەيىنشى. «كوڭىل داستارحانى» اتتى بۇل ولەڭ بەلدى قالامگەر، بەلگىلى قايراتكەر ءتالىپباي قاباەۆ تۇلعاسىنا باعىشتالىپتى.

اقىل اعا،

اسپانىم، التىن اعا،

حان بىلگەن قادىرىڭدى حالقىڭ، اعا.

جاندارعا جانى جازداي جارقىن اعا،

بار جەردە كۇلىپ ءجۇرۋ – سالتىڭ، اعا.

ءور-ەڭىسىن ءومىردىڭ بىردەي كورىپ،

كوپ ءبىلدىڭ ادامدىقتىڭ نارقىن، اعا.

قادىرىن ءوز حالقىنىڭ ءبىلۋ، بىلمەۋ –

دانىشپان مەن داڭعويدىڭ پارقى عانا.

قازاقتىڭ ۇل بوپ تۋعان ەركەكتەرى

وزىڭە تۋا بەرسىن تارتىپ، اعا...

كولەمى شاعىن ولەڭنىڭ كەنەۋى شالقار. وقىرمان وسى جولداردان-اق ءتالىپباي قابااەۆتىڭ كىم ەكەنىن جاقسى ءبىلىپ قالادى دەسەك ارتىق ايتپاسپىز

قوش، ناق وسىلاي تانىستىرىپ، تالداي بەرسەك، اقىن نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ  شىعارماشىلىعى تۋرالى ءسوز شيراي بەرەرى دالەل تىلەمەيدى. سوندىقتان اتتىڭ باسىن ىركىپ، ونىڭ ولەڭدەرى مەن ونەرلەرى جونىندەگى تالداۋ-تۇيدەك سوزدەردى تۇيىقتاپ، تۇيىندەۋگە كوشسەك، جوعارىدا ايتىلعانداردان اڭدايتىنىمىز – نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ جاقسى تابيعات ليريكاسى –  تۋعان جەر، شىعىس تۇركىستانداعى كوگىلدىر كول، ادىر-ادىر بەل، كەڭبايتاق قازاقستانداعى تاۋ-تاس، شۇلەن ءشول، دالا-وزەندەرىنىڭ ولەڭى. ال، ونىڭ الۋان كوڭىل كۇي، مەيىر مەن پەيىل، قازاقى قايسارلىق پەن ءتوزىمدى، حالىقتىق بولمىس پەن تاريحتى، ماحاببات پەن عاداۋاتتى،  پەرىلىك پەن پەرىشتەلىكتى، جاستىق پەن ەگدەلىكتى، اكەلىك كەزىڭدى، اتالىق سەزىمدى تاقىرىپ ەتكەن تۋىندىلارى – ادام ءومىرىنىڭ ولەڭى. مۇنىڭ ۇستىنە نۇرمۇقان اعامىز ءبىر ادامداي  عانا ەمەس، ءىرى ادامداي  عۇمىر كەشكەندىكتەن قىتايدا قازاق بولىپ قالۋ ءۇشىن تىرەس، الاش ازاماتى بولۋ ءۇشىن كۇرەس مەكتەبىنەن وتكەنى ءمالىم. وسى رەتتە  باستان كەشكەن عانيبەت تە عيبراتتى عۇمىرىندا تالاي قيىندىق كورگەنى، سەرگەلدەڭگە ۇشىراپ، بالە-جالا باتپاعىنا باتقانى، تىرشىلىك «تۇرمەسىندە» قامالىپ جاتقانى تەرەڭ ءىزىن، وشپەس تاڭباسىن قالدىرعانى اقيقات. دەمەك، ءبىز نۇرەكەڭنىڭ تانىمعا نۇرعا تولى ءومىرى مەن تاعىلىمعا، سىرعا، جىرعا تولى ونەرىندەگى كەيىنگى كەزدەردەگى كەلەلى ساپالىق وزگەرىستى، بەس كۇندىك تىرشىلىكتىڭ بۇرىنعىدان دا بيىك بەلەسىنە كوتەرىلۋدى اڭعارماي قالساق، ونىڭ  ومىربايانىنىڭ بەتبۇرىستىق باستى ءبىر  بەتى كەم بولىپ، جاڭا پاراساتتى كەزەڭى ايتىلماعانمەن تەڭ بولىپ قالار ەدى.

سوندا  وقىرمان كوڭىلىندە بۇل نەعىلعان كەلەلى وزگەرىس، ءومىردىڭ قانداي جاڭا بيىك بەلەسىنە كوتەرىلۋى؟!» دەگەن ساۋال ەرىكسىز تۋماي ما؟ ول ەلۋىندە ەلەۋسىز قالعانمەن، الپىستان اسقان سوڭ اڭعارىلعان، جەتپىسكە جەتكەن سوڭ قارقىنداپ بەلەڭ العان قاناعات تابۋ كورىنىسى ومىرىنە، شاپاعاتتانۋ ولەڭىنە قاناعاتتانۋ. شىنىندا دا ءومىردىڭ تار جول-تايعاق كەشۋىنەن سۇرىنبەي وتكەن، عۇمىرىندا الدىنا قويعان ماقساتىنا جەتكەن ادام عانا شاپاعات تاۋىپ، قاناعاتتانا السا كەرەك. ال مۇنداعى قولتىقتان دەمەگەن، جۇرەك قۋاتىن ەسەلەپ جەبەگەن باستى كۇش-قۇدىرەت – ەركىندىك سەزىمى، ازات اتامەكەنگە ورالۋ بولسا، ەكىنشى ءبىر كۇش بەرگەن قايرات پەن ايبات – قالامىنىڭ  ۇشتالا ءتۇسىپ، قاناتى جاس ۇلعايۋى اسەرىنەن السىرەمەي، قاتايا ءتۇسۋى. سوندىقتان ول جيعان جەمىسى مەن جەڭىسىنە قاناعاتتانىپ، شۇكىرشىلىك ەتكەنمەن، جاڭادان شاپاعات ىزدەپ شارشاماعان قالامى – قولىندا. وسى سەبەپتى جۇرەكتەن اققان جىر-بۇلاعى سارقىلۋ ورنىنا شارقۇرۋ جولىندا. مۇنداي تۇلەۋ كۇزدى جاز ەتەرى، شۋاق توگەرى كۇمانسىز دەپ بىلەمىز.  مۇنىڭ ءوزى ومىردەن جاڭا ولەڭ، جاڭا دۋمان تۋدىرادى.

كوكتەم ەدىك، كۇز بولدىق،

جاس ەدىك، قارت ءبىز بولدىق.

ەكى جول ەدىك قوسىلعان،

تاراۋ-تاراۋ ءىز بولدىق...

جاستىقتان قارتتىققا ءوتۋدىڭ جەمىسى  كوپتىگى سول – تاراۋ-تاراۋ ءىز. ناقتىلىققا كوشسەك، ول ءومىر – ولەڭ عانا ەمەس، ول ءومىر – ءومىر. بۇل نە جۇمباق دەمەڭىز، قوسىلعان ەكى جول – جاس جىگىت نۇرمۇقان مەن ارۋ قىز داشەن – جارىق دۇنيەگە 4 ۇل، 4 قىز كەلتىرىپ، تاراۋ-تاراۋ ىزدەر تارتتى. بۇل – بۇگىنگى قارتتىقتىڭ جاسارۋى; جاز بولىپ جەلەك جايۋى; جاڭا جاس وتاۋلار تىگىلۋى، نەمەرەلەر دۇنيەگە كەلۋى ەمەس پە؟ مۇندا قاناعات بار، شاپاعات ءتىپتى مول. مىنە، ءبىز ايتقان كەلەلى وزگەرىس، مىنا تىرشىلىكتىڭ جاڭا بيىك بەلەسىنە كوتەرىلۋدىڭ ءبىر قىرى، سىرى وسى.

ءبىز ايتقان كەلەلى وزگەرىس، مىنا تىرشىلىكتىڭ جاڭا بيىك بەلەسىنە كوتەرىلۋدىڭ كورىنىسى – جازىلعان، جازىلىپ جاتقان جاڭا ولەڭدەر. جاڭا تولعاۋلار، سىن ماقالالار. ءبىز اقىن، قالامگەر، سىنشى نۇرمۇقان جانۇزاقۇلى شىعارماشىلىعىنىڭ جاڭا داپتەرىنە، تىڭ بەتتەرىنە توقتالىپ جاتپاستان وسىلاردى تۋدىرعان، جاڭا جىرلار تۋدىرار جۇرەگىنىڭ نىق سوعىسىن    تىڭدايىقتا:

قۋانام، جىلايمىن مەن ەلىم دەسەم،

كوز جاسىم، قانىم، تەرىم توگىلمەسە،

بولامىن قالاي ۇلىڭ، قالاي اقىن

جىر بولىپ كوڭىلىڭنەن كورىنبەسەم،

گۇل بولىپ توپىراعىڭا  ەگىلمەسەم.

 

كىم بىلەر كىمنىڭ ءولىپ، كىم قالارىن،

تىرلىكتىڭ ءار ساعاتى – ءبىر بازارىم.

ءدامىمدى تۋعان ەلمەن بىرگە تاتىپ،

تاتيتىن تاڭدايىڭا جىر جازامىن.

 

جەلكىلدەك جاقىنداپپىن جەتپىسىڭە،

ءتۇسىپتى جىلىك شاققىش كوپ ءتىسىم دە.

اجالىڭ ايداھارداي ىسقىرسا دا،

جاسقانار اقىن جاننىڭ وت كۇشىنەن...

 

ۋا، ەلىم، مەيىرىڭە شولدەپ كەلدىم،

سۋسىنىم دەپ ولەڭدى بەرمەپ پە ەدىڭ؟!

جۇرەك پەن ولەڭىمدى قالدىرامىن،

سۇيەكپەن ۇيات بىرگە جەرلەتكەنىم...

تومەندەگىدەي اق تىلەگىمىزدى ايتىپ: امان بولىڭىز، ءجۇز مىڭ ءبىر جاپىراقتى، ءجۇز ءبىر بۇتاقتى بايتەرەك وتباسىڭىز، ەگەمەن ەل وتانىمىز دا امان بولسىن، ۇلتىمىز قازاعىمىزدىڭ جۇلدىزى جارقىراپ، ميلليون ۇل-قىزىن باعىپ جاتقان، ۇلىسىمىزدىڭ ماڭگىلىك نۇر-شىراعى جانىپ جاتقان، مادەنيەتىمىز دۇركىرەپ دامىپ، ونىڭ ىشىندە زايىر  شايىر نۇرمۇقان جانۇزاقۇلىنىڭ تازا جىر-بۇلاعى دا تارتىلماي اعىپ جاتقان زامان بولسىن دەپ ماقالامىزعا نۇكتە قويايىق!

سوڭى.

2018-جىلى ناۋىرىز. الماتى

باقىت ساربالاۇلى، قر قۇرمەت وردەنىڭ يەگەرى، حالقارالىق "الاش" سىيلىعىنىڭ يەگەرى

Abai.kz